Интернетдиз вилик квай йисара акъатна, мад к1ват1 хъувунвай шиирар

 Жуьреба-жуьре йисара интернетдиз акъатай шииарар

 ХЪУЬКЪВЕЛ АЛАЙ ХАЛДИКАЙ
Заз вун сифте акур чIавуз яргъалай,
Къуьнерал ви къугъваз кифер яргъ алай,
Хабар хьана, ви гуьрчег тир гьалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Вилерин нур, руьгьдин чIулав къашарин,
Муьгьуьббатдин яракь ятIа рушарин?
Ваз хабар хьун патал рикIин тIалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Гьар сал лишан аламатдин дамахдин,
КьелечI яру пIузар, сивни уймахдин:
Ваз аян хьун патал рикIин къалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
Бахт са затI я, рагъ тир садра экъечIдай,
Вахт я, чун кьвед кьуьлуьк, шад яз экечIдай.
КьелечI, лацу къуьнераллай шалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
РикIел хуьквез, вахтарикай жегьил тир,
Сажидин, на вуч лугьузва, агьил тир?
Рахан тийиз, девлетдикай, малдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!

 

КЪУСАРЖУВАН РУШ ЯТIА
Дербент шегьер, ахъа, яргъи куьчеяр,
Дамахдивди туькIуьрнава кIвалерни.
Рагъ акьурла, дакIарравай шуьшеяр,
Акуна заз, ийиз туьнт тир кьуьлерни.
Амма заз вун акуна лап яргъалай,
Чирни хьанач инсан яни, къуш яни?
Къуьнераллай яргъи чIарар маргъалар,
Я тахьайтIа, Къусаржуван руш ятIа?
Мукьва хьана, тамашайла мукьувай,
Вун хьана кьван халис лезги Лейла руш.
КIараб къакъуд тежер хьтин якIувай,
Я кьван намус михьи гуьзгуь Лейла руш!
Шабалатдин чIарар яргъи киферин,
Седеф сарар, руьгьдин къашар чIулав тир.
Хъуькъверал жанг ацукьнавай циферин,
Ваз за вучин, муьгьуьббатдин ялав тир?
Сажидин кьий, кьудкъадавай яшарин,
Кис тавуна, Исли квахьай Керем тир.
Тариф ийиз чеб кьван жегьил рушарин,
Ахвар квахьна, хажалатиз, верем тир!

 

МЯГЬТЕЛ Я ЗУН
Мягьтел я зун тек са кардал
Шагь хьиз къекъвез чилин шардал,
Тесниф ийиз цIийи чIалар,
Къилигуьлрин дигиз валар,
За халкьариз кIел ийизва,
Шииратдин мел ийизва!
Мягьтел я зун мад са кардал,
Къугъваз чидачтIани тардал,
Гуьрчег лезги рушарикай,
Пак женнетдин къушарикай,
Тариф чIалар туькIуьр ийиз,
Кардик ква, экв куькIуьр ийиз!
Мягьтел я зун мад са кардал,
Ашукь хьанвай кас хьиз ярдал,
Муьгьуьббатдин кхьиз чIалар,
Мажал авач ягъиз ялар,
На лугьуда жегьил я зун,
Жувни жувал пехил я зун!

 

ДУЬНЬЯДИКАЙ
Йифиз цава авай гъетер, нурар гуз,
Гагь варз акваз, гагь акатиз циферик.
Арабур гар рахаз жедай, зурар гуз,
Хурук кутаз, акатайбур кIвачерик.
Кьуд пад секин, виле акьур тIуб такваз,
Вацран мичIер, куьн хьи кьадар мичIи я?
Сефил вацра, аялди хьиз тIуб жакьваз,
Кас авачиз, вун икьван куьз ичIи я?
Алат хьана, хажалатар жував гвай,
Варз акурла, рикIиз хуру дар хьана.
Хендеда хьиз, цIай авачир къулав гвай,
Варз язух къвез, валлагь, рикIиз тIар хьана.
Экуьнахъ фад, аватайла ахварай,
Варз тек туна, гъетер катна гьар саниз.
Экуь тир рагъ акур, хъуьрез цаварай,
Катна гьарнихъ, цифер саниз, гар саниз.
Аламатдин затI я дуьнья, чан алай,
Кьил акъудун патал агъзур йис кIанда.
Чил хуш я заз, шад хъуьруьнин ван алай,
Ислягьвилел яшамиш жез чиз кIанда.
Сажидиназ, кьудкъад йисан вилерай,
И дуьньядин писни хъсан акуна.
Дуьнья акъат тавун патал гъилерай,
Адан гардан яхъ кьве гъили чIугуна.

 

ХУЬРУЬГРИН РУШАР
Хуьруьг хуьруьн иер рушар,
Куьн дидейри хайибур я!
Жегьилзамай гьеле яшар,
Сад Аллагьди гайибур я!
Дуьнья ислягь, цава цифер,
Гьар са рушахъ яргъи кифер,
Хъсанди жен физвай сефер,
Куьн лифер хьиз хвейибур я!
Сагъ амайтIа Хуьруьг Тагьир,
Ийидай тир куьнни загьир,
Сад-садалай пара магьир,
Бахтлувилихъ фейибур я!
Шалбуз дагъин шуьрбет гьава,
Гуьрчегвилин дарман-дава,
Кьилелни рагъ хъуьрез цава,
Рушар, валлагь, силлибур я!
Сажидина кхьей чIалар,
Я шадвилин рикIин тIалар.
Заз аквазва шад тир гьалар,
Аферинар гъайибур я!

 

БАГЪИШ ЖЕДАЧ
АлакьайтIа, хьухь зи чIалахъ,
Гьуьрмет авун туш пис кIвалах.
МутIлакьбур гвай чIавуз къвалахъ,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Пара хьанва хъвадай дустар.
Гьардахъ ава вичин къас тIвар.
Жув хьана, пул гудай устIар,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Низ кIандач кьваз чарадан «кьатI»?
Хъвадайла зун туш мешекъат!
Беден кьураз, як физ са къат,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Шумудни сад рази ийиз,
Рекье тван, жув - зизи ийиз?
Яш тахьана, кьуьзуь ийиз,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
На лугьуда - ваз вуч ава?
Заз тахьана, ваз вуч ава!?
Тарифдайла, тваз вуи цава,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!
Сажидина кхьич чIалар,
Дугун патал къвакъвад валар.
Назик чанда гьатиз ялар,
Эхиз тежез, рикI кузва зи!

 

УЬМУЬР
Уьмуьр - къугъун я шахматрихъ галаз,
Гьар са гъилера дегиш жез кьисмет.
Къугъваз чириз кIанз, чIугвазва зегьмет,
Анжах виликди финал вил алаз.
Зун тамашзава къугъунриз чара,
Кьил акъудиз кIанз, вуч адан сир.
Пешкадикай фезр ийизвай ара,
Чир жезвач завай, нид ятIа тахсир.

 

РЕГЬИМЛУ ВАГЬШИ
Заз ван хьайивал, лап и мукьвара,
Кьада жанавур, гьатна ракьара.
Жанавурдиз як гъиз чIавал-чIавал,
Къуьл куьтягьна, гуз, са шумуд чувал.
Жанавур тамуз ахъайиз гьайиф,
Як кьери хьунвай жезвай ам зайиф.
Фагьум-фикирар авуна пара,
Эхир атIана и касдин чарар.
Адахъ чизмачир, вацIай физ улам,
Кьуьзуь хьанвай са аваз хьана лам.
Гайи кьван хийир, чIугур кьван азаб,
КIан тушир адаз ийизни гьисаб.
Фагьум-фикирна, акьалтна рикIел,
Жанавур патал сад я ламни, кIел.
ИчIи тир чIавуз вагьшидин руфун,
Ламра як адаз я фуни къафун.
Лам жанавурдин цуриз яна хьиз,
Кусуда кIвале, кIвачер кяйна хьиз.
Авуна лугьуз жанавур тухар,
Къведа кьван адаз лап ширин ахвар.
Пака нисиниз къарагъай чIавуз,
Цуриз фейила, акъатна цавуз!
Гьа им тир адаз такур аламат,
Жанавур секин, лам я саламат!
КIус таб тавуна, лугьун за ачух,
Лам, жанавурдиз атанвай язух.
Гьич акунарни алачир вичел,
Акъвазнавай ам къах кIвачел.
Квезни чидайвал, дуньядин винел,
Яшамиш жезва гьар жуьредин эл.
Амма инсанар, авачир инсаф,
Жанавуррилай ава кьван гзаф!
И кар чир хьайи жемятди хуьруьн,
Инсаф течирдал авуна хъуьруьн.
Лам хутахна хуьз, жанавур – тамуз,
Алчахдан са кьвед вегьена кьамуз!

ДЕВЕДАЛ ХЪУЬРУЬН
АлачиртIа, кьве экъисай мандав,
Абурлувилиз вуж къведай кьван зав?

ЖАНАВУРДИН ФИКИР
Зал тапшурмишай хпериз кIубан,
Мад герек хквен хъийидач чубан.

МЯГЬКЕМ КЪАРАВУЛ
Тагъун паталди, мез себеб зарар,
Эцигнавалда къаравул - сарар!

ГЪУЬЛЯГЪДИН ФИКИР
Туькьуьл ятIани захъ авай бегьер,
Хъсандаз - дарман, писдаз я зегьер!

ТIИМИЛ ДЕЛИЛАР
Чинеругди нез, куьтягьна верчер,
Жедай кьван гана, вичикай зиян.
Са цIакуларни алама кIвачер,
Тахсир кутадай багьна туш аян

ГЬАХЪ ЛУГЬУДАЙ КIИЗРИ
-Тахсиркарар за, шумуд кас-нече,
Дуьздал акъуддай, тIварар кьаз, са-сад.
Тек са кардикай жезва заз кичIе,
Рахадай чIавуз сивиз финкай яд!

ГЕЖ Я
Алахъунрикай амач заз файда,
Алакьнач залай хуьз жуван намус.
Геж чир хьана гьакъикъат къайда,
Хвена кIанда тир ам авай чIавуз!

КЬИФРЕ ШАРАГДИЗ
-Каци хайида, кьадайди кьифер,
Лагьанай за ваз, са шумуд сефер!

ТИПIРЕН КЬАТIУНАР
Ийидай чIавуз кIвалахар чIуру,
Зун патал ерли лазим къведач эк.
Акур вахтунда, чин тежез яру,
Анжах мичIивал жеда заз герек.

ЛАМРАН ХИЯЛАР
ХьаначиртIа буй, са кIус аскIандиз,
Япарни тиртIа, тIимил куьруь яз,
Кьамални са юкI чIарар фири яз,
ТIиртIа, зун ухшар жедай балкIандиз!

ВЕЧРЕКАЙ
Гьар киш лагьайдахъ акалайтIа яб,
Буш амукьда зи - руфун лугьур къаб!

ЖУВАН МУКЪАЯТВАЛ
ХьаначиртIа, захъ и кьадар амал,
Къуьрни атана, акьахдай кьамал!

ШИРИН ЖЕДАЧ
Члада авай вахтунда севрез,
Ширин жедач вирт, алахъайтIан нез?

АБУРДАЙ ВЕГЬИН
Виш сеферда къвез, нез, хъфиз кIваляй,
ТIуьнай дустари за ягъай шишер.
Садра тахьайла, татана гъиляй,
Чинар кана зи, саягъда тежер,

Фейи чкайра, туна закай ван:
Хьайид туш лугьуз, зун хьтин мутIлакь!
Авур хатурар квадарна жуван,
Чпелай тийиз гьич са кар алакь.

Квез чидачни кьван хуьрерин адет?
Вун беябурда, къастунал хъиляй.
-Гьич са стIал яд, авуртIан минет,
Акъатдач-лугьуз, ерли зи гъиляй!

ПАТАХЪ СИВ
Гьикьван чуьнуьхиз алахъайтIани,
Дуьз рахан тийир, сив патахъ инсан;
Далу къалуриз алакьайтIани,
Кьулухъайни ам чир жеда хъсан!

КИЦІНИ КАЦ
КицIихъ галаз кьил
Кьадалди, кациз;
Вахтунда катун,
Хъсан я, заз чиз!

ДУГЪРИ ХВАНАХАЯР
Хванахади дустунин
Агакьайла, гьаятдиз;
Къирмаж вегьез эгечIна,
БалкIан лугьур хейратдиз!

И гьал акур дустуни,
Суал гуда къунагъдиз:
-Куьз на гьайван гатазва,
Вун гъайи зи утагъдиз? -

Хванахади хъелна хьиз,
Сас илисна сарарал:
-Ваз гъизвай къах эцигиз,
Тунач - ида пурарал!

Кьве нисидин цел авай,
Хперикай хукудай,
Са кьеч ацIай виртни гвай,
Цуькверикай хкудай.

Пар акурла, кIур цавуз
Хкажиз, зун гьелекна.
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа, куьмекна! –

-Бес я гатун, кицяймир,
Ам акьулсуз лам ятIа.
Инайни пар герек туш,
Ягъун адаз, хам ятIа!

ГЬАРАЙ ГУЖ
Яраб мад вуч ахквазматIа вилериз? -
Лугьуз са паб физвай чиляй-чилериз.
Бязи сусар, ябни тагуз гъуьлериз,
Курортриз физ, хквезвалда, гьарай гуж!

Я кIвал кIамач, я кал кIамач гьаятда!
Ихьтин сусан кьил кьада фу баятда.
Гаф лагьайла, са вацра кьве нубатда,
Хъелиз, хъфиз-хквезвалда, гьарй гуж!

Аял кIамач хурудилай нек гудай,
ЧIагурда вич лампа хьтин экв гудай.
Къаридив - кул, къужад гъиле - пек гудай,
Туьтуькъуш хьиз къвекъвезвалда, гьарай гуж!

Гьич вичикай хийир гун туш сусанди!
Партал - багьа, тIуьнар кIанда - хъсанди.
Пул, зегьметар чIугуртIани хзанди,
Сусан гъилиз хквезвалда, гьарай гуж!

КIамач кIвале акьул гудай - кьуьзуьбур!
Таяр-туьшер я адан - мег зизибур!
Эгер таб я лугьузватIа, на зибур,
Чир жедач ваз аквадалди, гьарай гуж!

Лугьумир - зун: сусаз акси къари я!
Чиди свас туш - «Женнетдин са гьуьруь я!»
Сажидиназ вуч ийин, мез куьруь я!
Лугьуз тунач тух жедалди, гьарай гуж!

АМАН ЧАН ПАБ
Вун чахмахдин къван ятIа, паб, къван ятIа?
Зун гьа къванцяй цIай акъудцай ракь жеда!
Вун - зи ширин чан ятIа, паб, чан ятIа?
Зун ви рикIин хъуьтуьл перде, макь жеда!

КукIун-чухун, къал кваз рахун квез я чи?
И дуьньядал атай тек са сеферда!
Виртни зегьер - сиве авай мез я чи,
Яшамиш жен пехил жедай тегьерда!

Вили цава уьмуьрдин шагь - рагъ амаз,
Ша, кеф чIугван билбилри хьиз гатфариз!
Муьгьуьббатдин бегьер дуьзмиш багъ амаз,
Фикир тагун гъейрибурун гафариз!

Эгер Чилел бахт алатIа - кIанибур
Мукьва ийин, рикIяй рикIиз рехъ ийиз!
КIанибурун рикIер я, паб - къенибур,
Зегьмет чIугван даим дуьзвал гьахъ ийиз!

Аман, чан паб, чан масан паб, вун амаз,
Зун декьирай, я зун амаз - вун!
Вуч ийин за, вун кьейитIа, зун амаз?
Вунни декьий, я вун амаз - зун!!!

ЛЕКЬРЕН МАНИ
Гьикьван цавуз хьайитIани хкаж зун,
Луваривди, мукIратди хьиз атIуз рехъ;
Гьава къана лугьуз жезвач агаж зун,
Куьз лагьайтIа, зун лезги я, лекь я, Лекь!

Чаз кичIевал чир хьайид туш къаяра,
Чи дамарра ивидин сел ргазва.
Чун лигим тир гьулданар я цIаяра,
Чун чав анжах лезгидалди рахазва.

Чун гьар патахъ лув гуз къекъвез цавара,
Азадбур яз яшамиш жез вердиш я.
Зарбвал ава гуьллейрин хьиз лувара,
Чаз цавар хьиз чилерни кваз таниш я.

Чун лезгияр – Дагъдин Лекьер – азад тир,
Инсанар я, ашукь хайи ватандал.
Чун миллет я, гафни, карни чи сад тир,
Магьшурвилер къазанмишай чи чандал!

ВУН ЧАРАДАН ЯР ХЬАЙИЛА
РикIел хкин жегьил вахтар,
Чи кьведан тIвар аламай тар,
Квез герек я, кьун мад зи тIвар,
Вун чарадан яр хьайила?

Кьур гарданар, гайи пагьар,
Чи арада хьана дагьар,
Квез герек я, авун агьар?
Вун чарадан яр хьайила?

Гила геж я, хьунал пашман,
Дустуникай авур душман.
Квез герек я, тIалдиз дарман,
Вун чарадан яр хьайила?

Як гуз хвейи кард гъилелай,
Куьз алатна вун рекьелай?
Гила алуд, зун рикIелай,
Вун чарадан яр хьайила!

Сажидин, вун жемир сефил,
ТIалдиз жагъур на сенжефил.
Квез герек я, ягъун кфил,
Вун чарадан яр хьайила?

ГАФАРИКАЙ
Гафар ава, лайлаяр тир дидейрин,
КьепIинамаз мани лагьай аялриз.
Гележегдин балаяр тир дидейрин,
Элкъуьн патал ватан хуьдай кьегьелриз.

Гафар ава, акьул гудай бубайрин,
Баркаллайрин рекье твадай инсан яз.
Ватан хуьдай буржарикай рухвайрин,
Дуствилелди кьиле фин са хизан яз.

Гафар ава, яракь гуьле, гапурдин,
Душманриз тарс гуз, рикIелай тефидай.
Гафар ава, гьуьрметдинни хатурдин,
Дамарравай ивини кваз ифидай.

Гафар ава, девлет яз, чаз атанвай,
Лезги чIалан, лигим хьанвай женгера.
Пак Намусдин Пайдах хьиз гваз атанвай,
Истеклу яз, хуьн паталди рикIера.

Гафар ава, хиве кьурла, чIур тежер.
Чанни эциг, абур кьилиз акъуддай.
Гафар ава, метлеб жегьет сур тежер,
Дагъвияр хьиз, гьар са миллет агуддай.

Ша, чнани хуьн чи чIалан гафарни,
Анжах абур мецел рахаз ширин тир.
Гафар – сигъ тир кIватIал ятIан гьарфарин,
Гьар гафунихъ метлеб ава дерин тир!

Сажидиназ кIанда гафар гьуьрметдин,
Мел-мехъерин, шадвилерин даях тир.
Яракьар яз, женгининни зегьметдин,
Вирибурун, сад хьиз пай квай, уртах тир!

СВАС БИКЕ РУШ
ЧIулав чIарарин,
Седеф сарарин,
Экуьн ярарин
Хъуькъвер авай руш.

ПIузар мередин,
Мециз шуьредин,
Хуьре Куьредин,
Мехъер авай руш.

Юкьва енгейрин,
Хунча ленгеррин,
КIани рикIерин,
Рекьер авай руш.

Шад яз мехъерал,
Ашукь кьуьлерал,
Хъуькъвен кьилера,
Лекъвер авай руш!

ТАБАСАРАН РУШ
Акур бере бегенмиш гьар амалдин,
Вилер чIулав, пIузар яру чумалдин,
Иеси тир пара дерин камалдин,
Табасаран руш яни вун, Эльмира?

ЧIулав чIарар бурма хьана къуьнерал,
Вал ашукь яз, цуьк экъечIда къванерал.
Гьайиф инсан тир эцигиз чилерал,
Табасаран руш яни вун, Эльмира?

Буйдиз шумал, кьелечI якIун, кьезил тир,
Седеф сарар гьарма сад са къизил тир,
Муьгьуьббатдиз пара мукьвал мензил тир,
Табасаран руш яни вун, Эльмира?

Хуш мили хъвер къугъваз хъуькъвен кьилерал,
Тилисимда твадай гьар сад вилерал.
Гваз къекъвена кIандай даим гъилерал,
Табасаран руш яни вун, Эльмира?

СтIал шаир Сажидинахъ кьатIунар,
Авайди я, мукIратIди хьиз атIунар.
Напак инсан ийин тийир гатIунар,
Табасаран руш яни вун, Эльмира?

ЧIУЛАВ ВИЛЕРИН
ЧIулав вилерин, чІулав тиллерин,
Жизви бурма квай кифер авай, яр!
Яргъал рекьерин, дерин сирерин,
Кьефесра лацу лифер авай, руш!
Мециз ширин тир, зигьин дерин тир,
РикIиз кIани тир, лугьун-хъуьруьн тир,
Ашукьбур патал рагъни серин тир,
Дагълар кIевирдай цифер авай, руш!
РикI михьи пек тир, вацран нур - экв тир,
Билбилар патал багъ хьиз герек тир,
Къизилгуьллериз атирдин нек тир,
Бахтлу рекьерин сефер авай, руш!
Сажидиназ вун хуш яз акуна.
Женнетдай атай къуш яз акуна.
Махарик жедай руш яз акуна,
Кьисмет тежедай кефер авай, яр!

4Назила Махмудова, Сайидахмед Сайидахмедов и ещё 2
Поделились: 1
Поделиться

 

=Сажидиназ бахшнавай шиирар=
СтIал Сажидиназ
«Зи Сулейман» лугьуз вуна дамахдив,
Къвалав татаз, ийиз вуна гьараяр;
Сулеймана гатачни вун чумахъдив,
Яргъазна чун, къайила чи араяр?
Сулейманан багъдин цуькни са вун туш,
Цуьквер адахъ ава хьи хейлин самбар.
Бинелу тар бегьер гъуниз нахуш тир,
Лугьумир на ахьтин гафар чаз хкIар.
Расулани «Зи Дагъустан» лагьайвал,
ВунанигьакI «Зи Сулейман» лугьуз хьай.
ТуькIуьрна квез чими утагъ, къулайвал,
Кесиб-юхсул амукьна чун атIай пай.
Завай жедач са жуьрени куьн айиб,
Руьгь девлетдин гьиссер хьайла гужлу куь.
Дагъустандин, Сулейманан жез сагьиб,
Къалуриз хьай куь муьгьуьббпт, рехъ эку.
Эхь, гьар сада лугьуда «Зи Сулейман»,
Гьахълу я ам вичиз Ватан багьа тир.
Эхь, Сулейман буба я чи виридан,
Эдебдизни гьуьндуьрвилиз буба тир.
Расулазни Дагъустан гьакI кIан хьунай,
Дагъустандиз багъиш авур чIалари;
Сулейманни вав гваз гьакI масан хьунай,
Акъваз тийиз кап яда чи гъилери.
Чухсагъул квез, Сулейман вав акI гувай,
«Зи Дагъустан» лугьунизни маншаллагь!
Аферин квез, камалвилиз къимет гай,
Яргъа жеч чун абурувай, иншаллагь!
Ашар Буба рази хьай вал гьакьван дуьз,
Гъилевай лаш тIурар алаз такурай.
«Зи Сулейман» акъат авур газетдиз,
Чи гъиле мус хьурай, кьазвач хьи кьарай!
А чIехи тIвар я хьи ваз хас!
(СтIал Сажидиназ бахшзава)
Сулейманан илгьамдикай,
Пай къачувиз викIегь хьай кас.
Кьилин кIарцIел кIвач агакьай,
А чIехи тIвар я хьи ваз хас!
Россиядин писателрин
Членвиле авур кьабул,
Гьар са рекьяй вилик финин,
Тестикь тирла, чIугуна къул.
Фад кутуна кIанзавай цан,
Лежбер тахсир тушиз ерли.
Геж култунал гьатнава ван,
Цазвай тум тир вични михьи.
«Вун накь вучиз атаначир?»
Къе атунихъ вуч хьуй себеб?
Сажидин, ви гунагь квачир,
Келимайрихъ ава метлеб.
Теснифар ви квай чпик кьел,
Халкьдин агьвал хкаж ийиз.
Намус, гъейрат хуьнин рекьел,
Кам къачуниз эвер ийиз.
Ваз чIехи тIвар мубарак хьуй,
Ярар-дустар хьайи чеб шад.
Къелем-хци, къуьруь тахьуй,
Арш гьуьндуьрда хьуй тIеам, дад!
Ашар Буба фад уях хьай,
Эдебият никIе цан цаз.
Бегьер кIватIдай мумкин дагай,
Пехилвили авур яргъаз.
Кьурагь район.
Куьре Фаиз
Сажидинан 70 йисаз
Агакьна чал: «Пудкъадни цIуд
Хьанва» лугьуз тел, Сажидинан.
Вахт чагъин я, ква чи умуд,
Бейтерин вацI – сел, Сажидин.
СтIалрикай стIал-стIал,
Шииратдин эцигиз кIвал,
Пуд СтIалрин кьакьан синтIал,
Ала лайих гел, Сажидин.
Жегьилариз -жегьил я вун,
Агьилариз – агьил я вун.
Межлисра шад гуьгьуьл я вун,
Девирдин кIвенкIвел, Сажидин.
Ризадлайни зирек я вун,
Фигородлай эркек я вун.
«Куьред ярар» дирек я вун.
Гьунар шумуд хел, Сажидин.
Пешейрикай кьазва бандар,
Макъалаяр, тарсар, чIалар.
Тешкилна са шумуд фондар,
Я вун зурба хьел, Сажидин.
МискIинда гуз диндин тарсар,
Муаллим – мектебдин устIар.
Дуьнед кьуд кьиликай хабар,
Жеда ви мецел, Сажидин.
Лезги чилин иер рушар,
ТIвараркай кьаз таза кIунчIар,
Элкъвез-элкъвез кутIуниз цIар,
Машгьурда гъезел, Сажидин.
ПичIид туш Фаизан тариф,
Гьам сатирик я, гьам ариф.
Зи патай ваз гатфар кьикьиф,
Жува кIваха кьел, Сажидин!
Махачкала.
Арбен Къардаш
Сажидиназ ачух чар
Сажидин дах, мубаракрай сувар ваз,
Ви хийирдиз иридра ноль яшар ваз.
Гила жуваз кефер чIугу Куьреда,
Жегьил чIавуз чIугваз тахьай жуьреда.
Герек, пехил жен вал вири жаванар,
Акурла вал элкъведайвал жейранар:
Вуна чIалар атIай рушар – нинияр,
Этерияр, Къветерияр, Къарнияр.
Кьун хьайитIа вирибурун тIварар за,
Мумкин я бес тахьун са тонн чарар за.
Гьикьван ялда? Жувал сагъ чан, жнаб тур,
А дуьньядиз хутахдай хам-кIараб тур.
Салар-багълар на килфетрал илитIа,
Йикъа-йикъа жуваз са къуьр хиритIа.
ЧIехи хьанва ви хтулар – балаяр,
Вахце абрув ни Хиве кьур шапIаяр.
Дустаризни гуда лагьай къуьрер це,
Памидорни афни, ични чуьхвер це.
ПIапIрус чIугу, эрекьни хъухъ, шарабни,
Жез хьайитIа, хкваш жегьил са пабни.
Кайванидиз куьмек жеда, эрк жеда.
Ви чандайни кьуьзуьвилер терг жеда.
КIваликайни мугьмандин кIвач атIумир.
«Вун накь вучиз атаначир?»-лугьумир!
Чка течи зам эцигиз-вахчудай,
РикIни тамир вуна адаз тагудай.
ЧIулав гьерен кьил галудна, шишер ягъ.
Хъвайибурал алава мад вишер ягъ.
Чими мисик ая жуваз ахварар,
ХъуьтIуьзни кваз неъ хъикьифар, афарар.
Къасумхуьруьн рехъ кIвачелай хъийимир,
Махачкала галай патахъ хъфимир.
РикIяй акъуд Лезгистандин районар.
Бес я гатай югар, ялар ругунар.
Хайи хуьре, фена Кпул булахдал,
Ярх хьухь жуваз къацу векьин сумахдал.
Хатадай ви кьилиз цIарар атайтIа,
Физвай садаз багъиш ая гьавайда.
Фекьивилер, мискьивилер бес я ви.
Муаллимвал ва гьакимвал квез я ви?
СтIал хуьре ву пуд лагьай эс, эс я.
Ийиз тахьуй лугьудайвал6»Мад бес я!»
Бес я катиз-галтугай кьван, залум кас,
Лезги чилин гьар са пипIе малум кас!
Арифдарри чIугвадайвал кеф чIугу,
Нерин хилез тембек чIугу, эф чIугу.
Памадуррин сал я дуьнья – ваз чида:
Битмиш жеда, дигмиш жеда, китIида.
Сад Аллагьдиз гуда чна жавабар,
Гьисабда чи гунагьарни сувабар.
Азабарни гьисабда Зулжалалди,
Кеферинни сан кьада чи гьалалдин.
Виридалай кефер тIимил хьайитIа,
Мад ада ваз ийидайди ийида.
Вун атайла хабар кьада Худади:
«Вун накь вучиз аначир, бубадин?»
Чилин винел вуна гайи суалдиз,
Маса рангар гуда Цавун Шарвалди.
Кьарай атIай, Сажидин дах, я хвайди!
Къе ви яш я кефер патал дигайди.
Дустар галаз чIугур кеефер бул хьурай,
Гьайиф текъвез харждай кьван вахъ пул хьурай.
Амма авач ахьтин пулар, къизилар,
Акьул -камал ийиз жедай кьезилар.
Бедендин кеф – им терездин са хел я,
Камалдив кеф чIугваз гице эвел яз.
На кьве хелни авун патал барамбар,
Ваз мад йисар гуй Аллагьди са гьамбар!
Абдурагьман Меджидов
Ви камаллу гафар авай
Истеклу чар къачуна за.
Ви булахдай гатфар авай,
Шуьрбет дадмиш авуна за.
Квехъ дуьньяда дережа хьуй,
Шагь дагъларихъ чIугур хьтин..
Чахъ къведайла, куьн геж дахьуй,
Кьабулдайвал такур хьтин.
Сардархуьр.
Салаудин Садыки
Давамра жигъир
Инсанрин уьмуьр куьруь шейъ я кьван,
Ни фикирдай икI акъатдайди фад.
ТIимил шиирар кхьейла жуван,
Бес яз гьисабнай, квез герак я мад?
Гур вакъиайри авунай чун перт,
Тарихар чириз, туькьуьмиз илим.
ВУЗ да гьахь тавун тир хьи еке дерт,
Алахънай чун жез духтур, муаллим.
Марксан «Капитал», Энгельсан «Дюринг»,
Партияд тарих, Ленинан цIуд том,
КIелайла, кхьизни тир хьи чун мажбур,
Мурадар вири жерид хьиз тамам.
Тек вун заргардиз хьана, дуст, ухшар,
Жуван заридал чIугвазвай зегьмет.
«Шаир жерид я!» -ТIагьиран гафар
Гьахълубур хьана, -ваз гайи къимет.
Къе вун шаир я -Сулейманан рехъ,
Мягькем кьуна хуьр машгьурзавай кас.
Давамра жигъир, юмордин хуш хъвер,
Вахъ галаз кьазва шаирдин либас.
Вахъ агалкьунар-мурад я рикIин.:
Теснифа дерин шиирар къешенг.
Эмин, Сулейман – шаксуз асланар,
Шииратда вун хьурай са пеленг!
Агъа СтIал –Къазмаяр.
Рамазан Дадашев
Фена жал вун Кьасумхуьрел
Зи хуьруьнви, шаир-муаллим,
Диндин рекьяй жегьил алим,
РикIе аваз хуьруьн дерт-гьал,
Фена жал вун Кьасумхуьрел?
КIвачер зирек, гъилер йигин,
Вахт ракъурдач вуна гьакI ви,
Кьарай къвеч ваз са сят кимел,
Фена жал вун Кьасумхуьрел?
Кардик кутун патал мискIин,
Вун къастунал хьана кескин.
Фу тIуьнни гьич текъвез рикIел,
Фена жал вун Кьасумхуьрел?
Сулейман бубадин тарсар,
Кьуна рикIе аваз къастар.
Гъиз алахъиз абур хуьрел,
Фена жал вун Кьасумхуьрел?
ХьанватIани яшар пара,
Руьгьдиз кIубан я куь ара.
ЦIийи шиир рахаз мецел,
Фена жал вун Кьасумхуьрел?
Салигь Селимов
Сажидиназ
Лугьуда хьи ви пудкъад йис яшар я,
Акваз-такваз акъатна фад, Сажидин.
Ви шиирар жавагьирриз ухшар я,
КIелзавайдан руьгь жеда шад, Сажидин.
Чи межлисрал ви манийрин ван алаз,
Къекъвез ава гьар са кIвале чан алаз,
Лезгистанда са гурмагъдал къван алаз,
Такурай чаз, хьурай абад, Сажидин.
Къе вахъ ахьтин жуьрэт ава дамахдай,
Гьар жуьредин цуьквер кIватIиз яйлахдай.
ЧIехи шаир Сулейманан булахдай,
Хъвана вуна илгьамдин яд, Сажидин.
Ви теснифрин гьар са къадам гурлу я,
Самур вацIуз къведай сел хьиз гужлу я.
Гьар са шаир вичин халкьдиз буржлу я,
Адакай чун жедач азад, Сажидин.
РикIин шадвал. чандин сагъвал гурай ваз,
Гьар камуна хъсанвилер хьурай ваз,
Путулрин мехъерарни акурай ваз,
Гьа им я зи рикIин мурад, Сажидин.
Вахтар-четин, дуьнья алаш-булаш я,
АкI ятIан ви рикI, ви мез дирибаш я,
КIварчагъ Салигь ви къелемдин юлдаш я,
Икрамзавай гьуьрметдив мад, Сажидин.
Салигь Селимов
Зи дуст Сажидиназ
Ви аманат чар агакьна, рикIин дуст.
Амукьна зун лугьуз вучин-гьикIин, дуст.
Шадвал, хъвер кваз за ваз жаваб кхьизва,
Амма зи рикI,цIук квай ракь хьиз ифизва.
Фикир ийиз заманадкай эйбежер,
Аламатар аквазвайла эх тежер,
Къе гьар садаз, эхь, и дердер залан я.
Алдатмишна, чун кIасайди илан я.
Ада зегьер чукIурна чи уьлкведиз,
Мажбурзава шекер лугьуз сиркедиз.
Пайда хьана гьарамзада-зинеяр,
Терг авуна социализмад бинеяр.
Бада фена халкьди чIугур зегьметар,
Вара-зара авуна чи девлетар.
Им кIуьд йис я, уьлкве кIаняй акъатна,
Марфадикай катна, селдик акатна.
Къе гзафбур кIвал-югъ квахьна ава, дуст.
Санихъайни тежез дарман-дава, дуст.
И мажара ахъайдач за яргъалди,
Гатуз кIевна чун живедин маргъалди.
Фу тIалабиз, яна къуьнуьз гьебеяр,
Артух жезва бейкарбурун жергеяр.
Инсан рекьиз, цIаяр ягъиз кIвалериз,
Мусибатар аквазва чи вилериз.
Миллетвилин рикIив кьуна жизвияр,
Къе Къафкъазда экъичзава ивияр.
Амачиз икI я гьахъ-дуван, адалат,
РикIер кузва чIугвадай кьван хажалат.
Пислик гъизва чи рушарал, вахарал,
Архаиндиз физмач йифиз ахварал.
Гьуьрмет-хатур квахьна халкьдин арадай,
Хци буба кьазва гила чарадай.
Ханлар, беглер акъатнава майдандиз,
ХуртI гуз къекъвез ава кесиб инсандиз.
Абур гижи авунава къе девлетди,
Къазанмишай чарабурун зегьметди.
Эхь, им “Перестройкадин” азар я,
“ЦIийи къайда туькIуьрзвай базар” я.
Привитизациядин чекер гуз,
Шезвай аялдиз хьиз са кIус шекер гуз.
Фикир гайла, аквазвай и крариз,
Са юкъуз рех яда а ви чIарариз.
Шаирдал чан алатIа ам акъваздач,
Гьахъвал ада гьич вичивай яргъаздач.
Зун шаклу туш, йикъар къведа рагъ авай,
Шезвай вилер хъуьреда чи нвагъ авай.
Салигь инанмиш я гьахьтин йикъахъ, дуст,
Гьа югъ къведа, гъалиб жедай чи гьахъ, дуст.
КIварчагърин хуьр.
Мислимат Агьмедпашаева
Сажидиназ
Шиирар я гафарни кваз,
Сажидинан рахадай.
Къвазва гевгьер, акваз-такваз,
Адан хурун яхадай.
Чарни къелем жеда гъиле,
Къаткай йифиз мисикни.
Вири кхьиз жезвач гьеле,
Гъалаба ква мецикни.
Сажидинан гафарни кваз,
Шииратдин багъ ятIа?!
Вичин уьмуьр, вичиз течиз,
Муьгьуьббатдин рагъ ятIа?!
Шаир стха, ви чIаларин,
Гьар келима гьуьндуьр хьуй!
Гьар келима ви гафарин,
Ашукьдив гвай чуьнгуьр хьуй!
Ви бейтерин ван хьайила,
РикIе шагьвар къугъвазва.
Ви мерд рикIин михьивал чаз,
Гуьзгуьдай хьиз аквазва.
Кьулан СтIал
Къадир Рамазанов
Мубаракрай
Мубарак хьуй ваз юбилей,
Чаз накь вучиз ша лагьанач?
Гваз къведай зун затI-матI кIваляй,
Са тIимил фад тIа лагьанач?
СтIалар ви чешме яни?
Сулейман ви чешне яни?
Ви тахт къедуст сегьне яни?
На чаз ви сир ма лагьанач?
Куьредал хупI рикI ала ви,
Гъиле элдиз цуьк ава ви,
Дуланажагъ гьикI ава ви?
Намерддиз на хва лагьанач.
Ая элдихъ галайвал на,
Гатут дерт -гъам гатайвал на,
Хьурай ви бахт мадни фараш,
Сулеймана лагьайвал гьа:
“Намус квай бармак” я дадаш.
Хьана даим къени рекьел,
Мердвилелди тIуьна фу -кьел,
Гурлу жервал бейтерин сел,
Хъийимир на ахвардадаш,
ТуькIуьра бул чIалардадаш.
Шаир Къадир атана къе,
Ваз тебрикар лагьана къе,
За рикIивай кьатIана къе,
Лезги халкьдин дамах, дадаш Сажидин.
Куьре патан шаиррив гвай,
Шад манийрин пайдах, дадаш Сажидин,
Инсанвилин къимет чидай,
Гъейрат авай чанахъ, дадаш Сажидин!
Магьарамдхуьр.
Фахрудин Османов
Муаллим, муъмин, Сажидин
Аял вахтар чи виридан четин тир,
Дяведи чаз са экуь югъ къалурнач.
Лазим шартIар, дуланажагъ тахьайла,
Къуват тIимил хьана жизви, Сажидин.
АкьалтIарна школада на кIелун,
Шумуд пеше къачуна а вахтунин?
Эксковатор, гьар жуьре машинар….
МуьтIуьгъарна зегьметдини бахтуни.
КIвалахдивай чара тушиз кIелна на,
ДГУ-дин къачуна на дипломни.
Йисалай-суз дерин хъийи ви чирвал,
Акьул гузва на жегьилриз, Сажидин.
Гунагь квач вак, а мажал ваз хьайид туш.
Хуьрел-кIвалел айиб садран гъайид туш.
Сулейманан дафтар гужлу хъувурди,
Вун я, гьелбет, бажарагълу, Сажидин.
Рехъ хгайла динэгьлийриз законди,
ЭкечIна на вилик хуьре и кардив.
Ваз ийизвай еке гьуьрмет хийирди
Гъана жемят вири сад хьиз, Сажидин.
Чидай ксар ви хцивал, диривал,
Пудкъад йисан яш хьунихъ ви агъадай.
Шииратдин рекье мадни яз жегьил,
Агалкьунар хьурай еке, Сажидин.
МискIиндин кар кьуна гъиле рикIивай,
Чир хьанва ви тIвар динэгьли алимриз.
Кьисметрай ваз виш сан уьмуьр, сагъламвал,
Бажарагълу муаллим, муъмин, Сажидин .
ЦIийи хуьруьн поселок.
Рамазан Межидов
Сулейман буба рикIел алаз
Школада кIелдай чIавуз,
Ви ктаб гваз жедай ялгъуз.
Хуралай чир ийиз гьар къуз,
Ви жавагьирар, Сулейман.
Вуч гафар вахъ авай серес?
КIелунивай гудай гьевес.
Дерин гьуьл хьиз чIалан иес,
Бес туширни вун, Сулейман?
Авачиз ви гъиле къелем,
Акъудиз гаф сивяй мягькем,
ЧIалар авай вахъ лап уьткем,
Алцумиз тежер, Сулейман.
Вуна тариф авур билбил,
Чаз туькIуьрай газет «Билбил»,
Квел зи кьару хьанва кьве вил,
Вун рикIел алаз, Сулейман.
КIелиз къачуз кваз гьерекат,
Ви фондуник хьуй берекат.
Тешкил авур и мярекат,
Сажидин сагърай, Сулейман.
Ви шикилдал алаз кьве вил,
КIел авуна таза «Билбил».
Рамазана адакни гъил,
Кутада, буба Сулейман.
Гьар кьуд патай кIватIиз стIал,
Девлетлу хьуй фондунин кIвал.
Лезгияр, куь паяр гьалал,
Ракъура рикIеллаз Сулейман.
Ярагъар
Гъулан-Герек Ибрагимов
Сажидиназ тебрикар
Гуьзел юкъуз цуьк акъатай гатфарин,
Майдин вацра вун дуьньядиз атана.
«Бахт кваз хьурай!»-ванер туна гафарин,
Мукьвабуру ваз алхишар лагьана.
Вун бахтлу я, гъед хьиз цавуз акъатай,
Кьунва халкьди багьадаказ вун вине.
Ракъин нур хьиз кIвалин юкьвал аватай,
Ви манияр гьатна гьар садан рикIе.
Сулейманан шаирвилин булахдай,
На хъвана яд-шадарзава къе эллер.
Чи халкьдикай, рушарикай кIвалахдай,
ЧIалар кхьиз секин жезвач ви гъилер.
Шиирарни суьгьбетар ви къалин я,
Гьар са инсан гафаралди чIугвада.
Дустар бул хьуй—вах, стха кьван ширин я,
Дуст-душмандиз далу галаз аквада.
Чил гуьзел я пакаман рагъ акьурла.
На лугьуди, женнет инал алазва.
Чуни шад я вун мугьман яз акурла,
Ачух рикIни, кьелни фу чахъ авазва.
Гьебе ацIай ширинарни хъуьчIуьк кваз,
Вун илифда кIвализ, хуьруьз датIана.
Геж атайтIа, мад са дерди вилик кваз,
Лугьудач ваз: «Вун накь вучиз атанач?»
х
Ширин-ширин ихтилатрив эгечIда,
Къадим вахтар рикIел хкиз иердиз.
Ахпа кард хьиз «Лезгинкадик» экечIда,
Шадвал ийиз хайи чилин бегьердиз.
Лезги чилел рикI алай кас датIана,
Къуй садрани вахъ пашманвал тахьурай.
Дкаим гатфар гьахьрай рикIиз атана,
Бахтлувилив ви кIвал гьуьл хьиз ацIурай.
Мубаракрай квез къенин и суварар,
Къуй япара хьурай ван ви манидин.
Гьар са йикъа багъишрай шад хабарар,
Яргъи уьмуьр, сагъ чан хьуй вахъ, Сажидин!
Белидж поселок.
Ризабала Агъабалаев
Мурадар
Ви герояр: муьфтехурар, темпелар,
Къачагъри хьиз кьуьрер недай угърияр;
МуркIад рикIер авай бязи хахаяр,
Чара мука кака хадай кукупIар,
Маймунарни, север, сикIер, муьнуьгъар,
Тумуниз гур, течиз гудай буйругъар,
Терг хьанайтIа, тавуна хьиз яргъияр,
Бул хьанайтIа, Сажидинар, Арбенар,
Шииратдин бул жедай чаз ялавар!
Махачкала.
Шамсудин Исаев
Мубаракрай
Темпел дакIан, зарафат кIан устIар яз,
Шаир я вун цуьквед багъда билбил хьиз.
Везин зериф, нагъма назик устад яз,
Фикирарни дерин я ви са гьуьл хьиз.
Мецел ала вун Сажидин,
Гьам къардашдин, гьам бажидин.
Мубаракрай и шад межлис,
Кьисмет хъхьуй мад 60 йис.
«Жедайлахъди. ша, кеф чIугван, Шамсудин»,-
Лугьуз вуна Кьурагь дагълар раижна.
Сулейманни, Мусаибни, Садыкъи,
РикIе аваз кхьизва Сажидина.
Чаз кIанзава буба хьана,
Хизанд кьилел сагъ, Сажидин!
Къизилдин къаш-къуба хьана,
Чилин винел рагъ, Сажидин !
Кьурагь.
Исмихан Къадимов
Сажидиназ
Сажидин дуст, кIвачел шалам,
Къуьне кашу, гьебе хьана.
ЭгечIна вун кIватIиз илгьам,
Дагъ галайвал рекье хьана.
Къекъвез-къекъвез яргъал рекье,
Недай къизгъин иштагь хьана.
Гъил физ-хквез гьебед хилел,
Нисини фу куьтягь хьана.
Ала мугьман -чина хуш хъвер,
Гьар кIвале вун илифарна.
Яйлахрилай гъана вергер,
Кьел алахиз хъикьифарна.
Таза ниси, къаймахни шур,
Мазу як квай хинкIар хьана.
Хьанач нямет дадмиш тавур,
Вун гьуьрметрин кукIвал хьана.
Гатфарин хуш атир галай,
Афарарна хъчарикай.
Багъишна ваз риваятар,
Халкьдин милли гафарикай.
Суалар ви гъетер хьтин,
Халкьдин юкьваз нурар хьана.
Мисалар кьаз къветер хьтин,
Лацу чарчел цIарар хьана.
Хайи хуьруьз ахгакьайла,
Ви шаламра тIеквер хьана.
Гьебейравай мисалрикай,
Машгъулатдин цуьквер хьана.
ЦIийи Гъепцегь,
Играмудин Бугьалдинов

 

 

 

 

и ещё 3

19Лезги Газет, Эйваз Гуьлалийрин и ещё 17

ЛЕЗГИ ХИЗАНРИН СУВАР САГЪ ХЬУРАЙ
Къадим девиррин эвел кьилелай,
Амалар къачуз чирай Чилелай,
Хуьрер, шегьерар, бустан, багъ хьурай,
Мугьманриз фу-яд гайи гъилелай,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьз тербия гуз, хвейи аялар,
РикІера авай къени хиялар,
Къуй куьн кьилерал чими рагъ хьурай!
Зегьметни чІугваз, яз чидай ялар,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Хатурдиз-хатур, гьуьрметдиз-гьуьрмет,
Дустар кьаз чидай гьар жуьре миллет,
Куьн далудихъ чун кьакьан дагъ хьурай!
Суфрадал жедай гьар жуьре нямет,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Гьар садан кІвале са шумуд аял,
Дуьнья бахтавар авун тир хиял,
Къуй куьн мидаим дамагъ-чагъ хьурай!
Гьар сувар юкъуз ягъиз чидай ял,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьньядиз бахшай туьнт «Лезгинка» кьуьл,
Лезги хизандин бахт тушни хьун кьил?
Къуй куьн гьар садан кефи чагъ хьурай!
Мадни гуьрчегар ийизвай чи Чил,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
ХИЯЛАР:
Зи шиират – дигмиш хьайи дуьгуьдин,
Аш я руьгьдин, халкьдиз тунвай демина.
Зун шаир я, векил миллет лезгидин,
Тарсар гавай Сулеймана, Эмина!
Зун дагъви я, зун велед я лезгидин,
Чан эцигна, къуллугъ ийир мугьмандиз!
Зун к1венк1 алай цаз я хци игидин,
Виле акьаз халкь авунвай душмандиз!
Сад садалай гуьзелбур я ви шикилрин акунар,
Репинахъ хьиз ава квехъ, дуст, устадвилин ч1угунар.
К1ант1а шегьер, тамар, ятар, к1ант1а дуьзен дугунар,
Чан алай хьиз, хкатзава гьар са зат1 ви гъиликай!
Худ. Фуад Сийидахмедоваз
Бестидиз
Ният – михьи, рикIиз – чими,
Ерли са кар тийир кими,
Буйдиз къешенг, мециз ширин,
Кьиле акьул авай дерин,
Заз чида са дишегьли – кас,
Афериндиз даим тир хас!
Квез чидатIа, вуж ятIа лагь!
Квез чидачтIа, за лугьун квез,
Ам чир тахьун, гуж я, валлагь!
===
Бестидиз
ТАМАШДАЧНИ?
Лап мукьувай акун - са бахт,
Чин-чинаваз, вилер акваз;
Лап мукьувай рахун – са бахт,
Юзурзавай гъилер акваз;
ИкI лагьайла, хъелни атун,
Мумкин кар я, гунагь авач.
Циф галачиз, селни атун,
Ният чIуру темягь авач.
Гьа зун тахьуй, гьа вун хьурай,
Гуьрчегбуруз тамашдачни?
Зид тапарар тавун хьурай,
Хъсан затIар тарашдачни?
Вахтар фена, бахтлу, жегьил,
Гатфар хьтин, Яр галамаз.
Гила чун кьвед хьанва агьил,
Гьардахъ вичин тIвар галамаз!
Сажидин я хьанвай хибри,
Чин тийизмай лугьур, далгьур.
Зун валаллай кьурай къибри,
Юкь са кIус кьван хьанвай алгъур!

АМУКЬДА ЗИ МЕФТIЕДА
Фу туьтIуьна акъваз жеда гьафтеда,
Рекьидай кьван гайитIани азабар.
Сирерни хуьз жеда кьилин мефтIеда,
Акъуд ийиз миллионрал ктабар.
Амма дидед чIал галачиз декьикьа,
Яшамиш хьун гьисаб жедач уьмуьрдай.
Дидедин чIал ам чи руьгь я, гьакъикъат.
РикIе хкахь тийир лампа куькIуьрдай.
Чан акьалтна, дидедин нек хъвайила,
Лайлайдин ван хьайи чIавуз япариз;
Чил-цав ачух жедай хьиз экв хьайила,
Гьич хъифизни кIан хъижедач ахвариз.
Дидедин чIал – рехъ къалурдай гъед хьтин,
Аквада заз гьар са юкъуз цаварай.
Дидедин чIал – ширин вирт хьиз, мед хьтин,
Аквада заз, аватайла ахварай.
Я Сад Аллагь, я сад тир ЧIал дидедин,
Вун тушни зун халкь авурди чилерал?
Бахт тушни заз кьисметнавай дуьнедин?
Фу нез чирай анжах жуван гъилерал.
Мумкин я фин гзаф крар рикIелай,
АмукьайтIан, гужалди са гьафтеда;
Гьар са ктаб дидед чIалал за кIелай,
Уьмуьрлух яз амукьда зи мефтIеда.

 

ВУЖ Я ЗУН
Чидайбуруз - чида зун,
Тирди гьулдан жида зун!
Тариф авун герек туш,
Ам зи сивин хуьрек туш.
Бязибуруз гьикІ ава,
Зи хура кьве рикІ ава.
Муьрхъуь такьар ракь я зун,
Дагъ-Арандин лекь я зун!
Дустар патал чан гудай,
Душман патал къван гудай;
Инсан я зун адетдин,
Жуван лезги миллетдин!
Яр-дустариз чир хьурай,
Пехилбуруз сир хьурай.
Галат тийир кас я зун,
ГъалатІ тийир кас я зун.
Диде чили нек гайи,
Пак ракъини экв гайи;
Рекьин тийир инсан я,
Кьудкъанни пуд йисан я.
Йифен ахвар авачир,
Йикъан кьарар авачир,
ЦІувад йисан жегьил я,
Душманар зал пехил я.
Чидач им вуч гуж ятІа,
Заз чидач жув вуж ятІа.
Герекбуру чиррай зун,
Зирекбуру хуьрай зун!
Хъсан чида заз са кар,
Кьиле тухун дуьз тир кар.
Сажидинан тІвар алай!
Сир чида заз кар алай:

ИСАЕВ АБДУРАГЬИМАЗ БАРКАЛЛА
Дагъвияр - кьакьан дагъларин лекьер,
Дуьньяда течир вуж аватIа лагь!
Абурун вилик, атIудай рекьер,
Нихъ а къуватрин гуж аватIа лагь!
Алимпиададин чемпион машгьур,
Яшламишрай чи Радик Исаев!
Шарвили ухшар лезги хва жегьил,
Дуьньядин халкьар авунвай мегьтял;
Чемпионвилин къачуна къизил,
Бразилиядай хтана кьегьял.
Ихьтин баркаллу игит тIвар къачур,
Яшамишрай чи Радик Исаев!
Аферин къвезва стхадиз Имам,
Хушвилел къарши ийизвай са-сад!
Къуй адан гьар са мурад хьуй тамам,
Гьар са карда чи рикI ийизвай шад!
Гъейри инсанриз къалур авур зур,
Яшамишрай чи Радик Исаев!

ДУСТ ХАЛКЬАРИН ЧЕШНЕ Я ВУН
Дуьнья гегьенш, чахъ чи хайи чил авай,
Чахъ чи кьакьан дагълар авай, гьуьл авай.
Чун машгьур тир лезгинкадин кьуьл авай,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Ярагъи шейх, Шамиль чIехи имам тир,
Адалатдин вири шартIар тамам тир,
Женгерани, зегьметда са алам тир,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Лезги, авар, дарги, къумукь миллетрин,
Са хизан тир, чебни къадим адетрин,
Хура даим акъваз авур зиллетрин,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Россиядихъ галаз сад тир рекьеваз,
Аферинар къвезва дагълух уьлкве, ваз.
Вилик физвай шадлувилер рикIеваз,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!
Вили цава рагъ амай кьван вахтуна,
Чи мягькемвал жеда кьакьан тахтуна.
Дамахзавай гьар са касди бахтунал,
Дуст халкьарин чешне я вун, Дагъустан!

ДУСТАРИ ЗИ ЧАН ХВЕНА
Кьисметди зун акъуд тавур пад хьанач,
Батмиш тахьай Мургаб вацIун яд хьанач,
Такур жуьре пашманвални шад хьанач,
Куьн хийирдин дуьайри зи чан хвена.
Украина, Туьркмениятан къумарин,
Къадир авай девейринни ламарин,
Сибирда зун хьанатIани тамарин,
Куьн хийирдин дуьайри зи чан хвена.
Арандин цIал ифир авур чан хьайи,
Булахрин цел лигим авур къван хьайи.
Шумуд садра яна рекьиз кIан хьайи,
Куьн хийирдин дуьайри зи чан хвена.
Дустарикай заз куьмекдин гъил хьана,
Дуьньядикай батмиш тежер гьуьл хьана.
Шумуд садан, зун кьиникьал вил хьана,
Куьн хийирдин дуьайри зи чан хвена.
КIанид кьисет хьурнач пехил ксари,
Тагай азаб хьанач яргъал йисари,
За шиирар бахшай рушар, сусари,
Куьн хийирдин дуьайри зи чан хвена.
Яргъал фидач, кеф чIухвадай вахтарни,
Гьамиша ваз кьисметнавач бахтарни.
Сажидинан, кхьенвайтIан ахтарни,
Куьн хийирдин дуьайри зи чан хвена.

РАГЬИМАТАН МАНИЙРИН ВАН
Гьеле аял чIаварилай, къедалди,
РикI акъатдай, са шад хабар къведалди.
Кьудкъадалай артух яшар жедалди,
Рагьиматан манийрин ван ширин я!
Махачкала, Москов, Агъа-СтIалдал,
Цуькверин кIунчI хъурез, къугъваз столдал,
Рахай гафар, зегьметчийрин кIватIалдал,
Рагьиматан манийрин ван ширин я!
Шад тир мани «Хъсан я, гада, хъсан я.»,
Жегьил рикIер шад авур ам инсан я.
Заз, чи вири, манидарар масан я,
Рагьиматан манийрин ван ширин я!
Ахцегь – женнет, Рагьимат - са гьуьруь тир,
Гьадахъ къени яб акализ, дири тир,
Маниятдин даях, дамах - вири тир,
Рагьиматан манийрин ван ширин я!
Сажидиназ, вун акунал, шад хьана,
И дуьняда авайди вун сад хьана.
Гьар манидихъ ширин, верцIи дад хьана,
Рагьиматан манийрин ван ширин я!

НВАГЪ ТАКУРАЙ
Чун чаз кьисмет хьанач лугьуз,
Бубади вун ганач лугьуз,
Бахтуни цуьк гъанач лугьуз,
Ви вилерал нвагъ такурай!
Дуьньяд эхир хьанвач эхир,
Цуру хьанвай гьеле чехир,
Геж хтана лугьуз нехир,
Ви вилерал нвагъ такурай!
Чаз аватIа, чи кьисметар,
Бада фидач чи зегьметар,
Урбурун, чаз туьгьметар,
Вили цава рагъ такурай!
Чаз кIанивал хьаначтIани,
Тара бегьер гъаначтIани,
РикIяй акъатзавачтIани,
Вун авачир багъ такурай!

НВАГЪ ТАКУРАЙ
Чун чаз кьисмет хьанач лугьуз,
Бубади вун ганач лугьуз,
Бахтуни цуьк гъанач лугьуз,
Ви вилерал нвагъ такурай!
Дуьньяд эхир хьанвач эхир,
Цуру хьанвай гьеле чехир,
Геж хтана лугьуз нехир,
Ви вилерал нвагъ такурай!
Чаз аватIа, чи кьисметар,
Бада фидач чи зегьметар,
Урбурун, чаз туьгьметар,
Вили цава рагъ такурай!
Чаз кIанивал хьаначтIани,
Тара бегьер гъаначтIани,
РикIяй акъатзавачтIани,
Вун авачир багъ такурай!
ХАЛУ ВЕЛИМЕТ
Дидедин патай амай са халу,
Вун зи чанни я, вун я зи далу.
КIвалахда зирек, карда акьуллу,
Сагъ хьурай вун чи, Велимет халу.
Зегьметар вуна чIугуна гзаф,
Садрани тийиз ви чандиз инсаф.
Гьаминша винел алаз хьайи гаф,
Сагъ хьурай вун чи, Велимет халу.
Рычал-су хьанай ва маса кIвалах,
Вакай хьанай чаз акьулдин булах.
Даим жедайвал, шад яз чи къвалахъ,
Сагъ хьурай вун чи, Велимет халу.
Сажидин хтул, ви вахан гада,
Хуьз алахъзавай са кас я къайда,
Шиирдалди ваз лугьузва ада:
Сагъ хьурай вун чи, Велимет халу.
Сагъ хьурай вун чи, Велимет халу.
ЗУН АШУКЬ ХЬАЙИ
Вун авай хуьре, даим я гатфар,
Гьар вун акурла, рикIиз жезва хуш.
Са кIанда заз ви ашкъидин гафар,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
Цуьк яни таран, ширин тир бегьер?
Ваз ухшар авай заз кас акурд туш.
Ви хуьруькай заз, хьанва са шегьер,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
Югъ яни экуь, гъетер авай йиф,
Вакай хьана заз пак женнетдин къуш.
Гьар къуз такурла, чIугвазвай гьайиф,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
Сажидин, яшар хьанватIан бязи,
Муьгьуьббат рекье, туш хьайи кас буш.
Аллагьди гайи бахтунал рази,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
АЗИМ СТХА
Чи лезгийрик куьн хьтинбур,
Хьун - чи кьилин винизвал я.
Посолдин тІвар лап такабур,
Ам халкьарин азизвал я.
Россиядин векил хьана,
Адан терефдар хьанва вун.
Бажарагълу жегьил хьана,
Еке арифдар хьанва вун!
Агалкьунар мадни хьуй квехъ,
Дережайриз артух хьана.
Хивевай кар мягькемдиз яхъ,
РикІин сергьят ачух хьана.
Вун чи дамах, вун чи даях,
Гьукуматдиз лазим стха!
Халкь паталди ая кІвалах,
Гьуьрметлу тир, Азим стха!
Сажидинан дустунин хва,
ВикІегь велед дидединни!
Вили-вилик алад, стха!
Ад хкажиз уьлквединни!
ВАЛАЙ ГЪЕЙРИ
Сифте сефер яз, вун акур чIавуз,
Валай гъери кас такур хьиз хьанай.
Женнетдин багъдай лув гайи тIавус,
Вилериз сифте акур хьиз хьанай.
Эй, Сад тир Аллагь, эй пIирер, шейхер,
Инсандиз икьван иервал гудан?
Кьисмет тахьана, рикIел хьана хер,
Муьгьуьббатдин цIун тегьервал кудан?
Вун себебда заз туькьуьлвал ширин,
Вун себебда заз гуз кIан хьанай чан.
Кьисмет тахьана, хажалат дерин
Хьайи вахтуна, куз кIан хьанай чан.
Ваз, килигайтIа, яр аваз хьана.
Заз гьикI хьанай вун тек яз амайди хьиз.
Жуван кьилени гар аваз хьана,
Заз я, вун рикIе, экв амайди хьиз!

ЗИ КАПАН ЮКЬВАЛ
Зи капан кьулаз, ахъайна тамаш,
Шумуд патахъди чIугунва цIарар?
Белки акьуллу, белки яз кIамаш,
Рехи хьанватIа, кьилеллай чIарар?

Зи капан кьулай гьар санихъ са цIар,
Фенва, къуша яз, чпиз кIанивал.
Шумудни са гьуьл, шумуд са вацIар,
КIвачерин кIаник юзаз хьайивал.

Зи капун кьула авай гьар са цIар,
Кьисметдихъ галаз ава гьуьжетда.
Абур зи рикIяй я фейи кьацIар,
Гьар сад са медаль къачур зегьметда.

Кесиб Сажидин, на чIугур зегьмет,
Фейи чкаяр, яргъа мензилрин,
Низ герек я къе, ваз ийиз гьуьрмет,
Белки кьейила, ви тIал кьезилрин.

ВИ ГУЬРЧЕГВАЛ ВУЧ Я?
Кавкъаз дагълар Шагьни Шалбуз тIвар алай,
Кьилел даим пак женнетдин зар алай;
Цувун кIанел гьар экуьнин яр алай,
Ви гуьрчегвал вуч я ватан – Лезгистан!?

Шумудни са уьлкведа зун къекъвена,
Шумуд вацIа, шумуд гьуьле эхъвена?
Вун зи хура, хкахь тийиз куькIвена,
Ви гуьрчегвал вуч я ватан – Лезгистан!?

Ви такабур кьакьан тирвал дагъларин,
Ви емишрин ширин тирвал багъларин,
Чуьллер – гамар, яру-цIару гъаларин,
Ви гуьрчегвал вуч я ватан – Лезгистан!?

Булахрикай гьикI рахадач себебдин?
ВацIар вуч я, гьар ризкьидин метлебдин!
Дагъдин чIурар, гьар са цуьк са мешребдин,
Ви гуьрчегвал вуч я ватан – Лезгистан!?

Са зун туш кьван ашукьди ви тегьердал,
Къадим Къавкъз – дуьнья гъанвай бегьердал.
Вад агъзур йис хьанвай Дербент шегьердал,
Ви гуьрчегвал вуч я ватан – Лезгистан!?

Каспи гьуьлни Къавкъаз - вахни стха тир,
РикIер гегьенш, гъилеризни ахъа тир,
Ви далудихъ халкьар гала арха тир:
Ви гуьрчегвал вуч я ватан – Лезгистан!?

=Хиве кьан за квез, тавуна кIус таб,
Квекай чуьнуьхай затI авач гьеле;
Акъудна лугьуз са шумуд ктаб,
Ацукь хьанва зун кис хьана кIвале.

ЭЙ БАХТАВАР
Эй бахтавар чуьнгуьр, гимиш симерин,
Хабар я жал, ваз зи кайи рикIикай?
Вун межлисра, мехъерринни мелерин,
РикIер шадиз, жегьилрин чи кьуьлуьк квай.

Зи рикIни тир – чуьнгуьр, вун хьиз, къугъвазвай.
Яр паталди, шад ийиз кIан гуьгьуьлар.
Зал са напак гьалтна, къванер жакъвазвай,
Бедбахт ийиз кIанзавай чи жегьилар.

Тек са зун туш, къакъудай кас ярдивай,
Ам шадвилин я, пеле даим къан авай.
Сефил мани лугьуз жеда тардивай,
Кеменчидихъ галаз сефил ван авай.

Зун пехил туш ви шадвилин авазрал,
Хабар туштIан зи сефил тир гьалдикай.
Гьич саданни душман тахьуй къаразрал,
Мез аватIан, хабар такьар лалдакай.

Ша мукьувди, куьпдик кутур зи чуьнгуьр,
Гьа ванцелди яр хквен зи кьисметдиз.
Сад тир Аллагь, ийизва за Ваз шуькуьр,
Къимет гузвай муьгьуьббатдин зегьметдиз!

САМУР ВАЦI
Дагъларин дерт, фена чиляй чилериз,
Хажалатдин рех янава кьилериз.
Акур чIавуз, ишел къвезва вилериз,
Вун дагъларин накъвар яни, Самур вацI?

Вахъ виликан такьат амач авахьдай,
Вахтар фена, кьерерилай алахьдай.
Са ширин ван текъвез, рикIик акахьдай,
Хажалатдин йикъар яни, Самур вацI?

Дагълар чибур, чеб живерин гьамбар тир,
Дегь девиррин тарихрикай хабар тир.
Лезги халкьдал ашукь хьанвай, къумбар тир,
РикIел хьанвай къабар яни, Самур вацI?

Самурдин там, тIебиатдин багъиш тир,
Лезги чилел чIугунвай пак нехиш тир.
Халкьдин патай и кьадардин къаргъиш тир,
Лугьунрикай хабар яни, Самур вацI?

Лезги халкь хьиз, кьве пай хьана, есир я.
Им гьахъсуз тир, гьахъ гвачир са асир я.
Лагь кван халкьдиз, Самур цин вуч тахсир я?
Ват текъвезвай япар яни, Самур вацI?

Чилерик квай кьеж хкудиз тамарин,
Яйлах жезва, цIингав ядай ламарин.
Сажидинай акъатзавай гумарин,
ЦIай худдавай гурмар яни, Самур вацI?

ГЕРЕК ЯЗ
Зун Аллагьди халкь авунва эркек яз,
Жуван буржар кьиле тухуз зирек яз.
Амукьдайвал халкьдиз даим герек яз,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!

Яб гайитIа, чIехибурун гафариз,
Бахтлу кас я хайи инсан гатфариз.
Гьекь акъуддай чIавуз карда юрфариз,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!

Вацран кIаник, гъетерин гам кьилеллай,
Халкьдиз герек вад тIуб хьухь вун гъилеллай.
КьейитIани игит яз, гаф винеллай,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!

Чир хьухь ваз халкь галайди ви далудихъ,
Хайи ви чил агуд жуван хурудихъ.
Гьуьжетдайла, душман лугьур къанлудихъ,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!

Садра хада, анжах садра рекьида.
Кьегьал касдиз баркаллу кар жагъида.
Аферин кIан ятIа лугьун вирида,
Ваз гьайиф къвез тахьуй ви чан, Сажидин!

=ЧИ ЖЕГЬИЛ ВАХТАР_КЬАЗ ТАХЬАЙ БАХТАР=
Сажидин
ХУЬКВЕЗМАТIА, ЯР

Гатфарихъ элкъвей вахтунда гьава,
Лифери лув гуз акурла цава,
Муьгьуьббат кьванни – дердерин дава,
Яраб ви рикIел хуьквезматIа, яр?

Чи таяр-туьшер, гуьрчег тир рушар,
АвайтIани мад гъетериз ухшар;
Кьве-кьвед жедай вахт, ашукь тир къушар,
Яраб ви рикIел хуьквезматIа, яр?

Вун жейран хьтин цуьверив къугъваз,
Алахъдай са кIус жез завай яргъаз.
Вахтар, вилерал кхьизвай кагъаз,
Яраб ви рикIел хуьквезматIа, яр?

Кьисмет тахьанмаз жагъидач бахтар,
Акъвазар ийиз жедани вахтар?
Чун санал дуьшуьш хьайи къавах тар,
Яраб ви рикIел хуьквезматIа, яр?

Гьар цIийиз гатфар алукьай чIавуз,
Лув гузвай лифер акурла цавуз,
Вахтар чи кьведан ри1ер - шемер куз,
Яраб ви рикIел хуьквезматIа, яр?

Заз вун, цававай гъетерин юкьва,
Жезвай хьиз ава дертериз мукьва.
Тек садра кьванни а вахтар йикьа,
Яраб ви рикIел хуьквезматIа, яр?

СА ТИЙИЖИР СУНАДИЗ

Ви гуьзелвал садахъни жеч, чан суна!
Вун акъатай еридиз кьий, чан суна.
Бахт тушни вахъ галаз къекъуьн, гъил кьуна?
Ви ашдик квай гъеридиз кьий, чан суна!

Буйдиз шумал, гьар са хуш тир амалдин,
Хъуьвер анар, п1узар яру чумалдин,
Тамашналди тух тежедай амалдин,
Зун, вун хайи перидиз кьий, чан суна!

Агакьайла, муьгьуьббатдин яшариз,
Гуьрчегвални гуда кьван чи рушариз!
Вилер ухшар руьгьдин багьа къашариз,
Зун ву хьтин гьуьруьдиз кьий, чан суна!

Сажидина тесниф авур ц1арарин,
Метлеб сад я, цуьквер хьтин ч1урарин.
Вилер ч1улав, сив седефдин сарарин,
Вун вердишрай къаридиз кьий, чан суна!
Бахтлу хьурай чи жегьилар,
Рик1из к1ани ярар хьана.
Туп1арихъни жен къизилар,
Къуьнерихъни кварар хьана.
Бахтлу тир чам, бахтлу тир свас,
Шад мехъеррин мишребар я.
Уьмуьрлух дуст юлдашар яз,
Санал хьун чи метлебар я.
Сусахъ галаз къведай девлет,
Са к1вал ац1ай аялар я.
Муьгьуьббатдиз хас я хевлет,
Ислягьвилин хиялар я.

РАСУЛ Я
Къадим тарих гапурралди атIанвай,
Ивидалди кхьей векъи гьарфарал;
Лезгинкадин кьуьл хьиз цIувди ацIанвай,
Аламатдин макьамрални гафарал,
Ашукь тир халкь, билбилар хьиз гатфарал,
И дуьньядиз магьшурай кас Расул я!
Дуст миллетриз авур ата-бубавал,
Риваятрин таж кьилеллай Дагъустан;
Къад асирдин Гомер хьана, зурбавал,
Сулейманан шииратдин гуьлуьстан,
Яратмишай эдебият- багъ-бустан,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Шарвилидин бармак алай Дагъустан,
Ярагъидин дин-исламдин тарикъат;
Кьакьан гъетер кьилел алай Дегь Ватан,
Дагъви халкьдин кьабулнавай шериат,
Адан накь, къе ва пакагьан гьакъикъат,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Паквал, Намус, Азадвал хуьз датIана,
Ирс яз атай бубайрилай саламат?
Имам Шамиль шейх женг чIугаз атана,
ВикIегьвилел алем авур аламат,
Дагъустандин кхьин тавур Камаллат,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
«Зи Дагъустан», «Кьакьан гъетар», «Дурнаяр»,
Къагьриманрин рекьин тийир руьгьер тир;
«Дидеяр хуьх», «Гуржистандин Зояяр»,
Икьван чIавал къалур тавур тегьер тир,
Шумуд са затI шииратдин бегьер тир,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Куьз лагьайтIа, цаварилай чилерал,
Рекье тунвай ислягьвилин посол я.
Ам ихтибар авунвай чи эллерал,
Шииратдин гъед хьиз куькIуьр кьилерал,
Гьамиша яз аламукьдай рикIерал,
Вирибуруз багьа инсан-Расул я!

 

 

"КантIа лекI хьурай,
КандатIа - абрек;
Къуй зун кас хьурай,
Зи халкьдиз герек!"

ИкI лугьузва къе,
Гьар са лезгиди!
Азад тир рекье,
Авай эгьлиди.

Чал лезгидин тIар,
Гьавайда алач.
Гъиляй къведай кар,
Ажуз яз къалач!

Хкажа Пайдах
Лезги Ватандин!
Азадвилихъ твах,
Бахтлу инсандин!
Лезгияр яз куьн

Ханва дидейри!
Гуьзгуьяр я куьн,
Къвезмай невейрин!

Гафарихъ - крар,
Крарихъ шадвал!
Галаз жен, халкьар,
Чахъ мягькем шадвал!

ША ГИЛА КЬВАННИ

Рагъ экъечIнаваз вили тир цавуз,
Гатфарин цуьквер хъуьрезвай чIавуз,
Кьуд патахъ атир чIукIуриз цуьквер,
Шад ийизвай чи жегьилрин рикIер.

Чаз багъиш авур муьгьуьббатдин сир,
Тушни хуьн тавур чи кьведан тахсир?
Вацран лацу тир лампадин кIаник,
ГьикI хъуткъунзавай чи кьве касдин рикI?

Я ваз хьаначир, я зазни къадир,
Къе чи цуькверихъ галамач атир.
Вун са дакIардай, зун са дакIардай,
Мажалар амач цIийиз тикрардай.

Куьз хьанач чун чаз икьван кIанибур?
Муьгьуьббатдин цIа течиз кайибур.
Ша, гила кьванни гуьруьш хъижен чун.
ЦIийи кьилелай таниш хъижен чун!

ШИИРРИН ГУЬМБЕТ
Аллагьдин патай гайи кьван кьисмет,
Гьалда уьмуьрдин йисарни варцар.
Амай кьван чилел зи лезги миллет,
Каспидин гьуьлуьз авахьда вацIар;
Зун кьейи чIавуз, чIугуна зегьмет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

Къуй, анал атай гьар са инсанди,
Ктабдай хьтин кIелуй зи чIалар.
Чир хьурай, кIелна, зи пис-хъсанди,
Вучиз фад рехи хьанатIа чIарар.
Зун кьейи чIавуз, ийизва минет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

Гьикьван кIан ятIа, заз хайи ватан?
Гьикьван кIан ятIа, заз жуван халкьар,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи Дагъустан,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи хуьруьн кьар,
Зун кьейи чIавуз, тавуна туьгьмет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

Сажидин, вуна куьз чIурда адет?
Гьар садан сурухъ галайла къванер.
Им жедачни кьван, ви патай къилет?
ГалукьайтIани захъ кьур кьван кьинер,
Зун кьейи чIавуз, тавуна гьуьжет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

КЪЕКЪВЕЙ РЕКЬЕР
Сулейман фейи рекьера къекъвей,
Зун гьадалайни анихъ акъатна.
Дуьньядиз тамаш ийиз кIанз элкъвей,
Дагъдин лекьрехъ хьиз, лувар акатна.
Инай Бакудиз, Красноводскийдиз,
Гьуьлуь, кьеб хьтин эчIягъиз пором.
Палубад винел, зарбвал акатиз,
Къати лепейриз гуз хьана чаз рум.
Анай Маридиз поездда аваз,
Йифен са чIавуз агакьна эхир.
Каракум канал гьуьжетда авай,
Мургабдин вацIай хъваз хьана чехир.
Сулейман буба къекъвей вахтара,
Пачагьдин куьгьне гьукумат хьана.
Фяле-лежбердин атIанвай чара,
Абуруз еке зулумат хьана.
Амма зун советрин инсан,
Заз акур еке азабар авач.
ЧIугунатIани зегьметар хъсан,
Аникай кхьей ктабар авач.
ХьаначтIан илитI дуьньядилай цIар,
Гзаф чкайра къекъвез алакьна.
Кьуьлухъ таз гьуьлер, кьулухъ таз вацIар,
Хайи СтIалдал элкъвез алакьна.

ОМАРАЗ ЖАВАБ
Чи жегьилриз такваз чпин гъалатIар,
Тахсиркарар яз аквада кьуьзуьбур.
Яшлубурал ала диде, буба тIвар,
Акьуллуяр я абурал разибур.
Яшар хьунвай, артух жезва чирвилер.
И дуьньядин акваз ширин, цурубур.
Чи жегьилриз уьмуьр четин тирвилер
Такваз, кьазва, къарияр яз чIурубур.
Жегьил – ахмакь тирди физва рикIелай,
Куьз лагьайтIа, туш акьулдин сагьибар.
Бязибуру, алатиз кьил кьилелай,
Квазни кьадач, чпел къведай айибар.
Ваз кIандайвал хьанач лугьуз кьуьзуьбур,
Гьисаб мийир, тахсиркар яз кьисметар.
Чпин тахсир акван тийиз бязибур,
Кхьиз жеда гьар жуьредин туьгьметар.
Вири гьахъ я, лугьузвач за къарияр,
Фитне квайбур ятIани са бязибур.
КIан хьуналди мецер виртни гъерияр,
Гьинай къведа, чаз кьведазни разибур?

КЪАКЪУДМИР ЗУН ХУЬРУЬВАЙ
Хайи хуьруьн накьв ширин я, шекер хьиз,
Адав къведай и дуьньяда затI авач.
Гьар экуьнахъ куькIуьнзавай эквер хьиз,
Адахъ хьтин чиг некIедин дад авач.
Эхь, ерияр ава гзаф ава гуьрчег тир,
Зун ашукь я хайи хуьруьн накьвадал.
Амма жуван хайи хуьр хьиз керчек тир,
Садавайни гъиз жедач заз арадал.
Жув хайи кIвал, дуьнья аквур вилерал,
Жуван аял вахтар фейи куьчеяр;
КIвалер эциг авур жуван гъилерал,
Жува хуьре чир авур кьван пешеяр;
Гьар са мягьле, къуни-къунши, мукьвабур,
Жагъидач заз Московдайни меркез тир.
АватIани шегьерар лап такабур,
Дараматар аватIани екез тир.
Хуьр гъвечIи я шегьеррилай чIехи тир,
Заз жуван хуьр рикI хьтин я хуравай.
КIвале авай канаб рухар рехи тир,
Гам-халича хьиз хуш я заз таравай.
Шегьерарни космосарни квез хьурай,
Къакъудмир зун Агъа-СтIал хуьруьвай.
Гьар хуьруькай, гьар садаз меркез хьурай,
Сажидин тух жедач хайи чиливай!

ЖАВАБ
Видади дустуниз бахш яз
Рахух, дустар, кIамай кьван,
Чархара ял амай кьван.
Гьар сада вич гьахъ ая,
Гьарда вичиз рехъ ая,

Далдам, зуьрне галачир,
Мехъер я, тIвар алачир!
ЗатI текъведай арадал,
Кьуьлер ая кьарадал.

Куьн квев гвайди гваз ацукь,
Чун чав гвайди, хъваз ацукь.
Акван чун вуж гьахъ ятIа?
Керекулни пехъ ятIа!

Санхъай дидед чIал атIуз,
Садбуру къвез, кIвал атIуз,
Чун акурла, парабур,
Чал хъуьрезва чарабур!

Кьве лезгидив сад хьтин,
Гаф жеч ацIай гад хьтин.
Сада вилик гьалзава,
Кьведа, кьулухъ ялзава!

Гьа кар себеб, араба,
Гваз къекъвезва кьураба.
КIеле, Куьре чIаларин,
Къвакъваяр нез валарин.

Заз чидайди икI жеда,
Гьидан чIалал рикI жеда;
Гьада вичиз чидайвал,
Кхьиз фида, фидайвал!

Низ гьикI кIантIа, гьакI кхьихь,
КIантIа, рикIин, рак кхьихь.
Халкь рахазвай чIал я зи,
Жуван хайи кIвал я зи!

Низ закай пис хъел къведа,
Адан сивиз кьел къведа.
Заз такIан са кас авач,
Хъел атун заз хас авач!

Сажидина вичин гаф,
АкьалтIарна, лагьана.
Кхьена хьиз гичин гаф,
Яд хъухъ, тади тагана!
ХЪСАН ВА ПИС

Гьар са касдихъ авайди хьиз инсанвал,
Чахъ гьар садахъ ава жуван къилихар.
ХинкIар патал аватIани хъсанвал,
Халкьдихъ галаз тежен туьнт тир силихар.

Истивутни гьакI я, мецихъ галукьай,
ЦIай акъудда, кьадар течиз тIуьр чIавуз.
Аллагьди хуьй, душмандикай, кьулухъай
Ягъиз вердиш, килигдайла, вун цавуз.

Инсан хьана, рекьидалди, инсан яз
Амукьун, ам бахт я жагъин тийидай.
Яргъал, мукьвал, я пис яз, я хъсан яз,
Садни авач, чакай рекьин тийидай.

Сагъ чан, бахтар, уьмуьр яргъал яшарин,
ТакIан са кас авач, жагъиз хьайитIа.
Вад виш жезва, пехъер лугьур къушарин,
Гуж тушни кьван, пехъ яз, рекьиз хьайитIа?

Сажидин, вав, гьам цIайни гва, гьам ядни,
Абурукай гьим хъсан, гьим пис ятIа?
Бахтуникай магьрум тахьуй гьич садни,
Гъам чIугвадай, яргъи уьмуьр куьз ятIа?

БЯЗИБУРУЗ

Бязибуруз гьикI ава зун,
Квай шаир хьиз кефиник.
Фу незва за, мийир жузун,
ЧичIакдихъни, серкинихъ.

Як, чпиз хьуй, шишер ягъиз,
Руфун, цел хьиз, дакIуриз.
Тостар лугьуз, вишер ягъиз,
Пелер, пеле акIуриз.

Хуьрек вуч я, гатун йикъан,
Цурунекни помидор.
ТIал атIудай, тIазвай юкьван,
Гатун, хъуьтIуьн хали тIуьр.

Курортриз физ, са бязибур,
Жеда махар ахъагъиз.
ЧIалахъ тежез, ван хьайибур,
Такур ахвар ахъагъиз.

Чан жуван кIвал, чан хуьр жуван,
Ятар авай булахрин.
Къафун галаз, тIуьртIан яван,
Нисидай я Кьурагьрин.

Жуван хизан, жуван яр-дуст,
Михьи гьава, нефесдин.
КьелечI хинкIар нез гьар юкъуз,
Таза вечрен-кьифесдин.
Не, Сажидин, хъухъ, Сажидин,
Жагъидайла, кIвалеваз.
Жагъун тавур, хва бажидин,
А касдиз лагь, кьилеваз!
КЬУЬЛЕРИН ГЪЕТЕР
Лезгийрин халкьар, тарихда къадим,
Машгьур авунва Лезгинка кьуьлуь.
И кIвалах давам жедайди даим,
ЦIий крарал хъижезва силли.
Сад Алла чи вах, садни Шамалла,
Балеринадин алемдин къветер.
Куьн кьведан тIварцIел баркалла ала,
Халкьдин рикIериз экв гузвай гъетар!
Куьн садра тамаш кIвачериз рушан,
Ада гьи саягъ кьуьл ийизватIа!
Лацу тир гъилер, лувар тир къушран,
Сегьнедикай цин гьуьл ийизватIа!
Шумалла халум, Шумалла бике,
Вакай Мая Плисецская хьурай!
Агалкьунарни хьана мад еке,
Вун сегьнеда чаз гъад хьиз акурай!
Чир хьухь, Сажидин, а балерина,
Алкьвадаржуван руш я Шамалла!
Тухумдин векил, акьулдиз дерин,
Гьасанрикай тир, къуш я Шамалла!

САНКЦИЙРИН РЕГЪУЬН ЧIУТХВАР

Аллагь сад жен, пачагьни сад,
Америка – къачагъни сад.
Чаз муьтIуьгъбур жен алчахар!
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
ХьайитIани пад Россия!
Ахъайдач квез яд, Россия!

ЧIаз кIанивал хьун тавуртIа,
Куьне чаз рей гун тавуртIа,
Цавай кьилел къур ийиз хар,
Куьн гъуьруькай ийиз чIахар,
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
Вилни жемир фад, Россия!
Ахъайдач ваз яд Россия!

Куьн девлетар чи гъиле жен.
Чи буйругъар куьн кьиле жен.
Ахъйиз таз тапан махар,
Гудач чна кусуз ахвар.
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
АвуртIани дад, Россия!
Ахъайдач ваз яд, Россия! -

Гьа икI лугьуз Америка,
Кукар хьана, гьатна якIа.
БуьтIруькри тIуьр саягъ къахар,
Са къуз жеда вични ярхар.
А санкцийрин тIегъуьн чIутхвар,
БарбатI хьана, шад Россия!
Гужлу жеда мад Россия!

БАХТ
Бахт – са затI я, акван тийир вилериз,
Рагъ акьур хьиз, чими жедай чилеризЖ
Цуьк акъуддай, гатфар эвел кьилериз.
Акун – шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са кIвалах туькIуьдай бахт гурай чаз!

Бахт такуна, кьейибурни пара я,
Бахт акуна, кьейибур, чи ара я,
Акунач, таб авун, атIай чара я.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са инсан шад жедай бахт гурай чаз!

Бевлетлу хьун, ам бахт хьайи мисал туш,
Гьалаллу фу тIуьрбур - садни усал туш.
Бахт жагъуриз, рекье тунвай посол туш.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар садаз бахт, Сад Аллагьди гурай чаз!

ЛЕЗГИ ЧIАЛАН БУЛАХДАЙ
Лезги чIалан булахдай хъвазватIани яд,
Багъишиз яр-дустариз, кхьизва чIалар.
Югъ-къандивай ширин жез абуземзем дад,
ЭкъечI хъийизва кьилиз, мад чIулав чIарар!

Лезги чIалан булахдай муьгьуьббатдин яд,
Багъишиз чи рушариз, кхьизва чIалар.
КIанибурухъ жегьил тир уьмуьр гьализ шад,
Къуй никягьдин чарарал чIугурай къулар!

Лезги чIалан булахдай хъвазва даим яд,
Багъишиз чи дидейриз, кхьизва чIалар;
Кьуьзуь тахьун паталди и кьадардин фад,
Берекатлубур авун, абурун гьалар!

Лезги чIалан булахдин гафар ширин дад,
Багъишиз чи куьрпейриз, кхьизва чIалар.
Бахтлу хьана рушарни, гадаяр гьар сад,
КIелиз, кхьиз, кIвалахиз, ягърай шад ялар!

МУС АХВАРАЙ АВАТДА ВУН?

Каинатда гзаф ава алемар,
Чили хьтин, хийир гудай къелемар.
Виридавай гуз жезватIан бегьерар;
Ракъинихъ нур, ишигъ аваз сегьерар,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Чилин винел ала гзаф уьлквеяр,
Садбур михьиз, муькуьбурал лекеяр.
Садбур ава кеф-кефина, женнетда,
Садбур каша, ягъиз, рекьиз, зиллетда,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Пис туш ви гьал, шадвал ийир затI авач,
Са-сад тикрар авуникай дад авач.
Са гзафбур фад аватна ахварай,
Чун алахъна, кьил акъудиз махарай,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Са лезги халкь пайна пайи-паяриз,
Икрам ийиз, ацукьнава цIаяриз.
Чун сад-садахъ, са халкь хьтин агудиз,
Я Москвдиз, я фин патал Бакудиз?
Мус ахарай аватда вун, Ватан зи?

Чун сад садал элкъвез, гафар чIалара,
Шиш ягъиз кIанз, къуьрехъ къекъвез валара,
Чи яд, чи чил, къакъуд ийиз девлетар;
Хъуьруьн тавун патал чара миллетар,
Мус ахварай аватда вун, Вазан зи?

КукIун-чухун – кIвалахар туш хийирдин,
Я дяведиз эвер гун туш шаирдин.
И дуьньяда авачна гьахъ, адалат?
Кьезил авун патал чав гвай хажалат,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Захъ, я къуллугъ, я пул авач, къекъведай,
Чан ава, халкь патал гьайиф текъведай.
За чан гана, авайтIа кар туькIуьрдай,
Данькоди хьиз, рикI лампа хьиз куькIуьрдай,
Мус ахварай аватда вун, Ваитан зи?

Гьинва чи халкь, чарабурал вил алаз,
Акъвазнавай, кьве къуьнел са кьил алаз.
ЭчIел эчIез, бес я ягъай керкияр!
Сад хьун патал, уях хьана лезгияр,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

ЧИБУР ТУШИР, СА ЧIАВАН ЧИ ДЕВЛЕТАР

Уьлкве гьатна дарда акъуд техедай,
За зван къвезва, кьуьзуьбурун ишедай.
Сад багьа тир машин гваз физ куьчедай,
Яшамишрай, чIугур кьадар зегьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Чилик квай газ, нафтIар, къизил-гимишар,
Халкьариз гун ийиз тежер къимишар.
Чи гъилерал авурбур тир битмишар,
Яшамишрай, амачирдай гьуьрметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Тамар гана чарабуруз гьавая,
Чахъ амайди, нефес къачуз гьава я.
ТIалабайтIа, авайди са дава я.
Яшамишрай, хкаж жезвай къиметар!
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Сад рахазва, цацарикай, валакай,
Акван тийиз, халкь магьрумун чIалакай.
Девлетлуяр, гъуьлягъар тир къвалак квай,
Яшамишрай, чаз ийизвай туьгьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Акъвазнава пенсиядин яшарал,
Мажбурнавай кIвалахиз таз лашарал.
Темягьар физ цавун азад къушарал,
Яшамишрай, азиятар, зиллетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

КIвалах ая, кIвалах ийиз кIан ятIа,
Халкь паталди гьайиф текъвер чан ятIа.
Пенсия- ви кьилихъ галай къван ятIа?
Яшамишрай, женнетдавай няметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Сажидин, ви хийирдиз туш рахунар,
Яшлу кьиляй квез я кукIун, чухунар?
Авайдалай ийимир жув яхунар,
Яшамишрай, и девирдин адетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

ЭВЕРАЙ ЧIАВУЗ

Сажидин кьена, ван хьайи чIавуз,
Садбуру гьайиф, чIугаваз жеда зи,
Садбур, бапIахар акъудиз цавуз,
Яхун кIарабар жакьваз жеда зи!

Кьейи асландал кускафтIарарни,
КIватIал жедалда, жакьваз кIарабар.
Куьгьне чIаларин дуст устIарарни,
Зал пехилбурув жеда барабар.

Пайгъамбарарни рекьиз хайила,
Зунни вун кьиникь туш са аламат.
Кьейи ксарал хъуьрез хьайила,
Идалай алчах авач аламат!

Чеб кьейи чIавуз, сура тваз кицIер,
Амукьдайбур я агьар, гъаргъишар.
Чанар аламаз, атIана мецер,
Гун чпиз къведай мурдал багъишар.

Кьудкъад йисалай алатна яшар,
Авурди туш за айиб къведай кар.
Малаикдиз зун туштIани ухшар,
Амма хьайид туш ерли зиянкар.

Сажидин жуван авуна веси,
Эверай чIавуз, гьай. - лагьана тур!
Авачир кицIиз, кациз иеси,
АтIуй пехил куьн пай, - лагьана тур!

ЧУКIУР МИЙИР ЧУБАРУКРИН МУКАР ЧИ

Сад тир Худа, ви КIвал кьакьан цавар я,
Сириядин аялриди ялвар я!
Шумуд йис я акьалтI тийиз дявеяр?
Рекьизва чи диде-буба, невеяр.
Ивияр физ, цIаяра куз якIар чи,
ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!

КIвалер амая я шегьерра, хуьрера,
Эхиз тежер тIал гьанзава хирера.
Ракетар я лув гузвайбур кьилерал,
Ислягь тир рагъ мус къведа чи чилерал?
Садбур кьена, садбур гьарнихъ катзава,
Душманри чи девлет чпиз кIватIзава.

Чубарукар хквезмач чахъ муг ийиз,
Бомбайри чи шегьеррикай юг ийиз.
Квехъ авачни чун хьиз гъвечIи аялар?
Чакай куьна куьз ийизвач хиялар?
Тахсир вуч я чун кьиникьин тIветIвер хьиз,
Куьн аялар хуьз, цававай гъетер хьиз.

Я гьахъ амач, я кас амач дувандай,
Кьил акъудиз жезвач чара, жувандай.
Эй эллемин, алай кьадар чилерал,
Накъвар язух ша алай чи вилерал!
Сириядин им аялрин ялвар я!
Чиди – дяве, куьди вучиз сувар я?

ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!
Шегьеррикай ийиз тамир руквар чи!
Дуьнья машгьур имаратрин уьлкве я.
Халкьдин къуват, Аллагьдин хьиз еке я.
Ислягьвилел чIехи ийиз невеяр,
Чилерилай терг ийин и дявеяр!

ЗИ ТIВАР АМУКЬДА

И дуьньядал атайла, вахт тир гатфарин,
Чил бегьердал гъун патал, къвазвай марфарин.
Сийид эвледдин тухум, кьетIен кар патал,
КIватIал хьанва эцигдай къе зал тIвар патал.
ЧIехи хцел - чIехи тир, ала бубад тIвар,
Кьвед лугьудай хцелни жен са бубат тIвар.
Алцум ийиз, эчIегъиз, тIварар гьар жуьре,
Инал такьур хъсан тир тIвар хьанач хуьре.
Авачир тIвар жагъуриз, амма галай дин,
Эцигун меслят хьана - зал тIвар Сажидин.

Сада садаз мубарак ийиз, шадвилер
Ийиз хьана фикиррин дуьз яз садвилер.
Зазни хабар авачиз тIвар хьана сиве,
Гележегда еке бурж тун патал хиве.
Акьалт хьана кIвачелни, усал мишребдиз,
Рекье туна, кIел ийиз, хуьруьн мектебдиз.
КIел авунин крарни, беден яз зайиф,
КIвале ийиз жедачир, са акьван тариф.
Дяведин пис йисар тир, хуш тушир акьван,
Гьар вуч ятIан куьтягьна, кIелунар юкьван.

Заз кIанзавай хкажиз, алай тIвар жуван,
Амма гьич са касдизни къвезвачир зи ван.
Кхьиз хьана чIаларни, ийиз кIвалахар,
Амма ийиз жезвачир сакIан дамахар.
Хъел атана чIалариз, бушвиликай зи,
Гатаз хьана ахварай, жен тийиз рази.
Ксуз ганач, туькIуьриз таз йифиз чIалар,
Кутаз хьана, гъиз месик къвакъвадин валар.
Яваш-яваш виликди кар фидай чIавуз,
Шиири хкажна зи тIвар са кIус цавуз.

ИйизватIа, чидач заз, тIварцIи зал дамах,
ТIвар гьулдан я, зун са къван, цIай гъидай чахмах.
Жув цIа туна, куз югъ-йиф, чукIуриз тIегьер,
Алахъзава халкьарин шад ийиз руьгьер.
Зунни зи тIвар юлдашар, галатун течир,
Халкькьдиз къуллугъ авуна, гъалатIун течир.
И дуьньядиз атанвай, я чун мугьманар,
Даиман жез авачир ерли дарманар.
Зун амукь тавуртIани зи тIвар амукьда,
Шииратда кхьей за чIалар амукьда!
КУЬРЕ ПАТАН ИЕР РУШАР

Куьре патан иер рушар,
Бубадиз хуш, диде ухшар,
Квелди, гьелбет, жегьил яшар,
Седакъета дамахзава.

Хъуьрез вилин чIулав къашар,
Муьгьуьббатдин луван къушар,
Акъвазна, къаншаба-къаншар,
Куьне санал кIвалахзаван?

Куьре патан гуьрчег рушар,
Куьн иервал квевай ятIа?
И Куьре пад женнет ухшар
Хьунухь, яраб квевай ят1а?

Куьне хайи аялрикай,
ТIвар-ван авай ксар жезва;
Куьн михьи тир хиялрикай,
Акьул гудай тарсар жезва.

Чи лезгийрихъ гьа куьн хьтин,
Гуьрчег рушар мад ава, мад.
Вучиз ятIан, лугьуз четин,
Куьре патан ад ава, ад!

Я Сажидин, бес я тариф,
Сад Аллагьдин кьадар я ам.
ЧIугвазвай и кардал гьайиф,
РикIиз са кIус кьван дар я ам!
ГУЖ АВА ЭХ ТЕЖЕДАЙ
Мад вичелай авач гьич са регьят кар,
Жув хьунилай акьулар гуз сеняткар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Акьул гузвай кас вич ятIа, зиянкар.

ЦIинин нуькIре акьулар гуз шазандаз,
Михьи запун лугьун дуьз туш къазандаз.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Писди лугьуз эгечIайтIа, хъсандаз.

Акьулар гуз чун вири я устадар,
Цуькведин багъ авун дуьз туш ктадар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Кьиле тухуз тагун михьи мурадар,

Сажидиназ, кьудкъад йисан тахтуна,
Такур гужар амач яргъи вахтуна.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
КьейитIа, жув гьалт тавуна Бахтунал!

ШАИРДИН ТIВАР

Вал дидеди, вал бубади, мукьвабру,
Эцигнавай тIвар ала са абурлу.
Ни вичиз вуч лагьайтIани чарабру,
Вун гьа тIварцIел хьун герек я сабурлу,
Диде, буба, тIвар хкягъдай адет туш,

Вун хайи нвакь, ви багъри халкь, ви миллет,
Диде ватан гьи кьадар я абурлу?
Багъишнавай бахтлувилин пак билет,
Уьмуьр кьиле тхуз хьухь вун сабурлу,
Я хадай йикъар хкягъдай адет туш.

Вал инсан яз, шаирдин тIвар алатIа,
Халкьдин векил хьун кIвалах я абурлу.
Ви кьилелни гьуьрметдин зар алатIа,
Халкьдиз къуллугъ ийиз алахъ сабурлу.
Залан, кьезил пар хкягъдайц адет туш.

Шаир ятIа, кьве чин хьунухь герек туш,
Халкьди хьиз фу тIуьна кIанда абурлу.
Къундармаяр, намус квайдан хуьрек туш,
Рахадайла, хьана кIада сабурлу.
РикIиз гудай тIар хкягъдай адет туш.

Им дагълари я авунвай весияр,
Халис инсан хьун паталди абурлу.
Шаирдин тIвар пак хуьдай иесияр,
Хьун паталди, гьамиша жен сабурлу.
Амма регьят кар хкягъдай адет туш.

ШИИРАТДИН ПАЙДАХ ВИРИ АЯМРИН

Девиррилай девирралди шаирар,
Магьшур я чаз деринвилин гьиссериз.
Бязибуру, течиз кардин эхирар,
Алахъзава са-сад вегьез сесериз.

Сулейманал авамвилин хъен вегьез,
КIелиз-кхьин тахьун кьазва синих яз.
Жавагьиррай кьил акъудиз тIем техъвез,
Ни хьайитIан тарифзава къаних яз.

Сулеймана, авачиртIан кIел кхьин,
КIелайбуруз тарсар гана чирвилин.
Бязибуруз, хире гьатай кьел хьтин,
Аквазва ам, чиз чеб батIул тирвилин.

КIелун-кхьин гьич квазни кьун тавуна,
Квелди агъуз кьазва Гомер буьркьуь яз?
Адавай хьиз, садавайни тахьана,
Вичин девир къалаз хьана гьяркьуь яз.

Гомерарни, Сулейманар хьтинбур,
Агъзур салай сад-кьве шаир акъатда.
КIел-кхьинкай багьна кьазвай хаинбур,
Дуьз рекьивай, са кIус яргъаз къакъатда.

Сулеймана, а кIел-кхьин авачир,
Шумуд алим хкуднатIа, вил вегьий.
Сулейманахъ хьтин, зигьин авачир,
Касди адан шииратдиз гъил вегьий.

Шаирарни авачиз туш – таратIар,
Буш гафар гваз экъечIзавай майдандиз.
Шииратдин рекьяй кубут харатар,
Дуьз тир патахъ кам вегьезвай заландиз.

Сулейманаз кьуру тариф герек туш,
Гьар аямдин шииратдин пайдах я!
Сулейман хьиз, са шаирни зирек туш,
Ам советрин гьуьруьятдин уртах я!

Сулейманаз дуьз тир къимет гайибур,
Шаирарни, алимарни, аламар;
Садни авач ам хьиз азиз, кIанибур,
Лугьуз жедач, ава сад, кьве авамар!

Сажидиназ къвезва ванер, луькIуьнар,
Сулейманан къимет квазни такьазвай.
Ни, гьи кьадар авуртIани кхьинар,
Рагъ туьхуьриз жедач, экв гуз аквазвай!

КЬИЛИКАЙ
Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.

Жегьилвилин йисар квахьна кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.

Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.

Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелай кьадар тарсарни,
Гатуз никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.

Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.

ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, дувакайни дах хьана,
Дем худда тур капар рикIел алама.

Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.

Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар чарар рикIел алама!

ГЪИЛ КЪАЧУ
Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена, йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.
ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах тирвилер.
Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.
Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?
Сад кьейила, кучуддайла, сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.
Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.
Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер тIимил жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачу,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачу

ДИДЕЯРНИ БУБАЯР ХУЬХ

Диде течир, буба течир аял жеч!
Ни акъудна, лагь кван куьн и дуьньядиз?
Абурулай багьа маса хиял жеч!
Са шумуд суз хвена, гъана арадиз!

Квез нек гана, чирна чIални дидедин,
КIелиз туна, авуна квез мехъерни.
Квел халкь рази хьана хайи бинедин,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан лекьерни!

Бес квез хизан хьайи чIавуз кьуьзуьбур,
Вучиз кьилди кеф чIугвазва шегьерда?
Кьилди кефер чIугваз хьунал разибур,
Гьикьван чIавал жеда куьн и тегьерда?

Яргъал алач, квекай хьана кьуьзуьбур,
Куьн кьилелни къведа йикъар, йифер гьа.
РикIел хуьквез, яб тагана, кьейибур,
Вилерайни хуькведа куьн кефер гьа.

Агь авун, заз кутугнавач, астахфир.
Бес куьн намус, куьн дагъвивал вутI хьана?!
Я мусурман хьанач квекай, я кафир,
Халкьдин патай нянедин кьве кIунтI хьана.

Сажидиназ дуьнья пара акуна,
Хъсанбурни, ава пис тир ксарни.
Кьуьзуьбуру, йиф-югъ зегьмет чIугуна,
Гьисабдава эхиримжи йисарни!

ТЕК КЬВЕ ЮГЪ Я
Куьн апрелдиз хьана эхир кьилерай,
Майдин кьвед заз кьисмет хьана, бахт хьана.
Цуьк акъудиз эгечIайла чилерай,
Чун атайди ажеб гуьзел вахт хьана,

Тек кьве югъ я авайди чи арада!
Сад, кьве йикъар, адет я, кваз такьадай,
Кар алайди садвал хьун я рикIерин.
Вун акурла, рагъ хьиз чина акьадай,

Бегьерлувал хкажзавай никIерин,
Тек кьве югъ я авайди чи арада!
Амма къе заз, Гьасангьуьсейн, кIанзава,
Ваз мубарак ийиз къенин Хайи Югъ!

Шад макьамри хуьре-кIвале ванзава,
Сад Аллагьди ваз бахтлу жез гайи Югъ,
Тек кьве югъ я чи арада авайди!
Сажидиназ хуш я халкьар – вирибур,

Зегьметдалди ийидайбур дамахар.
Ярар-дустар жен рикIериз къенибур,
ТуькIуьн патал чи кьведанни кIвалахар,
Тек кьве югъ я чи арада авайди!

ГЬАСАНГЬУЬСЕЙН
Гьуьрметлу тир зи цIийи дуст,
Шад муштулух гайи, зи дуст,
Вун Аллагьдин луварук хьуй!
Гьар са шад тир суварук хьуй.

Им дуьнья я хъсан крар,
Авун патал багъишнавай.
Гьар экуьнахъ экуьн ярар,
Фири нек яз экъишнавай.

И дуьньяда хъсан ксар,
Ажеб жедай мад хьанайтIа.
Халкьдиз багъиш авур йисар,
Бегьерлу тир гад хьанайтIа.

Сажидиназ авач мажал,
Къерех тежер кIвалахдивай.
Крар амаз, тагун ажал,
ТIалабда за Аллагьдивай.

Гьуьрметлу тир Гьасангьуьсен,
Аллагьди ваз бахтар гурай!
Халкьдиз къуллугъ ийиз хъсан,
Чаз са тIимил вахтар гурай!

ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ
Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.

МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.

Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.

Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.

Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!
ПАКАД ЙИКЪАЛ ВИЛ АЛАЗ

Вердиш хьанва, са бязибур пакадин,
Чеб ксана, хъсан йикъал вил алаз.
КьуьртIуь вечрел вил алай хьиз какадин,
Вичин гьяркьуь тир къуьнерал кьил алаз.

Акьуллуйри, ксун тийиз йифизни,
КIвалахзава, пакагьан югъ паталди.
Са бязибур, ахварал физ, тефизни,
Мес кукIвариз алахънава гужалди.

Ша, килигин чун са бязи миллетдиз,
ТIвар такьуртIан, чида абур вужар я.
Таб гуз вердиш хьана гьар са зиллетдиз,
Абуру эх авур кьванбур гужар я.

Къе дуьнядин чарх кьуна кьве гъилалди,
Чпиз кIани патахъ ава элкъуьриз.
Чидай, квез гьи лугьудатIа чIалади,
Уьмуьр гьал жеч, тум гьар патахъ къекъуьриз.

Къедалди, куьз аватзавач ахварай,
Са т1уьн-хъунал туькIуьч вири крарни.
Кьифрен вилер акъат тийиз чIахарай,
Нефс патал чан гуз, къачузва зарарни.

Лезгияр жен, дуьньяда тIвар-ван авай,
Вил ахъайин Тарих-Ктаб чарариз.
Чахъ игитар, рекьин тийир чан авай,
Авай тир, хас баркаллу тир крариз!

Къецинди – къе, пакагьанди – Аллагьди
Гунугал вил алаз женни, инсан яз?
Чна тавур затI, гудач чаз пачагьди,
Жува кIвалах тавунамаз хъсан яз.

Куьн тамашмир девлет авай къачагъриз,
Вирибурухъ жедач «бахтар» цаварин.
Кьве гъил ва кьил ганва вири къучагъриз,
Варз - кIвалахин, са югъ хьурай суварин.

КIелна кIанда гьар са илим дериндай,
Яшамиш жез чирна кIанда рикIивай.
Хъелна, буьвел ацIур тийин ириндай,
КъекъечI тийин адалутлу рекьивай.

Сажидин, вун вердиш хьанва тарсар гуз,
Куьз лагьайтIа, вун пешекар малим я.
Тербиядин рекье уьмуьр – йисар гуз,
Шаирвални аламатдин илим я.

АЖЕБ ЖЕДАЙ
Вич чекмечи яз кьадай устIардиз,
Ажеб жедай раб, риб чир хьанайтIа.
Къафун цадайла, вичин кьадардиз,
Килигна, гетIе, цIиб чир хьанайтIа.

Бязи алимриз, ахтармишдай чIавуз,
Балугъ гьим ятIа, къиб чир хьанайтIа.
ХъуьтIуьн макъамда, тамашна цавуз,
Алкьвар ва далкьвар, хиб чир хьанайтIа.

Чирвал, гьелбетда, я хъсан са затI,
Черек вуч ятIа, чIиб чир хьанайтIа.
Фикирар санал авуна хьиз кIватI,
Кьаркьулуф вуч я, тIиб чир хьанайтIа.

Гьикьван хъсан тир, чи лезги чIалан,
Гьар са гафунин диб чир хьанайтIа.
Алцумдай чIавуз, кIвалин кьуд цлан,
Къибледихъ тир пад, пIипI чир хьанайтIа.

Сажидин, вуна гузва суалар,
Са бязибуруз чIал чир хьун патал.
Агъзур жуьредин аватIан малар,
Калгамиш вуч я, кал чир хьун патал.
КСАРКАЙ ТАХЬУЙ
Каш гана, кьейи, мейитдин кьилихъ,
Фу кутаз вердиш ксарикай тахьуй!
Диде-бубадин хуш тушир къилих,
Къадир чин тийир сусаркай тахьуй!

Уьмуьр са затI я, кьадай имтигьан,
Цана ял тийир яцаркай тахьуй!
Кьерер гегьенш тир, кьуру уьлегьан,
Ятариз кьери вацIаркай тахьуй!

Кьуьд мекьи вахт я, цавай къваз живер,
Мишекъат жедай варцаркай тахьуй!
Ламар силли яз, кваз такьаз шивер,
Чамардиз кьуру фурсаркай тахьуй!

Акьул виридаз са затI я герек,
Гудайбур чIуру тарсаркай тахьуй!
Цан цана, тумар вегьейла зирек,
Ризкьи тегъидай къацаркай тахьуй!

ИкI завай гьисаб жедатIан вири,
Метлебдиз зайиф цIараркай тахьуй!
Келле хьайила, акьулдиз кьери,
Къалин ва яргъи чIараркай тахьуй!

Сажидин, вуна лугьузва хъсан,
Хиве кьаз, тийир краркай тахьуй!
Аллагьди вакай авурла инсан,
Уьмуьр буш фейи йисаркай тахьуй!
АЗАДВИЛИН ЛУВАРИК
Заз жегьил жез, аквазва жув,
Квазни такьаз кьуьзуьвал.
Кьве гъиликай хьана кьве лув,
Лекь хьунал гуз разивал.

Амма виниз хьунвай яшар,
Къал гьатзава рикIе зи.
Чархара зи твазва лашар,
Геж хьун патал рекье зи.

Яраб зи рагъ акIизва жал?
РикIе амаз мурадар.
Чан аламаз рекьизва жал?
Хьун патал заз дуьнья дар.

Зи лезги халкь, КIеле, Куьре,
Самур вацIал кьатIнавай:
ЧукIул экъуьр хъийиз хире,
Бас-къасат ийиз гьатнавай.

Чи вил квелла, гуьзетиз вахт?
Уьмуьр физва, яд вацIун.
Сад Аллагьди чаз гайи бахт,
Юкьва гьатна кузва цIун!

Мус аквада сад хьана чун?
Шадвал ийиз суварик.
Мус аквада, кIватI хьана чун,
Азадвилин луварик?

Ам Сажидин туш хьи, эгер
Хиве кьуртIа, ажузвал.
Гъалиб тирвал, кутаз лингер,
Гьазур туштIа, къачуз вал!

САЖИДИН
Патанбуруз, кьаз къулай тир, чумахъ лаш,
Гьар чкадал ийиз жедай тарифар;
Жуванбуруз, цацар алай, патахъ лаш,
Чан аламаз акваз, чIугваз, гьайифар;
Кьудкъад йисуз чIугунатIан зегьметар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

Садакайни бейкеф жемир, адет я,
Дуьнья я им, гьарда вичихъ ялзавай.
Сад Аллагьдиз, им зи патай, минет я,
Гьар са кIвалах дуьзвилелди гьялзавай;
Къадирлубур ятIан лезги миллетар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

РикIив кьамир, гьар жуьре я инсанар,
Чинал тариф, рахаз вердиш кьулухъай.
Квачирдакни кутаз жеда нукьсанар,
Багьнаяр кьаз, гафунихъай-чIалунхъай.
Гьахъвал патал чIугвазватIан гьуьжетар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

Сажидинан рикI михьи я, цуьк хьтин,
Акъваз тийиз, теснифзавай шиирар.
Кеф чIугу ваз, шишлухар нез, куьк хьтин,
Жедай чIавал, ви дуьньядин эхирар!
Вад йикъанбур я, чан алаз, гьуьметар,
Къазанмишиз алахъ гила рагьметар!
ЗУН ТАХЬУРАЙ, ВУН ХЬУРАЙ
Зун тахьурай, вун хьурай зи чкадал,
Яшамиш хьухь, зун хьиз халкьдин арада.
Чими тирла, чан акьлтдай какадал,
Вакъиаяр кIватI жеда са харада.

Са жув хвена, халкьариз дар хьайила,
Я инсанар, Аллагьди вуч лугьуда?
Дардавайбур, акваз, рикI тIар хьайила,
Зун тахьурай, де вуна вуч лугьуда?

Жуван кIвалах туькIвей чIавуз кIанивал,
Вацра садра як тIуьр касдиз вуч хьурай?
Чун дидейри бахтлубур жез хайивал,
Чун бахтсузар авурбуруз гуж хьурай!

ГьакI ятIани, минет я, хуьх секинвал,
Дявейрикай хьайиди туш хъсанвал.
Чазни белки жен са чIавуз мумкинвал,
Рекьидач чун магьрумбур яз инсанвал.

Квез жемир хьи, Сажидинна тух хьана,
Кхьизвайди хьиз жемир и шиирар.
Кесиббурун кIвалик канаб рух хьана,
Девлетлуйри незва, хъвазва чехирар.

 

НЕСИГЬАТДИН БЕЙТЕР

КIанивилихъ ава вичин жуьреяр:
Сад – жуваз хьиз, жувни ярдиз кIани хьун.
ЦипицIар хьиз, авун патал мереяр,
ТIимил кар я, чIижер, виртIер, куьнуь хьун.

КIанибурун яд авахьдач арадай,
Эгер абур ятIа, Исли, Керемар.
Эгер сада масад кьуртIа, чарадай,
Кьел квачир цик, жеда ругур келемар.

КIанивилин къадир чидач виридаз,
Са кве ятIан, вил авайд туш кIанивал.
КIантIа, садаз, кIантIа, алад иридаз,
ЗатIни гьатдач, авачтIа вахъ къенивал.

Гагь сад кIан жез, гагь масада вил жеда,
Амукьда ам, бубад кIвалин кван хьана.
Сад кIанидаз, кIвал-югъ жеда, гъуьл жеда,
Муькуьдан тIвар – сур руш, - лугьуз, ван хьана.

Сад – кIанивал, садни ава кьисметар.
Муьгьуьббат хьун, хъсан я хуьз хьайитIа.
Девлетарни жеда, гьелбет, гьуьрметар,
Бегьердин ник кьведани гуьз хьайитIа.

Несигьатар - куьн патал я, жегьилар,
Бахтлубур жез кIанзаватIа рикIивай.
КIан ятIани багьа къашар, къизилар,
Яргъа жемир адалатдин рекьивай.

КIанивилер, жегьилвилин ярар я,
Хизан патал кIанда чими рагъ хьана.
Итимни паб – бегьер гъизвай тарар я,
Чарасузди, бахт я, чанар сагъ хьана!

ВАТАНДА ХЬИЗ
Фазир Муаллимдиз бахш яз.
Ватанда хьиз нефес къачуз кьезил яз,
Акуна заз ам багьа тир къизил яз.
Жув дагъвийрин ери-бине асил яз,
Заз масана сурни кьисмет тахьурай!
Зун дагъви я, ханатIани аранда,
Шагьни хьана кIандач къурбат Иранда.
Уьмуьрлух ваъ, гьатта гъвечIи геренда,
Чара ракъин нурни кьисмет тахьурай!
Зун рази я, рекьин тийир дагъларал,
Зун рази я, зи никIерал, багъларал.
АкI яшамиш жедалди лап яргъарал,
Гьич уьмуьрдин зурни кьисмет тахьурай!
Ватан – маса затI я, дегиш тежедай,
Къурбат – дустагъ, ерли вердиш тежедай.
Заз лаш бес я, амма таниш тежедай,
Тум къизил тир, турни кьисмет тахьурай!

ХАЛИД СТХА
Халид стха, СтIалрин тIвар виринра
Авайди я, къадим тарих деринра.
Мукьва авун патал яргъа Татарстан,
На баркаллу авуна чи Дагъустан.

Кьисметди вун акъуднатIан яргъариз,
Ватанди вун ракъурзавач ахвариз.
Играми кас мукьва, стха-вахариз,
Чаз ви уьмуьр хьана кIанда лап хъсан!

Шумуд агъур касдиз ийиз чараяр,
Шумудав на сад авунва араяр?
Агалкьунар къазанмишна параяр,
Вакай халкьдиз хьана лазим са инсан!

СтIал хуьрер шаирринни алимрин,
Ватанар я духтурринни малимрин.
Дувуларни дериннавай илимрин,
Чаз виридаз хайи Ватан я масан!

Диде вик1егь, буба сагълугъ,
Авур ксар я ваз къуллугъ.
Къариба кас я вун Къариб,
Мус гьалтда чун къенлай кьулухъ.
Тупар ягъиз чида ваз хуп1,
Истик1ан чай мус ийин хуп1?
Вал вил алаз хьана гъариб,
К1арасрикай хьана зи куп1!
Сажидина гайила гаф,
Тамамарда, сивяй физ каф.
Зун са кардал хьанва тажиб,
ЭЙВАЗ МИРЕС
Эйваз мирес, тек са кІвал туш етиди,
Хуьрерни кваз ясдик квалда Къубада.
Алчах кІвалах ийич бегьем итимди,
Рагьмет атун кІанзаватІа бубадал.
Куь лезгийрин вуж ава лагь къайгъуда?
Тарашзава хуьрер, кІвалер, чилерни.
Незвай ризкьи, тІушуннавай агъудал,
Вуч авурай лукІар жезвай эллери?
Са Байрам туш, я туш Лезги Ламетни,
Забит стха, нече шумуд сад ава.
А патара чІуриз лезги адетни,
Рахаз тежез, сив ацІана яд ава.
Тек са вун туш, я Сидакъет, Камран туш,
Музаферни ава халкьдин дидарда.
Лезги Къуба – Азербайджан, Иран туш,
Вучиз лезги халкь тунватІа и дарда?
Лезги лекьер иесияр дагъларин,
МуьтІуьгъ тахьай Шарвилидин эллер я!
Женнет ухшар никІеринни багъларин,
Дуьнья машгьур Лезгинкадин кьуьлер я.
Сажидиназ хабар я ви рикІикай,
Алчах кІвалах кьабул тийир къилихдин.
Хабар я ви шииратдин никІикай,
Туьнт истивут, кудай серкин силихдин!

 

4 августа 2017 г. в 17:06 ·
БУКАР СТХА
Рагьмет хьайи Букар стха, къунши яз,
Диде, буба галаз хьанай яшамиш.
Буба Бекир партийнийрин башчи яз,
Хъсан крар ийиз хьанай башламиш.
Ахцегьвияр ятIан Агъа-СтIалдал,
Гьуьрмет авай хьанай абур хизанар.
Зун ашукь тир Букар стхад кIватIалдал,
Илимдал рикI алайбур тир инсанар.
Еке алим хьайидалай кьулухъни,
Чун дустар яз шумудни са йис хьана.
Илим патал авур инсан къуллугъни,
Фад рагьметдиз фена, рикIиз пис хьана.
Лезги чIалан словар зи столдин,
Ктаб хьана, яхцIурни йис хьанва.
Букар стха – сагьиб чIехи камалдин,
Вун даим заз патав гвайди хьиз хьана.
Сажидиназ Ражидинни Букарни,
Агьмедуллагь рикIяй рикIиз дустар тир.
Куьн галачиз ийизвач за са карни,
Унейзатни чIалан багьа устIар тир.
МАЖАЛ АВАЧ РЕКЬИДАЙ
Фейи уьмуьр – хирде авур пул хьана,
Налугьуди, ахвар тир заз акурди.
Йисар закай катна чІижер кул хьана,
Агь, вилериз амач хьи зи такурди.
Хайи йисни ават зи гишиндал,
Аялвални къакъудна зи дяведи,
Белки ядни хъваз кІан дахьун гичиндал,
Гьа кар себеб яз кьазватІа деведи?
Жегьил йисар багъишна за кІвалахдиз,
КІелни ийиз, зегьмет чІугваз гьар сана.
Тешпигь хьана шииратдин булахдиз,
Ахварал зун фенач, секин ксана.
Хъсан хьана, хизан хьана, аялар,
Акьалдарна гьар сад чпин кІвачерал.
Хтуларни хьана рикІин хиялар,
Ярар-дустар къазанмишна вишерал!
Хиялри зун гваз къекъвезва луварал,
Агакь тавур гзаф ама чкаяр.
Зун чархачи хьана шумуд суварал,
Къецинди – къе, заз чир хьанач пакаяр!
Веривердер ийизва гьахъ-гьисабдин,
Хийир – пара, кІусни ганач зиянар.
Са вахт къведа, лапагдин хьиз, кьасабдин,
Секин жедай вахт, тавуна пиянар.
Жува жуваз кутугнавач къимет гун,
Халкь зи – Судья, къвезмай несил – шагьидар.
Я аферин лугьун, я туш туьгьмет гун,
Зун куьн вилик буржлуз ама, игитар!
Белки амай уьмуьр гьайиф татана,
ТуьхкІуьр хъийин ахъа хьайи гъалатІар.
Багъри халкьдиз къуллугъ ийиз датІана,
Аман минет, ийимир зун галатар!
Гаф лагьай хьиз, карни кІанда авуна,
КІвалах гъиляй мажал авач рекьидай!
Сажидин, кис, сиви куьтІни тавуна,
Жуван кІалах тадиз ая ийидай!
Чна уьмуьр гьик1 тухвайт1а,
Гьа саягъда давам жеда.
Чун уяхбур яз тахьайт!а,
Чун къвердавай авам жеда.
К1анзавайди уьмуьрдикай,
Менфят къачуз чир хьунухь я.
Гьар теснифай шиирдикай,
Рик1е хуьдай сир хьунухь я.
Къизилгуьл тир зи Роза вах,
Чун дуьньядал мугьманар я.
Чаз к1анибур дустар яз яхъ,
Чун так1анбур душманар я!

АФЕРИН
Чун гьар са кас ятIа халис хуьруьнви,
Гафарал ваъ, краралди вилик фин.
Мурадралди, рикIе авай, ширин ви,
Мехъерриз хьиз, шадвилелди кьуьлуьк фин.
Лугьудайвал, кьегьелбуруз аферин!
Агъа-СтIал, стха яз кьве СтIалрин,
Чаз Сулейман багъиш авур макан яз.
Кар алакьдай, викIегьбурун кIватIалрин,
Зегьмет чIугван, жуван хайи ватан яз,
Лугьудайвал, кьегьелбуруз аферин!

АЗИЗДИ
Вун руш яни, вун къуш яни женнетдин?
Сад Аллагьдин муьгьуьббатдин няметдин,
Вун дамах я хайи лезги миллетдин!
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
Шабалутдин чІарар къизил киферин,
Вацрахъ тежер дамах экуь йиферин,
Лацу хъуькъвер лувар хьтин лиферин,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
ЧІулав вилер хъуьрез рикІин къашар хьиз,
Вун гуьзел я халис лезги рушар хьиз.
Цуьк акъудиз кІвачин хьанвай яшар хьиз,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
Сажидиназ тІвар чижач ви вуж ятІа?
И кар, белки, чир тахьун са гуж ятІа?
Яраб Аллагь, гьи лезгидин руш ятан,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!

АЗИЗА
ТІавус хьтин къушарикай
Хуьруьн гуьзел рушарикай,
Чебни жегьил яшарикай,
Хъсан руш я вун Азиза!
Акун гуьрчег, рахун ширин,
Чирвал патал акьул дерин,
Даим сивел алай хъуьруьн,
Масан руш я вун Азиза!
Гъиляй къведай гьар са кІвалах,
Сив земземдин мелгьем булах,
Такур инсан жедач чІалахъ,
Инсан руш я вун Азиза!
ТІвар за кьадач квез а хуьруьн,
Шагьвар жедай гатуз серин.
Гъилиз заха, мециз ширин,
Сусан руш я вун Азиза!
СтІалдаллай Сажидиназ,
Акур чІавуз гуз тахьуй наз.
ЦІемуьжуьд кам йисаз,
Хазан руш я вун Азиза!

ЧАН ЗИ ДИДЕ
Сад Аллагьди гайи бахтар,
Уьмуьр я чаз гайи вахтар.
Гьар са велед емишдин тар,
Вун гьа таран багъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!
Мез кьилин вирт, камал дерин,
Авач валай касни ширин,
Чи сивик квай шад тир хъуьруьн,
Шагьни Шалбуз дагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир диде
Эй женнетдин багъдин анар,
Валди я чи гьар са гьунар
Рехи кифер-къизил чIунар,
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!.

ЛЕЗГИ ЧIАЛАН БУЛАХДАЙ
Азабарни ваз дявейрин акуна,
Харарикни хьана тупар, гуьллейрин.
Гъалиб хьунухь патал женгер чIугуна,
Эхир пучна Рейхстагрин – къелейрин,
Вун сагъ язма, Абдулгалим Къурбанов!(Рутулви)
Сажидин, шаир.
Лезги чIалан булахдай хъвазватIани яд,
Багъишиз яр-дустариз, кхьизва чIалар.
Югъ-къандивай ширин жез абуземзем дад,
ЭкъечI хъийизва кьилиз, мад чIулав чIарар!
Лезги чIалан булахдай муьгьуьббатдин яд,
Багъишиз чи рушариз, кхьизва чIалар.
КIанибурухъ жегьил тир уьмуьр гьализ шад,
Къуй никягьдин чарарал чIугурай къулар!
Лезги чIалан булахдай хъвазва даим яд,
Багъишиз чи дидейриз, кхьизва чIалар;
Кьуьзуь тахьун паталди и кьадардин фад,
Берекатлубур авун, абурун гьалар!
Лезги чIалан булахдин гафар ширин дад,
Багъишиз чи куьрпейриз, кхьизва чIалар.
Бахтлу хьана рушарни, гадаяр гьар сад,
КIелиз, кхьиз, кIвалахиз, ягърай шад ялар!
ЛАГЬ КВАН ЗАЗ
Бес хуьрера ва я чIехи шегьерда,
Квахьзавайла аялар и тегьерда,
Саламат хуьз, чIехи ийиз, лагь кван заз,
Я Сад Аллагь, лагь, чна низ эверда?
Рагъ алай къуз гьиниз квахьда аялар?
Агъзур патахъ чкIизва чи хиялар.
Къаравулар кьадан чна, лагь кван заз,
Къайда хуьдай аваз икьван кьегьалар?
Диде-буба, шез, вилерал нвагъ алаз,
Мекьи сурун фулдик зарзаз, рагъ алаз,
Низ лугьуда, нивай жузан, лагь кван заз,
Саламат хуьз, кьилел закон - дагъ алаз!
Руш жагъана, хажалатар чилиз фий,
Чи виридан мурадарни кьилиз фий,
Гьина къекъвен, са жаваб це, лагь кван заз,
Шумуд касдин, шумудни са кIвализ фий?

МУС АХВАРАЙ АВАТДА ВУН?
Каинатда гзаф ава алемар,
Чили хьтин, хийир гудай къелемар.
Виридавай гуз жезватIан бегьерар;
Ракъинихъ нур, ишигъ аваз сегьерар,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Чилин винел ала гзаф уьлквеяр,
Садбур михьиз, муькуьбурал лекеяр.
Садбур ава кеф-кефина, женнетда,
Садбур каша, ягъиз, рекьиз, зиллетда,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Пис туш ви гьал, шадвал ийир затI авач,
Са-сад тикрар авуникай дад авач.
Са гзафбур фад аватна ахварай,
Чун алахъна, кьил акъудиз махарай,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Са лезги халкь пайна пайи-паяриз,
Икрам ийиз, ацукьнава цIаяриз.
Чун сад-садахъ, са халкь хьтин агудиз,
Я Москвдиз, я фин патал Бакудиз?
Мус ахарай аватда вун, Ватан зи?
Чун сад садал элкъвез, гафар чIалара,
Шиш ягъиз кIанз, къуьрехъ къекъвез валара,
Чи яд, чи чил, къакъуд ийиз девлетар;
Хъуьруьн тавун патал чара миллетар,
Мус ахварай аватда вун, Вазан зи?
КукIун-чухун – кIвалахар туш хийирдин,
Я дяведиз эвер гун туш шаирдин.
И дуьньяда авачна гьахъ, адалат?
Кьезил авун патал чав гвай хажалат,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?
Захъ, я къуллугъ, я пул авач, къекъведай,
Чан ава, халкь патал гьайиф текъведай.
За чан гана, авайтIа кар туькIуьрдай,
Данькоди хьиз, рикI лампа хьиз куькIуьрдай,
Мус ахварай аватда вун, Ваитан зи?
Гьинва чи халкь, чарабурал вил алаз,
Акъвазнавай, кьве къуьнел са кьил алаз.
ЭчIел эчIез, бес я ягъай керкияр!
Сад хьун патал, уях хьана лезгияр,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Сажидин

АЛИКБЕР ДУСТ

Лекьер цава къугъваз, гар кваз луварик,
КIелез Хивел авай халкьар кIватI хьана.
Аликбер дуст, Шарвилидин суварик,
Чун кьвед санал гьалтна заз лап шад хьана!

Бахтлу дуьшуьш, ерли тефир рикIелай,
Яб акалай хьиз суьгьбетдихъ на кIелай,
Ара-ара гъил алтадиз мекелай,
Им заз рикIел аламукьдай гад хьана!

Чи лезги халкь – тарих авай къадим тир,
Женгерани тIурфанрани лигим тир,
Куьн чи дамах я, гьелбеттда, лазим тир,
Яшамиш хьун патал чи халкь сад хьана!

Сагъ хьурай куьн – чи алимар, регьберар,
Агудзавай фялеярни лежберар.
Кьакьан ийиз гьар илимдин тепеяр,
Заз хуш я квехъ мадни зурба ад хьана!

="Хкягъай эсерар" - ктабдай=

УЬМУЬРДИН КЬУД ЧIАВ

Сегьер-сегьер экъечIа рагъ,
Чи чина къвез акьадай тир.
Муьгьуьббатдин ягълавда ягъ,
ЦIарайла чаз гакьадай тир.
Амма гила серин я цав,
Рагъ-циферин есир ятIа?
ЧIехи яшар агакьун чав,
ТIебиатдин тахсир ятIа?

Нисин бере, пIинидин багъ,
Чун тарара хъуьрез жедай.
Муьгьуьббатдин вилерал нагъв
Алаз, чун кьвед серес жедай.
Амма гила а багъдикай,
Техил цадай никIер хьанва.
Рагъ тамашиз, чаз дагъдихъай,
Яшдин хъуьтIуьн цикIер хьанва!

Рагъдандихъди циф алай дагъ,
Аждагьандин кьил хьиз жедай.
Яру хьана, циферин тагъ.
Вили тир цав, гьуьл хьиз жедай.
Амма гила вилер зайиф,
Хьана, рангар аквазмач чаз.
Жегьилвилихъ чIугваз гьайиф,
Чунни пайгар аквазмач чаз.

Кьулан йифер, вацран чирагъ,
Уьмуьр гьикьван куьруь ятIа?!
Зун бахтавар авур Арагъ!
Вун женнетдин гьуьруь ятIа?
Амма лугьуз жедач кьисмет,
Гьинал куьтягь жедатIа, гьикI?
Сажидинан кар я зегьмет,
Тарифарна, хъиткьиртIа рикI!

ЗАЛИНА
Гьар акурла зав шад рахадай,
ГьикІ акъудда за гъил яхадай?
Гьар са карда дуьз яз гъавурда акьадай,
Цацавидин гуьзел руш я зун - Залина!
Тикрар:
Назанаяр мад ава Куьреда,
Шад манийрин сел къурдай дереда.
ИситІадин дад авай шуьреда,
Цацавидин гуьзел раш я зун - Залина!
Сад Аллагьди буй ганвай цуькведин,
Такабур руш я Лезги уьлкведин.
Ягъалмиш жемир хуьрел бикедин,
Цацавидин гуьзел руш я зун - Залина!
Тикрар:
Назанаяр мад ава Куьреда,
Шад манийрин сел къурдай дереда.
ИситІадин дад авай шуьреда,
Цацавидин гуьзел раш я зун - Залина!

ЗАЛИНА
Абу-Земзем яд хьиз дерин,
РикIе гьатда ви сес ширин.
Вуч милаим я ви хъуьруьн?
Чан манийрин шагь, Залина!
Буйдиз тIарам къизилдин гуьл,
Муьгьуьббатдив къугъвазвай гьуьл,
Ви манийрихъ гала зи вил,
Чан манийрин шагь, Залина!
Лезги чилин атирдин цуьк,
Шад ашкъидив ацIур чи рикI.
Берекатрин лейсандин чиг,
Чан манийрин шагь, Залина!
Билбилди хьиз сегьер-сегьер,
ЧукIура чал лали-гевгьер.
КIватIна куьтягь тежер бегьер,
Чан манийрин шагь, Залина!
Сажидиназ-СтIал шаир,
Жагъана вун устад-магьир.
Женнетдин къуш тир жавагьир,
Чан манийрин шагь, Залина.
ЧУН ШАД Я
Чун шад я гьар са лезгидин кIвале мехъер, мел хьайитIа,
Жува незвай гьалаллу фак, михьи намус - кьел хьайитIа.
Зи мурад тир Азадвилин Кьулан вацIук сел хьайитIа.
Дустни душман чирна жуван, пис ксарин ийиз дуван,
РикIихъ галаз дамаррани чи ивидал звал хьайитIа.
Шарвилиди чи халкь патал вичин жегьил тир чан гана.
Шумудни са душман гатаз, шумуд садаз лаш, къван гана?
Герек чIавуз пуд сеферда эвер лугьуз шад ван гана?
Самур вацIал са лезги халкь гапурдал хьиз пад авуна,
Шумуд сада Садвал патал ивияр физ пак къан гана?
Я Сажидин, гьикьван вахт хьуй чахъ и гафар, чIалар хьана?
СакIани кьил кьилел текъвез, чуьруькарни къалар хьана.
Чал пехилбур ахвар текъвез, месе ава ялар хьана,
Куьз чаз чи ван тежез жуван, мажал тагуз фу нез яван,
И жуьреда фидан уьмуьр, гьакI рапарни гъалар хьана?

Са к1анда заз, жув дустарин юкьва хьунухь!
Са к1анда заз, рик1ер ачух, мукьва хьунухь!
=
ГЬАКЪИКЪАТ
Декьей къуьрен шурпаяр,
Нез кIанибур бул жеда.
Кесиб касдиз, турбаяр
Герек тушир, къул жеда.
Чарадан мал тIуьрбуруз,
Гьарамар квай пул жеда.
Малкъараяр хуьрбуруз,
Гьар са йисуз дул жеда.
Кесиббурун юкьвара,
ТIарам кутIур чIул жеда.
Къуллугъчийрин гъилера,
Пулдихъ чIугваз, къул жеда.
Девлетлуйрин чанара,
Пулдихъ къаних фул жеда.
Кесиббурун кIвалера,
Шткиз, таран кул жеда.
Гьар са вацIал муькъвер жез,
Хваларин муьгъ – кьул жеда.
Жегьилбуруз мехъер жез,
Пехилбурук хъул жеда.
Фитнечийрик, хуш къалаз,
Шикаятдин тIул жеда.
Акурбуруз буш къалаз,
Тум чилевай гул жеда.
Девлетлуйриз – ятурар,
Кесиб касдиз кIул жеда.
АвуртIани хатурар,
Кьасабчидиз гъул жеда.
Халкьар ийиз алцурар,
Алверчийриз пул жеда.
Гьаятда хуьз гурцIулар,
Мухан гъуьруьн чул жеда.
Сажидиназ, лагьайтIа,
Юлдашрикай – юл жеда.
Гьакъидикай рахайтIа,
Адан кьисмет нул жеда!
=
ПАТИМАТ
Дишегьлияр акуна гьар жуьредин,
Дегь девиррин, гьам чун авай бередин.
Амма Чохдин Женнет хьтин дередин,
Рушахъ галаз таниш хьун, заз хуш хьана.
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
Къадим жуьре тарихра гъил экъуьриз,
Араб чIалай алахъзавай элкъуьриз.
Фад хкахьай чирагъар мад куькIуьриз,
Адав рахаз вердиш хьун, заз хуш хьана.
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
Буйдиз гуьзел, чин ухшар тир суьретдиз,
Ихьтин бике хьун бахт тушни миллетдиз?
Икьван гьуьрмет авай дагъви адетдиз,
Ихьтин кьисмет багъиш хьун, заз хуш хьана,
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
Шабалутдин нурар гудай чIарарин,
Чин лацу жив, хъуькъвер экуьн ярарин,
Сив уймахдин, лацу седеф сарарин,
Гьар са багьа нехиш хьун, заз хуш хьана,
ТIвар Патимат – авар халькьдин руш хьана!
Еке алим, акьул дерин гьуьл хьтин,
Дагъдин чIура авай къизилгуьл хьтин,
Сажидиназ герек эрчIи гъил хьтин,
Дагъустанда битмиш хьун, заз хуш хьана,
ТIвар Патимат – авар халкьдин руш хьана!
=
ШАРВИЛИДИН СУВАР МАСАН
Шарвилидин сувар масан,
Кьиле хкуз гьар са йисан,
Вири халкьар агудунин,
Сирер кьилиз акъудунин,
Кьабул ийин и югъ хъсан!
«КІелез хивел» - дагъ тир кІунтІал,
Камаллуяр хьана кІватІал;
Дуствал, Гьахъвал агудунин,
Къал арадай акъудунин,
Мерездилай алудин тІвал!
Шарвилидин женгинин Гуьрз,
Ийин дагъдин кукІвакай куьрс.
Адалатдин Камалдалди,
Атай душман амалдалди,
Яваш ийин, хкудна гьуьрс!
Шарвилиди авур Веси,
Чун Дуствилин жен иеси!
Сад Аллагьди гайи Йикъал,
Рази хьана, тавуна къал,
Дуьз тир рекье тежен аси!
Шарвилидин гьар са мурад,
Шад суварин хьун тир Парад!
Ша, и Сувар Рагъ хьиз кьилел,
Ризкьияр бул ийиз Чилел,
Къагьриманар жен чун гьар сад!
Лезгистанда, Дагъустанда!
Россиядин пак Ватанда!
Гьам Кьебледа, гьам Кеферда,
Инсанлу жен гьар сеферда,
Чаз Ислягь тир Дуьнья кІанда!
=
ШАРВИЛИДИН ВАХ
(кьисас)
Вуж чал къведа дяве ийиз, чуьруьк жез,
Ам хутахда чи патай кьве кьил туна.
Ихтияр я гьар мугьмандиз хуьруьк къвез.
Къаршиламиш ийида ам гъил кьуна.
Халкьдин мисал.
Гьахьун
Дегь девир тир чапхунчийрин, тІурфанрин,
Къафкъаз акваз, кьарай текъвез секин тир.
Шумуд садан тІварар кьан квез душманрин?
Гьисабна хьуй, кенеф квахьун мумкин тир.
Гагь мангъулар, гагь иранар, арабар,
Дуьнья гъиле кьун паталди гьат хьана.
Гзафбурун чилик кума кІарабар,
Са гзафбур «Туба!» - лугьуз кат хьана.
Аялрикай йигар гатай балкІанрал,
Пагь, а вахтар алатдани рикІелай?
Гьикьван кьинер кьунайтІани кьуркьанрал,
Яман ксар жедачир мад чпелай.
Са кардикай акъваз жедач талгьана,
Гьунардикай игит лезги рушан чи.
Къе кьведалди рикІе къизгъин тІал хьана,
Жуван суьгьбет халича хьиз рашан чи.
ЭгечІун
КьецІи Надир нехир галаз аскеррин,
Къумлух патай женгер ийиз дат1ана;
Гьуьлер, вацІар, мезилар таз рекьерин,
Лезгистандиз чапхунчи яз атана.
Кас гьуьл акур Надир гзаф гьейран тир,
Къафкъаз дагълар аквайвай лап мукьувай,
Чуьллер - техил, тамар - миргни жейран тир,
ТІуьналди тух тежер, яд хъваз, якІувай.
Къанихвили гъанвай яргъал рекьериз,
Хуьрериз цІай ягъиз кузвай маркар хьиз.
Шад межлисар элкъуьр ийиз йикьериз,
Терг ийизвай халкьар муьтІуьгъ лукІвар хьиз.
І
Хабар гьинай?
Куьре патан мягьялдай,
Кьушун кІватІиз алахънавай лезгияр.
Гьар сада вич кьун паталди кьегьялдай,
Душман рекьиз, экъичзавай ивияр.
Женгер кьиле физвайтІани хци тир,
Амма душман къуватлу тир яракьрал.
Надир – шанкІал тиртІани кІвач кьецІи тир,
Вич машгьурдай авай рекьин суракьра.
Къати женгер авурдалай гуьгъуьниз,
Ял ягъунин буйругъ гана Надира.
Аскеррикай кьейибур чил эгъуьниз,
Кучудзавай, чими вахт тир лап пара.
Гьикьван дяве хьурай, кукІун-чухунар?
Са шадвалдай жагъизвачир мажални.
Кьве атлудив ийиз туна «къугъунар»,
Садаз багъиш ийиз кІан тир ажални.
Мангъулжуван кукІун патал майдандал,
Са кас – лезги жагъур авун герек яз.
Шуьшкайралди къугъваз, алаз балкІандал,
Адаз чириз кІанзавай вуж зирек яз?
Хуьр-кІвал тирвал къекъвена са игитдихъ,
Акъажунра авун патал иштирак.
Пулни гузвай кьейи чІавуз мийитдихъ,
Са кас кьванни акатзавач гьич сарак.
Хабар нивай?
Са рушавай, ясдавай,
Хизан санал кьенвай къати женгера.
Эхиз тежер гуж тир гьич са касдивай,
Дуьшуьш жедай гьатай чІавуз кІевера.
Хуьре эркек амачир женг чІугвадай,
Кьушун кІватІиз, гьарма санихъ катнаваз.
Игит рушаз им са бахт тир аквазвай,
Душмандин серф вичин гъиле гьатнваз.
Ирид стха кьенвай адан женгера,
Диде-буба яна, кьена ажалсуз.
Пурунз хьтин гатун патал дингера,
Ам душмандиз тамашзавай мажалсуз.
Ракьун партал алаз гъвечІи стхадин,
Хабар гана гьазур тирди женгиниз.
Кьисас вахчун патал гьар са архадин,
Гьазур тир ам физ душмандин гуьгъуьниз.
ІІ
Кьве атлудиз балкІанарни гьазур тир,
Турни къалхан, гьатта хьелер, чІемерук.
Мангъул аскер женгералди машгьур тир.
Адан патав затІ тушир чи чинеруг.
Са кар авай, амалдар тир мангъулрихъ,
Лезги игит гъалиб хьунухь дакІандиз;
Мухни кьел гуз, акадариз рагъулрихъ,
Хъвадай михьи яд ганвачир балкІандиз.
Муькуь балкІан викІегь тиртІан къуватдиз,
Мухни кьел нез, ядни гана, секин тир.
Хабар тушир и кардикай таватдиз,
БалкІан, яд кІаyнз, кьаз тахьунни мумкин тир.
Халкь кІватІнавай, эвер гана хуьрерай,
Къалур ийиз гьунар вичин аскердин.
ЧІулав иви экъич ийиз вилерай,
Къалурзавай мад са гуж и тегьердин.
Надир, тадиз хкаж хьана тавлардал,
КьецІи кІвачиз кар ятІани зиллетдин;
Къацу чай хъваз, тамун къайи шагьвардал,
Тамашзавай акъажунриз гьуьжетдин.
Вилик амаз, гун паталди кичІерар,
Магъулжува лагьана чи игитдиз:
-Ажал мукьва хьанва, лезги, жинерар
КІватІ жеда къе, лянет гуз ви мейитдиз!-
Вич руш ятІа чир хьун тавун паталди,
Гьич са гафни кьегьел руша лагьанач.
Тек са кьве гаф лагьана чи чІалалди,
Мад артухан гьич са гафни раханач.
-Рахадач хьи, мез лал яни, игит ви?
Вун нихъ галаз кикІизватІа чизвани?
Зи кІвачерик экІяй жеда мийит ви!
КичІевиляй мез сарарик хуьзвани?-
-Лал хьухь, душман, мажал авач рахадай,
Зи стхайрин къанар ава хиве ви!!
Са кІус мажал тагана кьам чухвадай,
Мурдал кицІин кьачІ твада за сиве ви!!!
ІІІ
Цав рахана гьич ван татай чІалалди,
Башламишна чилни зарзаз, пеш хьтин.
Рушан балкІан атай чІавуз мукьвалди,
Мангъулвидкай са затІ хьана леш хьтин.
Рушан гуьрзди галудай гъил кьатІ хьана,
Мангъулжуван гуьрз аватна гъилевай.
Рушан гьални гзаф кІеве гьат хьана,
Кьенердин кьатІ хьанвай шивдин кьилевай.
Кьвед лугьудай сефер мукьва хьайила,
Чи игитдин балкІандин кьил хкажна.
Яд тагана, ратар кьеле кайила,
Женгиникай вичин келле къакъажна.
Яб тагана вичин иес игитдиз,
Адан вилер це акІана вацІавай.
Мангъул ухшар хьана халис мейитдиз,
БалкІандаллаз, лап ажалдин яцІавай.
Пуд лугьудай гъилера чи балкІанди,
Кьулухъ галай, акъвазна ам кІвачерал.
Вич алай син тиртІан гзаф кьакьанди,
Ни чІугуна вацІавай цин тІишерал.
Кьуьзуь хаин касдиз чизвай эхир икІ,
Жедайди чи бике алай балкІандин.
Мангъулжуван фад хтана нехир икІ,
Мейит чилел ават хьана душмандин.
Кьеци Надир хкаж хьана тавлардал,
Ам атана патав кьейи мангъулдин.
Ивид леке алаз деред шалвардал,
Са пай фенвай кьиле авай акьулдин.
Ам руш алай тамашна хьиз балкІандиз,
Гъилер цавуз кьуна, дуьа кІел ийиз.
Вичин бушвал къалур ийиз дакІандиз,
Хъуьрез хьана, гьич са кІусни хъел тийиз.
Яргъал фенач, чи балкІандин къугъунар.
Гьам акуна, балкІандикай лекь хьана.
Квез герек я мад артухан рахунар?
ВацІун кьере къванерикай векь хьана.
Рушни кьена, вични кьена балкІанди,
Хаиндин кар кьуна игит бикедиз.
Тек са кар тир чи таватаз дакІанди,
Куьмек мад гуз жезмач хайи уьлкведиз.
ЧІулав тир рух экІяйна хьиз винелай,
Надир фена тамаш ийиз игитдиз.
БалкІандаллаз хкадарай синелай,
Дикъетдивди тамашна ам мейитдиз.
КьецІи Надир килигайла мейитдиз,
Вер алахьай кашу хьтин буш хьана.
Ажал гайид вичин кьегьел игитдиз,
Яргъи кифер авай Лезги руш хьана!
Надира мад гъилер цавуз хкажна,
«Туба»,- лугьуз, кьве гъилвди кьил кьуна.
Чапрас вилер са декьикьа агажна,
Лезгистандиз къведач лугьуз кьин кьуна.
-Заз чидачир и лезгийрин рушарни,
Эркекар хьиз, тирди халис игитар!
Гуьзелвилиз ятІан женнет къушарни,
Сада виш кас ийизва чи мейитар!
Эпилог
Гьа и саягъ риваятриз элкъвена,
Лезги руша къазанмишай гъалибвал.
Шумуд касди и риваят кхьена?
Къалуриз чи къегьриманрин сагьибвал.
Гуьзел рушар гзаф ава Куьреда,
Чеб Женнетдин барабар тир къушариз.
Амма чир хьуй, герек хьайи береда,
Душман кьисмет ийиз гьазурбур я лашариз.
Девирар къвез, алатзава цифер хьиз,
Амма игит руш алама рикІерал!
Шумуд душман терг хьана лагь, кьифер хьиз?
Мейитар таз, ни ацалдна лекьерал!
Лезгистандин рушар ава – дидеяр,
Игитар хаз, хуьдай хайи Ватан чи!
Рушар ава, халис вилин нинеяр,
Тешкилзавай гьуьрметлу тир хизан чи!
Инал за квез кьисас вахчур рушакай,
Ахъайна са кьиса, жуваз ван хьайи.
Душманар кьий, къанихвилин гужак квай,
Чи вилаят пацук кутаз кІан хьайи!
…………
Лезги руша вичин викІегьвилелди,
Мангъулжуваз эхиз тежер кар кьунай!
Игит жегьил лезги рушан чи элди,
Шарвилидин вах лагьана, тІвар кьунай!
Азиз дустар, Сажидина СтІалви,
КІелиз мукьва авуна и кьисадиз!
Шарвилиди хьиз ваха гьар стІал ви,
Экъичнай икІ, хайи Куьре азадиз!

НА ЗИ РИКIЕЛ ХЕР АВУНА
А сенфиз заз акур ахвар,
Са кьил кьена, суруз фена.
Ахъаймир заз мад ви махар,
Вун ажалдин хуруз фена.
Зун тек туна, чилел, цавал,
Варз тамашиз циферикай.
Муьгьуьббатдиз хьана завал,
Варз алачир йиферикай.
На чарадаз лукIвал ийиз,
Гила вун захъ куьз ишезава?
Зи рикIел цIун цIукIвал ийиз,
Вучиз пашман хъижезава?
Алат, душман, яр хьанач вун,
Руьгьдин рикIел хер авуна.
Зи рикI къурдай гар хьанач вун,
Зи кефияр пер авуна.
Эй Сад Аллагь, Первердагар,
Им вуч гуж я заз авурди?
Вун яр хьанач, кьей фендигар,
Аламат я заз акурди!
Алат, алат, залай алат,
Заз кIамач ви чин акуна.
ГьикI ахъаюн хьана гъалатI?
Заз ви чинай жин акуна!
ТIал къачузва куьгьне хире,
Ам сагъардай дарман авач.
Вилер кьвед кьве накъвад вире,
РикIиз гудай фарман амач!
Начало формы
Конец формы
ЛЕЗГИ ХЬРАК
Хьарак чарай таза лаваш,
Нез алахъ ам яваш-яваш.
Адан патав дуьгуьдин аш,
Гьич мухан са чІатІунай туш!
КІаникай цІай, винелай мурз,
Вуч гаф ава хьарак квай цІуз?
Фан чиниз яз, цурунек цуз,
Пияндаз ам кьатІунай туш!
Фу чаразвай лезги суса,
Садазни наз тагуз маса,
Вичиз кІус гуж тагай кьаса,
Тини кІус-кІус атІунай туш!
Сад хьара, сад фирчиндалла,
Вил яд авай гичиндалла.
Къуншидин вил къуншидалла,
Кьилди кьилихъ фу тІуьнай туш.
Фу чарадай чІавуз хьарак,
Акатдалди жакьваз сарак,
Мугьман къведа, гатана рак,
Тек сад яз ам атунай туш!
Сажидиназ хьаран фалай,
Гьич са затІни нез туш къулай.
Авахьна физ гъери кьулай,
Биргенддин як са куьнай туш!

РЫЧАЛ-ЯД

И дуьньяда гьар жуьредин булахар
Пара ава, гуьрчегардай яйлахар.
Амма, уьмуьр яргъи хьунин кІвалахар,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!
ТІвал-квалдикай азад хьунухь паталди,
Хъваз, кеф чІугу, гьар гаталай гаталди.

Гьар са дарман эвезун ви стІалди,
КIвалахзава йиф-югъ на чан паталди.
Зегьмет чIугваз са гъвечIи тир кIватIалди,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!
Дагъдин кІаняй ргаз-ргаз авахьиз,
Вун инсанриз чарасуз я, гьава хьиз.

Рычал дере, ухшар жезвай шегьердиз,
Тамашиз ша, гуьрчег хьанвай тегьердиз.
Югъ-къандивай артух хьунухь бегьердиз,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!
Чи Куьредин абуземзем яд я вун.
Виридалай кифет авай сад я вун.

Лугьун патал: хъуниз хуш тир дад авай!
Кьуд уьлкведа себеб патал ад авай,
Ген гуьналди, акьалтI тийир гад авай,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!
Аламатдин сирериз вун дерин я.
Зегьем чІавуз, вун хъвайила, серин я.
Я ЭЛЛЕР
Шумуд жуьре пайда хьанва азарар?
Далдамар хьиз дакIурзавай пIузарар.
КIан хьайила, жакьваз тежез газарар,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Жир-тупар хьиз дакIурзава хуруяр,
Дишегьлийриз таз кIанзава чуруяр,
Девлетлуйрин кIвалерал жез паруяр,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Чка-чка магазинар, туьквенар,
ИчIиз амач гьич кьифренни тIуьквенар.
Санал тортар, санални гуз цикIенар,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Гьар туьквендай гуз ченеба эрекьар,
Ачухдаказ маса гузва яракьар.
Бул ятIани, багьа хьанвай улакьар,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Духтирринни хкаж хьанва къиметар,
Гьикьван ужуз хьанва халкьдин кьисметар?
Пул авайдаз бул тир гьар са няметар,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Ришвет-шеле алахънава акъудиз,
ГьакI ятIани кIвалахзава къакъудиз.
Багьа дарман элкъуьрзавай агъудиз,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
КIвале-хуьре амач чIехи-гъвечIиди,
АцIайди нез, кадарзава ичIиди.
Кар чIурудаз дуьнья хьанвай мичIиди,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Шумуд чIуру кIвалах акван вилериз?
Булахарни элкъвез кьацIай вирериз.
Кенеф квахьна, кьел вегьей хьиз хирериз,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Гьич садазни кIамач дуьз тир къайдаяр,
Гьардахъ ава вичин хийир, файдаяр.
КIвалах тийиз, кеф чIугвазвай гадаяр,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
КIвалах ийиз кIамач чуьлда, никIера,
Кефер чIугун авай тIал я рикIера.
Машинар гваз, гьализ, къекъвез рекьера,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Низ лугьун, низ арза ийин, яб тагур,
Къуншиди вав я гъал тагур, раб тагур,
Мел-мехъериз герек хьана къаб тагур,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Фитнедикай кендир хьана жакьвадай,
Бенде жагъич ви гъавурда акьадай.
Кьил акъудиз тежер чара, мукьвадай,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Я кесиб, вун геж аватна ахварай,
Кьил акъудиз тежез гьахъдай, махарай.
Гамарни кваз кьан тийизмай рухварай,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Сажидин, мад валай гъейри аквадай,
Кас авачни, абурув женг чIугвадай?
Кьил акъудиз тежер къецин, пакадай,
Аламатдин вахтар я хьи, я эллер!
Начало формы
Конец формы
МИНЕТ Я
Заз дуьньядин са миллетни такIан туш,
Са миллетни сад аскIан, сад кьакьан туш.
Вири сад я, халкь авунвай Аллагьди.
ИкI лагьана, кун тавурай гунагьди:
Виридалай кIаниди - зи миллет я,
Чун гьар са кас, са миллетдин велед я!
Гзаф ава и дуьньяда инсанар,
Пара ава, жуьреба-жуьр ватанар.
Рагъни варзни вирибурун кьилелла.
Недай гьар са нямет, вири чилелла.
Чун гьар са кас, чаз кIан тахьун - зиллет я,
Чун гьар са кас, са миллетдин велед я!
Тамаш садра - дуьнья гьикьван гуьрчег я!
Чун, Аллагьди гайибур хьун керчек я.
Амай затIар, са чун квачиз, цавава.
Чаз дадмишдай михьи атир гьавава.
И дуьньяда дявеяр хьун - къилет я,
Чун гьар са кас, са миллетдин велед я!
Хъсанвилер, кьиле фидач гьисабна,
КIелна куьтягь тежерди я, ктаб на.
Чахъ гьар садахъ, жуван ватан, чIал ава,
Чахъ гьар садахъ, жуван хизан, кIвал ава.
Сажидинан: дуст жен, - лугьун – минет я,
Чун гьар са кас, са миллетдин велед я!

АДЕТРИКАЙ РИВАЯТ
Лезги халкьариз йисара агъзур,
Кьабул авунвай ава адетар.
Гьар садан тариф авуниз машгьир,
Я чеб дагъвияр – лезги миллетар.
Адетар ава, кьабулдай мугьман,
Мукьвабурулай цIуд сефер артух.
Жагъай саягъда ви тIалдиз дарман,
Хьайид хьиз жеда, гишин ятIан тух!
Адетар ава мел-мехъер чIавуз,
Куьмекар гунин вирида садаз.
И шадвилери акъудда цавуз,
Аллагь рази хьуй лугьуз са-садаз!
Адетар ава кIвалинни хуьруьн,
Жув дуьз тухунин, хуьнуьхин къайда.
Герексуз чIавуз авункай хъуьруьн,
Авачирд гьич са кIусни файда.
Адетар ава намусдиз талукь,
Хуьз кьабулнавай чанни эцигна.
Ихтияр авач кам къачуз кьулухъ,
Камар къачудай анжах вилик на!
Адетар ава кьейи-хайидан,
Шадвал ийидай ва чIугвадай яс..
Намус закон я ам чи виридан,
Дуьз тухун патал, инсанвилиз хас.
Адетар ава кьадардиз пара,
Вирибурукай четин я рахаз.
Сажидн, на ви атIумир чара,
Вири адетар са къужахда кьаз!

АКЪВАЗМИР ВУН ХЪЕЛ КЬУНА
Зун сад лагьай сефер туш къвез чилерал,
Дегь девирра, шумудра зун атана?
ХуьквезматIа, мад са шумуд гъилера,
Аллагьдивай лугьуз жеда датIана.
Заз таниш я дегь девиррин адетар,
Заз таниш я дегь ацукьун, къарагъун.
Шумудра заз акурбур я женнетар,
Акуна заз, хъуьтIуьз цуьквер тара гъун.
Ван хьайибур, мумкин я зал хъуьруьнни,
Валлагь, кьил чIур хьанва лугьуз и касдин.
Заз са гафар я, рагъ хьунни, серинни,
Кьисмет – лукI туш са чIавузни заказдин.
Шумуд сефер элкъейтIани чилерал,
Гафар сад я, садра, кьведра, датIана.
Хъсанвилер ая жуван гъилерал,
Хъсан крар кIанда рикIел атана.
Вун цIуд сефер хтайтIани дад авач,
Яшар тIимил, гзаф хьунал кар ала.
И дуьньядал хквез хьайи сад авач,
Сад Аллагьдив ваз бахт гунал кар ала.
Эй Сажидин, сабурар це рикIиз ви,
Им дуьнья я вилик физвай, гел кьуна.
Акур чIавуз чкIай цацар рекьиз ви,
Бейкеф хьана, акъвазмир вун, хъел кьуна!
КІАН ХЬАНА
Жуван хайи Ватандин,
Ширин ялда ругни кваз!
ГьакІ хьайила, чаз кІанда,
Чубарукдин мугни кваз!
Мукьва-кьили, хва-стха,
Хуш я диде-бубани.
Яшамишрай чи арха,
Гьар са хуьр, са убани!
И дуьньядин гуьзелвал,
Аслу я инсанрилай.
КІвалихъ-йикъахъ цІигелвал,
Хъсан я нукьсанрилай.
Шадвал ая уьмуьрдал,
Ам са куьруь вахт я, вахт!
Инсан яз хьухь эхирдал,
Инсан хьун са бахт я, бахт!
Сажидиназ и гафар,
Бубайривай ван хьана.
Герек чІавуз къун марфар,
Заз гьар йисуз кІан хьана!

ГЪИЛ КЪАЧУ
Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена, йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.
ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах тирвилер.
Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.
Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?
Сад кьейила, кучуддайла, сурарал,
Акьахнаваз, кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.
Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.
Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер тIимил жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачу,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачу!

РИКIЕЛ АЛАМА
Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.

Жегьилвилин йисар квахьна, кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.

Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.

Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелиз вада тарсарни,
Гатуз, никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.

Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.

ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, жувакайни дах хьана,
Дем худда тур, капар рикIел алама.

Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.

Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ, вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар, чарар рикIел алама!

ДИДЕЯРНИ БУБАЯР ХУЬХ
Диде течир, буба течир аял жеч!
Ни акъудна, лагь кван куьн и дуьньядиз?
Абурулай багьа маса хиял жеч!
Са шумуд суз хвена, гъана арадиз!
Квез нек гана, чирна чIални дидедин,
КIелиз туна, авуна квез мехъерни.
Квел халкь рази хьана хайи бинедин,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан лекьерни!
Бес квез хизан хьайи чIавуз кьуьзуьбур,
Вучиз кьилди кеф чIугвазва шегьерда?
Кьилди кефер чIугваз хьунал разибур,
Гьикьван чIавал жеда куьн и тегьерда?
Яргъал алач, квекай хьана кьуьзуьбур,
Куьн кьилелни къведа йикъар, йифер гьа.
РикIел хуьквез, яб тагана, кьейибур,
Вилерайни хуькведа куьн кефер гьа.
Агь авун, заз кутугнавач, астахфир.
Бес куьн намус, куьн дагъвивал вутI хьана?!
Я мусурман хьанач квекай, я кафир,
Халкьдин патай нянедин кьве кIунтI хьана.
Сажидиназ дуьнья пара акуна,
Хъсанбурни, ава пис тир ксарни.
Кьуьзуьбуру, йиф-югъ зегьмет чIугуна,
Гьисабдава эхиримжи йисарни!
ЧАЙДИКАЙ ВА ЦИКАЙ КЬВЕ ГАФ
Чайдин хъсан, писвиликай,
Жува ийир гьиссвиликай,
Жагъурна хьиз са серин тар,
Ахпа ийин ихтилатар.
Чайни, гьелбет, яд я ругур,
Цуьквералди авур чIагур.
Чайдан жеда къулал ргаз,
Вегьейди хьиз хварар йигаз.
Чай хъсан я самовардин,
Хийирлу тир гьар са кардин.
Эгер чайдик лимон кватIа,
Витоминрин дарман кватIа.
Чайдихъ кьадай шекер, къенфет,
Мурабани пис туш, гьелбет,
Ихтилатар ийин ширин,
Метлебарни авай дерин.
Чайни хъваз чиз кIанда кьадар,
Им девир туш са акьван дар.
ВацIар хъвазвай гьуьлер хьтин,
ДакIурмир куьн целер хьтин.
Гьикьван гзаф хъвайитIани,
Марфар хьтин къвайитIани,
А чайдилай яд хъсан я,
Къайи тир цин дад хъсан я!
Сажидин, вай акъатдач кьил,
Гагь чайда, гагь це авай вил.
Гьар затIунин са вахт ава,
Ишлемишдай квез бахт ава!
Начало формы
Конец формы
Я ЗАЛУМАР
Я залумар, зун куь гъиляй катдани?
Акатайдахъ кьуршахар кьаз гьатдани?
Жуван уьмуьр за куьн хъиляй кьатIдани?
Заз чил – кIеви, цавни кьакьан хьанва хьи!
Итимриз шел кутугнавач вилерин,
Камаллувал авайвиляй кьилерин.
Я залумар, пехилвал гвай гьуьлерин,
Куьн себеб заз дуьнья дакIан хьанва хьи!
Зун акурла, чилерай физ чилериз,
Ухшар жезва, ял гьатнавай целериз.
КъвезмачтIани зун куьн авай кIвалериз,
Гьар садакай са сурун къван хьанва хьи!
Дуьнья гегьенш, и кьил, а кьил таквадай,
Ихтиярни ганва зегьмет чIугвадай.
Я залумар, верч кьамалай тукIвадай,
Ахмакьризни и дуьнья кван хьанва хьи!
Гьалт тавуна, чирни жедач вужар я?
Чеб галукьай гьар са чка пажар я.
Инсанар хьиз акваз, халис гужар я,
Бегьерсузар, чандарар кьван хьанва хьи!
Сажидин, на гуж гумир ви рикIизни,
Хъел атайтIан, кIанни жемир кикIизни.
Вахт ракъурмир шиирарни кхьизни,
Гьабурузни шаксуз ви ван хьанва хьи!
ЧИ АЛАМАТДИН АЛИМАТ ХАЛА
Сад Аллагьдив гва гьар садан кьисмет,
Вишни ц1уругуд суз ч1гур зегьмет,
Виридан патай ава ваз гьуьрмет,
Чи аламатдин Алимат хала!
Гзаф яргъияр тавуна лугьун:
Веледрин кьилел саламат хьуй вун.
Ви уьмуьр к1ан я мадни давам хьун,
Чи аламатдин Алимат хала!
И кьадар крар акур вилериз,
Ислягьвал т1алаб на чи эллериз.
Штулрин тамаш хъия кьуьлериз,
Чи аламатдин Алимат хала!
Шаир Сажидин шад я куьн акваз,
Кьве к1вачни т1арам кьуна хьиз акъваз!
Къуй пехилбур кьий куьн акваз, дак1ваз,
Чи аламатдин Алимат хала!
ВЕЛЕД Я
Заз дуьньядин са миллетни такIан туш,
Са миллетни сад аскIан сад кьакьан туш.
Вири сад я халкь авунвай Аллагьди.
ИкI лагьана, кун тавурай гунагьди:
Виридалай кIаниди зи миллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Гзаф ава и дуьньядал инсанар,
Пара ава жуьреба-жуьр ватанар.
Рагъни варзни вирибурун кьилелла.
Недай гьар са нямет вири чилелла.
Чун гьар са кас чаз кIан тахьун зиллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Тамаш садра - дуьнья гьикьван гуьрчег я!
Чун Аллагьди гайибур хьун керчек я.
Амай затIар, са чун квачиз цавава.
Чаз дадмишдай михьи атир гьавава.
И дуьньяда дявеяр хьун къилет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!
Хъсанвилер кьиле фидач гьисабна,
КIелна куьтягь тежерди я ктаб на.
Чахъ гьар садахъ жуван ватан, чIал ава,
Чахъ гьар садахъ жуван хизан, кIвал ава.
Сажидинан: дуст жен,-лугьун – минет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!

ВИРИ АВА
Кьве дишегьли физвай яргъи рехъ кьуна,
Сад рахазвай, муькуьд яб гуз, хъвехъ кьуна.
Сад лагьайда, тарифзавай рушалай,
Алатнавай, гъуьлуьз гудай яшалай:
-Зи руш хьтин садни авач иер тир,
И зун хьтин емиш таран бегьер тир.
Руш паталди къачун тавур затI авач,
Вирибурун тIварар кьункай дад авач.
Езне патал, къачунва за мерседес,
Мад къачуда, сад къачунал туштIа бес!
Къавумризни, къужадизни, виридаз,
Багьа пек-лек къачунва мад иридаз.
Шегьерда за секциярни къачуну,
Къахар ийиз, гьерер хуьзва рачуна.
Къизил, гимиш, брилантар шумуд сад,
Чан вах, за ваз гьисаб ийин щумуд затI? -
ИкI лагьайла, дишегьлиди яб гана,
Эхиз хьанач, сабур кьуна, таб гана:
-Гун вучиздач?
-Гудай хьи за, чамран хва,
Руш тухудай къвезвач гьич са ламран хва!

САМИРА
Аидадиз бахш яз.
Ахцегь шегьер, Къурукалар Самурдин,
Маканар я гьуьрметдинни, хатурдин.
Гьам атирдин, ирид жуьре тир нурдин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
Гаф авач ви буй-бухахдиз шумалдин,
Сив уймах я, пIузар яру чумалдин,
Чирвал дерин, гьар са хъсан амалдин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
Бине хуьруьн, дамах меркез шегьердин,
Иер руш заз акур туш и тегьердин,
Чиг аламай фад экуьнин сегьердин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
КIелна, устад хьухь са хъсан кIвалахдин,
Вири шартIар авай бике дамахдин,
Гуьлчемен тир Абуземзем булахдин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?

АКУН КIАН ЯТIА
Аллагь акуна кIандай инсанар,
Гьикьван аватIа, дуьньядин винел?
Кхьиз, пис, хъсан, чак квай нукьсанар,
Малаикар кьвед, ала кьве къуьнел.
Чан аламаз чаз аквадач Аллагь,
Белки, лугьузва, кьейила акван.
Гьамани, лугьун, квачтIа вак гунагь,
Багъдиз женнетдин фейила акван.
Фагьумзавач хьи, гьи чиналди зун,
Аллагьдин вилик акъвазда секин.
ИкI лагьай чIавуз, акатна зурзун,
КичI акат хьана, кьиникь я мумкин.
Я чан аламаз, я кьейи чIавуз,
Мумкин я Аллагь акун, инсанар!
Акъатдалди руьгь, хуравай цавуз,
Алахъмир жувак кутаз нукьсанар.
Са кар рикIелай ракъурмир куьне,
Девлетар амаз фидайди чилик.
Гьикьван куьне куьн кьуртIани вине,
Гзаф суалар акъвазда вилик.
Мугьман дуьньядин мугьманар хьана,
Мугьманрин саягъ ийин гьуьрметар.
Сад садан рикIин дарманар хьана,
Мугьман дуьньяда чIугван зегьметар!
Сажидина квез гузвач кичIерар,
Веревирд ая гьар сада жуваз.
Сада масадаз тийиз тегьерар,
Фу нен, кьве гъилел зегьметар чIугваз!

АЛИЯ
Гусангусейнан хизандиз бахш яз.
Рутул макан, зияратрин ад авай,
Гьар са булах Абу-Земзем яд авай,
Заз са гъвечIи руш акуна шад авай,
Киче хуьруьн бике ятIа, Алия?
Хуьр - Рутулрин Мекке ятIа, Алия?
Женнет хьтин ухшар я вун еридиз,
Къишлахар я малкъарадиз, суьруьдиз,
Хъуькъвер цуьквер, пелни ухшар гъеридиз,
Киче хуьруьн бике ятIа, Алия?
Хуьр - Рутулрин Мекке ятIа, Алия?
Вилер чIулав, чIарар къизил, гимишдин,
Акун гуьрчег, дад ширин тир емишдин.
Сив уймахдин, пIузар яру кишмишдин,
Киче хуьруьн бике ятIа, Алия?
Хуьр - Рутулрин Мекке ятIа, Алия?
Кьуд йисавай Бистинадин руш тир ам,
Халкьдиз бахтар гваз атанвай къуш тир ам.
Иервиляй вирибуруз хуш тир ам,
Киче хуьруьн бике ятIа, Алия?
Хуьр - Рутулрин Мекке ятIа, Алия?
Сажидина тамаш ийиз шикилдиз,
Гуьзел гафар гъиз алахъна фикирдиз.
Гьар са лишан хас тир дерин шиирдиз,
Киче хуьруьн бике ятIа, Алия?
Хуьр - Рутулрин Мекке ятIа, Алия?

ТЕК КЬВЕ ЮГЪ Я
Куьн апрелдиз хьана эхир кьилерай,
Майдин кьвед заз кьисмет хьана, бахт хьана.
Цуьк акъудиз эгечIайла чилерай,
Чун атайди ажеб гуьзел вахт хьана,
Тек кьве югъ я авайди чи арада!
Сад, кьве йикъар, адет я, кваз такьадай,
Кар алайди садвал хьун я рикIерин.
Вун акурла, рагъ хьиз чина акьадай,
Бегьерлувал хкажзавай никIерин,
Тек кьве югъ я авайди чи арада!
Амма къе заз, Гьасангьуьсейн, кIанзава,
Ваз мубарак ийиз къенин Хайи Югъ!
Шад макьамри хуьре-кIвале ванзава,
Сад Аллагьди ваз бахтлу жез гайи Югъ,
Тек кьве югъ я чи арада авайди!
Сажидиназ хуш я халкьар – вирибур,
Зегьметдалди ийидайбур дамахар.
Ярар-дустар жен рикIериз къенибур,
ТуькIуьн патал чи кьведанни кIвалахар,
Тек кьве югъ я чи арада авайди!
ГЬАСАНГЬУЬСЕЙН
Гьуьрметлу тир зи цIийи дуст,
Шад муштулух гайи, зи дуст,
Вун Аллагьдин луварук хьуй!
Гьар са шад тир суварук хьуй.
Им дуьнья я хъсан крар,
Авун патал багъишнавай.
Гьар экуьнахъ экуьн ярар,
Фири нек яз экъишнавай.
И дуьньяда хъсан ксар,
Ажеб жедай мад хьанайтIа.
Халкьдиз багъиш авур йисар,
Бегьерлу тир гад хьанайтIа.
Сажидиназ авач мажал,
Къерех тежер кIвалахдивай.
Крар амаз, тагун ажал,
ТIалабда за Аллагьдивай.
Гьуьрметлу тир Гьасангьуьсен,
Аллагьди ваз бахтар гурай!
Халкьдиз къуллугъ ийиз хъсан,
Чаз са тIимил вахтар гурай!
ЧАХЪ ИГИТАР АВА ТЕФИР РИКIЕЛАЙ
Танкаевон фондунин председатель
Гьасангуьсеназ бахшзава
Гъалибвални агалкьун хьиз гьар жуьре,
Инсанрилай аслубур я гьар заман.
Гьам ислягь тир, гьам дяведин тир бере,
Кьегьал ксар хьунухь я чи эрзиман,
Гьахьтин викIегь баркаллу тир къагьриман,
Чи генерал-полковнк тир Танкаев!
Ватан патал женг чIугурбур мад ава,
Жаваб гана гьар са жуьре душмандиз.
Чахъ игтар лигимардай чад ава,
Лазим чIавуз элкъуьрдай чеб гьулдандиз!
Гьахьтин дагъви вафалу тир Ватандиз,
Чи генерал-полковнк тир Танкаев!
Къафкъаз дагълар, цавар кьунвай къуьнерал,
Женнет макан, къадир авай гьуьрметдин.
Гъил агакьриз вердиш кьакьан гъетерал,
Игитар тир женгеринни зегьметдин,
Гьахьтин кас яз, аламукьдай рикIерал,
Чи генерал-полковнк тир Танкаев!
Къе адан халкь, дагъустандин миллетар,
Ислягьвилин я мягькем тир даяхар.
Амач хьи чаз такур жуьре зиллетар,
ГьакI ятIани чав гва Яру Пайдахар!
Гьахьтин чIугваз чидай кас яз гьуьжетар,
Чи генерал-полковнк тир Танкаев!

ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ
Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.
МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.
Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.
Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.
Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!
ПАКАД ЙИКЪАЛ ВИЛ АЛАЗ
Вердиш хьанва, са бязибур пакадин,
Чеб ксана, хъсан йикъал вил алаз.
КьуьртIуь вечрел вил алай хьиз какадин,
Вичин гьяркьуь тир къуьнерал кьил алаз.
Акьуллуйри, ксун тийиз йифизни,
КIвалахзава, пакагьан югъ паталди.
Са бязибур, ахварал физ, тефизни,
Мес кукIвариз алахънава гужалди.
Ша, килигин чун са бязи миллетдиз,
ТIвар такьуртIан, чида абур вужар я.
Таб гуз вердиш хьана гьар са зиллетдиз,
Абуру эх авур кьванбур гужар я.
Къе дуьнядин чарх кьуна кьве гъилалди,
Чпиз кIани патахъ ава элкъуьриз.
Чидай, квез гьи лугьудатIа чIалади,
Уьмуьр гьал жеч, тум гьар патахъ къекъуьриз.
Къедалди, куьз аватзавач ахварай,
Са т1уьн-хъунал туькIуьч вири крарни.
Кьифрен вилер акъат тийиз чIахарай,
Нефс патал чан гуз, къачузва зарарни.
Лезгияр жен, дуьньяда тIвар-ван авай,
Вил ахъайин Тарих-Ктаб чарариз.
Чахъ игитар, рекьин тийир чан авай,
Авай тир, хас баркаллу тир крариз!
Къецинди – къе, пакагьанди – Аллагьди
Гунугал вил алаз женни, инсан яз?
Чна тавур затI, гудач чаз пачагьди,
Жува кIвалах тавунамаз хъсан яз.
Куьн тамашмир девлет авай къачагъриз,
Вирибурухъ жедач «бахтар» цаварин.
Кьве гъил ва кьил ганва вири къучагъриз,
Варз - кIвалахин, са югъ хьурай суварин.
КIелна кIанда гьар са илим дериндай,
Яшамиш жез чирна кIанда рикIивай.
Хъелна, буьвел ацIур тийин ириндай,
КъекъечI тийин адалутлу рекьивай.
Сажидин, вун вердиш хьанва тарсар гуз,
Куьз лагьайтIа, вун пешекар малим я.
Тербиядин рекье уьмуьр – йисар гуз,
Шаирвални аламатдин илим я.
ТЕЛЕФОНДИЗ
Гьам гуьзгуь я, гьам телефон,
Интернетни, видеофон.
Тамашдай кьван ич1и руфун,
Гьич фу незни рик1ел къвезвач.
Куьн акъудай ламран хваяр,
Чалкечирриз ганвай паяр,
К1ант1а аял, к1ант1а таяр,
Идалай пис рекьел къвезвач.
Чирвал патал ят1ан алат,
Тамашунал жедач галат,
Акъудай кас шейт1ан алат,
Дергесни гваз векьел къвезвач.
Буьркьуьбур хьиз гъиз кьве вилел,
Вич хъуьрез вичив шадвилел,
Тахьайт1а лаш гвайди кьилел,
Авур хап1а кьелел къвезвач!
Им вуч завал я акурди?
Гьа им тирни чаз такурди?
Мани яда и мук1урди,
Ваз эвериз къенел къвезвач!
Кьуьзуь-жегьил, рушни гада,
Суалар гуз садаз сада,
Гъуьлуьз финин куьгьне къайда,
Я мехъерин, мелел къвезвач!
Суьгьуьрда хьиз туна инсан,
Къалур ийиз писни хъсан,
Ягь экъична, рушан, сусан,
Аферин гаф винел къвезвач!
Я Сажидин, кьей хва, вавни
Гваз, мобильный, рахаз цавни,
Гваз акурла, гила завни,
Лугьудай гаф мецел къвезвач!
ПУЛ АВАЙДАХЪ
Пул авайдахъ хьун тавуртIа инсанвал,
Адавай ваз кIан хьун дуьз туш хъсанвал.
Гьар са касдин кьилин жуьре масанвал,
Анжах хатур гьуьрметдилай аслу я!
Пулар авай гзаф хьана пачагьар,
Сад-садалай фейи, чебни алчахар.
Дуьзбур, сад-кьвед, чIурубур тир къачагъар,
Вичи чIугур зегьметдилай аслу я!
Девлетлйриз хуш туш чпин тIвар кьуна,
Дурнаяр хьиз фида тек са цIар кьуна.
Са бязибур рекьидайла, цвар кьуна,
Харжи авур къиметдилай аслу я!
КIватIай девлет пайиз къекъвей вахтуна,
А залум кас гьикI ацукьда тахтуна?
Чан, мидаим, аваз туьтуьн хутуна,
Дуьзда къекъуьн туьгьметдилай аслу я!
Девлетлуйриз дерди-бала бул ава,
Пул кIватIализ, чанда сурун фул ава.
Гзафбурухъ мутIлакьвилин тIул ава,
Бязи крар миллетдилай аслу я!
Пара рахун са чIавузни хийир туш,
Яргъи авур чIаларни кваз шиир туш.
Сажидинав гвайди, гьелбет, суьгьуьр туш,
Гьар са кар са адетдилай аслу я!
ЧАН КЬУРАГЬ ДАГЪЛАР
Цавунни чилин арада авай,
Гъил, як, нек, гъери, шурада авай,
Гьар жуьре цуьквер харада авай,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Хатурлу эллер кIватI хьанвай хуьрер,
Агъзур йисарин гумазмай сирер,
Къизилбалугърин вацIарни вирер,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Рухваяр КIири Бубадиз ухшар,
Яргъи киферин гуьзел тир рушар,
Къадим яз, жегьил яз амай яшар,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Кьуьчхуьр Саида, Етим Эмина,
Куьн гьар са кIвалах туна демина.
Пияладин яд хуьзвай жемина,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Бул ава тариф ийир кIвалахар,
Абу-Земземдин къайи булахар,
Цуькверив къугъваз вердиш яйлахар,
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!
Сажидиназ куьн, аранда авай,
Вацран чилер хьиз аквазва цавай.
Мад вуч кIандатIа, хабар ягъ завай?
Чан Кьурагь дагълар, чан Кьурагь дагълар!

 

НУЛАР Я КУЬН, НУЛАР Я
Девлетлуяр авай чIавуз майданда,
Епер авай малар хьиз я гарданда.
Гьикьван рахаз, рагайтIани чайданда,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Нихъ пул ава, куьн гьабуруз лукI жедай,
Пул авайдан киледални кIукI жедай.
Квекай гум кваз, вилер кудай цIукI жедай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Квехъ я фабрик, завод авач, пул къведай,
Я лапагрин суьруь авач, кIул къведай.
Девлетлуйриз, куьн акурла, фул къведай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Власть гъиле авайбурун патарив,
Агуддач куьн, эхъвез гьуьлуьн ятарив.
КIвалахдай кьван, пи кьаз тагуз ратарив,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Им СССР туш фялейрин лежберрин,
Тумар жакьваз югъ атай кьван рагьберин.
Чпин патав: угърийринни къагьбейрин,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Рахунрикай файда авач, чIуру тир,
Виниз авур - спел, агъуз – чуру тир.
Вири пашман, девлетлуяр хару тир,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
Сажидинахъ эх хъийидай чан амач.
Адахъ галукь тавур кикIал, къван амач.
Мад лугьудай, захъ артухан ван амач,
Нулар я куьн, нулар я куь, кесибар!
Эпилог
Куьн галачиз цифрийривай затI тежер,
Чи девлетар чпин кIатIуз кIватI тежер.
Куьн галачиз чи девлетар кьатI тежер,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!
САД Я ЗУН
ЦIемуьжуьдра кIукI гъиз тахьай киледал,
ГьикI экъечIин мад КIелезин келледал?
Зегьметар за чIугунатIан шеледал,
Къадир тахьай шаиррикай сад я зун!
И дуьньяда тек са кIвалах гуж ава,
Лекьер тIимил, цава пехъер луж ава.
Зи шииррин къадир авай вуж ава?
ГьакI ятIани сефил тежез, шад я зун!
Гьукуматар политикрин гъилева,
Халкьдихъ галай гьаким гьина кьилева?
Садбур, цаз хьиз, акьахиз физ, вилева,
Кьисметдикай бейкеф хьунухь фад я зун!
Вири жедач, гьамиша ваз кIанивал.
Рази хьухь вун, Сад Аллагьдин гайивал,
ЧIуру патахъ элкъуьр тийиз къенивал,
Бегьер кIватIна, акьалтI тийир гад я зун!
Сажидин, бес я авур кьван тарифар,
Валай артух пара ава арифар.
Гьуьл тир ацIай шииратдин алифар,
Лигим ийиз чидай устад-чад я зун!

КСАРКАЙ ТАХЬУЙ
Каш гана, кьейи, мейитдин кьилихъ,
Фу кутаз вердиш ксарикай тахьуй!
Диде-бубадин хуш тушир къилих,
Къадир чин тийир сусаркай тахьуй!
Уьмуьр са затI я, кьадай имтигьан,
Цана ял тийир яцаркай тахьуй!
Кьерер гегьенш тир, кьуру уьлегьан,
Ятариз кьери вацIаркай тахьуй!
Кьуьд мекьи вахт я, цавай къваз живер,
Мишекъат жедай варцаркай тахьуй!
Ламар силли яз, кваз такьаз шивер,
Чамардиз кьуру фурсаркай тахьуй!
Акьул виридаз са затI я герек,
Гудайбур чIуру тарсаркай тахьуй!
Цан цана, тумар вегьейла зирек,
Ризкьи тегъидай къацаркай тахьуй!
ИкI завай гьисаб жедатIан вири,
Метлебдиз зайиф цIараркай тахьуй!
Келле хьайила, акьулдиз кьери,
Къалин ва яргъи чIараркай тахьуй!
Сажидин, вуна лугьузва хъсан,
Хиве кьаз, тийир краркай тахьуй!
Аллагьди вакай авурла инсан,
Уьмуьр буш фейи йисаркай тахьуй!

=Шииратдин кимел - мехъеррин манийрин мел=
Гьуьрметлу лезгияр, эхиримжи вахтара чи мехъерар кьиле тухузвайла, ам гьи миллетдин векилрин межлис ятIа, кьил акъат тийир къайдайра тухузва.
Чун къадим тарих авай Шарвилидинни Мегьаммед Ярагъидин хтулар я. Бубайри чаз Лезгистан ватан, баркаван булахар, сарубугъда къуьлерин никIер, женнтдин тIямер авай емишрин багълар, кьакьан дагъларин къацу яйлахар тунва. Абур чапхунчийрикай хвена, азаддиз яшамиш хьун патал чпин чанарилай гъил къачуна, Чахъ са миллетдихъни авачир Лезги кьуьл, лезги манияр ва авазар аваз, чна абур рикIелай ракъуриз, маса миллетрин макьамар ва къайдаяр тикрарзава.
Чи сусал ва чи чамрал лезгийриз хас парталар алаз мехъерар ийин Мехъер кьиле тухузвай Тамадади, залда авайбурни галаз чамразни сусаз мехъер мубарак авун патал, за куьн фикирдиз, квел меслят гъун патал ахъадихъ тир шиирдин цIарар гъизва.
СВАС МУБАРАК
Тамада:
Чамран кIвализ свас къвезвалда,
Лацу лифрен лувар авай.
Ша мукьвабур, къе чи залда
Хицин мехъер – сувар авай.
Лезги хуьре мехъер ава.
Кьакьан цава шагьвар авай,
Лув гуз цава лекьер ава!
Залда авайбуру:
Мехъер ава, мехъер ава,
Ашукь хьанвай рикIер ава,
Мани лугьуз кьуьлер ийиз,
Лезги хуьре мехъер ава!
Лезги хуьре мехъер ава!
Лезги хуьре мехъер ава!
Тамада:
Бахтлу хьурай чи жегьилар!
Лезги хуьре мехъер ава_
Ачух ая чи гуьгьулар,
РикIяй рикIиз рекьер ава.
Зал ацIана яр-дустарай,
Халис лезги мехъер ава.
Лезги макьам ягъ, устIарар,
Сусан чина шад хъвер ава.
Залда авайбуру:
Мехъер ава, мехъер ава,
Ашукь хьанвай рикIер ава,
Мани лугьуз кьуьлер ийиз,
Лезги хуьре мехъер ава!
Лезги хуьре мехъер ава!
Лезги хуьре мехъер ава!
Начало формы
Конец формы
ЖИГЪИРАР
Муьгьуьббатдихъ ава вичин жигъирар,
Тик дагъдайтIуз фидай чIавуз цIуьдгъуьниз.
РикIин къене рагазва зи шиирар,
Гьар са цIирцIи вич фидай кьацI эгъуьниз.
На лагьанай, кIанда заз вун рикIивай,
Хур къазуна, гьазур тир рикI къалуриз.
Ни къакъудна чун кьвед фейи рекьивай?
Зал хъуьрезва гъил, яргъалай юзуриз.
Зун жагъайдан, зун кьирай, вун кIан хьайи,
Хуруда рикI я жигерни авачир.
Вакай сурун кьилихъ къайи къван хьайи,
Кьуру чуьлда гьич цуькверни авачир.
Вучда вакай яр лагьана, яр тахьай?
Заз дуьньяни къана чими рагъ авай.
Вучда вакай, залум рикIиз тIар тахьай?
РикIин къене агажардай цагъ авай.
Эй Сажидин, ви рикIел вуч акьалтна?
Куьгьне хирер цIийи хъийиз, шезвани?
Дертер са-сад, сад масадахъ агалтна,
Сабурдивди абур эхиз жезвани?
КИЛИГДАЙ ГУЬЗГУЬДИЗ
Хала-хатурвал тийижир таб течир,
Къуллугъ ийиз, я итим, я паб течир,
Чин такьуна, къалурдайди – гуьзгуь я!
Гьа гуьзгуьни, заз чидай гьал, – лезги я!
Жуван синих гьич садазни такуна,
Гьар садаз вич кIан я гуьрчег акуна.
Анжах вичин гьахъ гаф гвайди – гуьзгуь я.
Гьа гуьзгуьни, заз чидай гьал, – лезги я!
А гуьзгуьйрик ква са бязи какурбур,
Мягьтелардай, тамашайла, акурбур.
Дуьз яз къалур тийидайди – гуьзгуь туш,
Тапарардай миллет я ам, лезги туш!
АБДУЛБАРИДИН 75 ЙИСАЗ
Халкьдин рикIин гьар са хиял,
КIватIиз чир хьун-алахъун я.
Гьам жегьилди, гьамни аял,
КIелиз, желбун-алакьун я.
Бажарагълу хьунухь инсан,
Бахтлувал я кар алай.
Чахъ писатель ава хъсан,
Абдулбари тIвар алай!
Гьар гьикаят, гьар са роман,
ЯцIу хьунухь чарариз;
Ягъун лазим тушир дарман,
Рехи хьун я чIарариз.
Кьисмет хьуй чаз гьар югъ масан,
Ракъинин экв-яр алай.
Чахъ писатель ава хъсан,
Абдулбари тIвар алай!
Ам чи къенин Алибег я,
Теснифзавай «Ризаяр».
Магьир чIалан Гьажибег я,
Ийиз течир арзаяр.
Межлис пудкъадни цIуд йисан-
Шад сувар я зар алай.
Чахъ писатель ава хъсан,
Абдулбари тIвар алай!
Сажидинахъ дустар пара
Ава, жеда генани!
Чи дустарин сигъ я ара,
Цан цунани, генани!
Дустар хьунухь квачир нукьсан,
Аламат я лап кар алай.
Чахъ писатель ава хъсан,
Абдулбари тIвар алай!

ХЪУЬРУЬХЪ, ЗИ ДУСТ

Экуьн кьиляй къарагъайла мисикай,
Гатфар чIаван билбил ийиз мецикай,
Мугьман кIвализ къвез акурла къецихъай,
Ваз гар кватна кIанзаватIа рикIикай,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!

ЭкъечIна хьиз, фидай чIавуз кIвалахдал,
Гьар са карда юкьв вегьена Аллагьдал,
Рушарин луж акурди хьиз булахдал,
Яр акуна, шадвал хьанвай саягъда,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!

Уьмуьр – мел туш, я мехъер туш – шад жедай,
Гьар са йикъахъ ширин шуьрбет дад жедай.
ЦIикьвед вацра гуьзел гатфар, гад жедай.
Шадвилерихъ вил галамаз мад жедай,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!

Шел-хъвалдикай файда авач, сабур хуьз,
Дустар патал, алахъ жуван абур хуьз.
Хъел атайтIан, акъуд тийиз, гапур хуьз,
Гъам-хажалат гьич садрани такур хьиз,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!

Лугьумир хьи, Сажидиназ шадзава,
Лугьуз тежер гужари рикI падзава.
Сад-вад ятIан, за шадвилер кIватIзава.
Аман минет, пашман ятIан, дадзава,
Хъуьруьхъ, зи дуст, сагъ тир чан ваз кIан ятIа!
РИКIЕЛ АЛАЗ ХЬУХЬ

Герек къведач артух авун рахунар,
Даим ви вил ислягьвилел алаз хьухь.
Югъ атай кьван, ийиз кIукIун-чухунар,
Хъел-чуьруькда тавун патал яхунар,
Циф алачиз, рагъ ви кьилел алаз хьухь!

Цава хьунухь патал кIватIмир девлетар,
Кесибни хьуй, амма чилел алаз хьухь.
Гьарам кIватIиз чIугвадалди зиллетар,
Ийидалди жуьреба-жуьр гьуьжетар,
Намус хвена, инсанвилел алаз хьухь.!

Агъзур сара бубайри чеб тухвайвал,
Гьерекатдин лепе гьуьлел алаз хьухь.
ТIурфанрикай кичIе хьана далдадик,
Хуьн тавуна кьил лукIвилин къалдадик,
Вил гьамиша гъалибвилел алаз хьухь!

Сажидин, вун галатнатIан къекъвена.
Пашман ятIан, вил шадвилел алаз хьухь.
АмукьайтIан, виш йисуз вун декьена,
ЧIугвадайла, зегьмет халкьдин рекье на,
Гьар гьаминша Аллагь рикIел алаз хьухь.
МУЬГЬУЬББАТДИН ЦIАЙ

Жегьил вахтунда куькIуьн авур цIай,
Туьхуьриз жедач, фейитIан вацIай.
Муьгьуьббатдин цIай хуруда ацIай,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!

Такур вахтунда къвен тийиз кьарай,
Манияр лугьуз, ийидай гьарай;
Акъудиз тежер рикI хьтин хурай,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!

КIвачерик квай чил цуькверин яйлах,
Къачузвай нефес земземдин булах,
ГаламачтIани кIани яр къвалахъ,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!

КIанивилин гьисс рикIе атайдан,
Муьгьуьббат патал йикье гьатайдан,
Жуван чанни куз, рекье гьатайдан,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!

Сажидин, вуна сабур це рикIиз,
Инсанарни халкь авунва рекьиз.
Муьгьуьббатдин цIай аватIан рекъиз,
Яшар хьуналди хкахьдайди туш!

ДАГЪЛАРИН СЕРДЕР

Вердишар тавур таярин саягъ
Чпиз кIанивал ийзвай чамар;
Зи хилар гвай экуьнин чирагъ,
Кьезил ийиз кIанз халкьарин гъамар,
Гарарихъ галаз камарал кьезил,
КIвач хукIун тавур дагъларин кукIвал,
Винелай гимиш, къене пад къизил,
КIан я буруруз жагъуриз заз кIвал!
Вучиз лагьайтIа, халкьарин дердер,
Агакьрун патал Аллагьдал вичел,
Закай хьуриз кIанз дагъларин сердер,
Вердиш ийизва акъвазиз кIвачел!
Дагъдин кукIвалай аквзва гъетер,
Рапрапар ийиз, чукIуриз нурар.
Ахъаюн патал рикIевай дертер,
Хкаж жедай зав вугуда гурар.
Цифер агъада, жув алаз винел,
Чил аквазва заз гъед хьтин яргъал.
Хиялри чIугваз къвердавай чпел,
Циферив ягъиз вугузва маргъал.
Аллагь бубадиз са зун туш авай,
Ацукьна санал ийиз дерди гьал.
Миллион затIар аквазва цавай,
Залайни артух рикIерик квай къал.
Амма зун жуван тавуна кIвалах,
Элкъведай кьулухъ хьайид туш къастар.
Чилерни цавар ийидай уях,
ЧIалар туькIуьрдай язва зун устIар!
Гьарагъай чIавуз, рахада цавар,
Цифер йифера акьадай чIавуз:
Сад тир Аллагьдиз ийидай ялвар,
ЦIайлапанрин экв чикIида цавуз.
Белки гьабуру Сад тир Аллагьдал,
Акьакьар ийин зи халкьдин арза.
Вегьин тавуна гьич са пачагьдал,
Ийиз вугун чи кIвалахар къаза.
ТуькIвей вахтунда, зи халкьдин дердер,
Закай лекь хьана, хквен дагъларал.
Закай тахьайтIан дагъларин сердер,
Белки закай жен живедин маргъал.
Чими хьайила, куьмекдал ракъин,
ЦIарана закай жен къайи булах.
Я зун амукьин, ва я хьи рекьин,
Амма кьиникьин жедач зун чIалахъ!
Зи далудихъ халкь гала Шагь, шалбуз.
Халкь патал хъувун герек яз кIвалах,
Вафалу инсан жен вирибуруз.
Муштулух гваз зун хтана шад яз,
Зи азад халкьдал ийида дамах!
Зун зи халкь галаз виринра сад яз,
Чан аламай кьван ийида кIвалах!
СТАЛИНГРАДДИН ЦIАЯРА КЪАТИ

Сталинграддин цIаяра къати,
Лигим авурбур гьулдандин саягъ;
Гуьллейрив лигим хурарин кьвати,
Мад чилерикай хъийизва къарагъ!
Душманар амач, азад я ватан,
Нубатсуз чна къурбанднач чанар.
Пехил ксарин гафарал патан,
Зайифар ийиз кIан чи гьунар.
Немсериз инсаф тавуна вагьши,
Сталинграддал ягъайла галтIам.
Буьркьуьни хьана немсер ва биши,
Мад вилик къачуз тун хъувунач кам.

Мамаев курган, Дишегьди – Диде,
Куьн адан чиниз, вилериз тамаш!
КIантIа югъ хьурай ва йифен ваде,
Са нин ятIани гафарал кIамаш,
Сталинграддин баркаллу тир тIвар,
Алуднавалда, тарихда гьатай.
Кьейи чиликни рекIер жезва дар.
И чIуру ванер хьайила атай.
ЧIи гъалибвилин ЯТру тир Пайдах,
Алудзавани куьна рикIелай?
Чи СССР-дин халкьарин уртах,
Ни чукIурна КIвал михьиз кIенелай?

Азиз инсанар, куьн патал чна,
Къурбандна чанар, кьуьзуь ва жегьил.
Куьз куьне ватан чукIуриз гана?
Гьар са къван адан тир ичIи къизил!
Гьиниз фена чи гъалиб тирвилер?
Гьиниз фена чи чIугур кинояр?
Америкадив гузван гъалибвал?
Агъзур жуьредин ийиз багьнаяр!
Германиядин ийиз тур эхир!
Адан тумарни авуна кьатI-кьатI.
Акъудиз гумир каскайриз пехир,
Есирда кьур кьван немсерин нехир.

Гьеле Ватандихъ амазма къуват,
Чи гьахъ тирвилер хъийидай гъалиб.
Дерин гьуьлериз авурай ават,
Къачузвай чпиз халкьарин айиб!
СССР-дал мад хкида мад чан,
Чара авурбур хъийида кIватIал!
Чал элуькьзавай кицIинни кчан,
Хамариз вагьши ягъ хийида тIал!
Чун гъалибвиляй гъалибвилериз,
Физ вердиш хьанвай я советрин эл!
Сталинграддин игит эллериз,
ТIвар сувар жеда, гьам шадвилин мел!

СТАЛИНГРАДДИН ЦIАЯРА КЪАТИ

Сталинграддин цIаяра къати,
Лигим авурбур гьулдандин саягъ;
Гуьллейрив лигим хурарин кьвати,
Мад чилерикай хъийизва къарагъ!
Душманар амач, азад я ватан,
Нубатсуз чна къурбанднач чанар.
Пехил ксарин гафарал патан,
Зайифар ийиз кIан чи гьунар.
Немсериз инсаф тавуна вагьши,
Сталинграддал ягъайла галтIам.
Буьркьуьни хьана немсер ва биши,
Мад вилик къачуз тун хъувунач кам.

Мамаев курган, Дишегьди – Диде,
Куьн адан чиниз, вилериз тамаш!
КIантIа югъ хьурай ва йифен ваде,
Са нин ятIани гафарал кIамаш,
Сталинграддин баркаллу тир тIвар,
Алуднавалда, тарихда гьатай.
Кьейи чиликни рекIер жезва дар.
И чIуру ванер хьайила атай.
ЧIи гъалибвилин ЯТру тир Пайдах,
Алудзавани куьна рикIелай?
Чи СССР-дин халкьарин уртах,
Ни чукIурна КIвал михьиз кIенелай?

Азиз инсанар, куьн патал чна,
Къурбандна чанар, кьуьзуь ва жегьил.
Куьз куьне ватан чукIуриз гана?
Гьар са къван адан тир ичIи къизил!
Гьиниз фена чи гъалиб тирвилер?
Гьиниз фена чи чIугур кинояр?
Америкадив гузван гъалибвал?
Агъзур жуьредин ийиз багьнаяр!
Германиядин ийиз тур эхир!
Адан тумарни авуна кьатI-кьатI.
Акъудиз гумир каскайриз пехир,
Есирда кьур кьван немсерин нехир.

Гьеле Ватандихъ амазма къуват,
Чи гьахъ тирвилер хъийидай гъалиб.
Дерин гьуьлериз авурай ават,
Къачузвай чпиз халкьарин айиб!
СССР-дал мад хкида мад чан,
Чара авурбур хъийида кIватIал!
Чал элуькьзавай кицIинни кчан,
Хамариз вагьши ягъ хийида тIал!
Чун гъалибвиляй гъалибвилериз,
Физ вердиш хьанвай я советрин эл!
Сталинграддин игит эллериз,
ТIвар сувар жеда, гьам шадвилин мел!

ША, МАМА

Югъ атай кьван, кIвале кикIиз къари зав,
Хуьрек ийиз, гун тийиз як, гъери зав,
Са гъуьл квачиз, хъел авуна вири зав,
Гьерекатна, ислягь ийиз, ша, мама!

Йикъа кьведра ацаз вугуз калер зав,
Асун, жугун ийиз тазва кIвалер зав.
Хъелер ийиз тадалди хуьр, эллер зав,
Гьерекатна, меслят ийиз, ша, мама!

Чидач лугьуз фу чразни хьарарик,
Гуьжуьхзавач лугьуз залан крарик,
Артух зи кьил кутадалди харарик,
Гьерекатна, минет ийиз, ша, мама!

Итимдикай заз чапла тир гъил хьана,
Къаридикай халис буьркьуь гъуьл хьана.
Рахкурдалди, артухлама, кьил хана,
Гьерекатна, гьуьжет ийиз, ша, мама!

Гила вавай жеда атун тавуртIан.
Метлеб амач, гьикьван гьуьжет авуртIан.
Сажидиназ лугьуз тахьуй акуртIан,
Эхирдин чар я кхьей ру-ша, мама!
-------------------
Мамайрикай хьанайтIа, дуьз дидеяр,
ЧIур жедачир цIийи хизан-бинеяр.
Къарийри ягъ тавун патал тегьнеяр,
Куьнни са-сад, са дуьз рекьиз, ша, мама!

Ша, мамаяр, лугьун тавун паталди,
Вердиш ая рушар гатаз, гъуталди.
Уьмуьрдин кIуь, цуру чир хьун паталди,
ЦIуд гъилера гъуьлуьз физ, хъ-ша, мама!

ДЕВЛЕТДИ ЧУН

Чахъ, лезгийрихъ заманайра къадим тир,
Туьнт дагъвияр тиртIани чеб къилихдиз;
Уьмуьр патал лап чаразуз лазим тир,
Девлет кIватIиз ялдай тушир къанихдиз.
Невсер пехъи халкьар акваз мукьварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!

Мал-хеб хуьдай, нек, як патал дагълара,
Авай ксар нехирбанни чубан тир.
НикIе – техил, емишарни багълара,
Аранвияр, лугьуз-хъуьрез кIубан тир.
Къанихвили ракъур тийиз ахварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!

Девлетлуяр гагь беглер, ханар жез,
Зегьметчияр элкъуьр ийиз лукIвариз;
Девлет авай цIегьерикай кьунар жез,
Сада-масад, инсаф тийиз кукIвариз,
Дяве ийиз гьенефрални якIварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!

Дуствал кIандай. мукьадай кьаз мугьманар,
Чанни багъиш ийиз вердиш лезгияр;
Къанихвили дустарикай душманар,
Ийиз, экъич ийиз хьана ивияр.
Пац эцигиз берекатлу накьварал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!

Чун, лезгияр къе кьве патал пай авур,
Девлет кIани язва къаних миллетар.
Чи рикIера хкахь тийир цIай авур,
Шумуд касдиз лугьун чна нянетар?
Сергьятни кваз кIевна симер, ракьарал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!

А къудгъунда азар чакни акатна,
Сада масад маса гузва къуншияр.
Халкьдин пай квай вири затIар закIатIна,
Чал хъуьрезва, чеб яз халис вагьшияр.
ДапIар гьализ вердиш тушир ракIарал,
Девлетди чун гъана къенин йикъарал!

КУЬЦIЕНВА ЗУН ЯШАРИКАЙ

Яшамиш хьун, уьмуьрни хьун яргъиди,
Артухлама, бахтлуди хьун хъсан я.
Низ кIан жеда, уьмуьр, рикIиз гъуьргъуьди?
Зунни куьн хьиз, уьмуьр кIандай инсан я!

Амма уьмуьр хкаж хьунвай яшариз,
Гьар вад ва цIуд йисалай – са сувар я.
Цавуз хкаж хьун паталди къушариз,
Куьмекчияр, анжах гужлу лувар я.

Амма вучиз заз такIан я яргъивал?
Вучиз кьван заз хуш туш авун суварар?
Им тушни зи писвал, жуван ягъивал?
Жувакай гун рикIиз къайи хабарар.

Гьар савариз цIийи-цIийи ктабар,
ЦIийи-цIийи манияр хьун адет я.
Нихъ ийин за и девирда ихтибар?
Закай садни бейкеф жемир, минет я.

ТуькIуьрай кьван шиирар зи баят я,
Я акъуддай газет авач, журнални.
Тек са Фейсбук, заз рак ачух гьаят я,
Тек са гьадаз ава яб гуз мажални.

Кьудкъадни вад йисан сувар уьмуьрдин,
Белки жен ам майдин сифте кьилера.
Белки им зи шадвални жен эхирдин,
Буш суварар тухун шумуд гъилера?

Сажидин, вун кIвалах хьанвач куьцIедай,
Вахъ вун кIандай авачиз жеч юлдашар!
Ахьтин кIвалер жеч вахъ къавар уьцIедай,
КIичIе жемир яргъи хьункай ваз яшар!
ЛУГЬУДА ХЬИ, ЛЕЗГИЯР…

Гьар лезгидиз вичиз вич,
Пачагь течир хан жеда!
Эхиз тежер са гаф гьич,
Къачун тийир къван жедв!

Яр-дустуниз, мугьмандиз,
Чанни гуда, кIвал гуда.
Амма пехил душмандиз
Хцикьдиз хьиз тIвал гуда.

Гьисабдайвал, синих яз,
Цаварилай сел атун;
Лезгийриз, туьнт къилих яз,
Къуьхуьнарда, хъел атун.

Тараш ийиз душпамди,
Вегьейди хьиз къеледал;
Хъел атанмаз, лезгиди,
Гъил вегьедап къемедал!

Лезгийрикай женгера,
Лигим гьулдан, къван жеда.
Душманар тваз дингера,
Кьисас вахчуз кIан жеда.

Чун дидейри гьар са хва,
Шарвили жез хайид я.
Дустариз гуз як, юхва,
Чапхунчияр кайид я!

Я ЗАЛУМ БАХТ

Я залум бахт, зун акурла, вун катиз,
Вун тухузвай, лагь им дуьз тир къайда ян?
Атирлу тир цуьквер анжах ваз кIватIиз,
Кьиле акьул авачир руш-гада ян?

Яргъарилай вун заз хъуьрез, чарадан
КIвале гьахьна, тамашзава дакIардай.
Я залум бахт, вун зун патал кьурадан?
Кас кIанда ваз, кьуна келле кукIвардай!

Вак дамах ква, чун хьтинбур кваз такьаз,
Девлетар гвай, гьуьлуьз фидай вацI я вун.
Булахрин яд, земзем ятIан, хъваз такьаз,
Чуьхуьналди алат тийир ханцI я вун!

Вучда вакай хьана, тахьай бахт хьана?
Бахтсуз ятIан, чун уьмуьрдал рази я.
Бахт жагъайбур са тIимил кьван вахт хьана,
Аквада квез бахт хуьз тежез, кьуьзуь я.

Бахтни цIалцIам дишегьли хьиз, затI я ам.
Акур кьванди ашукь жедай, кIан жедай.
ГьакI пучзавай уьмуьрдин са кьатI я ам,
Кьейи чIавуз, кьилихъ мармар къван жедай.

Тек са жуваз бахт кIан хьана, амайбур
Бахтсуз авун, лагь и кIвалах дуьз яни?
Жув акьуллу, амайбур кьаз кIамайбур,
Вири кьена, амма сад-вад хуьз яни?

Халкь галачиз Сажидиназ герек туш,
Садаз – вадаз, рикI шад ийиз, къведай бахт!
Вун виридан, мел-мехъерин, хуьрек туш,
Къадра хъсан я, гьалал фу недай вахт!
ТАГАНА ЖАВАБ

АкъатзаватIни дуьньядал вири,
Гунагьсузар яз, куьлуь ва ири.
Амма дуьньядал гьардаз са жуьре
Ганва уьмуьрар яргъи ва куьруь.

Себеб вуч ятIа, акъатзавач кьил.
Садаз гуз, садал илисзава кьуьл.
Сад гишинвилик рекьизва кьере,
Садаз бахтунин багъишзава гьуьл.

Вучиз и кьадар цав ятIа мичIи?
Куьз и кьадардин цав ятIа ичIи?
Крчар алачир хпен хьиз кере,
Чир тахьай чIавуз, кьил жезва гъвечIи.

Дуьнья халкь авур, эй Сад тир Аллагь,
Виридаз сад хьиз вучиз ганвач, лагь.
Белки гьар са затI халкь авур бере,
Залум Иблисди авунатIа агь?

Агъзур йисара суалриз жаваб
Тагунин себеб вуч ятIа яраб?
Садбур цIурунал, садан кьил гъуьре
Тваз, къекъуьникай аватIа суваб?

Кесиб Сажидин, мукьвал ва яргъал,
Жаваб авачиз, суалрин маргъал;
Белки чуьллера, я туш хьи хуьре,
Мумкин я кьатI хьун ви уьмуьрдин гъал!

ШИРИН Я

Сад-кьвед агъач, кьуртIа кьинал,
ВацIуз, кафар алаз винал,
Сел атайла, хъел ширин я.
Дуьз хиве кьан, ингье инал,
Дишегьлидин экуь чинал
Заз, ачух тир пел ширин я.

Садбуруз, шадвилин кьилел,
Гурлу мехъер, мел ширин я.
Булах такIан, шад яз гьуьлел,
Адан цик квай кьел ширин я.
Рази тушиз гьалал гъуьлел,
Шевривилин гел ширин я.

Заз лагьайтIа, жуван гьалал,
Лезги мехъер, мел ширин я.
Къуни-къунши алаз къвалал,
Хизан галаз, кIвал ширин я.
Мани лугьуз лезги чIалал,
Яб акалдай эл ширин я.
ЗА ЖУВАН БУРЖИ

Аллагьдин патай гайи кьван кьадар,
Уьмуьрди вичин авуна кIвалах.
Чилин къатарай, рекьер атIуз дар,
ЭкъечIайди хьиз, винелди булах.
Амма заз къуват татана гьайиф,
Лугьун тавуна, рагъ авай ва йиф,
За жуван буржи акъудна кьилиз!

Аял чIавалай къецин йикъалди,
Уьмуьр фенач, зи регьят яз рикIиз.
ЧIуру хъчари, вагьши эчIелди,
Тади гудайла, къуьл авай никIиз.
Фагьум-фикирна анжах хьи кьелел,
Зегьмет чIугуна, жуван кьве гъилел,
За жуван буржи акъудна кьилиз!

Заз куьмек гудай я хала, халу
ХьаначтIани зун физ хьана вилик.
Жув хьана жуван рагьберни далу,
Четин кIвалахар авуна гъилик.
Вири кIвалахар феначтIан ише,
Чириз алахъна са шумуд пеше,
За жуван буржи акъудна кьилиз!

Эркин я тирвиляй Ватандин вилик.
Къецин йикъалди ийизма кIвалах.
Секин тир уьмуьр кIан хьанач чилик,
Шииратдив зи рахазва булах.
Уьмуьр аматIан тIимил ва гзаф,
Халкь патал чандиз, тавуна инсаф,
За жуван буржи акъудда кьилиз!

КЪАН АВА ХИВЕ

Сад Аллагьди заз багъишай уьмуьр,
Эгер гьар са югъ авуртIа гьисаб;
ГьикI лугьугьуда за, жува жув кумир,
Гунагьни жедач авуртIа кьасаб!
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Кьудкъадалай зи алатна яшар,
Гьикьванбур гана, пешер хьиз гарув?
Гьикьван бейкефар авуна рушар,
Уьмуьр кирида гуз чарабурув,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Менфят авачиз харж авур йисар,
Вахчуз тахьайла, гайи хьиз буржар,
Шумудни са йис авуна кIусар,
ГьакI жува жуваз авуна гужар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

И кьудкъадакай, са вад йис квачиз,
ЦIуд паюнкай са пай ятIа хъсан;
Кими хьайибур ягъайтIа кIвачиз,
Жув жуваз хаин хьана зун инсан,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Анжах шиирар шагьидар хьана,
Зи гунагьрилай къачудатIа гъил?
Вуч паталди заз дуьнья дар хьана?
Акъуд тежезвай са куьнайни кьил,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Диде-бубадин вахкуз хьанач бурж,
Абурун вилик хьанватIа тахсир;
И дуьньядал жеч ахьтин залан гуж,
Жува жувакай авунвай есир,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Халис дустарин ханатIа кефи,
Ватандин вилик хьаначтIа уьзягъ;
Тяй хьанатIа зун жаллатIрин сефигь,
Бегьемсузрикай кьунатIа даях,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Эй Сад тир Аллагь тIалабда вавай,
Залай гъил къачун, зи амай йисар,
Бахшда Ватандиз, девлет хьиз авай,
Къадир тийижиз авунай кIусар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Аквазни-такваз акъатна вахтар,
ЭкъечIиз рагъ, варз, физ, акIиз цава.
Яргъаз хьайила, кьисмет тир бахтар,
Садакайни хьун тавуртIа дава,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

Сажидин, на низ ийизва арза?
Халис тахсиркар вун хьайи чIавуз!
Вуна гьарайиз авуртIан суза,
Агакь тавуртIа, лазим тир цавуз,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!

ЙИФЕН КЬУЛАРИЗ

Са вахтар жеда, рикIик кваз гъалаб,
Къарагънавай хьиз цIийи инкъилаб.
За Аллагьдивай авуна тIалаб,
И дегиш хьун патал хийирдиз.

Къарагъна тадиз кьулариз йифен,
Къачуна дафтар ва къелем – туьфенг,
Са сятина кьил авуна за денг,
И гъалаб элкъуьр ийиз шиирдиз.

Пешени – пеше, имани пеше,
ГьисабайтIа, зи гаф фидач ише.
КIантIа са чайда, амма са шуьше,
Элкъведа, хъвайи чайни чехирдиз!

Ахпа вахкай хьиз жувал алай бурж,
Секин хьана зи бедендик квай гуж.
Ксурун патал, малаикрин луж,
Атана, секин ийиз, эхирдиз!

Пешеяр чирда чирвилел авай,
Шаирвал ганва Аллагьди цавай.
Декьена къакъуд жедач ам завай.
И кIвалах чида гьар са инсандиз!

Сажидин, вуна, хайила ахвар,
Чаз, аялриз хьиз, ахъаймир махар.
Алахьай цавай къурзавай хьиз хар,
ТIуьр хуьрек элкъуьр мийир пехирдиз!

РЕКЬИН ЮКЬВАЛ КЪВАН

Хьана кьван, хьанач, кьуллу пачагь,
Гьамиша рикIе авай кас Аллагь.

Вичин къуллугъдив эгечIна хъсан,
Къайда-къанунар дуьз тухур масан.

ГьикI ятIа чириз ватандашрин гьал,
Чир авун патал тушир ам кагьал.

Базарда савда ийидайбуруз,
Туьмбуьгьдай дуьзвал тийидайбуруз.

КIвалахдайбуруз, чIугуна зегьмет,
Пачагьдин патай ийизвай гьуьрмет.

Са гафуналди, пачагь тир халис,
Гьар хиве кьур кар акъуддай кьилиз.

Рази туширбур гьакI ятIан адал,
Арзачиярни авай дал-бадал.

Чпиз пачагьди гузвач лугьуз яб,
Са гаф дуьз ятIа, цIуд ийизвай таб.

Куьчеяр бегьем михьзавач лугьуз,
Гьарда вичин бурж гьиссзавач лугьуз;

Секин жезвачир рахадай сивер,
Агалдарзавай сад-кьведа къивер!

Эхиз тахьана, са мичIи йифиз,
Пачагь экъечIда, ахварал тефиз.

Акван халкьари чирин хъсан, пис
Адан келледиз къведа ихьтин гьисс:

Меркезда авай са рекьин юкьвал,
Хкажайди хьиз са чIехи тир кьвал;

Эцигда са къван, чархуниз ухшар,
КукIвар тежедай, илигна кIашар.

Вуч ийидатIа, чир авун патал,
Кисда, алукIна, адетдин партал.

Мягьел хьана халкь, акурла и къван,
Агь, аллагь ийиз, чпиз кIамай кьван.

Садни и кьван акурла рекьел,
Ам анлай вахчун къвезвачир рикшел.

Файтунар гвайбур, балкIанрал алаз,
Ламрал алайбур хъуьрез, къван къалаз;

Шумуд югъ хьана, шумуд хьана йиф?
Рехъ физвайбурун гьал хьана зайиф.

Эхир са юкъуз атайтIа пачагь,
Са кесиб, рикIел алай кас Аллагь;

Вири азият вичелди къачуз,
Алахънава къван рекьелай вахчуз.

Са кьвед-пуд сефер авурла алахъ,
Авахьна и къван рекьяй са къвалахъ.

Рекьин юкьвалай алудадайдаз къван,
Пачагьдин патай кьисмет хьана кван!

Къизилар авай цIиб къванцин кIаник,
Акур кесибдин ават хьана рикI!

Амма кесибдал, къизилар жагъай,
Къуьхуьнин гафар бес хьанач тагъай.

Са гзафбуру, рикIер жез зайиф,
Чпиз тахьунал чIугвазвай гьайиф.

Акьуллу кIвалах хиве кьур кесиб,
Хьаналдай еке девлетдин сагьиб.

Халкь паталди ни чIугуртIа зиллет,
Гьадаз Аллагьди гудалда девлет!

ПРИЧИТАНИЕ ЖЕНЫ

Где-то время поры золотой,
Муж меняется мой на глазах.
А внимательный был он какой?
Сколько нежности било в словах?

Я добра, он, обманщик, хитер,
Он с друзьями не раз выпивал.
Забывая про наш уговор,
А какие клятвы он давал?

Стала водка женою ему,
Кто кормить его станет детей?
Почему он такой, почему?
Все труднее мне с ним, все трудней.

Он приносит мне горе и боль,
На словах сладок он, словно мед.
А на деле - он горькая соль,
Знаю хитрости наперед.

За меня все соседи горой.
Но его не продашь за пятак.
Как придет с годекана, - герой,
Что подам я на стол-все не так.

Жизнь короче от сплетни пустой,
Но зачем я все это терплю?
За характер его золотой,
Мужа я, как и прежде, люблю!
Перевод Виктора Мехтиева.

ВАГЬ БАБАЙ

Вахтар фена дагълар гудай къизилдин,
Фад-фад гьалар дегиш жедан, вагь бабай?
Гьиниз фена ширин гафар жегьилдин?
Пелел кьилел нехиш жедан, вагь бабай?

Ичкидикай некягь атIай гъуьл кьуна,
Амукьна зун кьве гъиливди кьил кьуна.
Зун гьиниз фин, ви аялдин гъил кьуна?
КIвале къатма-къариш жедан, вагь бабай?

Дустар галаз тIуьнал-хъунал рикI хьана,
Зун дугъри кIел, вун амалдар сикI хьана.
Гада чIавуз на кьур кьинер гьикI хьана?
Кьелелни кваз хъуьруьш жедан, вагь бабай?

Къуни-къунши гьатна жуван дидарда,
Ви циклемар за гьи регъве квадарда?
Гъуьл маса гуз, къачуз жедач базарда,
ЧIур хьайи сят къурмиш жедан, вагь бабай?

Зи къуьлуьн фу кьазва вуна мухандай.
Са шад макьам ядач вуна чIагъандай.
Кьиф хьиз экъечI тийиз мичIи духандай,
Са югъ такваз кечмиш жедан, вагь бабай?

За авурди шикаят туш гъуьлелай.
Хъсан кас жеч къилих патал вичелай.
Садан гъуьлни алат тавуй кьилелай.
Куьлуь-шуьлуь саймиш жедан, вагь бабай?

Квев рахайди Сажидинан къари я.
Зазни чида, фитнедин мез куьруь я.
Итимни паб - ширин виртни гъери я.
Ичкидивай чаз тIищ жедан, вагь бабай?
САД ЗАЗ ЧИДА, САД…

Инсанар ава, чарабурукай
Анжах писвилихъ рахаз кIанибур.
Сад-кьвед жагъида ваз абурукай,
Сивяй ван къведай дуьз ва къенибур.
Амма гьакъикъат, хиве кьуртIа дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!

Рахаз вердиш яз, акъвазиз тежез,
Чарабурукай ахъайда махар.
Къуншийри закай, гъалар хьиз къечез,
Гъилин регъверик ийида чIахар.
Зун нагьахъ яни, зун кас ятIа дуьз,
Сад заз чида, са – Сад тир Аллагьдиз!

Белки ква жеди закни гъалатIар,
ГъалатI квачир Кас тек Сад я – Аллагь.
Гьар са инсандал ала вичин тIвар,
Заз жуван тIварни багьа я валлагь.
Халкьдихъ галаз рехъ физвачтIа зун дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!

РикI акъудна хьиз, Данкодин саягъ,
Акъудиз хьанач куьн мичIи тамай.
Амма рикIикай экв гудай чирагъ,
Авун тавуна, са жизви амай.
Алакьна залай, я алкьнач, дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!

Гьикьван лагьайтIан, авачир файда,
Инсанар ава шейтIанриз ухшар.
Абурун мурад чIурун я къайда,
Крарив чIуру, гафарив нашар.
Гафар гьахъ ятIа, Сажидинан дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!

НАЗЛУ ЖЕЙРАН

Экуьн кьиляй рагъ хьиз цавуз экъечIай,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Гъетерин чиг хьиз цуькверал экъичай,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?

Билбил рахаз, гьейран ийиз гьаваздал,
Шумуд йис тир акъвазна ви къараздал?
Цуьк хьиз хъуьрез акъвазнавай аяздал,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?

Дагълар аку, таратIар гвай циферин,
Белки абур лужар ятIа лиферин?
Варзни цава къаравул я йиферин,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?

Лезги чилел, ЦIийи Йисан, Ярарин,
Багъ, вил алаз цуьквер алай тарарин,
Вилер чIулав, кифер бурма чIарарин,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?

Зун, Сажидин, вахъ вил галаз, такуна,
РикI акъатиз, хура авай дакIуна.
Кьиникьни кваз гуж тушир, вун акуна,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?

КIАНДАТIА АГЪАЗ

Эгер инсандихъ кIандатIа агъаз,
Гафарлай вилик, тамаш вилериз.
Къизилдин гафар гвайдавай яргъаз,
Пашман жедалди эхир кьилериз.

Инсанар ава гафариз фараш,
Дугъриз къалуриз, ийидай тараш.
Ажеб кар жедай, инсанар угъраш,
ФенайтIа са юкI кьадар чилериз.

Такур кас, белки, жедач зи чIалахъ,
ШейтIанвал гвай кас такунмаз къвалахъ.
КIарас хьиз ягъиз, алудиз хъвалахъ,
Куьс гуда вичи кьурай гъилериз.

Ахьтин инсанар гьикI чир жеда лагь?
Дуьз жаваб гунуг, четин я, валлагь.
Иблис инсандихъ авайд туш Аллагь,
И кIвалах чида вири эллериз.

Эвелдай харжи ийида вичин,
Къизилдин дагълар гуз жеда кIвачин.
Тфу гайитIан, регъуь тежер чин,
Алцурарда вун, тухуз кIвалериз.

Ви кIаникай яд ракъурда ада,
Ярар-дустарни вахъ къурда ада.
Са бязибуруз къалурда ада,
Вич малаик хьиз, мехъер-мелериз!

ИХЬТИН ДЕВИРДА ЖЕЗВА ЯШАМИШ

Ламран хциз – лам лагьайла,
Хъел атана.
Ахпа вичиз –чам лагьайла,
Шел атана.
Дуьз лагьайдаз, пемни тфу,
Къведа кьван.
Дасмалчиди, ламра хьиз фу,
Неда кьван!
+++
Авур чIавуз цавун тариф,
Сел атана.
Чилел, цавал акьалтна циф,
Эл атана.
И кьадар чун хьана зайиф,
Квел атана?
+++
ВакIаз – буба,-лагьай сивиз,
Кьел атана.
Кьена лугьуз а кас йифиз,
Тел атана.
Гила нубат лагь кван, квез чиз,
Нел атана?

КОММУНИЗМА АКУНАЙ ЧАЗ ВИЛЕРАЛ

Садбур хъуьрез, садбур ишез накъварив,
Лагь, идазни уьмуьр лугьуз жедани?
Хъуьрейбурун агат тежез мукьварив,
Шехьдайбурухъ галаз жувни шедани?

Социализм са гужалди туькIуьрна,
Кесиб тиртIан, рикIе авай шадвилер.
Душманди чи секинвилик хуькуьрна,
КIеняй акъуд ийиз кIанз чи садвилер.

Вирибуруз ихтиярар сад хьтин,
КIантIа кIела, кIантIа ая кIвалахар.
Гьар чкадал пуд кепекдихъ яд хьтин,
Лимунад квай хъваз рычалин булахар.

Духтур герек хьайи чIавуз, цIай хьтин,
Къведай кIвализ, дарман ва раб гьавая.
Мус хьайитIан, эверайдаз гьай хьтин,
Курортарни гьар са тIалдиз дава я.

Колхоз, совхоз, гьар къуз авай кIвалахар,
Фабрик, завод гъиле авай фялейрин.
Гьам нафт, гьам газ, турбайравай булахар,
Хусусият тир зегьметчи эллерин.

Гъалиб хьана душманрал гьар жуьредин,
Дуьз хъувуна барбатI хьайи шегьерар.
КIвенкIвечияр хьана алай бередин,
КIватIал ийиз хьана гурлу бегьерар.

Сталин тир руьгь кутазвай шадвилин,
СССР-дин тIвар гьатнавай цавара.
Пролетарар суракьдавай садвилин,
Капитализм терг ийидай мукьвара.

Душманар фин тийиз хьана ахвариз,
Сталинал вил эцигна кьин патал.
Ришвет-шеле гана ламран рухвайриз,
Ам вахтунда дуьньядилай фин патал.

Власть гьатна акатайдан гъилера,
Гьукуматдин дегиш хьана шикилар.
Душман ксар гъиз, эцигна кьилера,
Къеце патаз маса гудай векилар.

Амай крар тикрар авун герек туш,
Абур залай квезни хъсан акуна.
Къе незвайди зукьун я, ам хуьрек туш,
Гьарда вичин ихтибар хуьх чIугуна.

Коммунизма акунай чаз вилерал,
Чи жегьилриз абур, гьелбет, махар я.
Бегьемсузар алай чIавуз кьилерал,
Ви къуьлуькай гъуьр ваъ, жедайд чIахар я.

КIантIа чIалахъ агъугъ, куьд я ихтияр.
КIандачтIа, ваъ, коммунизма акуна.
Гьар сада вич гьисабдай яз бахтияр,
Жафа тир ам кьин хьанайтIа такуна!
— ДУЬШУЬШ ГЬИКI ХЬАНАЙ?

Са шаирди кьин кьунай заз каламдал,
Са гуьзелдал вич гьикI дуьшуьш хьанайтIа.
Яргъа хуьруьз фейи чIавуз саламдал,
Ахъайна заз вич гьикI тешвиш хьанайтIа.

Серин югъ тир, цав кIевирна цифери,
Гатфар ятIан, дамах гумай гарарив.
ХъуьтIуьн гьайбат гумачтIани йифери,
Дамах ийиз вугузвачир тарарив.

Зун рехъ кьуна физвай чIавуз явашдиз,
Вилик гуьзел акъат хьана рекьелай.
Тамаш инал рикIе хьайи сивашдиз,
Сад лагьана, вири фена рикIелай.

Ам заз тамаш авуна са жуьреда,
Кьве жуьт вилер, налугьуда сад хьана.
Гъавурда гьат тавур инсан хъуьреда,
Ам зи рикIе, цIун хьел хьана, гьат хьана.

Гьайифдин кар хьана, чпин кIвалерив
Агакьна ам, акьал хьана варарни.
Адан суьрет гумазмай зи вилерив,
Зак цIай кутаз алахънавай нурари.

Тамашна зун цавуз, кьунвай цифери,
На лугьуда, рагъ галукьна, цIарана.
Кьве-кьвед хьана, лув гуз цава лифери,
КIвачерик квай рехъни кваз зи кьурана.

КIвалин варар, кIуьчедин тIвар рикIеваз,
Зун дустунин кIвализ гьахьна, мугьман яз.
РикI, лагьайтIа, кIанивилин «йикьеваз»,
Акуна зун дустуниз гьакI пашман яз.

Жузунарни качузунар хьайила,
Хабар кьуна, сефил ятIа кефияр.
За агьвалат хьайи хабар гайила,
Ам яз хьана, зи дустунин кIани яр!

Кьведанни чи дегиш хьана гьаваяр,
Багъиш ая, лугьуз сада, масадаз.
Зи дустунин парабур тир жафаяр,
Мад хажалат гун хъувунач за адаз.

Мад сеферда дустунивай тIалабна,
Алахъна зун, руш акъудиз рикIевай.
Эй Сад Аллагь, куьз гана и азаб на?
Дуьшуьш куьзна, чарадан яр, рекьевай?

ГАНВАТIА ВАЗ БАХТ

Эгер Аллагьди ганватIа ваз бахт,
Ам пайиз алахъ, татана гьайиф.
Яргъи уьмуьрдин кIан ятIа ваз вахт,
КIанзавачтIа ваз вун хьана зайиф,
Мягькемриз алахъ ви уьмуьрдин тахт!

Халкьдин арада, гьикI ятIа вири,
Яша жез алахъ, юкьван жуьреда.
Вуч ийизватIа, кIвалини хуьруь,
Ник ва багъ дигиз, яд тваз береда,
Вердиш хьухь ийиз, суьгьбетар куьруь.

Бахт гайиди хьиз, мумкиня вахчун,
Алахъ халкьариз ийиз хъсанвал.
Халкь авур чIавуз инсанар яз чун,
Кутугай саягъ хуьз чи инсанвал,
Виридахъ галах рекье кам къачун.

Агь бубари чаз гайи кьван акьул,
АлакьнайтIа хуьз, жедай чун абад.
ЧIугваз хьанайтIа, дуьз гафарал къул,
Дяве, чуьруькрал къведачир нубат,
Алакьдай чалай хуьз жуван кIвал-къул.

Хьайи кар авач гилани гьеле,
Хъсанвал ийиз амазма вахтар.
Акьулдив кIвалаз ийиз тур кьиле,
Атун кIан ятIа, бегьердал ви тар.
КIан ятIа мягькем хьана ви къеле.

Сажидин, вуна пайиз акьулар,
Гьайиф къвезвачни гьакI ракъуриз вахт?
ЧIугуртIани сад-вад касди къулар,
Садбуруз кIан туш я на гайи бахт,
Я кIелизни на туькIуьрай чIалар.
АЛАМАТДИН КАС ХЬАНА

Кьил акъатдач, мус хана, мус рекьида,
Хайи чка чидатIани хуьрни кваз.
Беден, ифин акьалтиз, гагь рекъида,
Кьил акъудиз четин кас я, сирни кваз.

Гъиле такьур кIвалах хьанач, кар хьанач,
Кьил эцяйна шумудни са чкада.
Фу тIуьн тавур тIанур хьанач, хьар хьанач,
Шиирарни чраз хьана акада.

Гишин йисуз атайди хьиз дуьньядиз,
Тух тежедай нефс хьана вахъ къекъуьнин.
Гьар жуьредин затIар гъиз кIанз арадиз,
Хаш кана на кьве кIвачинни кьве къуьнин.

Рагъ экъечIдай, рагъ акIидай пад хьанач,
Кефердикай, шаркь патаркай рахамир.
Тахъвай булах, вацIун, гьуьлуьн яд хьанач,
Таб авуртIа, садни чIалахъ агъамир.

ЦIар илитIна, амма вири акунач,
Акурбурал тухни хьанач, артухни.
Туьркменвийрин тек са суьруь акунач,
За девейрин тIуьна некни, къатухни.

Мургаб вацIа авуна за сирнавар,
Каракумдин къаналдани эхъвена.
Са кIус амай ягъ тавуна цIингавар,
Батмиш хьана, са нуфт амай декьена.

Закарпатда авуна за къуллугъар,
Москвадиз физ-хтана шумудра.
Москва вацIун тIуьн паталди балугъар,
Валлагь ама къе къведалди умудра.

Хабар кьунни мумкин я, вуч арадал,
Атана ви, цIар илитIна чилерал.
Гьар са кIвалаз, вил тахьана чарадал,
Ийиз чирна, анжах жуван гъилерал.

Шаирвилин пеше чирун паталди,
Гзаф хьана кIел авунни кхьинни.
Машгьурна зун са цIуд, цIувад кIватIалди.
Харж авуна жувахъ авай зигьинни.

Манийризни элкъвена зи шиирар,
Дуст хьана зун манидаррин рикI алай.
Яр-дустарихъ галаз хъвана чехирар,
Чайни хъвана атирдин хьиз ни галай.

Ацкьна хьиз, веривердер авуртIа,
Са йис кIанда, акьалтI тийиз рахана.
За квез кьванни жуван дердер тавуртIа,
Фин мумкин я, уьмуьрдикай рикI хана.

Сажидин, са вун туш дуьнья акурбур,
Я вунани авач авур аламат.
Къекъвей рекьер хьанатIани какурбур,
Шукур ая, ама къени саламат!

КЪУЬХУЬНАР

Са касди заз авуналда айибар,
Къекъвезвалдай зун кьуьзуьдаз яз ухшар.
Белки адаз авач жеди са хабар,
Зун гьакI къекъуьн, кьудкъадни кьуд яз яшар.

Атай чIавуз, ихьтин гафар япариз,
Регъуь хьана, жуван ажузвиликай.
Яшлуз къалур тавун патал папариз,
ХкечIзавач зун, экечIай кьуьлуькай.

Заз ихтияр авач ийиз багьнаяр,
Яшар хьанай лугьуз кьудкъад, виш хьана.
Вилерални алукI тийиз айнаяр,
Кьуьзуь хьана, лугьуникай кичI хьана.

Ажеб пис затI тушни авун къуьхуьнар?
Гьич хиве кьаз кIамач заз мад кьуьзуьвал.
Жегьилди хьиз ийиз жуван къекъуьнар,
Къачуда за папаривай разивал.

Яшарикай багьна кьуна, ял ягъиз,
Ван татурай, кIвалахъ жедач, Сажидин.
Чин кьебледихъ, чилиз эрчIи къвал ягъиз,
КьейитIани, чIалахъ жедач Сажидин!

МИСАЛРИКАЙ

Мисалрикай менфят къачуз, явашдиз,
За шиирар элкъуьрзава лавашдиз.
ЖезватIани ара-ара лапIашдиз,
ТуькIуьр авур чIавуз квелай усалар;
Амма квелай гъил чIугвазвач, мисалар.
+++
Жува авур гьар са кар,
Зегьмет ятIан, менфят я!
Тахьун патал зиян кар,
Жуван рикIиз регьят я!

Чара касди авур кар-
Чандиз регьят, зиян я.
Гьалтайди хьиз зиянкар,
Чехир тахъвай пиян я!

ГьакI хьайила, чарадал
Акъваз тийин вил алаз!
Кар гъун патал арадал,
Жувни жен хьи, гъил алаз!
+++
Цан цайидал – цуру нек,
Чурун тавур дамбулар!
Дуьз яни гун фиринек,
Ягъай касдиз тIамбулар?
+++
Гадайриз сусар гъида,
Рушар гуда гъуьлериз.
Им экв тушни аквазвай,
Диде-бубад вилериз?
+++
Шумуд кул-кус аватIа,
Шутарнавай шеледа;
Чир хьун патал, акурвал,
Акьул кIанда келледа.
+++
КIвалахал рикI алайди,
Фад аватда ахварай.
Зегьмет чIугваз такIандан,
Кьил ацIуда нагъварай!
+++
ЧIехи бубад акьул гуз,
Хтул яб гуз, ацукьна.
И кар акур адан кицI,
Мягьтел хьана, амукьна.

И арада хтулди,
Ябни тагуз бубадиз,
КицIи шумуд тIветI кьуна,
Фикир гузвай, гьисабиз!
+++

ХАСВАЛ ВА КАСВАЛ

Рушариз хас ятIа, эгер гуьрчегвал,
Акур инсан гьейран жедай саягъда.
Гадайриз хас я, гьелбетда, эркеквал,
КIвалахдай, аферин къведай саягъда.

Дишегьлийриз бахт я хьунухь дидевал,
Арадал гъиз, куьрпе-куьрпе аялар.
Итимар жен чин тийидай кичIевал,
РикIе авай ислягьвилин хиялар.

Бадейризни, метIераллай хтулар,
Хас кIвалах я, ахъай авун хкетар.
ЧIехи буба, хтулриз гуз акьулар,
Кардик кваз жен, ахъай ийиз суьгьбетар.

Аялриз вуч хас ятIа ни лугьуда?
Яб гудайбур жен акьуллу гафариз.
Абуру чеб къелемри хьиз тухуда,
Бегьердал къвез, цуьк гъизвай хьиз гатфариз.

Икьван крар чидайла ваз, Сажидин,
Куьз, къедалди лагьанач гьар аялдиз?
Шумуд гъилер лагьанатIа, квез чидан?
ЧIехи-гъвечIи атай чIавуз хиялдиз.

АЛАХЯРОВ СЕЛИМАЗ

ЧIехи тIварцIиз лайих хьайи, ватандин
Вилик на вун къалурна чаз манидар!
Дагъустандин гьар миллетдин инсандин,
Авунвай къе Селим хва, на лап шадар,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!

Халисан сес авай устад манийрин,
Россиядин халкь авуна ашукьар.
Куьн хьтинбур амай миллет лезгийрин,
Виридан кеф авунвай къе ачухар,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!

Сагърай, гьелбет, диде-буба, хизанар,
Сагърай гьар са муаллим ваз тарс гайи.
Сагърай устад Градский манидар,
Гьахьтин бахтлу тир кьисмет ваз хас хьайи,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!

Сажидинни вири хьтин шад я вал,
Агалкьунар гележегда мад хьурай.
Ви сес кIани, хушбурукай сад я вал,
Ви манийрихъ виртIедихъ хьурай,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
АВАТНА БЕДНАЗАРДИЗ

Вил ахъая кьуд патаз,
гьам цавуз, гьам чилизни,
И дуьнья халкь авур кас,
шукур хьуй ви кьадардиз.

Ерли фикир гъиз тахьуй,
я рикIиз, я кьилизни,
Ризкьидин пай амачиз,
аватайтIан вун дардиз.

Лугьуз жедач, инсан я,
себеб аваз гьар жуьре
Мумкин я вун бейхабар,
аватунни азардиз.

ГьакI ятIани кIан жемир,
кьаз кьиникьин тIварни кваз.
Жув себебда хажалат,
гуз кIан жемир ваз ярдиз!

Гьикьван гуьрчег цуьк ятIа,
кIани ярдин кIанивал!
Вил ахъая кьуд патаз,
вун атанвач базардиз.

Ирид сефер алцумна,
садра атIутI эхирдиз.
Хуравайди рикI ятIа,
фикир це на са кардиз,

Вун атана, дуьньядиз,
фад хъфизвай мугьман яз;
Уьмуьр твах ви хъсандиз,
декьин патал бизардиз.

Сажидинан гафар на,
алуд мийир рикIелай.
ГьакI ажалсуз рекьимир,
аватна бедназардиз!

МИНЕТ Я ВАЗ

И бахтавар дуьнья аку рагъ авай,
Вили тир цав ишигълаван ийидай!
Аран аку, гьар емишдин багъ авай,
Вичихъ авай яр-емиш ваъ тийидай,
Дуьз яни кьван къалурун ви сефилвал?

Хъуьрез-хъуьрез авахьзава булахар,
Атир чукIур ийиз тазвай цуькверив!
Мус туькIуьрда, яр, вуна зи кIвалахар?
Са гаф, са чIал жедайла чи рикIерив,
Дуьз яни кьван къалурин ви сефилвал?

Далдам, зуьрне, дем кутуна кьуьлерин,
КIватIал жедай чIавуз вири жегьилар;
Заз чина хъвер, ийигъ авай вилерин,
Ачух жедай вахтуна чи гуьгьуьлар,
Дуьз яни кьван къалурун ви сефилвал?

Виш йис уьмуьр гайитIани Худади,
Кьведра гузвач гьич садазни жегьилвал.
ТIвек акъудиз, хажалатдин жидадив,
РикIиз мукьва жезвай чIавуз пехилвал,
Минет я ваз, къалурмир ви сефилвал!

ВУЖАР Я?

Ленинани Сталина туькIуьрай,
СССР-дин Ватан эквер куькIуьрай,
ЧукIур авур гурба-гурар вужар я?
Сад кьена, сад амукьун вуч гужар я?

Сталин пис кас яз къалай душманар,
Советрин халкь авур ксар пашманар,
Маса къачур а иблисар вужар я?
Чун гьабуруз муьтIуьгъ хьунухь гужар я!

Сталина къазанмишай къалибвал,
КIанзавалда садаз ийиз сагьибвал.
Фитнекарар твазвай ксар вужар я?
Къене пата душманар хьун гужар я!

Тек са Путин, амайбуру кис хьана,
Секиндаказ ацукьун чаз пис хьина.
Халкьдин девлет тарашайбур вужар я?
Къе гьабурухъ рахаз тахьун гужар я!

И дуьньядин пуд паюнкай са пай тир,
Пагьливан хьиз кичIе тушиз субай тир.
Къе чал вегьез кIанзавайбур вужар я?
Чун гьабурун санкцийрик хьун гужар я!

Сталиназ гьахълу къимет таганмаз,
Халкь сад ийин чун Путинахъ ягъанмаз.
Россиядихъ рикI кузвайбур вужар я?
Чи душманриз жедайбур са гужар я!

Лугьуз жедач, пуд лугьудай дуьньядин
ЭгечIайди, югъ я эхир замандин.
Амукьдайбур и чилерал вужар я?
Гьич са касни амукь тавун гужар я!

Сажидина ийизва квез минетар,
Дяве патал чIугван тийиз зегьметар.
Дяве тергдай камаллуяр вужар я?
Тек са чалай гъейри тухьун – гужар я!

АЛИЯ

Дагъдин чIурар ава гатфар бередин,
Къекъвез вердиш дамахар гвай жейранар.
Манидарар ава гьар са жуьредин,
Чпин ширин ванцел ийир гьейранар.
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?

Инсан ятIа, ам женнетдин къуш ятIа?
Икьван ширин мани лугьуз чир хьайи.
Заз куьз адан манидин ван хуш ятIа,
Кьил акъудиз четин хьана, сир хьайи,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?

Яваш хьухь гар, яб гуз тур зав ширин яз,
Куьнни секин хьухь дагъларин булахар.
Цав алахьна, тамар-тарар серин яз,
Хъуьрезвайди, туькIвейди хьиз кIвалахар,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?

Куьн сегьнеда акур чIавуз, шад хьана,
Куьн манидин ванцел ашукь сад хьана.
Къалурайдин зулукайни гад хьана,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?

Сажидиназ багъиш ая, геж хьана,
Регъуь хьанвай, катна фейи йисаркай.
Вун манийрив ацIай виртIед кьеч хьана.
Заз бегенмш хьайи манид сусаркай,
Ам гьакъикъат вун ятIа, чан Алия?

Гуьрметлу к1елзавайбур, куьне зун айиб ийимир, Сажидина акьатайдаз шиир багъишиз, тарифарзава лагьана. Де куьне лагь, тариф авуниз лайихлу рушан, сусан т1вар кьуна шиир багъш тавуна, акъваз гьик1 ийида?

МИЛЕЙСАТ

Зун къекъвена хуьрера гьар жуьредин,
Гьабурукай тир женнетда Куьредин,
Чи Куьрхуьрел къаш тир Багъдат дередин,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.

Лезги рушар, лезги сусар, къушар тир,
Гьар сад къизил закIалдавай къашар тир.
Гуьрчегвилиз жагъин тийи ухшар тир.
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.

КилигайтIа, вах Гуьзелан свас хьайи,
Вич муаллим камаллу тир кас хьайи.
Зи шиирни вичиз дигай хас хьайи,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.

Тарсарикай герек къведач рахунар,
Зегьмет чIугваз авунва вич яхунар.
Адет тирвал чидай вич дуьз тухунар,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.

Сажидина гьар шиирдин тарифар,
Хас инсанар я кIелнавай арифар.
Заз рахана, течиз, чIугваз гьайифар,
Са свас ава Милейсатан тIвар алай.

ШАИРДИН БУРЖИ

Эгер вун халис шаир ятIа, дуст,
Вун халкьдин эрчIи гъил хьун герек я.
Гьатта уьмуьрдин эхир ятIан, дуст,
Вун халкь патал кьве вил хьун герек я.

Хуш хьун паталди халкьдиз шаир яз,
ЦIай кана кIанда на чандал жуван.
Гьатта уьмуьрдин ятIан эхир яз,
Авун герек я душмандин дуван.

Халкь галай шаир уьмуьрдин рекье,
Галат тийидай кас хьун герек я.
Адан шиирар халкьарин рикIе,
Гьевес кутуниз хас хьун герек я!

КIантIа дяве хьуй, уьмуьр хьуй ислягь,
Шаирдин уьмуьр женг хьун герек я.
Халкь хуьдай цавал алатIан Аллагь,
Шаир уяхдай зенг хьун герек я!

Сажидин, вунни, жегьилриз тарсар,
Гузвайбурукай сад хьун герек я.
Яшлу хьайитIан уьмуьрдин йисар,
Халкьди рикIикай яд хъун герек я!

КЪАН АВАЙД ТУШ

(ЗАРАФАТДИН ШИИР)

Вун яргъалай ийиз тамаш,
Жузунардай рикI авачни?
Чакъалрин дуст хьана кIамаш,
Дерди гьалдай сикI авачни?

Интерентдай акваз мукьвал,
Яргъи ийир гъил авачни?
Жуван хизан, жуван тек кIвал,
Дерт кьве пайдай гъуьл авачни?

Лугьудачир за и гафар,
Шад тир чина хъвер авайтIа.
Дарман хьурдай хъчад афар,
ТIазвай чка, хер авайтIа.

Я духтур туш, я зун жерягь,
Вилик пад кьаз гьар азардин.
Савдагар туш пулди темягь,
Авай къаних тир базардин.

Зун рекьидай касдин пеле,
Лугьуда хьи къан жедайд туш.
Къуьнерални алаз келле,
Инсандикай къван жедай туш!

Сажидин, вун мад вуч лугьуз,
И арза-ферзейра ава?
Гьар са дарман, вични зулуз,
Авур хъчад гуьрзейрава.

ЧИР ЖЕДАЧ

Акуналди чир жедач хьи инсанар,
Меце шекер, зегьер авай рикIера.
Чакъалрини кьада чеб яз асланар,
Мукъаят хьухь, гьалт авуртIа рекьера,
Ви тIварни кваз беябурда, беябур.

Мирг хьиз хьана, кьаз кIан хьана кIвач адан,
КилигайтIа, вич кьван алчах кицI жечир.
Бегьем тир затI тиртIа хайи кач адан,
Хайи гурцIул и кьадардин пис жечир.
Тадач вахъ а касди са кIус кьван абур.

Яр-дуст кьадай чIавуз фагьум, фикирна,
Инсанвал гвай инсандикай кьаз алахъ.
За Аллагьдиз агъзурбара шуькуьрна,
Бегьемсузар хьун тавурди зи къвалахъ.
Гьар са чIавуз хуьн паталди дуьз сабур!

Сажидин, вун кьиляй вучиз акъатна?
Рентгент гъидан дустар хъсан пис чириз?
КIанзава заз пис дустарвай къакъатна,
Хъсан дустар, чанни гана хуьз чириз.
Уьмуьр тухун патал жуван такабур!

ЧИДАНИ?

Сусарикай кватна кимел ихтилат,
Гьарда вичин сусан ийиз тарифар.
Пис къарийри чIугваз хьана хажалат,
Са-садбуру чIугваз хьана гьайифар.

-Заз гьихьтин свас чидани квез аватIа?-
Рахана са къири ширин мецелди.
Чирни жедач гьич сиве мез аватIа,
Артухан гаф акъуддай туш къецелди.-

-Аферин лагь ахьтин бике хайидаз,
Тухвай кIвале къазанмишдай гьуьрметар.-
И ихтилат хуш атана виридаз.
-Къарин кIанда ийин тийир туьгьметар!-

Гьич сакIани эхиз тахьай тарифар,
Са къариди акъатнавай яшариз,
Лугьуда кьван: - сусарикай арифар,
Барка гъизва, чарабурун рушариз?

Зини, гьелбет, свас туш акьван зайифди,
Амма са кIус дамахунрал рикI ала.
Гьикьван зегьмет чIугуртIани югъ-йифди,
Цуькведал хьиз, адан пелел чиг ала!-

Мягьтел хьана сусарикай къарийри,
Фитне квачиз, ийидайла тарифар.
Айиб тавун патал къуни-къуншийри,
Ийизвайд тир сусарикай арифар.

Рахадайла къарийрикай, сусаркай,
Сажидин, вун гьич ягъалмиш жез тахьуй,
Менфят къачун тийир халкьдин тарсаркай,
Гьич садахъни агъу алай мез тахьуй!

ХАЛ АЛАЙ РУШ

ЧIарар бурма, вилер чIулав,
Хъуькъвел чIулав хал алай руш.
Са бахт тушни акун къвалав,
Гьарнихъ чикIиз атир ялав,
Мецел лезги чIал алай руш!

Шад хъуьрезвай чIулав вилер,
Таза хурал къал алай руш.
Муьгьуьббатдив ацIай гьуьлер,
Киферивди шиткиз чилер,
Вун мурз яни цIал алай руш?

Жегьил лугьуз хупI хуш вахт я,
Зи къуншидал кIвал алай руш.
КIанивални ажеб бахт я,
Ам чи кьведан къизил тахт я,
Чан ивидал звал алай руш!

Сажидиназ геж акуна,
Къуьнерал пекд шал алай руш.
Мад сеферда жеч такуна.
Валлагь фуни неч такуна,
Къуншид къавал мел алай руш!

ХЪСАН ХЬАНА

Зун дуьньядал акъат хьана,
Рагъ, варз авай цав акурла.
Зак гьерекат акат хьана,
Гъетер авай къав акурла.

Заз дидедин къужахдикай,
Хьана женнет багъ хьайид хьиз.
Заз бубадин утагъдикай,
Хьана Шалбуз дагъ хьайид хьиз.

ЧIехи хьана, акваз-такваз,
Гила закай буба хьанва.
Халкь паталди зегьмет чIугваз,
Буржар къвез-къвез зурба хьанва.

Им дуьньядин тIебиат я,
Алай буржар ада авун.
Буржар вахкун азият я,
Чарасуз я, къайда авун.

И дуьньядал атанва вун,
Хъсанвилер авун патал.
Инсан хьунухь кьатIанва вун,
Анжах зегьмет чIугун патал.

Лагь, Сажидин, вуч авуна,
И дуьньядал инсан хьана?
Чан, халкьдиз гуз, пуч авуна,
Тек са и кар хъсан хьана!

РИКІИН КЬАЦІ

РикІин кьацІ- ЧІехи вацІ,
Кьилелни зар алай-
Самурдин тІвар алай.
Кьве патал пайнавай,
Тараш, вай-зайнавай!

А падни-лезгияр,
И падни-лезгияр,
Авай пак дердияр.
ВацІ хьтин кьве патал,
ПайнатІа, квен патал?

И патай – а патаз,
Физ тежез, кап атаз.
Сергьятдиз- чара я.
Менфятдиз пара я.
АтІанвай чара я!

Вак акваз, гел такваз.
Халкьдик квай хъел такваз.
Ажугъдин сел такваз.
ВацІ хьана, физва вахт.
Мус къведа, чаз са бахт?

Рахунар – пара я.
Кхьинар – хара я.
Герекди – чара я.
ВацІ - кура- кура я.
Гьарайдай ара я!

Лезгияр – сад хьана,
Самур там яд хьана,
АкуртІа, шад хьана,
Мани яз, цІил ийиз,
ЭкечІдай кьуьл ийиз!

Пачагьар – тахтара.
Чи вилер – бахтара.
Эй Аллагь, Вуна лагь:
«Лезги халкь – Сад ая!
Жедай кар – Фад ая!»

РикІин кьацІ Сагъ ая!
Самур вацІ – Чахъ ая!
Кьилел чи Рагъ ая!
Лезгистан – Багъ ая!
Къизилдин Дагъ ая!

=Шиират кисел-суварин мел=

РИКІЕЛ ХКУН

Дидедиз зун хьайи гатфар береда,
ЦІийи тир варз хкаж хьанвай цавариз.
ЧІехи тухум кІватІал хьана Куьреда,
И шад тир чІав элкъуьрналдай сувариз.
Бахтунин гъед куькІуьр чІавуз кьилерал,
Са кас артух хьанва лугьуз чилерал,
Муштулухдин хабар ялдай алайди.
Хьун патал зун кІвачихъ девлет галайди.

Дидедиз зун хьайи гатфар береда,
Цуьквер элкъвез эгечІналди бегьердиз.
Заз тамашиз мукьа-кьили хъуьреда,
Ачух чинар элкъуьр ийиз сегьердиз.
Зун лайлайри, югъ тиртIани серин тир,
Фад ахвариз рекье туна ширин тир.
Билбилрин ван чи шадвилихъ сад хьана.
Гьар са рикIе чимивилин гад хьана.

Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ТІебиатди кутуна дем кьуьлерин.
Ризкьи бул хьун патал гьар са дереда,
Чуьллера шад ван авалдай эллерин.
Берекатар бул хьун патал никІера,
Сабурлувал тваз гьар садан рикІера,
Цава луж хьиз кIватIал хьана лиферин,
Абулейсан мугьман хьанай циферин.

Дидедиз зун хьайи гатфар береда,
КІусни залан хьаначалдай чилериз.
Зун шехьайла, мукьвабур са жуьреда,
Тамашдалдай атана зи вилериз.
Дерин гелер таз эллерин рикІера,
Гьикьван вахт зун ятIан аваз рекьера,
На лугьун зун и мукьвара хьайид я.
И дуьньядал дидеди зун хайид я.

ВУЖ АВА

Самурдин там, вацI кьурана, кьуранач,
Чалай гъейри, адакай низ, вуч ава?
КIамай кьадар къалар ийиз, раханач,
Куьн гьарайдиз гьай лугьудай вуж ава?

Са лезги халкь, Самур вацIал кьве падна,
Элкъуьрдани мад дагълариз а яд на?
Гьи девирди, лагь кван чи халкь, ни шадна,
РикIер тIардай гьакимрин чахъ луж ава.

Халкь къарайна, на гьарайна, чикIана,
Чахъ ви хъвадай зилияр къвез, кикIана.
Чун дердерин кьарад вире акIана,
Чаз винелай гун хъийидай тIуш ава.

Садвал хьунухь дакIанбур хьиз арада,
Самур вацIни, гьарайна физ, кьурада.
Чи лезги халкь акваз кьацIай кьарада,
Гзафбуруз чи бедбахтвал хуш ава.

Камаллуяр, шаирарни игитар,
Ава лугьуз пехил я чал чигитар.
Лезгийрихъ бул жедай чIавуз мейитар,
Гзафбуру хкудзавай кьуш ава.

Белки Аллагь дуьз гъавурда акьан чи,
Халкь гьелекиз тагун, белки, акьван чи.
Лезгинкадал, ягъиз далдам, чIагъанчи,
Кьуьл ийидай чахъ гадаяр, руш ава.

Дамарравай иви цIай кваз чикIиз ви.
Тади гумир, Сажидин, на рикIиз ви,
Берекатар хкин хъийир никIиз ви,
Дагъдин лекьер – са миллион къуш ава!

ГАФАР АВА

Гафар ава, авайла вун кьепIина,
Лайлай ягъай, дидеди ваз ширин тир.
Гьамиша рагъ хьуй ви кьилел куькIуьна,
Лугьур гафар, мана авай дерин тир.

Гафар ава: вун бахтлу хьуй лугьудай.
А гафарин ван атайла, шад жеда.
Гафар ава, гъам рикIелай алудай,
Ваз хъуьтIуькай, чими хьана, гад жедай.

Гафар ава, кIани ярдин мецелай,
Гевгьерар хьиз, хуьз алахъдай рикIе ви.
Мугьман кIвализ атайди хьиз къецелай,
ЭкъечIдай хьиз, мулдин цуьквер рекье ви.

Гафар ава, весияр хьиз бубадин,
На акъудна кIандай кьилиз уьмуьрда.
Гафар ава, авунвай ваз тубадин,
Эвер гунин лишан авай эхирда.

Гафар ава, хер ийидай гуьлледин,
Сагъ хьайитIан алат тийир, гел тадай.
Гафар ава, мефт цIурурдай келледин,
Ви дамарра иви цIраз, кьел тадай.

Гафар ава, яракьар тир ватан хуьз,
Ахьтин гафар хьана кIанда гьамиша.
Гафар ава, къалурдай вун инсан хьиз,
Шаирди хьиз, халкьдиз чIалар багъиша.

Гафар ава, лезги чIалан хазина,
Шиирарни, шад манияр туькIуьрдай.
Ахьтин гафар бахш ая, Сажидин, на,
Ван хьайила, рикIера экв куькIуьрдай!

ВУЧИЗ РОССИЯ ИКЬВАН ДАКIАН Я?

Россиядин ван хьайи вахтунда,
Аслан акур хьиз, садбур кухунда.
Кьилер чуьнуьхиз сурун лакьанда.
Вучиз Россия икьван дакIанда?

Руссия югъ-йиф алахъна вичел,
Ислягьвилелди акьалтна кIвачел.
Рагъ акIидай пад, рагъ экъечIдай пад,
Гьич садавайни жен тийир барбатI!

КIел авур чIавуз къадим тир тарих,
Са бязибурун гьал жезва дарих.
Шумуд виш йисар кьиле физ дяве,
Ажузвал ада кьан тийиз хиве.

Россиядин чил цIайара кайи,
Хкадарзава гарари къайи.
Кьейи кьванбурун чин тийир сурар,
КIеви хъхьанва, акьалтиз чIурар.

Шумуд несилдин вилерин накъвар,
Аватиз фена йисарни йикъар?
Миллионралди къурбандна чанар,
Къати женгера къалурна гьунар.

Гьам Урусият, Советрин Союз,
Сифте космонавт акъудай цавуз.
ГьикI кIан жеда кьван гужлу Россия?
Садазни муьтIуьгъ квачир хасият.

Тум-кьил таквадай чилик квай девлет,
Россиядив гьикI нез тада хелвет?
Лугьуз жегьилбур, жен тийиз эхи,
Кьуьзуьбур хьтин фад жезва рехи.

Рекьични абур чун акваз артух,
Келемрин кьилер авайбур чартух?
Россия ава, жеда гьамиша,
Агъзур йисара хъижеда яша!
АЖАЛСУЗ

Сагъ тежедай рикIераллай хирер чи,
ХарапIайриз элкъвезва хьи хуьрер чи.
Гележег гьикI жедатIа лагь, эллер чи?
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!

Мукар хьанвай кьакьан дагъдин лекьерин,
Куьгьне хуьрер, майдан хьанва йикьерин.
Куьчеярни чIур акьална векьерин,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!

Къелеяр тир, чIуриз тахьай женгера,
Душманар терг авур шумуд рекьера.
ЦIай амачиз акур чIавуз рикIера,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!

Билбилри къвез, ятар хъвайи булахар,
Гьар са сувар ийиз вердиш яйлахар,
Акур чIавуз, куьн кьилерал къвайи хар,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!

Рамагарни, нехирарни суьруьяр,
Гьиниз фена кьурай якIар, гъерияр?
Демер такваз, кьуьлер ийиз гьуьруьяр,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!

Сажидин, цIай ямир кайи рикIериз,
Дагълар ама, чикIин тийир лекьериз.
Тамашайла, эллер къекъвей рекьериз,
Зун гъамуник рекьизва лагь, ажалсуз!

ЧИ ЧАТАЛЛАЙ ЧАРХ

Кьве гъилин чарх алайди тир чатал чи,
Хци ийиз чатук гатай дегьреяр.
Адав къугъваз жедайди тир кIватIал чи,
ХъуьтIуьзни кваз гъилераллаз бегьлеяр.

Гатфар чIавуз, цIай хьиз чими гатуз чи,
Авайд тушир мажал кIусни мажалар.
КIашунни кIавузардин чатуз чи,
Авайди тир чи халкьдикай хиялар.

Макъар дамах ийиз, цан цаз куьтенрал,
Гьар са карда куьмек тир кьве гъилин чарх.
Таъмин ийиз мих-масмардал, леэндал,
Чаталлайди тир чи хуьруьн кьилин чарх.

Сада чарх гуз, ам кьве касди элкъуьрдай,
Афтафадал яд иличиз чархунал.
Ада гьар са касдин кIвалах туькIуьрдай,
На лугьуда, алайди хьиз рухунал.

Чадни, чархни, кьведни кIвалин вилик кваз,
ЧIехи хьана зун кIаш-кIутад ванерал.
Гьулдан хьтин лигим хьунухь рикIик кваз,
Ашукь тир зун чи дагъларин къванерал!

Я чад амач, я кьве гъилин чархарни,
Дагълух патан амазматIан хуьрера.
Гьа чIаварин къвен хъийизмач ахварни,
ТIал гьатай хьиз, сагъ тежедай хирера.

Сажидин, на рикIел хкиз аял вахт,
Рахазва вун чархарикай, чатаркай.
Шукур гъваш на а девирра акур бахт,
РикIел хкиз сарубугъдад гатаркай!

ВАКАЙ ЗАЗ ЯР ХЬАНВА

Лув гана, вун цавуз экъечIайтIани,
Лув гуда зани вахъ галаз гар хьана.
Гъед хьана вун гьуьлуьк экечIайтIани,
За экуь ийида ваз рехъ зар хьана.
Вучиз на, вун ашукь хьанва лагьайтIа?
Вакай заз, вакай заз, вакай яр хьанва!

Цуьк хьана вун чIурай экъечIайтIани,
Чиг хьана, рикI хьана, вав агатда зун.
Демина кьуьл ийиз эгечIайтIани,
ЦIай хьана, агатиз, мад къакъатда зун.
Вучиз на, вун икьван канва лагьайтIа?
Вакай заз, вакай заз, вакай яр хьанва!

Руьгь хьана, руьхъ хьана, зун кайитIани,
Вун гьа цIун мурз хьана, яр яз кьабулда.
Дуьньяди азабар заз гайитIани,
Вун рикIиз зи кIани гар яз кьабулда.
Вучиз на и йикъал гъанва лагьайтIа,
Вакай заз, вакай заз, вакай яр хьанва!

БУБАДИЛАЙ МУТIЛАКЬ ХВА

Пабни, гъуьлни са кесиб тир хизан яз,
Хвани аваз аялвилин яш авай.
Дуланмишни тежез акьван хъсан яз,
Суфрадик фу, целни нисид кIаш авай.

Варзни фидач, ниси амач, базардай,
Техил гана, мажбур хьанвай къачуниз.
Кьил акъудиз тежез гъуьлуь азардай,
Гъилериди авай вилер тIушуниз.

Меслят хьана, фу недайла, суфрадал
Цел эцигин, недай фан кIус эцигиз.
Нисини чи аламукьда арадал.
Фуни неда, чуькь тавуна, каци хьиз.

Гада – дили хьана, мутIлакь бубадал,
Кьуру фу нез, чIехи хьан яшарни.
Буба кьена, затIни текьвез арадал,
Хци гъиз, нез хьана нисид кIашарни.

Чир хьайила, бубад кьенят авурвал,
Рази хьанач, акI цIелни тIвек-тIвек жеда.
ТIуьр мисал я, цел яргъалай акурвал,
Руфуна – фу, вилерани экв жеда!

КилигайтIа, хва бубад цIуд сефер,
МутIлакь хьана, хизанди кьил хьайила.
Бубан девир чIугунатIан бул кефер,
Къе вичикай адан эрчIи гъил хьана!

КЪЕНЯЙ РИКI КIЕВИ

Аял чIавалай кьуьзуь жедалди,
Чандикай атIуз багъишна кIусар.
Акъвазнач халкьар рази жедалди,
Шиирар кхьиз, акъудна йисар.

Са акьван регьят акъатнач уьмуьр,
Шумуд са дуьшуьш атана кьилел?
Вун гьикI амукьна, сагъ яз, лугьумир,
Батмиш тахьана, вацIа ва гьуьлел?

Хвена худади, шиирар кхьиз,
Халкьдин рикIеркай хабар кьун патал.
Шумудни сад зал алахъна кикIиз,
Акъаж ийиз кIанз, япар кьун патал.

Аял чIавалай дявеярни каш,
Кьисмет хьана заз, шадвал авачиз.
Шадни пашман яз давамарна яш,
Гьакимрихъ галаз садвал авачиз.

И кьудкъад йиса такурди амач.
Социализма – шад ва пашманвал.
Къецин девиРда лугьурди амач,
Къазанмиш ийиз кIан туш душманвал.

Чилер – гьа чилер, цавар гьа цавар,
Гьар йисахъ вичин кьуд жуьре вахтар.
Садбуру цавуз ийизва ялвар,
Са-садбур патал пайзава бахтар.

Вун гьибурукай ятIа Сажидин?
Аллагь патал заз гуз тахьуй суал.
Зун шаирвилин гвай инсан я дин,
Къеняй рикI кIеви, винелай усал!
МАГЬМУД ДУСТ

КIватIал авур гъилерални кIвачерал,
ЧIижеривай вирт къакъудиз кьечерал,
Бес имин дуьз кIвалах жедан, Магьмуд дуст?
ВиртIерикай булах жедан, Магьмуд дуст?

Чакай гъвеч1ид вуж ятIа лагь яшариз?
Вучиз лувар ганва тек са къушариз?
Гьамиша зун уях жедан, Магьмуд дуст?
Вирт на нез, заз мумлах жедан, Магьмуд дуст?

Сажидин на дуст яз кьуна, яргъалай,
Чи арада хьун дуьз яни маргъалар?
Вун авайди яйлах жедан, Магьмуд дуст?
Зун авайди къишлах жедан, Магьмуд дуст?

 

 

 

ЖАГЪИЗ ХЬАНАЙТIА

Рушар ава, яд аквадай туьтуьнай,
Вилер авай муьгьуьббатдив куькIуьнай.
Бахтлу кас я гьар са кIвалах туькIуьнай,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Адан суьрет акун бес я яргъалай,
Гъед акур хьиз я дагъдин са чархалай.
ЦIар илитIдай дуьньядиз за юкьвалай,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Куьн чIарариз таваш чIулай тилерин,
Гуьзелвилиз тамаш хъуькъвен кьилерин,
Тамашдай зун нурдиз адан вилерин,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Цуьк са затI туш, чешме ятIан атирдин,
РикI са затI туш шез, цIаразвай шаирдин,
Эмуьрни кваз багъишдай за эхирдин,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Залумдин хва Сажидин я гьаялсуз,
Жегьилрив секин яз тагузвай ксуз?
Хкадардай, валлагь жегьеннемдин цIуз,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

— с Сайидахмед Сайидахмедов.
ЖЕГЬИЛРИН СУВАР

Рагъ хьиз экъечIай чи гьар са йикъан,
ТIебиатдик хуш кутазвай лувар;
Гьунарриз зурба, дережа кьакьан,
Яшамишрай чи Жегьилрин сувар!

Беденриз сагълам, шадлу тир гуьгьуьл,
Спортдал машгъул чи гьар са жегьил,
Медалар алай гимишни къизил,
Яшамишрай чи Жегьилрин сувар!

Квез ачух я къе гьар патахъ рекьер,
Къугъваз вердишбур, акъудиз гьекьер;
Галатун течир дагъларин лекьер,
Яшамишрай чи Жегьилрин сувар!

— с Мусаиб Сейфуллаев.

ЧИЗВАТIАНИ

ЧизватIани чаз хъсан кар ва пис,
ИйизватIани гьар патахъай гьисс,
ГьакI ятIан чна, чуьнуьх хьана кис,
Нефсини лагьай ийизва кIвалах.
Акъваз тийир хьиз чилерик булах!

ФизватIани чун чин тийир рекьиз,
Дегиш жезватIан чими жез, рекъиз,
КичIезватIани аватна рекьиз,
Гьич сакIани жен тийиз чIалахъ,
Рехъ къалурдай кас галачиз къвалахъ!

Араба рекье хайидлай кьулухъ,
Вуч кьван чIуру кар хьайилай кьулухъ,
Тамашиз вилик, вил ягъиз кьулухъ,
Гьикьван яргъалди ятIан дуьз тир рехъ,
Къадра хъсан тир, фин хьанайтIа ях!

ГьакI ятIани чун, тавуна фагьум,
Физва цIун кьулаз, кваз такьуна гум.
Къизилдилайни багьа хьана къум,
Квазни такьадай вахтунда ви гьахъ,
Садазни рахаз кIан хъижедач вахъ!

Сажидин, вуна низ гузва акьул,
Низ герек я ви цIай кумачир къул?
Квал рекьин тийиз, акат хьана хъул,
Мукьва хьана хьиз къвакъвадин валахъ,
АВУР ХЪСАНВАЛ

Авур хъсанвал тийижир инсан,
Чир хьухь, цаварал алайди Аллагь.
Чир тахьайтIа ваз, авурбур хъсан,
Вири вилерай хкида, валллагь!

Ваз куьек герек хьайи вахтуна,
Земетар чIугваз, жен тийиз галат;
Ацукьай чIавуз чIехи тахтуна,
РикIелай дустар ийимир алат!

Чир хьухь, къуллугъар, я вад къан кIвалах,
Вирибур жедач рагъ алай йикъар.
Фитнечийрин вун жез тахьуй чIалахъ,
Иличиз тамир, жувал яд йигар.

Жуван уьмуьрда акуна шумуд,
Саймиш тийидай инсанар, Аллагь.
АтIай вахтунда дуьньядкай умуд,
Гьич садакайни жедач ваз панагь!

Сажидин, вуна жув хуьх яз тIарам,
Садрани къачуз алахъмир гунагь.
Гьи кьадар ширин акуртIан гьарам,
Гьич са чIавузни ийимир темягь!
22- ИЮНЬ

ХьанатIани и дуьньяда гужар пис,
КьенатIани халкьар гзаф женгера;
Ихьтин дяве, мад хьайиди туш, заз чиз,
Хажалат – гъам турди даим рикIера.

Секин тир халкь, гьарда вичин кар ийиз,
Гад агакьна, кIватIалзавай чуьллера.
Ван хьайи кьван, гьар садан рикI тIар ийиз,
Акъат тийир тIал туна чи кьилера.

Бейхабардиз, кицIи хьтин, кьулухъай
Вегьена хьиз, шегьеррални хуьрерал;
Цавай, хар хьиз, къвайи гуььле галукьай,
Халкь кармашна, сагъар тежер хирерал.

Инсаф течир душман, гьатта меркездив,
Агакьнавай, шегьер акваз дурбуйрай.
Алцум ийиз, чпин чIуру терездив,
Камар къачуз хьана вацIар, къубуйрай.

Амма Сталинграддин патарив,
А немсериз хьайиди са инад тир.
Волга вацIун кIватIал хьана ятарив,
Есиррикай авурди са «парад» тир.

Эхир кьиляй немсер чпин мугъарда,
Секинарна, тавун патал мад къалар.
Са-сад кьуна, кьилер туртIан тагъарда,
Гьарай тийир женни мегер чакъалар?

Гьелбет, чазни хьана гужар, кьиникьар,
Хуьн паталди хайи ватан, азадвал.
Вуж атайтIан, чна са-сад гиликьар
Ийида, хуьн патал намус, чи Садвал!

Сажидинни, а залум тир дяведин,
Гужар акур, аялрикай сад хьана.
ЯхцIурни вад йисан, майдин бередин,
Гъалибвилин сувар акур, шад хьана.

ШАРВИЛИДИН ЭПОСДАЛ ЧАН ГЪАЙИДИ

Шарвилидал ва Шарвилидин эпосдал чан гъайиди, халкьдин ва ватандин азадвал хуьн патал, чанни эцигайди Шарвили ва адаз ухшар маса кьегьелар хьанайтIани, амма Шарвили алай аямдин эподиз элкъуьрун патал, ам халкьдиз мукьва авун патал, ам лезгийрин хьиз Дагъустандин амай халкьарин кьилер вине тур къагьриман хьайиди, республикадин ва адалай къерехрин халкьаризни мукьва игит хьайиди тестикьарун патал, гьа Шарвилидиз ухшар авай рагьбер, алатай девир ва алай девир хъсандиз чидай, вичихъ гьар са рекьяй чирвилер авай, четин макъамда четинвилерин хура акъваздай къанажагъ ва зирек рикI авай Яралиев Имам Музамудинович хьайила, неинки гьар йисуз виринрай гьар жуьре миллетрин векилар кIватI жедай, садаз сад дуст жедай, гуьзел тир Ахцегьрин тIебиатдал культурнадаказ ялар ядай мумкинвал хьана. Им чи лезги халкьдин тарихда гьич садрани, гьич са чIавузни тахьай хьтин шадлу ва рикIелай тефидай, гележег авай сувар хьанва.
Завай жуван фикир давамрун патал, Шарвилидикай малуматар кIватIай Забит Ризванованни Байрам Салимован, Эпос урус чIалаз элкъуьрна, адакай вири халкьарин векилриз хабар гуз алакьай Ризван Ризванован, «Шарвилидикай» опера арадал гъайи магьшур композитор Мегьамед Гьуьсейнован баркаллу зегьмет арадал гъиз четин жедай, эгер абур ктабар яз, опера яз сегьнедал гъидай пулдин такьатар хьаначиртIа.
Ихьтин еке мярекатар, гьукуматдин патай куьмек авачиз, цIийиз арадал гъизвай тарихдин метлеб авай сувар яз, тешкилун патал алимрикай, общетвенный деятелрикай, районрин кьилерикай гьакъисагъвилелди куьмек къачуна, махсус пландин бинадаллай, оргкомитетдин членар ва жавабдар ксар тайинарна, гьар йисуз и еке сувар кьиле тухун, еке тарифдин, еке афериндин кIвалах хьана. Гьа са вахтунда, ихьтин сувар арадал гъидайла ва адакай республикадин метлеб авай сувар яз, адан векилрини еке ашкъидив иштирак ийизвайла, масакIа рахадайбурни авачиз хьанач. Абур чаз виликдай ва гилани ванер къвезва. Вири и крар арадал гъун патал тешкиллувилиз рагьбервал авурди мад сеферда аквазва чаз Имам Музамудинович тирди.
Шарвилидин эпосдин суварин «дараматдин» бине эцигна, шиблитIдиз сифте къван вегьезвай са кьадар юлдашрихъ галаз, жувани иштирак авурди тестикьарун патал са кар рикIел хкиз кIанзава. Имам Яралиева и сад лагьай мярекатдал рахадай юлдашрик зунни кутуна ва за анал жуван кьве келима лагьана ва шиир кIелнай. Им зи уьмуьрда ва яратмишунрин рекье рикIелай тефидай кар хьана.
Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!
Къухмаз КIунтIал, цIай куькIуьрдай Хабардин;
Иви къугъваз чилин гьар са Дамардин,
Шарвилидин Шив хтанва Чамардин!
Куьре Мелик, Давуд-Гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я Чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур Суракь ви!
Гьа и чIвалай гуьгъуьниз, Шарвилидин эпосдин суварин мярекатра за иштирак авун анихъ амукьрай, жуван яшаризни тамаш тавуна, эхиримжи са кьве сефер квачиз, зун КIелез хивел хкаж хьана. Шарвилидиз пуд гъилера эверуник за жуван ванни кутуна. Суварин мярекатра арадал атай кьван дуствилин алакъайрикай, жуван рикIиз хьайи кьван шадвилерикай вири тикрариз четин я. Жув шаир хьиз, чкадин телевиденидин журналист, «Куьредин ярар» культурадин макандин векилни яз, гьар йисан Шарвилидин эпосдин суварин вилик, чкадин телевиденидин, «Элкъвей стол» рубрикадик кваз, махсус передачаярни тухуз, гьар са суварин вилик Шарвилидиз бахшнавай шиирар газетриз акъудиз, «Шарвилидин невеяр я лезгияр» тIвар алаз кIватIал акъудна, абур и мярекатдал пайна.
Зун фадлай интернетдихъ галаз сигъ алакъа авай кас яз, за Шарвилидин эпосдин сувариз талукь яз, гзаф пай хъсанвилин ва сад-вад, адакай наразивилин, гьа са вахтунда, гележегда и сувар мадни гурлуди хьун патал меслятар къалурдайбурни ава. Инсанар гьар жуьре хьиз, абурун фикирарни гьар жуьрединбур я. Эхь, Шарвилидин эпосдин сувар, гзаф чкайрай агъзурралди (са Сулейман-Стальский райондай гьар йисуз I000 тIимил тушиз) инсанри иштиракзава. Гьа са вахтунда, сувар са бязибуру Шармилидин сувар тIуьнар ва хъунар ийиз тухузвайди гьисабзава. И суварин юкъуз, чи халкьдин арадай акъатай баркаллу рухвайрин агалкьунар къейд ийиз, гьар са райондин жегьилри чпин спортдин рекьяй алакьунар къалуриз, лезги халкьдин къадим девиррилай амай хуьрекарикай дад акваз тазва, гъилин яратмишунар выставка ийизва. шадвилин кьуьлер ийизва.
Захъни жуван са шумуд тIалабун ава. Шарвилидин эпосдин суварин мярекат мадни ва мадни хъсан хьун, генани заз иниз къвезвай инсанриз, сувар тухуз парк къулайсузди хьанва. Атанвай инсанрин чIехи пай, гатун рагъ ргазвай арада, кIвачин ях хьана, ракъиник чаразва. Суварик атанвайбур, нисинралди амукьзава. Гьар са райондай, чпин делегациядиз морожнияр ва ятар гваз къвен. Гала-концерт – фонограммаяр гвайбурун сегьне тежен. Шарвилидин къамат гьар са райондин ва Лезгийрин музыкальный театрдинвекилри арадал гъизва. Са бязи Шарвилияр, кьамарал чIарар куьрснавайбур тежен. Игитдин образ тамамарун патал къаш-къамат, буй-бухах авай ксар хьана кIанда. Шарвили ва адаз ахшар игитар чи лезгийрихъ ва дагъвийрихъ къадим заманайрилай инихъ хьайиди, гьахьтин къагьриманар чахъ авайди ва женни хъийидайди тестикьариз кIанзава. Сагърай чи лезгияр! Сагърай чи Шарвили эпосдин гурлу суварин мярекат!
Сажидин, шаир.
Са ажайиб ванцелди, яб акалай кас къарсурдай, левитаназ хьтин ухшар ва михьи лезги ч1алал, са нугъватни квачиз, вични ч1ехи шаир Ст1ал Сулейманан несигьатар устадвилелди заз чи лезгийрик вил галазни акурди туш. Завай адаз са кьве ц1ар багъиш тавуна акъвазиз хьанач. Заз, адаз вичин ракъуриз к1анзавай, амма ам ракъурдай къайда заз таниш тушиз, чи ФБ-дин вири лезгийри к1елрай лагьана, са легьзеда туьк1уьрай шиир за куьн вилик гъизва. Белки тади къачуна, кхьейвиляй, гъалат1ар ават1а, лагь!

РАГЬИМ ХАСПОЛАДОВАЗ

Рагьим стха, а ви ванцел,
Нехиш атIуз жеда къванцел.
Бязибурун кIвегьавай цел,
Ада хпен ниси женни?

Сулейманан хьтин чIалар,
КIелай садбур жезва ялар.
КIан хьуналди жунгав малар,
Нивай хьайтIан хаси женни?

Сулейман са бязибуруз,
Чпин патав акваз цIаруз,
Кьве гаф лугьуз течирбуруз,
Адан чIалар веси женни?

ЧIехи шаир тир Сулейман,
Гьар са тIалдин чидай дарман.
Течир ксар яхши, яман,
И кьадардин гьуьзуь женни?

Ваз гаф авач, ван ширин я,
КIелунин мана дерин я.
За авурди са хъуьруьн я,
Лугьудайбур кьуьзуь женни?

Сажидиназ СтIалдаллай,
ЧIалан гьамбар – кIватIалдаллай.
Хъсан тир дуст заз мад валай,
Жагъунал вун рази женни?
КЬИСМЕТДИН ВИЛИК

Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

Эгер заз азабар, гуж ганачиртIа,
Заз халкьдин гьалдикай хабар жедачир.
Эгер заз халкь икьван хуш хьаначиртIа,
Зи рикIел цIу кайи, къабар жедачир.

Ватан зи, лезги чIал, зун чIехи авур,
Куьн себеб, къедалди чан алама зал.
ЧIулав тир чIарарин, зи рехи авур,
Кьисасар вахчунин къан алама зал.

Советрин гьукумат авурбур чукIур,
Садрани заз абур хуш хьайибур туш.
Аллагьдиз за даим ийизва шукур,
Кьисетдин вилик чун буш хьайибур туш!

Девлетар квез хьурай, чаз чи азадвал,
Нез, кьве вил экъисна, халкьар тамашиз.
Хуьн патал, чIал, ватан, чи багъри садвал,
Кьилди чаз четин я халкьар галачиз!

Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я, ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

КIАНИВИЛИКАЙ МАХ

Ша, чун сад-садал ашукь яз ширин,
Гьамишалиг яз чинал хуьн хъуьруьн.
Чун кьвед сад хьана, ашкъидин рекье,
КIанивилин цIай хуьн чи кьве рикIе.

Йикъаз элкъуьриз, варз алай йифер,
Ша, пехил ийин чна чал лифер.
Ашукь жедайвал чилерни цавар,
Гьар са йикъакай ийин шад сувар.

Уьмуьрдин гьар са йикъаз гуз къимет,
Сад ийин чна, чи кьведан кьисмет.
Ша, чна вири кьуьзуь, жегьилар,
Вирибурун шад ийин гуьгьуьлар.

Икьван чIавал чун тиртIа, стха, вах,
КIанивиликай туькIуьрна хьиз мах,
Сад Аллагьди чаз, гузмай кьван яшар,
Ша, чун уьмуьрдин жен кьвед юлдашар!
-----
Квехъ кьведахъ хьунал, ахьтин къенивал,
ТIал, гъам галачир женни кIанивал?
Минет авуртIа, эй Сад тир Аллагь!
Уьмуьрлух чун кьве юлдаш хьурай лагь!
АЖЕБ ХЬАНА
И шиир за Абдул дустуниз бахшзава.
Уьмуьр вацI я, кьерерилай алахьдай,
Мурад гьуьлуьхъ агакьиз кIанз, авахьдай.
Мукьвабур хьиз, рикIяй-рикIиз какахьдай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

ТIурфанри зи тар дувулрай юзурна,
Кьисметди зун шумуд патахъ къугъурна,
Сад Аллагьдин, заз куьмек гуз жагъурна,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Рагъ авай югъ ийидайла серинар,
Сивелай квахь авур чIавуз хъуьруьнар,
Алахъдайбур, уьмуьр хъийиз ширинар,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Девлет - са затI туш, куьн авай чкада,
Заз цавай куьн гъетер нур гуз аквада.
Зун паталди икьван зегьмет чIугвадай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Куьн патал зун гьазур гуз чанни кваз,
ВиртIедилай ширин я куьн ванни кваз.
Зун паталди руг ийидай къванни кваз,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Цав майдан я гъетер, рагъ, варз сад жедай,
Заз бахт хьана, куьн себеб яз, шад жедай.
ХъуьтIуькай заз, чими ийиз, гад жедай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Дустар, дустар, алат тийир рикIелай,
Шад хабарар хьуй къведайбур заз квелай.
Алат тирйир садрани дуьз рекьелай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

ГЬАКЪИКЪАТ

Декьей къуьрен шурпаяр,
Нез кIанибур бул жеда.
Кесиб касдиз, турбаяр
Герек тушир, къул жеда.

Чарадан мал тIуьрбуруз,
Гьарамар квай пул жеда.
Малкъараяр хуьрбуруз,
Гьар са йисуз дул жеда.

Кесиббурун юкьвара,
ТIарам кутIур чIул жеда.
Къуллугъчийрин гъилера,
Пулдихъ чIугваз, къул жеда.

Девлетлуйрин чанара,
Пулдихъ къаних фул жеда.
Кесиббурун кIвалера,
Шткиз, таран кул жеда.

Гьар са вацIал муькъвер жез,
Хваларин муьгъ – кьул жеда.
Жегьилбуруз мехъер жез,
Пехилбурук хъул жеда.

Фитнечийрик, хуш къалаз,
Шикаятдин тIул жеда.
Акурбуруз буш къалаз,
Тум чилевай гул жеда.

Девлетлуйриз – ятурар,
Кесиб касдиз кIул жеда.
АвуртIани хатурар,
Кьасабчидиз гъул жеда.

Халкьар ийиз алцурар,
Алверчийриз пул жеда.
Гьаятда хуьз гурцIулар,
Мухан гъуьруьн чул жеда.

Сажидиназ, лагьайтIа,
Юлдашрикай – юл жеда.
Гьакъидикай рахайтIа,
Адан кьисмет нул жеда!
=Ара-ара физ, дертлу хьайила=

ГЬАЙИФ ЖЕЗВА ЗАЗ

Муьгьуьббат вуч я, чир хьун тавуна,
КIанидахъ галаз сир хьун тавуна,
Жув шаир хьана, пIир хьун тавуна,
Акъатай уьмуьр гьайиф жезва заз.

Инсан жедалди, руг тахьана жув,
Я техил гатаз, юг тахьана жув,
Керпичар атIуз югъ тахьана жув,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

Таяр-туьшерин арада сефил,
Садарани ягъиз хьун тавур кфил,
РикI хьана зи нуькI, жигерарни фил;
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

ЧIугур зегьметдин тахьана къадир,
Шив, кьулухъ, вилик кутуна къатир.
Чилизни цавуз чукIурна атир,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

Йисар гана заз, чIугвадай зегьмет,
Тагана къимет, авун яз туьгьмет.
Варани-зара хьана зи кьисмет,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

РикI хура цIараз, винелай хъуьрез,
ТакIанбурув зи кьисметдин терез.
Дарман чуьнуьхна, кьел ягъиз хирез,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

Кьуьхуьр Саидни Эмин и саягъ,
Хьаначирни гуж эх тежез начагъ?
РикI къана хура, кьилел алаз рагъ,
Акъатай уьмуьр, гьайиф къвезва заз.

Им мугьман дуьнья я са вад йикъан,
Сажидин, на гъам чIугвамир акьван.
Мурадрихъ агакь тавуна юкьван,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз!

 

 

МУШТУЛУХ! На сессии депутаты Районного Собрания единогласно приняли решение о праздновании в районе Дня лезгинского языка ежегодно 10 октября.=

ЛЕЗГИ ЧIАЛАН СУВАР Я

Гьам зегьметда, гьам женгина герек яз,
Четин чIавуз, Шарвили хьиз, зирек яз,
Вири чIалар чирун патал куьлег яз,
Кьабулнава Лезги чIалан сувар я!

Къуба, Самур, Куьре, вири лезгияр,
Рахаз вердиш, ачух ийиз кефияр,
Сад хьун патал вири мукьва-кьилияр,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!

Сад Аллагьдин кьадардалди жагъай чIал,
Етим Эмин, Сулейман чав рахай чIал,
Чун гьамиша гъалибвилихъ тухвай чIал,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!

Гьажи – Давуд, Мегьаммедни ярагъви,
Мирзе Гьасан эфенди тир – са рагъ ви,
Шагьни Шалбуз – даяхар тир кьве дагъ ви,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!

Касдин гьуьлуьхъ хьитин авай деринвал,
Булахрихъ хьиз, авай верцIи ширинвал,
Лезги туьнт кьил ийиз, квачиз серинвал,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!

Дидед чIалал рахаз, хъуьрез, шадвилив,
Амай чIалар хьиз, дережа садвилив;
Гьар са мурад кьиле тухуз фадвилив,
Кьабулнавай лезги чIалан сувар я!

Жуван чIалан чирун патал девлетар,
Шаирри чи чIугваз хьана зегьметар.
Вири халкьди гун паталди къиметар,
Кьабулнавай лезги чIалан сувар я!
Тикрар:
Лезги чIал чи язва кьилин винизвал,
Чаз, лекьериз багъишнавай лувар я!
Хайи диде, ватан хьтин азивал,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!

=КIарудикай са шумуд гаф=

КIару вилериз такурбуруз ам вуч сувар тир чидач. Амма, гатфарин пIинияр чарадай вахтунда кIарудикай рахадайбурбур, такур ахварар ахъайдайбур пара хьанва, за абур айибзавач. КIанзава а ксариз чпин девирдани кIарудин - пIинийрин сувар акуна. Гила хьиз туш, къе сад-кьве кас ава вичин кIвалихъ галай са тIимил хьайитIани чкада, гьар жуьре къелемар акIурдайла, виридалай вилик, жезмай кьван фад чрадай урус жуьредин яру ва лацу пIинийрин къелемар акIурна, чпин аялар ва хизанар шад ийизва.
Къадим заманайрилай инихъ, КIарудин сувар - Куьреда машгьур тек са сувар тир лагьайтIа, зун ягъалмиш жедач. Куьредин хуьрерикай пIинийрин багълар авайбур, Алидхуьр (гила ам Кьасумхуьруьн акахьна, санани а хуьруьн тIвар амач. Гьатта, цIийиз эцигзавай школадин дараматдал кьванни, Алидхуьруьн юкьван школа тIвар хкун хъувунайтIа хъувунайтIа. Куьз лагьайтIа, Кьасумхуьр ва адан тарих, Урусатдин гъилик акатайдалай кьулухъ, арадал атанвайди я. Мулкарал гьалтайлани, пIинийрин багъларал гьатайлани Алидхуьр районда чIехибурукай сад тир. Абур кьакьан кIунтIарилай дугуниз советрин властдин девирда эвичIайбур я. Эвел КIару Алидхуьруьн багълара кьиле фена. Чи дах, Алидхуьруьн езне яз, ада са суварни ахъайдачир. КIарудин сварар тухун патал, Советрин гьукумат хьайила, пIинийрин сувар Алкьвадин жемятдиз чпин багълара, Курхуьруьнбуруз – чпин багълара, Агъа-СтIалвийриз – чпин багълара тухвана кIанзавай.
И гьуьжетра гьатунихъ чпин метлеб авачиз тушир. Чаз алай вахтундани аквазва, «Шииратдин сувар» кьиле тухудайла, Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейман хайи районда ва чIехи шаир хайи хуьре тухузва. Амай хуьрерай, яргъал шегьеррай аниз къвезвайбур, са кьвадар рехъ атIана, садбур улакьра аваз, масадбур яхди, вири халкь ваъ, кIеретIар я къвезвайди. Амма АгъастIалвийривай и суварик хуьр санлай атана, ял яна, яб акална ва тамашна хъфиз жезва. ГьакI хьайила, КIарудизни атун – вирибуруз регьят кар тушир. Зарафатдин мисални авайди я. Яхулай са кас, КIарудизни къведа, шадвилерини тамашда, ва гьавайда недай пIинийрин дад кьванни акун патал, ЦIинитIдал кьван атайла, адаз, са нин ятIани, КIарудай хъфидайла, гьебедин тIеквендай аватай чIулав пIини жагъана. Тади кваз, уф гана, пIини нез кIан хьана. Эвел адан дад акуна, акъваз хьана:» За инай агъуз фин хъувун квез лазим я? ПIинидин дад акуна кьван, абурун виридан дад гьа им тушни?- лагьана, элкъвена хъфидайла, вич КIарудиз фейиди гьикI успатда? Адани, чIулав пIинидин цил вичин чинал алтадналдай.
КIаруяр Алкьвадрин ахпа йисара Куьрхуьруьн багълара кьиле фена. Эхиримжи йисара Агъа-СтIалрин багълара тухвай «ПIинийрин суварар» иллаки эхиримжидини хьана ва СССР-дин сергьятра малум жедайди хьана. А чIавуз ПIинийриз туькIуьрай манияр, гилани лезги радиондин «Къизилдин» фондуна ама. А чIавуз ягъай еке шикилар хейлин журналра ва газетра ама. Ана авур мярекатар, за инал са сад тикрардач, са Агъа-СтIалрин колхоздин фермадай тук1ур маларин шурвайри багълар хуш къведай ниди къачунвай. Гьа эхиримжи суварни а кьадар гурлуди ва кIамай кьван тIуьнар-хъунар авай зурлуди хьана хьи, Аллагьдиз шуькуьр, ахьтин къати марф - юргъ къвана. Инсанар кьилелай кIвачералди кьежирна, хъвана гижи хьанвай кьилер секинарначиртIа, кукIунар-чухунарни хьун мумкин тир
Са кьве гаф «КIарудин суварал» чан акьалдаруникай. Эхь, хъсан тир ам давам хъувунайтIа ва чан хканайтIа. КIару – ПIинийир сувар, Чепе Цуькверин сувар кьиле тухудайла, Алидин хуьрел, Алкьвадрал, Курхуьрел, Агъа-СтIалдал пIинийрин багълар алай. Къе абур кIанерай акъудна, чилер маса гана, са бязибуру чпин жибинар ацIурна. Базардилай къачуна, пIинийрин сувар ийидани? Кас амачир Чепелрал цуькверин сувар тухудани? Лугьудайбур пара ава, Аферин Имам Яралиеваз, икьван чIавалди чахъ къагьриман Шарвили авайтIани, эпос кIватIна, ам рандайрай яна, ктабар акъудна кьиблепатан ва са кьадар амай районрин векиларни галаз Шарвилидин сувар тухузвайди. Гзафбуруз ам регьят кар хьиз ава. Алакьда лагьай чIалалди чна вири крар Яралиевал вегьен тийин. Алкьвадар Гьасан эфендиз сузей, Алкьвадар ва ДаркIуш канал, вири гьадан гьунардалди кьиле физвайбур я. Мад чахъ ина чунни ава лугьудай пул квайбур, районрин кьилер авачни? Эгер гьа сувар кьиле тухуз кIандайбур аватIа, чна сифте пIинийрин багълар кутан, амай акъажунар чавай мус хьайитIани тухуз жеда. Жуван уьмурда хейлин суваррик иштирак авурвиляй, уьмуьрдин юлдашни чун чаз КIаруда акун кьисмет хьайивиляй за са ихьтин шиир бахшнавай.

КIАРУ ВУЧ ТИР?

ПІинид тарар – лампа куькІуьр,
Ашукьар къвез, кьуна чуьнгуьр,
Сад Аллагьдиз ийиз шуькуьр,
Цуьквер - лацу, цІару вуч тир!?
Вичелди желб ийиз фикир,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Хивни Кьурагь, гуьне хуьрер,
Агъулар къвез, тукІваз гьерер,
Ачух ийиз рикІин сирер,
Берекатрин ару вуч тир?
Гад кІватІализ, элкъвез регъвер,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Санал чуьнгуьр, санал зуьрне,
Пагьливанрин къуьнер-къуьне,
Агь, тамашна кІандай куьне!
Манийрин сел гурлу вуч тир?
ПІинияр нез, къацІуз чене,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Лугьун-хъуьруьн, кеф-кефият,
Жагъанвайди хьиз гьуьруьят,
Кваз такьадай пар - азият,
ВикІиник квай сару вуч тир?
Яшлубуру гуз несигьат,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Берекатар бул жедалди,
ХъуьтІуьз, чими къул жедалди,
Гад кІватІална, зул жедалди,
Гьар са чубан хару вуч тир?
Суьруь ацІай дул жедалди,
Куьредавай кІару вуч тир!?

БалкІанраллаз ийиз чамар,
ЧІура, цІингав ягъиз ламар,
Чуьллерикай хьана гамар,
Гьар садан рикІ кьару вуч тир?
Пешеривди рахаз тамар,
Куьредавай кІару вуч тир!?

КІару! КІару! Куьред КІару!
Ал пІинийрин сувар я хьи!
Ачухзавай рикІни хуру,
Муьгьуьббатдин лувар я хьи!
Мел-мехъерриз ухшар авай,
Куьредавай кІару вуч тир!?

==Аялрин бахчайри тербиячийриз=
Гьуьрметлу дустар, кьиса авайди тир, са кьуьзуь касди хатрут къелем ак1урдайла, тегьер авуна, хатрутар жедалди ваз вун амукьдат1а чидани лугьуз, суал гайи. За ам чи аялриз чирун, дуьз тербия гуниз куьмек патал пуд касди лугьудай шиир туькуьрнава. Лазимвал атайт1а, менфят къачу.
Сажидин

КЬУЬЗУЬ КАС

Автор:
Кьуьзуь са кас, тIвек акъудиз чиляйни,
Алахъзавай, къелем кIан яз акIуриз.
Зарбдиз кIвалах къвезвачтIани гъиляйни,
Адан патав атана сад, чукуриз,
Кьуьзуьдавай хабар кьуна, хъиляйни:

Жегьил:
-Вун атана акъатна виш йисариз,
Ви квез я ам – хатрут къелем акIурун?
Гъавурда тваз, эвичIдач зун яцIариз,
Четин ятIан зи гъавурда акьурун.
Ваз вахт амач, яб гудай зи тарсариз. –

Кьуьзуь кас:
-Вун вуч лугьуз хьанватIа зал гьавалат?
Атанвани вун яд авай бедре гваз?
Ваз чидачни зи зегьметдин агьвалат?
Яд гъайила, жуван тарсар це на заз!
Куьмек гуз кIан туштIа, вун залай алат!

Жегьил:
-Вуна къелем акIарна, ам бегьердал
Къведалди, вун амукьдани чидан ваз?

Кьуьзуь кас:
-Ам вуч гаф я, мез тIушунвал зегьердал,
Ширинардай, мед ва я вирт гъидан ваз?
Регъуь кьванни туш, рахаз и тегьерда!

АмукьайтIа, занни неда хатрутар.
Зун кьейитIа, неда халкьди, аялри.
Суваб тушни акIур авун хатрут тар?
Вун тухванва ви чIуру тир хиялри.
И дуьньядал амукьда зи хъсан тIвар! –

Жегьил:
-Заз эвелдай акур чIавуз сир хьана,
Кьуьзуь буба, зун чIурукIа рахана,
Вун гьахъ тирди заз рикIивай чир хьана.

Кьуьзуь кас:
-Заз ви сивяй, гила дуьз гаф жагъана,
Заз кIанзава чаз авадан хуьр хьана.

Автор:
А жегьилди, кьуьзуь касдиз яб гана,
Багъиш авун тIалабна хьиз, къубудай,
Ялиз-ялиз бедре ацIай яд гъана.
Яшлубурухъ яб акал, дуьз лугьудай.
Сагъ яз ама, кьуьзуь кас кьин, таб хьана!

=Тербиядин темадай=
Сажидин
БЕС ХЬУРАЙ!!!
Али-Абас - буба – 80 йис
Али-Хан - гада – 40 йис
Яру-Гуьл свас – 35 йис
Вели-Бег-хтул – 10 йис
Автор – 60 йис
КIвал. Али-Абас, дивандал ацукьна, кIвалин дакIардай чуьлдиз тамашзава.
Али-Абас
Къурбанд хьайи лезги дагълар,
Зунни куьн хьиз, кьуьзуь ятIа?
Амач чуьлда хпер, малар,
Куьн и кардал рази ятIа?
Агь, зи жегьил вахт яз кIандай,
Низ чида вуч ийидайтIа?
Акъакьзамач мад зи чандай,
Чизмач, мад вуч хъийидатIа.
Яру-Гуьл
(Къужадиз ван текъведайвал, Али-Ханаз)
Валлагь итим, кьуьзуь кьиляй,
И къужадин руьгь фенватIа?
ЭкъечI жезмач санихъ кIваляй,
Муьгьуьббатдал рикI фенватIа?
Къари кьейи йикъарилай,
ТIебиатдал ашукь хьанва.
ЖагъанайтIа, мукьварилай,
Паб гъидай, жув ацукь хьана.
Али-Хан
Ваз вуч кIан я, чи дахдивай?
Тамашункай авач зиян.
Къакъатнаваз кIвалахдивай,
Дуьнья акваз, хьанва пиян.
Яру-Гуьл
Аквазван ваз, лугьуз чIалар,
Акьулни ваз хибри хьанва.
Чуьлда авай цацар-валар,
Адаз виртни гъери хьанва.
Югъ атай кьван кутуна кIуф
Заз кьвед лагьай къари хьанва.
Къулазни кваз, гуз тежез уф,
Яб гудай кьван къуьруь хьанва.
Жува кьванни на адаз лагь,
Буюрмишиз, аялар туш.
Чун лукIар туш, я амни шагь,
Ибур, са зи хиялар туш.
Гагь вахъ кикIиз, гагь зав рахаз,
Буйругъар гун, бес хьурай, лагь!
Аялдихъни кикIиз, чухваз,
Гьарай-вургьай, квез хьурай лагь!
Али-Хан
(кьил галтадарда, свас къецел экъечIайла, Али-Абасаз гада аквада)
Дах, къвемир хъел, лугьун са гаф,
Кисна ацукь, квез я рахун?
ИситIани тIуьртIа гзаф,
Авайдалай жеда яхун.
Али-Абас
Акьулар гуз бубадиз на,
Вунни ви паб – куьцIезва, хва.
Кис хьухь лугьуз, бубадиз на,
КIвалер михьиз уьцIезва, хва.
Кими крар акур чIавуз,
Акъваз жезвач, талгьанамаз.
Чилиз фидан ва я цавуз,
Жаваб це заз, я аннамаз?
Али-Хан
И сефер заз ая багъиш,
Мад рахамир, аялар туш.
Гьар са кIвалах ийиз битмиш,
Зунни зи паб – кагьалар туш.
(сегьнедин са пипIехъай)
Автор
ИкI алатна, са кьадар вахт,
Али-Абас лал хьайид хьиз.
ГьикI ятIани, кат хьана хьиз бахт,
Бубани хва къал хьайид хьиз.
Нянин бере, малар вири
Хтана, тек са лам квачиз.
ВацIай экъечI тежез кьери,
Амукьда кьван, улам течиз.
КIвалевайбур хьанвай секин,
Агална хьиз, варар къеняй.
Акъвазиз мад амач мумкин,
Акъатзава, кIанчI хьиз кIаняй.
Али-Абас
(вич авай кIваляй, ламра хьиз гьарайда)
И-ан, и-ан! Иан я хьи,
И-ан, и-ан! Зиян я хьи!
ГьикI акъвазда, лал хьана зун,
Дили хьана, пиян я хьи!
(чеб авай кIваляй)
Вели-Бег
Диде, диде, бубадикай,
И-ан – ийиз лам хьанва хьи!
Яру-Гуьл
КичIе тежер тубадикай,
Секин тежез, гъам хьанва хьи,
Али-Хан
ГьарагъуйтIун, кисна, це яб!
Яру-Гьуьл
Мад завай гуз хъижезмач таб!
Вели-Бег
Секин хьухь, бах!
Али-Хан
Секин хьухь паб!
(сегьнедин пипIехъай)
Автор
Экуьн кьиляй чуьлдай гада
Хтана, лам кьена лугьуз.
Рахуникай амач файда,
Тек са лам я, гена, - лугьуз.
(Али-Абас, Алихан, Яру-Гуьл, Вели-Хан)
Али-Хан
Багъиш ая, чаз, чан буба,
Лам кьена, лап зиян хьана.
ГъалатI хьана, инал зурба,
Ваз и кIвалах аян хьана.
Али-Абас
Я ахмакьар, накь нянихъ за,
Шумуд гъилер И-анарна.
Гьар къуз папа ийиз арза,
Вун лам хьтин пиянарна.
«Чи бубадкай лам хьанва, бах»,-
Лугьуз, хтул хъуьрез хьана.
Сусан кIвачер, атана захъ,
Рахаз хьанач, мерез хьана!
(пердедин эхирдиз)
Автор
КIвале акьул гудай ксар,
Рахуникай куьцIейтIа, куьн?
Кьун тавуртIа, гудай тарсар,
Вучда кIвалер уьцIейтIа куьн?
Кьуьзуь ксар гьар са кIвалин,
Гьам акьул я, гьамни девлет.
Зи мурадни сад я кьилин,
Гьич садани мийир къилет!

АМАН ДЕВИР
Аман девир, кьаз алахъмир чІуру яз,
Чаз-инсанриз туьнт рикІер це девлерин.
Тупар ягъун квез герек я кьуру яз?
Камаллу тир рагьберар жен эллерин.
Кьилел алай ракъини ваз экв гуда,
Ви далудихъ Шагьни Шалбуз дагъ гала.
Хайи Чили дидеди хьиз нек гуда,
Шарвилидин бегьер гудай багъ гала.
Девирдикай багьнаяр кьаз кІан жемир,
Куьн дидейри игитар жез хайила.
Ватан патал чан це, лал тир къван жемир,
Гьуьрметдивди тІвар кьун патал кьейила.
КІвалер, малар – эбедлух туш, чкІида.
Амукьдайбур аферинни няне я.
Вун кьегьел хьухь, гьар са кІвалах туькІуьдай,
Уьзуьагъдан кьил гьамиша вине я.
ЯцІу гафар ийимир на Сажидин,
Я вунани авач авур кьегьелвал.
Баркаллу жен гъвечІидини чІехиди,
Хъуьруьн тавун патал хуьр-кІвал, мегьел вал.
БУБАЙРИН ЙИКЪАЗ
Гьикьван ни вуч лагьайтІани, диде хьиз,
Бубани чаз, диде хьтин ширин я.
Абур кьведан тавазивал рикІе хуьз,
КІанивал зи океан хьиз дерин я.
Къе бубадин Югъ чна къейдзаватІа,
Буба Дагъ я кьил гъетерихъ кикІизвай.
РикІевайвал лагьана кІанзаватІа,
Буба анжах диде себеб жагъизва!
Кьилди завай жедач сувар мубарак,
Диде, буба – къакъд тежер дагълар я!
Захъ амачтІа, амайбуруз табарак,
Диде, буба емиш тарар багълар я!
Сагъ хьурай чи дидеяри бубаяр,
Сад – Шарвили, свсни адан Эквер я.
КІвал кутазвай, хуьр кутазвай. Убаяр,
Буба Вирт я, дидени заз Шекер я!
Абдул Меджидов Как жаль что вы будете ценить и возвышать его после смерти.Я желаю ему долгих лет жизни и всех земных благ.Такие люди рождаются раз в 100 лет.
Джамиля Джамиля Присоединюсь к добрым поздравлениям Гасангусейна и от всей души желаю юбилярю здоровья и долгих лет жизни...
Хизри Асадулаев Дорогой Сажидин, от всей души искренне!- поздравляем с юбилеем! Здоровья Вам желаем, бодрости духа, творческого подъема и новых вершин Олимпа пера, благости Всевышнего и большого счастья в окружении любимых и близких!
=Друзья обо мне=
Доброго времени суток, дорогие и уважаемые друзья!
Сегодня свой славный 85 – летний юбилей празднует талантливый, одаренный дагестанец, известный Дагестанский поэт - гений, педагог, наставник молодежи, член Союза писателей России, член Союза журналистов России, Заслуженный работник культуры, Заслуженный наставник молодежи Республики, Отличник образования ДАССР, Член Совета Старейшин Кавказа, Саидгасанов Сажидин Саиджамалович.
Дорогой Сажидин Саиджамалович, примите наши самые теплые поздравления в честь вашего юбилея!
Вы вносите большой вклад в развитие российской системы образования, наставничества, культуры и искусства, снискали искреннюю любовь тысячи дагестанцев - ваших воспитанников. Вы завоёвывали всенародную любовь. В Вашем творческом багаже – более I000 самых ярких работ, лирические, трогательные и удивительно – народные искренние стихи, наполненные любовью к своей стране и своему Великому лезгинскому народу, переведённые на русский, дагестанские и другие языки братских народов бывшего СССР, а также опубликовано во многих журналах и газетах республики и в других массовых изданиях. У Ваших бесценных работ и написанных на них песен счастливая судьба, они вне времени и всегда популярны, их с удовольствием исполняют известные лезгинские - дагестанские – российские эстрадные артисты, барды, ашуги.
Ваши стихи, поистине народные, стали классикой дагестанской эстрады, их знают и с удовольствием поют тысячи и тысячи людей. Удивительно лиричные, мелодичные, жизнеутверждающие и позитивные, они пробуждают в душе самые лучшие чувства к великому лезгинскому народу, наполняют радостью и оптимизмом.
Неизменно увлеченный и энергичный, Вы всегда на взлете, в самом расцвете сил, много работаете и щедро делитесь со своим прекрасным народом, Вашими преданными поклонниками, оптимизмом, хорошим настроением и радостью от встречи с искусством.
Мы все с благодарностью вспоминаем своих учителей и наставников. С первых школьных дней они ведут нас по интересному, но очень сложному пути познания окружающего мира, учат самостоятельно мыслить и принимать решения, совершать открытия и добиваться поставленных целей, нести ответственность за свой выбор. Этот праздник наполняет наши сердца любовью и признательностью к педагогам, делающим свое благородное дело с подлинным мастерством, душевной теплотой и отзывчивостью. В их руках судьба подрастающего поколения, а значит – будущее нашей страны!
В этот праздничный день позвольте от всей души пожелать Вам, многоуважаемый САЖИДИН САИДЖАМАЛОВИЧ, крепкого здоровья, счастья, вдохновения и новых творческих успехов в осуществлении всего задуманного! Пусть поддержка друзей всегда окружает Вас на жизненном пути, а желания – непременно сбываются. Мира и благополучия Вам, Вашим родным и близким!
С глубоким уважением, Председатель Фонда патриотического воспитания молодежи имени генерал-полковника Магомеда Танкаева, Гасангусейн Абдулжелилов.
ФОНД ПАТРИОТИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ МОЛОДЕЖИ ИМ. ГЕНЕРАЛ-ПОЛКОВНИКА МАГОМЕДА ТАНКАЕВА
=Друзья обо мне=
Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
Сажидин муаллим – это глыба, это - человечище, это - Человек, в котором аккуммулирована бесконечная энергия! Энергия, с которой он бескорыстно делится со всяким, кто хоть как-то может использовать ее во благо людей. И, в то же время, если у кого-то не хватает смелости прийти к нему, то он сам их найдет. У него острый глаз и хватка на таких людей и такие идеи. Это еще раз говорит о том, что он выше нашей житейской суеты, он вне времени, он видит гораздо объемнее - дальше и глубже, чем мы.
Он – один из столпов, которых, к сожалению, остается все меньше и меньше, держась за которые, опираясь на которые, - народ становится Народом. Нам надо беречь таких людей!
Уважаемый Сажидин Саиджамалович! Я бесконечно рад тому, что и мой скромный труд попал в поле Вашего зрения и получил порцию Ваших наставлений! Теперь я могу гордиться этим, спасибо Вам!
Сажидин муаллим! Позвольте Вас поздравить с Вашим юбилеем! 85 лет – для Вас, возможно, повод, чтобы посмотреть назад, окинуть взором сделанное и попытаться как-то оценить себя со стороны. Но я и мои друзья видим в Вас – человека, которому возраст – не преграда, человека, у которого мудрость и высота духа живут вместе. Мы и наша молодежь очень сильно нуждаемся в Вас!
Здоровья Вам, уважаемый аксакал!
Мариф Кадимов‎
Гьурметлу Сажидин стха! Инал гзаф рик!ин сидкьидай гафар лагьанва. Аллагьди квез яргъи уьмур гурай! Куьн куь рик!е авай мурадрив агакьрай! Куьн к!ани инсанар гьамиша куь къвалаг хьурай! Амин!
Ноябрь Бейбутов Мои искренние поздравления Сажидин стха! Здоровья, благополучия, успехов! Мы тебя уважаем и ценим - есть с кого брать пример новым поколениям!
Замира Мейлановна От всей души поздравляю зи рикI алай Сажидин буба ,Аллагьди хуьрай куьн ,виш йисан юбилейрих агалкьурай
=БаркалЛа "Самур" газетдин кьилин редактор Седагет вахаз=

ЧИ АЯМДИН СТIАЛ СУЛЕЙМАН
Авайвал лагьайтIа, «85 йис» гафар адав къвезвач. Акунрайни, къилихрайни викIегь кас яз, лезги медениятда, шииратда вичин кьетIен чка кьунвай, чIалан гьуьжетунра гзаф¬бур галудиз алакьдай, гъиле датIана къелем авай Сажидин муаллим рикIин экв чиниз хъичирнавайбурукай я.
Sedaget Kerimova.
=Гьуьрметлу ФБ-дин дустар, са кьадар юлдашриз Лезги Газет-дин са нумрадай и макъкла акуна, амма Лезги Газет яз са вад кас къуллугъчийрин макъалаярни шиирар гана, и макъаладиз анай чка жагъун тавуна, архивдиз яна, чпин ч1алалди сайтдиз.
Са гзафбуруз а макъаладин ц1арар сиверай ванер атана, амма чпин вилералди акуна, к1елиз тахьайвиляй, абуру заз минет авуна са сеферда иниз кьванни акъудун. Завай дустарин кефи хаз хьанач. Садра мад гузва. И кардалди, жува жуван тариф тикрарзава лагьана, айиб тавун т1алабда.
ХАЛКЬДИЗ СЕЙЛИ ШАИРДИН ЮБИЛЕЙ
Дуьм-дуьз кьудкъанни вад йис идалай вилик, I933-йисан 2-майдиз, Агъа-Стlалрин хуьре, къенин юкъуз лезги халкьдиз сейли шаир Сажидин Саиджамалович Саидгьасанов дидедиз хьана.
Халкьдин милли меденият, эдебият ва тарих гзаф кlани, вичин камаллу уьмуьр гьа и хилера зегьмет чlугуниз бахш авур ва къенин юкъузни, «кьуьзуьвилихъ юзадай мажални вахт авачиз», вичин кар давамарзавай Сажидин муаллим са шумуд терефдихъай алакьунар авай инсан я.
Къе вичин 85 йисан баркаллу юбилей къейдзавай эдебиятдин агъсакъалдин – тlвар-ван авай шаирдин, публицистдин, тамашиятчидин, гьикаятчидин, таржумачидин, фольклорчидин, муаллимдин ва жегьилрин начигьатчидин адресдиз кхьидай алхишдин келимаяр чахъ тlимил авач. Амма юбилейдин юкъуз сифте нубатда адан уьмуьрдин рекьикай, эдебиятдин рекье икьван чlавалди чlугур бегьерлу зегьметдикай къейд тавуна жедач.
Мектеб куьтягьайдалай кьулухъ Сажидин Саидгьасанова Туьркменистандин Мары шегьерда хуьруьн майишатдин училище куьтягьна. Агалкьунралди училище куьтягьай жегьил пешекар Э-I400 маркадин экскаваторщиквиле тайинарна. Кьве йисуз Къара-Къумдин чуьллера памбагрин, цIипицIрин ва салан майваяр патал Амударья вацIай яд тухузвай къаналдал кIвалахна.
Ватандиз хтай Сажидин Саиджамалович кlвалахдикай къерех хьана акъвазнач. Ада жуьреба-жуьре майшитра, гьа жергедай яз колхозда, консервияр гьасилдай заводда кlвалахна. «Сельхозтехника» МРО-да, Кьасумхуьруьн инкубаторный станцияда чlехи электромеханик яз кlвалахунихъ галаз сад яз, ада инженер-механик пешедай Буйнакс шегьердин хуьруьн майишатдин техникумни куьтягьна. Хайи чlалални эдебиятдал рикl алай Сажидин Саиджамаловича В.И. Ленинан тlварунихъ галай университетдин урус ва Дагъустандин чlаларин факультетда заочнидаказ кlелна. И йисара райкомдин ДОСААФ-дин председателвиле, «Коммунизмдин гатфар» газетдин хсуси корреспондентвиле кIвалахна. Чlалан илимдай кьилин образование къачур жегьил пешекар I974-йисуз хайи хуьруьн юкьван мектебдиз хъфена. Адетдин муаллимрилай тафаватлу яз, яратмишунихъ ялзавай С.Саидгьасанова вичи тарс гайи аялар хуьруьн къене авай яшлубурувай тарихдикай, чIалакай, СтIал Сулейманакай, СтIал Саядакай, Ватандин ЧIехи дяведа къагьриманвилелди чан гайи Стlал Мусайибакай, Балакъардаш Султановакай, халкьдин сивин яратмишунрикай гьевесдивди цlийи малуматар кIватIунин кардал желбна. Къейд тавуна жедач, ада тешкилай «Чешме» тlвар алай кружокдин жуьреба-жуьре иштиракчийри 25 йисан къене халкьдин тарих, меденият ва эдебият патал бегьерлудаказ зегьмет чlугунин нетижада лезги эдебиятдин суфрадал «Зи Стlал Сулейман», «Риваятрин камари» ктабар, Саядакай малуматар ва адан суьрет атана. «Чешмедин» иштиракчийрин зегьметрикай а девирда газетризни журналриз макъалаярни акъатнай. Сажидин муаллимдин алахъунар себеб яз, бажарагълу художник Къадим Къадимова Стlал Саядан къамат арадал хкана.
Юбилярди рикlел хкизвайвал, вичи, чи ватанэгьли, РККПСС-дин секретарь Роза Агъахановади ва Стlал Сулейманан хтул Лидия Стальскаяди Киевда СтIал Сулейманан тIварунихъ галай куьчеда Дагъустандин делегациядихъ галаз са гьафтеда шаирдин юбилейдиз талукь суварик иштиракна.
Сажидин Саидгьасанов цlудралди шииррин, гьикаятдин, тарихдин ктабрин автор я. Адан агалкьунар I993-йисуз РД-дин Верховный Советдин Гьуьрметдин грамотадалди къейдна. I996-йисуз адаз «РД-дин медениятдин лайихлу къуллугъчи», 2003-йисуз «РД-дин жегьилрин лайихлу насигьатчи» тlварар гана. Алатай асирдин эхирра Сулейман-Стальский районда «Куьредин ярар» медениятдин макан ва ихьтин тlвар алай газет арадал гъунин кардикни Сажидин муаллимдин кьетlен пай ква. Са вахтара ада Стlал Сулейманан тlварунихъ галай мергьяматлувилин фонд тешкилна, «Билбил» тlвар алай азад газетдин са шумуд нумра чапдай акъудна.
Шаирдин къелемдикай жуьреба-жуьре йисара «Вун накь вучиз атаначир?», «КIватIи-КІватІаш», «Аламатар», «Ни гуда заз жавабар», «Зуьрнедин ван алаз», «Риваятрин камари», «Шииратдин ялавар», «Зи СтIал Сулейман», «Куьн патал, чан аялар», «Ярагъви ашукь Уьзден» ктабар, «НуькI хала» пьеса, «Ашукь Уьзден» повесть ва вишералди маса эсерар, публицистикадин, тарихдин важиблу макъалаяр хкатна. Ада аялар патал кхьенвай шиирар кIелзавайбуру хушдиз кьабулна, абуруз критикри хъсан къимет гана. Адан хейлин эсерар учебникрани гьатнава. Дагъустандин газетрилай, журналрилай гъейри, аялриз талукьарнавай адан эсерар Москвада «Колобок» ва «Дошкольное воспитание» журналрани чапнава.
Сажидин муаллимдин гзаф шиирар манийриз элкъвенва. Адан чlалариз машгьур композиторар тир Сейфуллагь Керимова, Зейнал Гьажиева, Мегьамед Гьуьсейнова, Омар Аюбова, Падишагь Киберова, Халил Халилова, Маина Абдулмуталибовади, Къагьриман Ибрагьимова ва масабуру музыкаяр кхьенва. Адан манияр Ризабала Агъабалаев, Тарлан Мамедов, Даниял Къазиев, Роза Магьсумова, Седакъет Саидова, Залина Шамова хьтин бажарагълу манидарри тамамарзава.
Республикадин сергьятра, гьатта адалайни къеце кьиле физвай медениятдин вири мярекатра Сажидин муаллимди ашкъидивди иштиракзава. Гьавиляй лезги магьалра ам чин тийизвай, адаз гьуьрмет тийизвай са хуьрни авач. Шаир садрани акъвазнавач. Алай вахтунда ада Сулейман-Стальский райондин КТВ-да милли эдебиятдизни медениятдиз талукь итижлу передачаяр, «элкъвей столар» кьиле тухузва. Гьеле 4 йис тамам тахьанвай жегьил яз адан «Азиз Сулейман» тlвар алай шиир райондин газетдиз акъатна. 70 йисан тежрибади лигимарнавай къелемчи агъсакъалдивай алай вахтунда халкьдин вилик уьзуьагъвилелди дамах ийиз жеда. Сажидин муаллим дамах миллетперес, ватанперес, дамах гвачир, къени, умун хесетрин инсан я.
Сажидин Саидгьасанов къенин девирдихъ галаз кам-камуна аваз вилик физва. Ам интернетда кардик квай соцсетра, кьилди къачуртlа, «Фейсбукда» датlана иштиракзавай, гьар са вакъиадиз, месэладиз вичин кьетlен ва къанажагълу баян гузвай камалэгьли я. Къейд ийин, Сажидин муаллимдихъ вичин хсуси сайтни ава. Хиве кьуна кlанда, къенин юкъуз гьатта юкьван яшдив агакьнавай гзафбурувай компьютердихъ ацукьна кlвалахиз жезвач. Амма Сажидин муаллимди гьатта принтердин куьмекдалди «кlвалин чапханада» са бязи ктабрин 4-5 экземплярарни чапнава. Халкь патал менфятлу, масанра чап тахьанвай материалар тирвиляй, квахь тавурай лагьана, ада абур ктабханайрал агакьарзава. Сажидин Саидгьасанов РФ-дин писателрин ва журналистрин Союзрин, Лезги писателрин Союздин членни я. Са шумуд йисуз ада райондин медениятдин управленидин начальникдин заместителвилени кlвалахна.
Сажидин муаллимдин яратмишунрикай лезги эдебиятдин тарихда алимри, муаллимри ва хейлин къелемчийри чпин гаф лагьанва ва и кар давамни жезва. Шаирдин бажарагъдин вири терефрикай рахун регьят карни туш. Адан яратмишунрин алем дерин ва гегьенш тирвиляй гьуьлуьв гекъигиз жеда. Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардаша лагьайвал, «кьун хьайитlа вирибурун тlварар за, мумкин я бес тахьун са тонн чарар заз».
Эдебиятдин рекье авунвай кlвалахар фикирда кьуртlа, зи фикирдалди, Сажидин Саиджамалович Саидгьасановаз Дагъустандин халкьдин шаир лагьай тlвар фадлай гана кlанзава. Гьар гьикl ятlани, ам халкьдиз гзаф сейли инсан я. Къуй адахъ мягькем сагъламвал хьурай! Вич кlубан яз виш йисан юбилей къаршиламишдай югъ акурай!
Куругъли КЪАЛАЖУХВИ,
02.05.20I8-й.

Амина Малиева Яргъи уьмуьр, сагъ чан,Вичин к!валахда агалкьунар хьуй, чи Сажидин муаллимдиз!
Наира Шихнабиева Мубарак хьуй Сажидин муаллим квез! Яргъи уьмуьр гурай Аллагьди, сагъ чан ва яратмишунрин рекье ч1ехи тир агалкьунар хьурай!
Мурат Шахтаманов Уважаемый Сажидин Саиджамалович, от всей души поздравляю Вас с Вашим юбилеем. Желаю Вам крепкого злоровья и еще много, много лет плодотворной и счастливой жизни на радость всем Вашим близким и поклонникам. Учимся у Вас оптимизму и жизнелюбию. Ценю дружбу с Вами. Удачи и вдохновения Вам.
Римма Волкова С юбилеем, дорогой Сажидин-ака! Доброго здоровья, счастливого творчества, радости, новых успехов!
Gasan Stalvi Долгих лет и крепкого Кавказского здоровья!!! Чан сагьрай кьун, муалим !
Камила Гюльахмедова Ви чандиз Аллагь куьмек хьурай ,чан Халу

Гасангусейн Абдулжелилов Дорогие друзья! Рад сообщить Вам приятную новость, что консолидированным решением общественной комиссии известный Дагестанский поэт – ГЕНИЙ 21 ВЕКА, педагог, наставник молодежи, член Союза писателей России, член Союза журналистов России, Заслуженный работник культуры, Заслуженный наставник молодежи Республики, Отличник образования ДАССР, автор сотни книг и поэтических публикаций наш глубокоуважаемый САИДМАГОМЕДОВ САЖИДИН САИДЖАМАЛОВИЧ к славному Юбилею за особые заслуги перед обществом представлен к Ордену «ЧЕСТЬ И ГОРДОСТЬ ДАГЕСТАНА» - ЗОЛОТОЙ ОРЕЛ.
Позвольте от всего сердца пожелать дорогому САЖИДИН – ХАЛУ крепкого дагестанского здоровья, неиссякаемой бодрости на долгие, долгие годы, семейного счастья и поэтического вдохновения!
Пусть уважение друзей- земляков и коллег - поэтов, любовь близких - родных неизменно помогают Ему во всех жизненных творческих испытаниях, а успех и удача сопутствуют всем его начинаниям и жизненным планам!
Удалить или скрыть

Михаил Поздняков Дорогой Сажидин Саиджамалович! С юбилеем! Кавказского долголетия, творческих успехов, счастья

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов Спасибо родной брат. Очень рад, что вы мне поздравлял. Я всегда нахожу время следить и радоваться за вашим неутомимым литературными мероприятиями. У вас же советский союз. Не то что у нас.
Оруджева Гюлизар Сажидин муалим, присоединяюсь к поздравлениям, и желаю всего того чего вы сами себе желаете.Вы заслуживаете очень высоких наград.Живите и радуйте нас по жизни.
Тавсият Мейланова Искренне, от всей души поздравляю вас с заслуженной наградой, Сажидин муаллим. Искренне рада за вас, и дай вам Аллагь здоровья творить свои чудесные стихи, на радость всем нам, на долгие года.
МУШТУЛУХ! На сессии депутаты Районного Собрания единогласно приняли решение о праздновании в районе Дня лезгинского языка ежегодно 10 октября.=
ЛЕЗГИ ЧIАЛАН СУВАР Я
Гьам зегьметда, гьам женгина герек яз,
Четин чIавуз, Шарвили хьиз, зирек яз,
Вири чIалар чирун патал куьлег яз,
Кьабулнава Лезги чIалан сувар я!
Къуба, Самур, Куьре, вири лезгияр,
Рахаз вердиш, ачух ийиз кефияр,
Сад хьун патал вири мукьва-кьилияр,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!
Сад Аллагьдин кьадардалди жагъай чIал,
Етим Эмин, Сулейман чав рахай чIал,
Чун гьамиша гъалибвилихъ тухвай чIал,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!
Гьажи – Давуд, Мегьаммедни ярагъви,
Мирзе Гьасан эфенди тир – са рагъ ви,
Шагьни Шалбуз – даяхар тир кьве дагъ ви,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!
Касдин гьуьлуьхъ хьитин авай деринвал,
Булахрихъ хьиз, авай верцIи ширинвал,
Лезги туьнт кьил ийиз, квачиз серинвал,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!
Дидед чIалал рахаз, хъуьрез, шадвилив,
Амай чIалар хьиз, дережа садвилив;
Гьар са мурад кьиле тухуз фадвилив,
Кьабулнавай лезги чIалан сувар я!
Жуван чIалан чирун патал девлетар,
Шаирри чи чIугваз хьана зегьметар.
Вири халкьди гун паталди къиметар,
Кьабулнавай лезги чIалан сувар я!
Тикрар:
Лезги чIал чи язва кьилин винизвал,
Чаз, лекьериз багъишнавай лувар я!
Хайи диде, ватан хьтин азивал,
Кьабулнавай Лезги чIалан сувар я!
КУЬРЕДИЗ ГИМН
Кьудратлу тир къадим Куьре,
Пачагь квачир мах я хьи вун.
Шегьерар тир гьар са хуьре,
Халкьар акваз гьар са жуьре,
Бахтунин са тах я хьи вун!
Агъзур сара вилериз ви,
Акун тавур кIвалах авач.
Гьуьрмет кIани эллериз ви,
Берекатлу чуьллериз ви,
Кьисмет тавур булах авач!
Къужах кьуна Дагъни Аран,
Дуствал кIани рикI ава вахъ.
Ислягь чIавуз гьализ девран,
Гьар гатфариз цIай куз Яран,
Шарвилид кьил тик ава вахъ!
Яман йикъар пара хьана,
Ягъ-кьиникьин гьисаб хьанач.
Халкьарин фу тара хьана,
Душман уьзуькъара хьана,
Кхьин тавур ктаб авач!
Дертни эхна, девранни на,
Намус хвена, ватан хвена.
Дарвал эхна, гьижранни на,
Дагъни хвена, Аранни на,
Ви чIал хвена, хзан хвена!
ЦIаяр къвана, марфар къвана,
Кьуркьушумдин харар галаз.
ЧIалар къвана, гафар къвана,
Араб, латин гьарфар къвана,
Вилик, кьулухъ цIарар галаз!
Къадим тарих къванеравай,
Мерекуьп ваз иви хьана.
ЧIулав литер къуьнеравай,
Гъиле шивдин кьенер авай,
Лекьерин рикI кIеви хьана!
Женнет макан Къуба, Муьшкуьр,
Зияратдин Самур дере;
Дагълух уьлкве, Аллагь шуькуьр,
Чирагъар гвай даим куькIуьр,
Ви далудихъ гала, Куьре!
Ви лекьери лув гуз цава,
Хъен вегьезвач вал чарадан.
Ризкьи-дарман, ятар-дава,
Вири шартIар вахъ бул ава,
Чарадаз кIир тийир гардан!
Камаллуяр я ви эллер,
Гьуьрмет кIани, хатур кIани.
Берекатлу ава чуьллер,
Зегьмет чIугваз вердиш гъилер,
Дустариз гуз ятур кIани!
Гъилиз-заха, мециз-ширин,
Къавум-къардаш, дустар ава.
Гьар са кIвале - лугьун-хъуьруьн,
Гьар са хъсан адет хуьруьн,
Хуьз алакьдай устIар ава!
Куьре Мелик, Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан-эфенди,
СтIал Сулейман - чи замин,
Женнет кьисмет хьурай! Амин!
Халкь паталди рикI эфейди!
Сажидин, на ара-ара,
Бушвилер ийиз тахьурай!
КIанзавайди - гьар са тара,
Дадлу емиш гъана пара,
Гележег чи бахтлу хьурай!

=Са ажайиб ванцелди, яб акалай кас къарсурдай, левитаназ хьтин ухшар ва михьи лезги ч1алал, са нугъватни квачиз, вични ч1ехи шаир Ст1ал Сулейманан несигьатар устадвилелди заз чи лезгийрик вил галазни акурди туш. Завай адаз са кьве ц1ар багъиш тавуна акъвазиз хьанач. Заз, адаз вичин ракъуриз к1анзавай, амма ам ракъурдай къайда заз таниш тушиз, чи ФБ-дин вири лезгийри к1елрай лагьана, са легьзеда туьк1уьрай шиир за куьн вилик гъизва. Белки тади къачуна, кхьейвиляй, гъалат1ар ават1а, лагь!
РАГЬИМ ХАСПУЛАТОВАЗ
Рагьим стха, а ви ванцел,
Нехиш атIуз жеда къванцел.
Бязибурун кIвегьавай цел,
Ада хпен ниси женни?
Сулейманан хьтин чIалар,
КIелай садбур жезва ялар.
КIан хьуналди жунгав малар,
Нивай хьайтIан хаси женни?
Сулейман са бязибуруз,
Чпин патав акваз цIаруз,
Кьве гаф лугьуз течирбуруз,
Адан чIалар веси женни?
ЧIехи шаир тир Сулейман,
Гьар са тIалдин чидай дарман.
Течир ксар яхши, яман,
И кьадардин гьуьзуь женни?
Ваз гаф авач, ван ширин я,
КIелунин мана дерин я.
За авурди са хъуьруьн я,
Лугьудайбур кьуьзуь женни?
Сажидиназ СтIалдаллай,
ЧIалан гьамбар – кIватIалдаллай.
Хъсан тир дуст заз мад валай,
Жагъунал вун рази женни?

ЛЕЗГИ ХАЛКЬ Я ЧУН

Аллагьдин патай - багъиш яз еке,
Кьисмет гана чаз Дагъларин уьлкве.
Земземдин ятар, фу – квачир леке;
Кьилел рагъ алай, жумарт халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Сад Аллагьди чаз багъишна камал,
ШайтІанвиликай пай квачир – амал;
Негь авуна чаз къияматдин мал.
Дуьз рекье авай, азад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Кьве лезгидив са гаф тежез ерли,
Къуншидиз – къунши хуш жедач ферли.
Ватан хуьн патал, гьар са Шарвили…
Шалбуз-Дагъ авай, гьахъ гвай халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Ризкьи гайила, нез чир хьун тавур,
КІеве гьатайла, шез чир хьун тавур,
Фитнекарвилин мез чир хьун тавур,
Къанажагъ авай, машгьур халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Чуьллериз гегьенш, берекат ери,
Дагълариз тамаш – якни нек, гъери,
Багълариз тамаш – няметар вири,
Женнет багъ авай, абад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун

Шаир Сажидин ятІа ягъалмиш,
Ийимир адаз гъалатІар багъиш!
Туьнт тир кьуьлерив, мехъерар дуьзмиш,
РикІериз ачух, шад тир халкь я!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!
КИЧЕ ХУЬРУЬН "ДУРНАЯР" ГУЬМБЕТ
Киче хуьруьн "Дурнаяр" гуьмбет,
ЧикIин тийир дагь я, гьелбет,
Инал жезвай гьар са суьгьбет,
Я чи игит рухвайрикай!
ГьикI абуру хвена ватан,
Душман тергна гьар са патан.
Гужар акур шумуд къатан,
Я чи игит архайрикай!
Кьейибурун пак тир руьгьер,
Дурнайриз тир ухшар тегьер,
Арадал гъун ихьтин бегьер,
Акур тир чаз махарикай!
Дидейри чун хана, хвена,
Чи Ватан хуьз, душман кьена,
Чи суьгьбетар язва гена,
Дидейрикай, вахарикай!
Ватан патал кьейибуруз,
Зегьмет чIугур вирибуруз,
Чаз Гъалибвал гъайибуруз,
Гуьмбет я чи чархарикай!
Сажидин, на хкаж ви ван,
Зурбавал я им чи чIаван.
Гьасангьуьсейн хьтин жуван,
Я и шиир дустарикай!

ЗУН И ЧИЛЕЛ АМУКЬУЙ

Камун кьилиз авай азаб, азият,
Зун и чилел, кьин тавуна, амукьуй!
КIани ярдал ашукь хьунин хасият,
Яваш тежез, зав и чилел гумукьуй!
Женнетар - квез, минетар - квез, вири - квез,
ФиринекIед булах, виртни гъери квез,
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!

Гагь рагъ акваз, гъетер акваз йиферин,
МичIивилел, экуьвилел рази я.
Заз ашукьвал кIанда, лув гуз лиферин,
КIанивал зи рекьин тийир рузи я.
Женнетар - квез, заз гунагьлу чил бес я.
И дуьньядиз тамашдай кьве вил бес я.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!

Са вад йикъан, жедалди зун, мугьман яз,
АмукьайтIа, хъсан тушни яр галаз?
Дуьньядилай фидалди кур-пашман яз,
Къуй, зун чилел элкъвез хьурай, гар галаз.
Женнетар - квез, хайи ватан ширин я,
Чи арада авай гьуьрмет дерин я.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!

Сажидиназ кIандач кьена женнетни,
Заз халкьарин кIанда шадвал рикIерин.
Им Аллагьдиз я зи патай минетни,
Заз чил бес я, ракъаринни мекьерин.
Женнетар - квез, гьуьруярни квез хьурай,
Заз зи ярдин билбилдин ван къвез хьурай.
Гунагьар квай зун и чилел амукьуй!

СУЛЕЙМАНАН БУЛЬВАРДА
Махачкала шегьерда,
Каспи гьуьлуьн къерехда,
Гуьрчег, гуьзел тегьерда,
Шарвилидин саягъда,
Къад лугьудай асирдин,
Гуьмбетдал чи шаирдин,
Сулейманан тIвар ала!
Сулейманан бульварда,
Цуьквер атир, нур ава.
Диде чилин чукварда,
Сулейманан сур ава.
Йисан гьар са вахтуна,
Хуьн патал ам тахтуна,
Каспи гьуьлуьн гар ала!
Халкьар меркез шегьердин,
Рахаз гьар са чIаларал;
Цуьквер атир бегьердин,
Хкаж жезва валарал.
Ялар ягъиз, къулайвал,
Авун патал галайвал,
Серинардай тар ала!
Шад межлисрин, мехъерин,
Кьиле тухур багъ хьана;
Адан гуьмбет, лекьерин
Кьакьан Шалбуз дагъ хьана.
Чка-чка цуькверин,
Ишигълаван экверин,
Бульвар-багъдал зар ала!
Чкадин халкь, мугьманар,
Къвезва инал цуьквер гваз.
Дегиш ятIан заманар,
Шаир кIани рикIер гваз,
КIватI жез чIехи шаирар,
Гьарда вичин шиирар,
КIел авунал кар ала!
Сулейманан бульвар-багъ,
Дережадиз еке я.
Шииратдин алаз рагъ,
Ишигъ гузвай Мекке я.
Ярар-дустар кIватI жедай,
Хабарар гваз шад жедай,
Гьар экуьнин яр ала!
=Кьуд сан вилик=
Са сеферда, за Бести Нифтиевадин чарчай и гафар кIелайла. И шиир арадал атана: — Мастер, ты говорил, что если я познаю кто я, то стану мудрым, но как это сделать?
— Для начала забери у людей право решать кто ты.
— Как это, Мастер?
— Один тебе скажет, что ты плохой, ты поверишь ему и расстроишься. Другой тебе скажет, что ты хороший, ты обрадуешься. Тебя хвалят или ругают, верят тебе или предают.
Пока у них есть право решать кто ты, или какой ты, тебе не найти себя.
Забери у них это право.
И у меня тоже.
( с инета )

КАМАЛЛУ ГАФ - КЪИЗИЛДИЛАЙ БАГЬА Я

Гафар ава, гьар са жуьре метлебдин,
Герек чIавуз, лув гузвай чи мецелай.
Гафар ава, мелгьемар гвай себебдин,
Ви дерт, ви тIал сагъ ийидай къецелай.
Дуьз гафарин къадир тахьун жафа я,
Камаллу гаф - къизилдилай багьа я!

Гафар ава, галукьай кас рекьидай,
А гафаркай Сад Аллагьди хуьрай чун!
МуркIада тур якIун саягъ рекъидай,
Дугъриданни писбур ятIа, кьирай чун.
Гунагь квачиз кьинни, гьелбет, жафа я,
Камаллу гаф - къизилдилай багьа я!

Гьар садаз вич хъсан кас яз аквада,
Вичин писвал къведач ерли рикIелни.
Акьуллуйри, хажалатар чIугвада,
Нарази яз, дуьз яз физвай рекьелни.
Руьгьдай, гьелбет, аватунни жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!

Акьуллуяр халкь авунва, чIижер хьиз,
Дуьнья къени авун патал кIвалахиз.
ЧIуру ксар туьрет жезва бижер хьиз,
Фитнейралди кIвалер чIуриз алахъиз.
Халкьни адан чIалахъ югъун жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!

Бести вахан гафарал къул чIугвазва,
Пис азаррин вилик пад кьаз четин я.
За тIарамдиз сабурдин чIул чIугвазва,
Фитне, дарман кваз такьадай батин я.
Вуч хьайитIан рикIик кьунни жафа я,
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!
Сажидина, майданар гуз рикIериз,
КIвалахзава, пис гафариз яб тагуз.
Берекатар хтун патал никIериз,
Алахъзава, азиятриз таб тагуз.
Зун халкьдиз, халкь – чун сад садаз вафа я.
Камаллу гаф – къизилдилай багьа я!

ИНСАНДИН КЬИНИКЬ

Инсандин кьиникь япун кIанелла,
Лугьуз ван хьанай, хьаначир чIалахъ.
Малаикарни кьвед кьве къуьнелла,
Азраилни кваз гала ви къвалахъ.

ИкI фена уьмуьр, вацIуз атай сел,
Яд татайди хьиз, кьер акваз кьуру.
Сад рекьиз, кьвед хаз, артух жезва эл,
Инсанар жезва уьмуьрдал кьару.

Гзаф чими югъ тир рагъ авай,
ЧIехи шаирдин юбилей-сувар.
Музейдихъ къацу еке багъ авай.
Кьуд патахъ вичин ахъайна лувар.
Чун жуван къадир течир ксар я,
КIвачел хьайитIа, кьилел затI тежер.
Уьмуьрни жуван гзаф йисар я,
Веревирдна хьиз, санал кIватI тежер.

Ракъини вичин ийизва кIвалах,
На лугьуда цIай къурзава цавай.
Беден буш хьунин жезвач зун чIалахъ,
КIвачел акъвазиз хъижезмач завай.

Явашдиз чилел хьайила экIяй,
Патав гвайбуру къачуна басрух,
Духтур атана лиф хьтин цавай,
Хилен седефар авуна ачух.

Давление зи аватна кIанел,
Дамардиз тадиз сухна са раб.
Кьве касдин гъилер алай зи къуьнел,
Рекьида лугьуз Сажидин яраб?

Кьведа хъуьчIеркай кьуна, тухвана,
Тади куьмекдин машинда аваз.
Жув жувахъ галаз туьнт яз рахана,
Кьилиз рагъ гуз и яшинда аваз.

Юбилейдин югъ шад тухвай кьиле,
Кьисметна сефилвилелди тухун.
Яру хьанвай чIар алачир келле,
Буш хьанвай беден, гьакIани яхун.

Аллагьдиз шукур, амукьайди сагъ,
Жуван хъсанвал атана вилик.
Тамашзава заз, са виляй хьиз рагъ.
Са кIус амай зун кутаз кIанз чилик!

Белки эллерин дуьайри хийир,
Къутармишна зун ажалдин гъиляй.
Квез бахшзава за, эллер, и шиир,
Зал гъалиб тахьай ажалдин хъиляй!

=Кьуд йисан вилик=

АЛПАНДИН ЦІАЙ

РикІ пердеда, перде хурун кьефесда,
Секин жезвач уьмуьр амай кьадарда.
Вучиз зи рикІ гьатнаватІа, гьевесда?
Вуч кІан ятІа, адаз завай и дарда?

Я йиф авач, я югъ авач, кІвалах я.
Вучиз на вун, я азиз рикІ, кукІварда?
На лугьун, рикІ ивидин са булах я,
Алпандин цІай твазва гьар са дамарда.

Ам цІайлапан ятІа, яраб, цаварин?
Сад Аллагьди Къафкъаз дагъдал рекье тур.
Алпан къадим аллагь ятІа суварин?
Ам кьуьл ятІа туьнт «Лезгинка» рикІе тур?

Суалри зун гьелекзава, рекьизва!
Заз жуван рикІ хуьз кІанзава саламат.
Шагь-Дагъдин кІукІ хажалатрив рекъизва,
Чи секинвал акурла жез аламат.

Лезгияр жен – дуьньяда тІвар-ван авай!
Гьич садахъни чилер авач чахъ хътин.
Рекьин тийир Шарвилидин чан авай,
Гьич санани эллер авач чахъ хьтин!

Аранни Дагъ, ава Касдин гьуьлни кваз!
Себеб ятар - Земземар тир Алпандин.
Берекатрин Женнет я чи чилни кваз,
Вил алукьиз тахьурай агъабандин!

Куьр вацІ вуч я – чІехи стха Самурдин!
Кьурагь дагълар, Куьре – Аран, Ахцегьар –
Лацу шегьер-имарат са абурдин!
Квел шумудан хъфизматIа темягьар?

Алпандин цІай къугъвазва чи дамарра,
Хкахь тийиз, сел акьалтиз Самурдал!
Шарвилидин шив амазма чамарда,
Иес вилив хуьзва ада сабурдал.

Чаз къурху туш цІаярикай, - цІая я чун!
Чи рикІера азадвилин сел ава!
Мугьман патал эверайдаз – гьай я чун!
Шад кьуьлерин мехъер ава, мел ава!

ЦІу-чим гуда, цІа-чрада, цІу-куда!
ЦІун къативал аслу я гьар рикІелай.
Эй Сад Аллагь, лезги халкь ви агуда!
Алудмир чун азадвилин рекьелай!

Сажидинахъ дердер, гъамар мад ава,
Кьве патал пай авур лезги эл акваз.
Вахъ-Алпан цІай къизмишардай чад ава,
Гьикьван сабур кьан Ватандин шел акваз?!
КРИСТИНА
КьепIир хуьруьн Кьелягъ булах шуьрбетдин,
Майдан ялда ачух ширин суьгьбетдин.
Икьван чIавал акун тавур адетдин,
Вун КьепIиррин ханум ятIа, Кристина?
Шабалутди чIарар кIвахьна къуьнерал,
Тамашзава муьгьуьббатдин вилерал,
Къизил цуьк хьиз экъечIнавай чилерал,
Вун КьепIиррин ханум ятIа, Кристина?
Къугьдин гардан, буй-бухахни дамахдин,
Сес ширин тир, яд хьиз Земзем булахдин,
Иеси тир гьар са хъсан кIвалахдин,
Вун КьепIиррин ханум ятIа, Кристина?
Акун гуьрчег, ухшар авай бикедиз,
Вун машгьур я шумудни са уьлкведиз.
Хъуькъвен кьилер ухшар мулдин цуькведиз,
Вун КьепIиррин ханум ятIа, Кристина?
Рушар жеда гуьзелар тир Куьреда,
ТIвар-ван машгьур гуьрчег гьар са жуьреда.
Жагъин тийир, къекъвена кьуд уьлкведа,
Вун КьепIиррин ханум ятIа, Кристина?
Припев:
Эй Сад Аллагь, кьакьан цавар гъетерин,
Заз акурди ахвар я жал, Кристина?
Къекъуьн ериш авай таза къветерин,
Яраб куьн кьвед вахар я жал, Кристина?

=Кьуд йисан вилик=

РИКІИН КЬАЦІ

РикІин кьацІ - Кьулан вацІ,
Кьилелни зар алай-
Самурдин тІвар алай;
Кьве патал пайнавай,
Чи кар вай-зайнавай!

А падни - лезгияр,
И падни - лезгияр,
Авай пак дердияр;
ВацІ хьтин кьве патал,
ПайнатІа, квен патал?

И патай - а патаз,
Физ тежез, кап атаз.
Сергьятдиз - чара я;
Менфятдиз пара я.
АтІанвай чара я!

Вак акваз, гел такваз.
Халкьдик квай, хъел такваз.
Ажугъдин сел такваз;
ВацІ хьана, физва вахт.
Мус къведа, чаз са бахт?

Рахунар – пара я.
Кхьинар – хара я.
Герекди – чара я.
ВацІ - кура- кура я.
Гьарайдай ара я!

Лезгияр – сад хьана,
Самур там - яд хьана,
АкуртІа, шад хьана;
Мани яз, цІил ийиз,
ЭкечІдай кьуьл ийиз!

Пачагьар – тахтара.
Чи вилер – бахтара.
Эй Аллагь, Вуна лагь:
«Лезги халкь – Сад ая!
Жедай кар – Фад ая!»

СЕРИН ТАКУРАЙ
ТIебиатдин шартIар дегиш хьуналди,
Са ни ятIан, хъилел кефи хуналди,
Гьар жуьредин азиятар гуналди,
Заз ви чинал ерли серин такурай!
Ахъа, лацу пелен, чIулав вилерин,
Бубуяр тир, назик хъуькъвен кьилерин,
ЧIарар – бурма, мукалар тир цIвелерин,
Заз ви чинал ерли серин такурай!
Хъуьруьхъ, рикIе аватIани хиялар,
ТамашайтIан, ваз пехилбур, тваз ялар.
КIанибурун, чIур тавун патал гьалар,
Заз ви чинал ерли серин такурай!
Дуьнья я им, гагь цифер жез, рагъ жедай,
Шад вилерал, ара-ара нвагъ жедай.
Хъвер хьун патал, даим чанар сагъ жедай,
Заз ви чинал ерли серин такурай!
Сажидина ийизва ваз минетар,
Акурвиляй пара кьадар зиллетар.
КIан ятIа ваз бахтлувилин билетар,
Заз ви чинал ерли серин такурай!

КВЕЗ САЖИДИН ЧИДАНИ?

Сажидинан тIвар кьур чIавуз, тарифдин,
Бязибурун патахъ жеда сивин пад.
ПIузаррай куз, кьур акъатиз гьайифдин,
На лугьуда, аватазава рикIин пад!
Квез Сажидин чидач кьван ам вуж ятIа?
Ам вуж ятIа чидан гьикьван гуж ятIа?

Гада-гуди, зарафатчи, чIаларбан,
Лугьуда ам, - адал пехил дустари.
Чпин патав кьада ам, яз данарбан,
Ам декьена гьикI тазватIа йисари?
Квез Сажидин чидани ам вуж ятIа?
Мад сеферда лугьуда, квез хуш ятIа?

Гьар ихтилат кватай чIавуз кимерал,
Садбур къеце, садбур къене ргада.
На лугьун, я шаиратдин генерал,
Адакай пис, чпикай хуш рахада.
Квез Сажидин чидач кьван, ам вуж ятIа?
ЦIуз вегьейтIан такур феникс къуш ятIа?

Амачирла, ийиз жеда тарифар,
Зи шиирар чириз вугуз хуралай.
Хъсан гафар кхьиз закай арифар,
Сечме чIалар атIуз жеда таралай.
Чан аламаз чир тавур зун вуж ятIа,
Зазни халкьдиз авур им са гуж ятIа?

КАС АВАНИ, САЖИДИН ВИ ВАН КЪВЕДАЙ?
Дуьнья ахьтин са затI я хьи, гьар садаз,
Гьар жуьредин бахтни бедбахт пай ийир.
Хъсанвилер авуртIани сад-вадаз,
Амайбуруз, хкахь тийир цIай ийир.
Вахтуна, сад рекьиз, садал чан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
На ви уьмуьр багъишналди халкьариз,
Агалкьунар авунватIан къазанмиш;
Хабариз кIанз, муьрхъуь кьадай ракьариз?
Яраб вучиз жезватIа вун ягъалмиш?
Дуьз рахайдан, кIваче акьаз, къван къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
Хъсанвилер авур вождар - инсанар,
Хаинбуруз элкъуьрзавай вахтуна;
Чпи крар ийизвай хъсанар,
Авай чIавуз, буйругъар гуз, тахтуна;
Рекьин юкьвал акъвазналди хан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?
Рази хьана, Сад Аллагьди гайидал,
Цавай гъетер кьаз кIан жемир, кьакьан тир.
Ирид лянет алукьуй чеб хайидал,
Тек са чеб кIан, амай ксар такIан тир.
Итим декьей касдин хивез къан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

=ДЕГЬ ДЕВИРРИ ВАКЪИАЯР ВА ГЬАКЪИКЪАТАР=
Инал гуьрчег гада яз, дишегьлияр сакани алудиз тахьайла, бубади вичин хва Башир яна кьена,-лугьур кьисадихъ яб акалайла, зи рикIел гьадаз ухшар авай, дуьшуьш хтана. Сталрин - пуд ва абурук патарилай атана са хизанар хьанвай хуьрерин тарихар кIватIна, кхьидайла, зун хуьрерин яшар хьанвай инссанривай мулкарин тIварар хабарар кьаз, къекъвезвай. Чи хуьре Нурмегьамед лагьана, цIегьерин азардик вилериз хъсан таквазмай кас аваз, за адавай Латарин пIир авай мезрейрин тIварар хабар кьуна: Ада, Латар мезреда къалин тамар ва цIудралди бубахар хьайиди, анал гилани Латарин там тIвар алама. Амма я там ама я булахар, Летарал алай сад квачиз. Ада заз "Къизилгуььлер авай рув", "Бан ягъай кIам" ва маса чкайрин тIварар кьунай. Бан ягъай кIамукай и кьиса заз, гьа рагьмет хьайидавай ван атана, шиирдин жуьреда, за куьн суддин вилик эцигзава.
Сажидин
РУШ – КЪУРБАН
Ахъайда квез за кьиса,
Дегь девирда хьайи са;
Рушар рикIиз хуш хьана,
Къурбанакай – руш хьана.
Вирибуруз, зирек яз,
ЧизвайтIани эркек яз;
Ам рушар арадай,
Акъуд тежез «кьарадай»;
ГъвечIи, чIехи рахазвай,
Хуьр, къажгъан хьиз ргазвай,
ГьакI ятIан, мел-мехъериз,
Къвез, рушари эвериз;
Къурбан, чеб хьиз, руш хьана,
Галаз физвай, хуш хьана.
Заз чидачир керчеквал,
Адахъ авай гуьрчегвал;
Яш тIимил тир аял хьиз,
Хуш тир рикIин хиял хьиз.
Хва хьун гуьрчег, назар тир,
Бубадиз са азар тир.
Гьикьван эхда паркутIар,
Акьалтна «Руш-Къурбан» тIвар?
Бармак алаз кьилерал,
Хъфиз тежез кимерал,
Бубани хва дерт хьана
Авай, Къурбан серт хьана.
Азад чIавуз, кIваляйни,
ЭкъечI тежез, хъиляйни;
Ийидай кар тачагъиз,
Авай, руьхъвер къечягъиз.
Къажгъан, цуру затI авай,
Пехир жеда, лугьуда.
Кардихъ, чIуру затI авай,
Эхир жеда, лугьуда.
Дуьз фидай са рехъ тежез,
Халкьдин айиб эх тежез;
Къурбан, рушар арада,
Къиб хьиз, аваз кьарада.
Бубадин рикI пад хьана,
Авай хиял – сад хьана:
Са пакамаз Латарин,
Тамлух яз, а патарин:
Къурбан галаз бубан хва,
Фида галаз, кIубан хва.
Къурбан гъвечIи гада тир,
Ял ягъиз тун – къайда тир.
Бубани хва кIвалахдик,
Къурбан, гъилер кьулахдик,
Кваз акъвазнач, чай патал,
КIватIна кул-кус, цIай патал.
АтIай куьлер кIватI ийиз,
ЧIуру фикир кьатI ийиз,
Буба хцив агатна,
Къурбанай «ай!» акъатна!
ЯкI вегьейла келледиз,
Тамаш, катай зегьледиз!
Буба, дуьнья дар хьана,
Шехьна, рикIиз тIар хьана.
ЧIехи стха, кис хьана,
Амукьна, рикI пис хьана.
Хцик, чIур жедай хесет,
Квай, - лугьуз, хьанач гуьзет!-
ИкI лугьуз ван акъудна,
Къурбанан чан къакъудна.
Заз ихьтин ван къведалди,
Гьа чIавалай къедалди;
ТIвар алама «Бан ягъай,»
Гьа кIамал Къурбан ягъай!
Кьин, себеб яз, гуьрчегвал,
Чир хьана заз – керчеквал!
КЬИСМЕТДИН ВИЛИК
Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.
Эгер заз азабар, гуж ганачиртIа,
Заз халкьдин гьалдикай хабар жедачир.
Эгер заз халкь икьван хуш хьаначиртIа,
Зи рикIел цIу кайи, къабар жедачир.
Ватан зи, лезги чIал, зун чIехи авур,
Куьн себеб, къедалди чан алама зал.
ЧIулав тир чIарарин, зи рехи авур,
Кьисасар вахчунин къан алама зал.
Советрин гьукумат авурбур чукIур,
Садрани заз абур хуш хьайибур туш.
Аллагьдиз за даим ийизва шукур,
Кьисетдин вилик чун буш хьайибур туш!
Девлетар квез хьурай, чаз чи азадвал,
Нез, кьве вил экъисна, халкьар тамашиз.
Хуьн патал, чIал, ватан, чи багъри садвал,
Кьилди чаз четин я халкьар галачиз!
Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я, ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

КЬИСМЕТРИКАЙ ЧИ
Кьисметрикай чун рахада вири,
Садбуруз кьисмет я виртни гъери.
Муькуьбур ишез, ийизва арза,
Куьз ганва течиз чеб патал жаза.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Вун жагъун гьикьван кIвалах я зегьмет?
Цавар ацIана гъетерни ракъар,
Вуч затI ятIа чин тийизвай ахвар.
Алемдиз экв гун ятIа куьн кIвалах?
Куьтягь тежедай ишигърин булах.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Амайбуруз куьн аватIа къимет?
Инсанар ава ялвардай цавуз,
Чпин кIвалахар четин тир чIавуз.
Амма чпикай хийир гуз течир,
Инсанар ава ягьсуз, чалкечир.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
АятIун вуна абуруз туьгьмет!
Кьисмет паталди хьун кIанда хъсан,
Жувакай хийир гуз чидай инсан.
ХупI тир Аллагьди гудайла бахтар,
Ийиз хьанайтIа, дуьзвилел ахтар.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Ви вилик къе за язавач кьве мет.

УЬМУЬР ГАНВА ЖЕНГ ПАТАЛ

Вуч кIантIани хьурай вичиз лагьана,
Гьич садазни уьмуьр ганвач цавалай.
ИкI лагьана, цуьк цуькведив рахана,
Къуншидин кац фейиди хьиз къавалай.

И кар акур, мягьтел хьайи инсанди,
Цуькверни кваз рахай чIавуз чIалалди.
Цуькверизни чизва писни хъсанди,
Куьз фагьумнач и кар икьван чIавалди?

Уьмуьр ганва, чаз женг чIугун паталди,
Инсан ятIа, хьана кIанда азадди.
Чара касди буйругъ тагун паталди,
Зи уьмуьрдин жавабдар я зун – садди!

Яшамиш хьун, зегьмет чIугун – са женг я,
Жува жувал чIугван чна зегьметар.
КIанзавайди, анжах рикIин са зенг я,
Жува жувахъ галаз чIугван гьуьжетар.

Тек гьа чIавуз, лугьуз жеда женгчи я,
Ватан патал, халкь паталди ялзавай.
Женгиникай бейхабарди кефчи я,
Дуьнья, вичиз кIани патахъ гьалзавай.

ВУЖ ЯТIА
Экуьн кьиляй къарагъна хьиз мисикай,
Чин чуьхвена, тIуьна, хъвана кIвалахдал;
Садни бейкеф тавуна хьиз вичикай,
Яд хъвадай хьиз, фена къайи булахдал,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Йифиз багъда лампаярни куькIуьрна,
Недай-хъвадай, алаз гьар са емишар:
Дустар кIватIна, халис межлис туькIуьрна,
Кефер чIугваз авун патал вердишар,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
ТуькIвей хизан, гада ва руш – аялар,
Къуни-къунши, ярар дустар бул хьана;
Гъетерикай ийиз цавун хиялар,
Бегьерлу гад, яр-емишдин зул хьана,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Гьар са кIвалах туькIуьн патал кIанивал,
Герек тирди чир хьухь зегьмет чIугун хьиз;
Гад агакьна, гатун гьазур хьайивал,
РатIраз кIанид – балкIанарни ругун хьиз;
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Ксай мисик иситIа кIан хьуналди,
Ажеб кар тир тадиз жагъиз хьанайтIа.
Нисиналди яргъандин пад кьуналди,
ХъуьтIуьз хьтин йифер яргъиз хьанайтIа,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?
Зегьмет чIугу, тIимил кусуз алахъда,
Эгер тIуьр фу кIанзаватIа ширин яз;
КIанзавачтIа эгер квез зи чIалахъда,
Хабар кьазва за квевай, са хъуьруьн яз,
Вуж ятIа ам гуьзел уьмуьр такIанди?

БУЗ ЖЕДА
Алатай вахт элкъуьр жедач кьулухъди,
И кар рикIел хуьх на къенлай кьулухъди.
Садра кутур кьеж вун хьайи къуллугъди,
Амачирла, пIузарриз мез гуз жеда.
Лугьуз регьят, кьиле тухуз гуж ава,
ТIуьр гьарамар гьалал хьайи вуж ава?
Фитнечийрин кьацIай вире луж ава,
ЧIуруз рахай са садан мез куз жеда.
Жув дуьз тухан – акьуллуйрин адет я.
Пис ксарив гвайди гьуьжет, къилет я.
Адав гвайди жегьеннемдин билет я,
Вирт гъиз такIан чIижрекайни хуз жеда.
Гьич саданни кефи хамир, мецелди
Акъуд жеда гъуьлягъни кваз къецелди.
Дамах мийир я рушал я хцелди,
Эхирдай, пих алуддайди пIуз жеда.
Гьич садазни чидач кьилел къведайди,
Йикъан геле гьамиша йиф жедайди.
Гьарам, гьалал акадарна недайди,
Нериз яру, чини рангни буз жеда.

ГЬАКЪИКЪАТДА КIАН ЯТIА
Эгер ваз вун кIанзаватIа рикIивай,
Чарабурни кIан хьухь халис жув хьтин.
Яргъа жемир садрани дуьз рекьивай,
Гьар са кас кIан хьухь лекьрез кьве лув хьтин.
Ваз рикIивай кIанзаватIа ви миллет,
Ви хуьр, шегьер, ви вацI, ви гьуьл, чилер ви;
Ачух рикIел чIугу гьар къуз на зиллет,
Батаварбур хьун паталди эллер ви.
Жуванди кIан, чарад дакIан хьайила,
Са артухан душман жагъур хъувун я.
Вири сад хьиз рикIивай кIан хьайила,
Къуватдалди дагълар югъур хъувун я.
Бес ваз хьтин кIанзавачни гьар садаз,
Вичин миллет, чил-цав, емиш тарарни?
Кхьиз, рекье тур саламар, чар садаз,
Кагьул жемир кьаз са-садан тIварарни.
И дуьньядал халкь авунва инсанар,
Сада садаз авун патал гьуьрметар.
Начагъ инсан хъийиз алахъ хъсанар,
Кьейибуруз гъиз алахъ вун рагьметар.
Им са ваз туш халкьнавайди чилни цав,
Адак пай ква дидед хьайи виридан.
Гьуьрметдив яхъ вугай чIавуз гъилни вав,
Садан, кьведан ваъ, агъзурни иридан.
Им веси я чаз бубайри тур хъсан,
Ислягь уьмуьр жагъин тийир девлет я.
Гьар са инсан санал хьана, са хизан,
Дуст хьайитIа, афериндин миллет я.
Сажидина хуьзва тарсар бубадин,
Ядигар яз, гун паталди аялриз.
Къадир чир хьухь эвел жуван убадин,
Ахпа вири хкиз алахъ хиялриз.

Россия - это песня моя! Так сочинил я своего стихотворение, опубликованной в книге "Пламени поэзии". Вот оно как звучит по-лезгински;
РОССИЯ – ЗИ МАНИ Я
И шиир за хуьруьнви руш Латифадиз, Россиядин югъ мубарак яз бахшзава.
Россия – зи мани я,
КьепIинамаз ван хьайи.
Низамдаваз аскерар,
Лугьуз-лугьуз фидайла!
Россия – зи мани я,
Тикрар ийиз дидеди,
Хурухъ кьуна, хуьдайла!
Россия – зи мани я,
Зегьметдани женгина,
Лувар кутаз, зун лекь хьиз,
Цавун аршдиз акъудай!
Россия – зи мани я,
Гьатнавай гьар бейтина,
Цаварилай Ватандин
ЧIулав цифер алудай!
Россия – зи мани я,
Буйругъ гана Ленина,
Киров хьтин рухваяр,
Рекье тур чи дагълариз!
ВацIар хьана ивидин,
Гьар са ифей женгина,
КьецIил дагълар элкъуьрай,
Цуьк акъудай багълариз!
Россия – зи мани я,
Диде тир зи хайи тир.
Миллионрин хизанда,
Вилик физ рехъ къалурай!
Россия хуьз гьазур я,
Чан эцигиз хвейи тир.
Буйругъ гана Ватанди –
Анжах «Алад!» - лугьурай.
Россия – зи мани я,
Буба – Яру партизан!
Дагъустанда Советрин
Власть патал женгина.
ЧичIам бапIах ва Яру
Парчадикай цIирх масан,
Пелени – гъед вад пипIен
Чирагъ хьана куькIуьна!
Россия – зи мани я,
Москвадай шад ван къведай.
Ислягьвилин даях тир,
Гъилер кьунвай дустарин!
Россиядин кьурла тIвар, -
Чи дагъларал чан къведа!
Сад – буба, сад – хва я чун,
РикIин михьи къастарин!
Россия – зи мани я,
Накьни, къени, пакани.
Ватан яз ам кIани я,
Адан гьар са чкани.
Дагъустан – зи кьеб ятIа,
Ам – зи кIвал, зи ватан я!
Москва – зи герб ятIа,
Россияни – зи чан я!
Россия – зи мани я,
Кьве виш йисан сувар тир.
Россиядик экечIна,
Лекьрен гужлу лувар тир!
ГьакI асиррай асирриз,
Фида санал, сад хьана!
Гьа виляй чи шаирриз,
РикIин сидкъи шад хьана!

КЬВЕ РЕХЪ
Чили хуьз чанар, ризкьидал вичин,
Цава Аллагьди хуьва чи руьгьер.
Кьве рехъ ава чаз вилик физ кIвачин,
Дад акваз гьар са жуьре бегьер.
Чна абуруз вуч гузва гьакъи,
Цавни чил чакай хьун патал рази?
Чун тухузва и кьве жуьре рекьи,
Жегьил тирлани, хьайилан кьуьзуь.
Гьар садав гва чи уьмуьрни ажал,
Бахт жагъайтIани, тачагъайтIан бахт.
ИтIи-битIийра къекъведай мажал,
Авач, кар жеда хьайи чIавуз вахт.
Са кардал я чун бахтлу тир ксар,
Инсанар хьана дуьньядал атун.
Кьисмет хьайитIан четин тир йисар,
Инсанрин саягъ а рекьер атIун.
Вирибурукай жедач пачагьар,
Халкьдихъ рикI кудай, дуьнь яз ислягь.
Кимини жедач сад-кьвед алчахар,
Намусар течир, экъичнавай ягь.
Цавукай регъуь жен авай Аллагь,
Ризкьи гузвай чил ам диде яз кьан.
Дуьньядиз тамаш и кьадар мублагь,
Гьар са касди чил ам вине яз кьан!
Сажидин вуна, гъавурда гьатдай
Инсанриз лагь и чIаларни гафар.
Дуьзвал такIан яз, ксарив катдай,
КукIвализ тамир ви яхун юрфар!

ЭЙ ЭХИР ЗАМАН
Хъвадай шейэрлай бул вуч ава лагь,
Такур баладкай вуна хуьх Аллагъ.
Кьинелди за квез лугьузва, валлагь,
Къецинди хьана, лугьуз тежер гуж,
Хъвадайбурукай хьана халис луж,
Эй чехир заман, эй эхир заман!
ПIапIрусни гьенеш хъваз, жезвай дили,
Кьуру къавукни кутазва тIили.
Саданни кIвалах дуьз тийиз кьили,
Хъсанвал тIимил, писвилер пара
Инсанвал тIимил, фу авай тара,
Эй чехир заман, эй эхир заман!
ТIуьнизни кьадар, хъунизни кьадар,
Ракъурмир вахтар гишинни ва дар.
Фитнени дяве крар я мурадар,
Инсанвилелди ризкьи нез алахъ,
Ичкидикай дуст кьунвай куьн къвалахъ,
Эй чехир заман, эй эхир заман!

«САМУР» ЗАЛДИН ШАД ТАВХАНА
Шадвал ийир «Самур» залдиз,
Са сеферда акъат хьана.
Тамашна зун анин гьалдиз,
Тарифун гьакъикъат хьана.
Аферин ам эцигайдаз,
Гегьенш залда нурар авай.
ГьакI мукьувай килигайдаз,
Экуьн чIаван ярар авай.
Къулайни тир гьар са куьнал,
Гьич рикIелай фин тийидай.
Агъзур нямет гьар са тIуьнал,
Столраллай чин тийидай.
Чи лезгийрихъ гьахьтин хваяр,
Ава ватан гуьрчегардай.
Хуш кьабулдай хванахаяр,
Халкьдин мисар керчекардай.
Мад сефер кьисмет хьайитIа,
Илифда зун «Самур» залдиз.
Ина хьиз гьуьрмет хьайитIа,
Баркалла къвезва чи элдиз.
Сажидинан гафар керчек,
РикIяй-рикIиз лагьайбур я.
Дугъриданни зал я гуьпчег,
Гьуьрметарни къулайбур я.

КЪУНШИЙРИКАЙ
ТуькIвей къунши авай кьецIи рушни кваз,
Гъуьлуьз фида муьштерияр бул хъана.
Кенфердихъай хуькведайла, къушни кваз,
Къайгъу жедач, къунши хъсан зул хьана.
Къуншидин пай квачиз угъривал жедач,
Хуьквезва зи рикIел вилер кьамавай.
Пис къуншидихъ ерли дугъривал жедач,
Ай вич амаз вакни декьий тамавай.
Къунши кIанда хайи стха барамбар,
КIваляй кIвализ, рикIяй рикIиз рехъ авай.
Адан патав затI туш къизилрин гьамбар,
Гьар са меслят кьабулдайла гьахъ авай.
Зи къуншияр пара хъсан ксар я,
Абурулай зан гьамиш рази я.
Къушшияр яз шумудни са йисар я,
Гьич са карни хьанач чахъ нарази яз.
Хъсан къунши хьун паталди жувани,
Жувни хъсан кьиле тухун герек я.
Къуншидилай кIвализ мукьвад авани?
Зи къуншияр сад садалай зирек я.
Сажидин, на къуншийрилай тарифар,
Авунихъ къе вуч ятIан са кар ава.
Мукьвал-мукьвал ийизва зун илифар,
Аквадай гьал зи келледа гар ава!

РИКIИЗ ЛУКI ХЬАНА
РикI акъудна къалур жедай затI хьанач,-
Лугьуз меци алахъда вун югъуриз.
КIан хьайидав гудай папIрус кьатI хьанач,
Я тахьайтIа, халидин са кIватI хьанач,
Вугана хьиз, машхулардай къугъуриз.
Амма рикIихъ ава ахьтир къуватар,
Вав секинвал, гудач гъилер югъуриз.
Акур чIавуз вуч кьван гуьрчег таватар,
Къачуз таз вав вуч кьван багьа савкьватар,
Агъзур жуьре алахъда рехъ жагъуриз.
Вун еке я, рикIив гекъиг авурла.
РикI са затI туш, чIехивал я ви гъуд кьван.
ЧIалахъ жедач вилералди такурла.
Аждагьан кьван къалурда вич дакIурла,
Ам гваз къекъвез жедач залан са пуд кьван.
РикIи санихъ, кIвачери вун масанихъ.
Ялда гьар къуз гьич хабарни такьуна.
Пакамахъди, я тахьайтIа нисинихъ,
Гьич хев кутан тийиз йифиз ксунихъ,
Я секинвал гуч, кьил цла акуьна.
Кьудкъадалай яшарни кваз алатна,
РикIин гъиляй ажиз хьанва, зун дустар.
Ялни ягъиз вугун тийиз галатна,
Сажидин, на тек са кIвалах гъалатIна,
Ваз муьтIуьгъар тавуна а жаллатI на,
Хиве кьазва, а рекьяй туш зун устIар!

КАР АЛАЧИЗ АРАДАЛ
Акунани кIамач заз са бязибур,
Абуруз зун кIамач жеди вилик хьиз.
Гьикьван четин я жагъурун разибур,
Тара умуд кутур саягъ чилик хьиз.
Вирибурухъ ава чпин мурадар,
Са зун туш кьван гьа и жуьре йикьевай.
Я залум рикI, куьз ятIа ваз хура дар?
Ваз завай вуч кIанзава дуьз рекьевай?
Я кIваляй чин, я хуьряй бахт тахьайбур,
ТIимил аван, рази тежез авайдал?
Ваз чидани гьикI аватIа тахайбур?
Гьамиша вил сад хьунухьал алайдал.
Дуьнья гьа икI туькIуьр хьанва: дагъ, аран,
Сад агъада, чукуьд хъуьрез цавара.
Са кар кьванни такваз рикIиз аваран,
Шумудни са аватIа лагь авара?
И дуьньядиз ишез-ишез атайди,
Дуьньядилай гьикI хъфида хъвер алаз.
Пакад къакай регъуьз, кичIез атайди,
ГьикI яшамиш жеда рикIел хер алаз?
Амай ксар рахайтIани хъилелди,
Сажидин, вун бейкеф ятIа гьи кардал?
Зав хажалат гузва анжах зи элди,
Чара авур, къал алачиз арадал.

7Дильмира Ашурбекова, Назила Махмудова и ещё 5
Комментарии: 2

Поделиться

РАФАЭЛЬ
Эверестдин кукІвал Лезги Пайдах гваз,
Хкаж жезвай Рафаэль чи Лезги я!
Агалкьунрин ниче шумуд даях гваз,
Акъажзавай Рафаэль чи Лезги я!

Аслан хьтин Элбурусдин дагъларин,
КукІни кукІвал хкаж хьанвай зирек я!
Кьил вине кьун патал Лезги халкьарин,
Сад Аллагьдин патай куьмек герек я!

Сагъ хьурай вун Лезги халкьдин векил тир,
Агалкьунар мадни хьурай, Рафаэль!
Заз гьелелиг акунвайди шикил тир,
Квез Аллагьди бахтар гурай, Рафаэль!

Сажидинан мурад сад я, саламат
Хьурай хва вун, гьар са четин рекьера!
Къазанмишай адлувал, гьар аламат.
Мидаин яз хуьда халкьдин рикІера!

К1анивиликай мах=
Сажидин
КIАНИВИЛИКАЙ МАХ
Ша, чун сад-садал ашукь яз ширин,
Гьамишалиг яз чинал хуьн хъуьруьн.
Чун кьвед сад хьана, ашкъидин рекье,
КIанивилин цIай хуьн чи кьве рикIе.
Йикъаз элкъуьриз, варз алай йифер,
Ша, пехил ийин чна чал лифер.
Ашукь жедайвал чилерни цавар,
Гьар са йикъакай ийин шад сувар.
Уьмуьрдин гьар са йикъаз гуз къимет,
Сад ийин чна, чи кьведан кьисмет.
Ша, чна вири кьуьзуь, жегьилар,
Вирибурун шад ийин гуьгьуьлар.
Икьван чIавал чун тиртIа, стха, вах,
КIанивиликай туькIуьрна хьиз мах,
Сад Аллагьди чаз, гузмай кьван яшар,
Ша, чун уьмуьрдин жен кьвед юлдашар!
-----
Квехъ кьведахъ хьунал, ахьтин къенивал,
ТIал, гъам галачир женни кIанивал?
Минет авуртIа, эй Сад тир Аллагь!
Уьмуьрлух чун кьве юлдаш хьурай лагь!

ПИСВИЛИКАЙ ШИКАЯТ
Виридалай регьят кар я пис кIвалах,
А кар патал герек къведач алахьун.
Чилкин авун патал михьи цин булах,
Герек къведач еке чирвал, алакьун.
Кефи хунух кар авазни авачиз,
Терсина яз рахун алаз, алачиз.
Писвал авун гьич рикI-вилни галачиз,
Заз чир гьал я, адан ажал агакьун.
Чарадаз – пис, жуваз хъсан хьуналди,
Гьалал фу нез жеч, худади гуналди.
Кар авачиз вичин иман куналди,
Жафа кар я Сад Аллагьни чIалахъун.
Пис ксариз дуьньяни кваз дар жеда,
Гьардаз вичихъ галукьайла, тIар жеда.
Далудилай алуд тежер пар жеда,
Пис тирбурухъ галаз санал кIвалахун.
Писвал – алат тийир хер я рикIеллай,
Дугъридан кьил хайи хьиз дуьз рекьеллай.
Вил чарадан итим кьинин йикьеллай,
Мягьтел я гьар чIуру кардихъ акакьун.
Бесрай, залум Сажидин, ви кьатIунар,
Пис ксаркай яргъи шиир атIунар.
АлакьдатIа, мийир жувахъ гатIунар,
Писдан дарман я тади кваз тIалакьун.

КЪУНШИЙРИКАЙ РИВАЯТ
Лугьуда хьи бубайри, къачудайла кIвал,
Къунши вуж я, вуж туштIа, чир ая эвел.
Хъсан къуншияр авай кIвал гьалтай чIавуз,
Къиметдизни тамашмир, акъуддай цавуз.
Амма жафа са кар я, къачун хьанват1а,
Пис къуншияр галай кIвал, я еке хата.
Къуншийрикай хъсан тир хьайила къунши,
Ксарикай хуьда вун амалриз наши.
Стхадилай яргъаллай, къунши хъсан я,
ЛугьузватIа, ви къунши дугъри инсан я.
Лазим хьайи гьар са затI, къуншидвай къачуз,
Адав гайи буржни кваз кIан жедач вахчуз.
Бахтлубуруз къисметда хъсан къуншияр,
Бедбахтбуруз туьш жеда чеб кьван нашияр.
Ахьтин йикъал гъида вун, катдай, гана кIвал,
Гьалт тавурай къуншидал, чин тийидай чIал!
Къачурдалай ужузни гана хьиз кIвалер,
Хуьз алахъа жуванни хизандин кьилер!
Амма са кар мад ава чир хьун чарасуз,
КIанзаватIа квез эгер секиндиз ксуз;
Кваз такьуна пис-хъсан, къуншидихъ галаз,
Жув хъсан хьухь, вердишриз, килигиз чIалаз.
Куьлуь-шуьлуь кваз кьамир, яна гъил-гъилиз,
КьецIи рушни гуз жеда, секиндиз гъуьлуьз.
Сажидиназ уьмуьрда са кьадар яргъи,
Къуншияр дуьшуьшуь хьана, дугърини ягъи.
ЧIуру гафар акъатай чIавуз дишидай,
Жува жув кьаз алахъна, япар бишидай.
Квен патахъай хьайитIан кьил кьаз кIан хьанач.
Икьван хьана яшамиш, кьилел кьацI хьанач!

РИШВЕТБЕГ
Вуж хьайитIан, гъана хъсан къуллугъдал,
Эциг жеда, кас галатIа далудихъ.
Рази туштIа, тайиннавай дуллухдал,
Таниш хьана кIанда ришвет-халудихъ.
Амма са кар кIандач фена рикIелай,
Къачур ришвет незни кIанда чир хьана.
Такьун патал гъил атана къецелай,
Тадиз чуьнуьх жен, кичIе тир къуьр хьана.
Я кас кIанда, къармахрай вун акъуддай,
Са кIус яргъал чIугун патал начагъ яз.
Устад хьана, ришвет пулал къакъуддай,
Машгьур жедайвал виридаз къучагъ яз.
Шиир завай хъийиз жедай давамар,
Хел атункай хуьз к1анзава жуваз жув.
И дуьньяда ава акьван авамар,
Кандур хьтин гуда сиве жакьваз жув.
Сажин, вун тахьайвиляй къуллугъдал,
Ришветчияр гатазват1а ч1аларал.
Хизан гьик1а хуьда гъвеч1и дуллухдал?
Къвакъваяр хьиз ашукь жедан валарал?

ПУЛУНИЗ
Иеси кьей пул лугьудай зегьримар,
Вун гьи кьадар ширин хьана эллериз?
Пул авачир кепекдай туш итимар,
Саймиш тийиз духтирарни малимар,
Квазни такьаз кIел авунвай алимар,
Вун акунан кIамач хьи зи вилериз!
Пул авайди, пачагь течир хан хьана,
Пул авачир ксар кьазва лукIарай.
Агакь тийиз, яцIу хьана ракIарай,
Кесибар кьаз чанар алай якIарай.
Мецер лал яз, чеб мармардин къван хьана.
Пул я лугьуз, манатарни долларар,
Дустарни кваз маса гуда пулунихъ.
Кесиб муьгьтеч спичкадин кьалунихъ,
Галтуг тийиз чирвилерихъ, кIелунихъ.
Курортрава, кефер чIугваз, яз ялар!
Пул аватIа, бахтни ава, гьуьрметни,
Пулсуз ксар саймишзавач санани.
Базарра гуз калихъ галаз данани,
Чпиз куьмек гун паталди чнани,
ЧIугваз тазва, гун тавуна къиметни.
Са кар ава, пул авайдаз ахаварар,
Акваз жеда, акъат ийиз цавариз.
Элкъуьр ийиз гьар са югъ са сувариз,
Чпин рикIел акьалт авур чIавариз,
Ашар неда, регъвез нехуьн чIахарар.
Заз пул кIандач чара касдин вил галай,
Жува зегьмет чIугур пул ам гьалал я.
Артуханди гьар са зиян, завал я.
За кхьенвай шиир лезги чIалал я,
Гъавурда тун патал ксар кьил галай,

ПIИНИХАЛУМ
Миллет-лезги, макан-Куьре,
Бахтлувилин гъед тир Зуьгьре,
Хъуькъвен кьилер-билбилжегьре,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Эй бахтавар ПIинихалум!
Сивел алаз манидин ван,
Мурадар твах кьиле жуван.
Чил-цав авур алван-алван,
Ваз хвашгелди, ПIинихалум.
Дегь-девирдин кIарудин тIвар
Кьаз, кIватIалда вуна дустар.
Эй суваррин чIехи устIар.
Ваз хвашгелди, ПIинихалум!
Муьгьуьббатдин пак рикIелди,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Лугьузва къе лезги элди.
Гьуьрмет, хатур кIани, Халум.
На михьи тир Пак рикIелди,
Дуьнья ая къени, Халум.

САДАЗНИ ЯБ ТАГАНА
Вахтар физва, садазни яб тагана,
Кьил туькIвевал, гьамиша са рекьеваз.
Садбуру кеф чIугваз, хъуьрез чIагана,
Садбур крар туькIуьн тийиз, йикьеваз.
Вахтари гьал ийиз чпиз девранар,
Я эвел мус тир, чин тийиз эхирар.
Бязибуру ийизва чун гьейранар,
Цикайни кваз ийиз чпиз чехирар.
Вахт вилив хуьх, бахт вилив хуьз датIана,
Чи инсанри карагзава цавариз.
Садбур рекьиз, чара мумкин атIана,
Садбур гьар югъ элкъуьр ийиз сувариз.
Вахтунинди вуч я вичин юргъа шив,
Кьилел кьенер алачиз гьал авун рехъ.
КIантIа вичиз рагъ къуй цавай, кIантIа жив,
КIантIа вичиз сад батIул хьуй, кIантI гьахъ.
Я залум вахт, вуч патал вун халкьнава?
Инсанрикай хабар такьаз, вуч хьана?
Гьи жуьредин мурадрихъ агакьнава?
Гьич садаз са хийир тагуз, пуч хьана.
Вахт, ви вилик раханатIа къана зун,
Тахсирдилай гъил къачу жез хьайитIа.
Вуч себебда и дуьньяда хана зун?
Кар авачиз хъуьрез ва шез хьайитIа.

К А Р И Н А
Шабалутдин чІарар къугъваз къуьнерал,
Вуч милаим тамашда вун вилерал?
Гуя, лепе алачир хьиз гьуьлерал,
На вуч хиял ийизвата, Карина?
Дуьнья я им гьар садаз са кьисметдин,
Къадир чир хьун герек гьар са няметдин.
Гуьзел къамат авай лезги миллетдин,
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Куьн иердиз тамаш адан вилериз!
Ахъа, лацу пелез, хъуькъвен кьилериз!
ПІузар ухшар яру къизил гуьллериз,
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Рагъ экъечІдай саягъ цавуз агъадай.
Уьмуьрдихъ са чІав ава бахт агъвадай,
Гьар са касдив ширин мецел рахадай,
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Сажидин я, рахаз вердиш цаварай,
Шумудаз куьн аквазватІа ахварай?
Икьван гуьрчег лезги руш тир, ай гьарай!
На вуч хиял ийизватІа, Карина?
Шиир багъишунин метлеб лагьайт1а, Карина чи лезги халкьдин къагьриман хва, хура Прометеян ц1ай кайи Загир Арухован велед тирвиляй ва вични лезгийрин гуьзелрин арада экуь гъед тирвиляй бахшзавайди я.

=Ара-ара физ, дертлу хьайила=
ГЬАЙИФ ЖЕЗВА ЗАЗ
Муьгьуьббат вуч я, чир хьун тавуна,
КIанидахъ галаз сир хьун тавуна,
Жув шаир хьана, пIир хьун тавуна,
Акъатай уьмуьр гьайиф жезва заз.

Инсан жедалди, руг тахьана жув,
Я техил гатаз, юг тахьана жув,
Керпичар атIуз югъ тахьана жув,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

Таяр-туьшерин арада сефил,
Садарани ягъиз хьун тавур кфил,
РикI хьана зи нуькI, жигерарни фил;
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

ЧIугур зегьметдин тахьана къадир,
Шив, кьулухъ, вилик кутуна къатир.
Чилизни цавуз чукIурна атир,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

Йисар гана заз, чIугвадай зегьмет,
Тагана къимет, авун яз туьгьмет.
Варани-зара хьана зи кьисмет,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

РикI хура цIараз, винелай хъуьрез,
ТакIанбурув зи кьисметдин терез.
Дарман чуьнуьхна, кьел ягъиз хирез,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз.

Кьуьхуьр Саидни Эмин и саягъ,
Хьаначирни гуж эх тежез начагъ?
РикI къана хура, кьилел алаз рагъ,
Акъатай уьмуьр, гьайиф къвезва заз.

Им мугьман дуьнья я са вад йикъан,
Сажидин, на гъам чIугвамир акьван.
Мурадрихъ агакь тавуна юкьван,
Акъатай уьмуьр, гьайиф жезва заз!

ШЕХЬЗАВА ЧУН
Урус чIалахъ шехьзава чун, шехьзава,
Аялдихъ хьиз, диде, буба амачир.
Жуван хайи дидедин чIал негьзава,
Чир тавурдаз туьбуьгь, туба амачир.
Урус чIалахъ чиновникар, закунар,
Гьар гьи жуьре кIан хьайитIан, ктабар.
Дидед чIалахъ амач ерли акунар,
Камун кьилиз жезва рекье татабар.
Урус чIалал хьанва вири кIвалахар,
Кеф чIугу квез, чир хъия квез кIамай кьван.
Кьурур тийин лезги чIалан булахар,
ЧIал рикIелай ракъурмир жез амай кьван.
Дидед чIалал рахаз течир аялар,
Мез сивеваз вучиз лалбур хьурзава?
Дидед чIалал рикIяй тефиз хиялар,
Дидедин чIал вучиз куьне къурзава?
Дидедин чIал течир касдиз дидени,
Я ватанни чир жеч чIехи хьайила.
Дидед чилин яд хъваз, фуни недани?
Гишин хьана, ви нефс пехъи хьайила.
Урус чIални, къеце патан чIаларни,
Чириз алахъ, дидедин чIал рикIеваз.
Гьар патахъай туькIуьн патал гьаларни,
Вунни алад, вири фидай рекьеваз.
Лезги ятIа, эвел лезги чIал чира,
Лугьузва квез Сажидина, минет яз.
Жуван тарих, ватан, ви хуьр, кIвал чира,
Ахпа амай вири чира, адет яз!
=
ЖУВ ГЬА ЖУВ ЯЗ АМУКЬУН
Вирибуруз кIан хьунни ва дакIан хьун,
Аслу ятIан къачузвай гьар каманлай;
Белки себеб яз чичIериз кьакьан хьун,
Халича кIан жеда табун гамунлай.
Мумкин кар я эвел, я эхирда,
Са нин ятIан буржуник вун кумукьун;
ГьакI ятIани дегиш тежез уьмуьрда,
Жув гьа жув яз чарасуз я амукьун.
Эгер халкьдиз хуш ятIа вун инсан яз,
ДакIанбурун гафни, карни са затI туш.
Гьикьван на вун тухвайтIани хъсан яз,
Фигъилдикай гьич са касни азад туш.
Берекатлу чилел къвада марфарни,
Залум харни мумкин кар я алукьун.
ХъуьтIуь къакъуд авуртIани гатфарни,
Жув гьа жув яз чарасуз я амукьун.
Вирибуруз кIан жез я вун Аллагь туш.
Аллагьни кваз дакIанбур сад, вад жеда.
Садакайни зун бейкеф кас, валлагь туш.
КIеви муркни рагъ акьурла яд жеда.
Уьмуьр ахьтин са затI я хьи, чарадал
Гьалч авур къван, атана вахъ галукьун.
Хъел атана, затIни къведач арадал,
Жув гьа жув яз чарасуз я амукьун.
=
=Бубадин теселлияр=
ВАЦIАЛ ФИДАЛДИ
ВацIал фидалди, хутIунмир шалвар,
Эвел ана яд аватIа чира.
Еке крарихъ авунал ялвар,
Ялварникай дад аватIа чира.
ИкI лагьанай, заз аял вахтунда,
Камаллу тир са бубади кьуьзуь.
РикIел хтайла хиял вахтунда,
Нарази ятIан, жезва зун рази.
Гьахъсуз тир пата аватIа шейтIан,
Гьахъ авай пата Аллагь хьурай лагь!
Дустари кьилер авуна баштан,
Гьар сад са душман хьун тавурай лагь!
Гьуй, лагьай чIавуз, катзава нуькIвер,
КисайтIа, тIуьна, куьтягьзава къуьл.
И кьадар туькьуьл жедани рикIер?
Гъил кьадай чIавуз, гьалч ийизва кьуьл.
Дуьнья вуч хъсан авунвай туькIуьр?
Цава рагъ аваз, чиле берекат.
Гьар садан рикIе, лампаяр куькIуьр
Тваз, хатур, гьуьрмет ийиз гьерекат.
Вад йикъан дуьнья инсанвилел твах,
Чир хьухь авайди желгьемни женнет.
Садакай – стха, садакайни вах,
Кьун патал, за квез, ийизва минет.
Сажидинни туш пIир, я малаик,
Хьайи гъалатIар ая заз багъиш.
Гьич са касдинни тIар ийимир рикI,
Гьич са касдизни ийимир къаргъиш!

=Дустарин югъ къарши ийиз=
АЖЕБ ХЬАНА

И шиир за Абдул дустуниз бахшзава.

Уьмуьр вацI я, кьерерилай алахьдай,
Мурад гьуьлуьхъ агакьиз кIанз, авахьдай.
Мукьвабур хьиз, рикIяй-рикIиз какахьдай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

ТIурфанри зи тар дувулрай юзурна,
Кьисметди зун шумуд патахъ къугъурна,
Сад Аллагьдин, заз куьмек гуз жагъурна,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Рагъ авай югъ ийидайла серинар,
Сивелай квахь авур чIавуз хъуьруьнар,
Алахъдайбур, уьмуьр хъийиз ширинар,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Девлет - са затI туш, куьн авай чкада,
Заз цавай куьн гъетер нур гуз аквада.
Зун паталди икьван зегьмет чIугвадай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Куьн патал зун гьазур гуз чанни кваз,
ВиртIедилай ширин я куьн ванни кваз.
Зун паталди руг ийидай къванни кваз,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Цав майдан я гъетер, рагъ, варз сад жедай,
Заз бахт хьана, куьн себеб яз, шад жедай.
ХъуьтIуькай заз, чими ийиз, гад жедай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

Дустар, дустар, алат тийир рикIелай,
Шад хабарар хьуй къведайбур заз квелай.
Алат тирйир садрани дуьз рекьелай,
Ажеб хьана, захъ куьн хьтин дустар жез!

ЗАРАФАТ

Са къаридихъ галаз - хуьруьн,
Авун хьана завай хъуьруьн:
-Им уьмуьр туш акьван хъсан,
Амукьдали и гьал инсан,
Виридалай эхирдай кьин, -
Хъсан кар яз, кьаз тазвай кьин.

И жуьре ван хьайи чIавуз,
Къари акъат хьана цавуз:
-Виридалай эхирдай зун? –
КьейитIа, лагь, ни кучудда? –
Акат хьана, адак зурзун,
Ченедин кьил гьатна худда.

Кьиникь – рикIиз цуру кар я,
АмукьайтIан виш йис хьана.
Фад кьин, гьелбет, чIуру кар я,
Къарид гьалар лап пис хьана.
-Ваз кIамай кьван яшамиш хьухь! -
Лагьай чIавуз, хъуьрез хьана.
-Азраил, вун ягъалмиш хьухь,
Чи къарийрал серес хьана!

ЭГЕР ШАИР

«Эгер шаир – инсан ятIа, чан алай,
Адавай кис жедач, дуьз гаф талгьана».
Сулеймана, мярекатда, ван алай,
Чин такьуна, ачухдаказ лагьана.

Бес, къе вучиз акур-хьайи чIурувал,
Лугьуз тежез, са бязибур киснава?
Дадуникай кичIез уькIуь, цурувал,
Сивел кьве тIуб эцинг авун гьиснава.

«Дуьз лугьудай, амма сивиз яд фида, -
Лагьанай са хъипре, кьацIай виревай.-
Сад мад кIан яз, гъиле авай вад фида». -
ВикIегь тирвал, кIан жемир ваз къуьревай.

ЧIуру патан тереф хуьдай ахмакьар,
Садан кьилел, ниче шумуд сад жезва.
Абурувай, шаир ийиз алакьар,
Тахьай чIавуз, эхиз тежез, пад жезва.

Шаир ятIа, ам кесибрин жергеда,
Хьун герек я, адалатдин даях яз.
Дуьз фикирар аваз анжах келледа,
КIвалахдайвал, гьар са чIавуз уях яз!

Вунни, заз чиз, Сажидин, кьве рикIин я,
«Лугьун гьикIин, гьикI акъвазин кис хьана?»
Са бязибур, кар туькIвена, секин я,
Къалур тавун паталди чеб пис хьана.

ЗАРАФАТДИН АГЬ

Агь ви кIвал куьр къавал хьурай,
ХъуьтIуьз – чими, гатуз – ни къвез!
Чин, гьамиша цавал хьурай,
Хийир къведай рекьихъ къекъвез.

Ийидачир ваз за и агь,
Вак итимвал кваз хьанайтIа.
Вуч затI ятIа тийижир ягъ,
Фагьум, фикир гваз хьанайтIа.

На а-лугьуз, ада ваз бей,
Паб хьурай ваз яб тагудай.
Чан лагьайла, жаваб гуз - кьвей,
«Зун – итим, вун – паб», - лугьудай.

Дуст я лугьуз, кьур мергин кIвач,
Вун шейтIанрин шейтIан хьана.
Инсанвилин зеррени квач,
Кьил куьра тваз, баштан хьана.

Ахмакь ятIан, дуст кьун хьана,
Хайи папан къвалар хурай.
Дере лугьуз, вун хун хьана,
Я Аллагь, вун ялар хьурай!

Сажидин, вун жемир аси,
Адакай эркек хьайид туш.
Кьунакай кIан хьунал ниси,
Саддакьадик нек хьайид туш.

ГАТУН ЮКЪУЗ

Садра кьванни гатун юкъуз алахьай,
Куьн дагълариз тамаш, кьилер живедин.
Мандавар хьиз, пар кIулаллай деведин,
ХупI аквада, тамашайла къвалахъай.

Вили цавун таж кьилеллай чилерин,
Рангар дегиш хьана ирид жуьредин;
Тамашайла, ишигъ тухуз вилерин,
Шикилар заз хуш я дагъдин, дередин.

Экуьн шагьвар акьаз лацу пелера,
Кар-кеспидал физва халкьар кIвалахдал.
Шиирин ванер гьатна вири чуьллера,
Ашукь я зун, гьар садав гвай дамахдал.

КIанзавайди ислягьвал я инсанриз,
Зегьмет чIугваз, лугьуз-хъуьрез, секин яз.
Халкьдин агьвал, югъ-къандивай хъсанриз,
Кьил хкажна, къекъведайвал эркин яз.

Сажидинан рикIе авай мурадар,
Ажеб жедай акъатнайтIа, кьилизни.
РикIиз ерли тежедайвал хура дар,
Таквадайвал мичIивал кьве вилизни.

ИЧИНА
Ичина заз са дуст ава, яшариз
Са кьадардин залай артух жегьил тир.
Къимет авай саягъ бязи къашариз,
Инсанвилиз, хъсанвилиз къизил тир,
Ариф лугьуз, дуст ава заз Ичина.

Чидач ам бахт ятIа ганвай халкьариз,
Хъсан крар ийидай кьве гъилелди.
Йифизни кваз, фейи чIавуз ахвариз,
КIвалахдай кас я ам вичин кьилелди.

Хуьре мискIин, кIаник музей тарихдин.
КIватIал ийиз надир затIар гьар жуьре.
Вичел бармак алачтIани сирихдин,
Диндин рекьяй чирвал авай кас хуьре,
Ариф лугьуз, дуст ава заз Ичина.

Шумуд надир ктаб кIватIна хуьрерай?
Етим Эмин, шумудни са шаирдин.
Кьил акъудиз араб чIалан сирерай,
ЧIалар элкъуьр авун шумуд магьирдин,
Ариф лугьуз, дуст ава заз Ичина.

Сажидиназ дустар кьунин бахт ава.
Гьар са дуст са мукьва кас тир стха хьиз.
Дустар кьадай, заз кIамай кьван вахт ава,
Абурукай багьа тир сад арха хьиз,
Ариф лугьуз, дуст ава заз Ичина.
ЦІУДАР

Йифен мекьи гуж акунвай векьерал,
Чигерикай кІватІал хьанвай нвагъ алай.
Зал вил алаз акъвазнавай рекьерал,
Сад Аллагьди гайи юкъуз рагъ алай;

Хуькведа зун муштулухдин хабар гваз.
Аялризни кІвачел гьалсдай къапар гваз.
Ваз-булушка, кІвализ лазим затІарни,
Кепек-шигьи – кІватІай сад-кьве вацранни,
Къачур якІун базардилай яцранни…
Амайбурун герек къведач кьун тІварни.
***
Экуьн кьиляй цав гьалчІнаваз, серин яз,
Акур чІавуз гьаваярни хуш тушиз;
Хияларни рикІе гьатна дерин яз,
Иви ргаз, гьич са дамар буш тушиз;

Вуч авуртІа хъсан ятІа чин тийиз,
Инихъ-анихъ вегьез, сабур хуьн тийиз,
Я кІел тежез, кхьиз тежез, яб тагуз,
Багьа тир вахт физва вацІ хьиз авахьна.
Вердиш тушиз азиятриз таб тагуз,
ЦІаразва зун акваз-такваз гьава хьиз.
***
Рагъ акІизва, нур чукІуриз цавариз.
На лугьун им эхиримжи сефер я.
Яргъи тир югъ тешпигь хьанвай сувариз,
РикІел анжах амукьайбур кефер я.

Чил-гьа Чил я-галатнавай кІвалахна.
Чин ракъинихъ элкъуьрзавай алахъна;
Йифе вичин куькІуьрзава лампаяр.
Варз кьилелла ахвар квахьай къари хьиз.
Инлай, анлай элуькьзава къампаяр,
Цав ацІузва гъетерив са суьруь хьиз.
***
«Бахтаварар» - фад фейибур ажалдай,
Гьич са къайгъу, са хажалат амачир.
Чун аялар хьиз кІерецар хчалдай
Ава жеди квез, рикІ я вил галачир.

Дуьньядавай дегишвилер акурла,
Эхиз тежез, рикІ хуруда дакІурла,
Чакай хабар туш гьелелиг чан алай.
Шумуд са гуж эх хъийида, чидач заз.
Им девир туш халкьар кьейи –къан алай,
Хирел гьикьван кьел кІвахдатІа чидач заз.
***
Дуьз гафариз къимет амач, гьуьрметни.
Сада масад адет хьанва маса гуз.
РикІ аламач чІугваз артух зегьметни,
Вун кьуьзуьдай кьазва гъиле аса гуз.

Вай акъатай гафар кхьиз дафтарда,
Мукъаят хьухь, гьалт тавурай кафтІардал.
Пулунизни къуллугъдиз я икрамун,
Тариф ийиз, гьикІ муьтІуьгъ жен кимидаз?
Гьалал фуни мумкин я ваз гьарамун,
Къайиди гьикІ лугьун рикІиз чимидаз?
***
Ийиз хьайтІа, гьарда вичиз кІанивал,
Инна, валлагь, жедайди са масад я.
Гьар са касдихъ хьун герек я къенивал,
ГъалатІрикай вични михьиз, азад яз.

Гафар санай, крар санай хьайитІа,
Анжах вичиз ришвет-шеле гайитІа,
Амай халкьдиз а касди мекь-каш гуда.
Сад-вадакай тапан даях кьуна хьиз;
Чидач адаз халкьари мус лаш гуда,
ТІанурдин цІа кайи чІавуз кьуна хьиз.
***
Лугьуда хьи и дуьньяда гьахъ ава.
Пис ксариз бала гуда Аллагьди.
Гьахъвилихъ физ гьикьван четин рехъ ава?!
Са бязибур акьазвач зи чІалахъди.

Гьахъ жагъуриз тек са уьмуьр тІимил я.
АлакьайтІа, ам акьулдиз камил я.
Гьахъ жагъуриз кьейи кьванбур пара я.
Бушвал хиве кьадалди гьакІ лукІ хьана,
Кьин хъсан я, им чи кьведан ара я,
Амукьдалди цІивин хьана, цІукІ хьана.
***
Пакамахъ вил галачирди рагъ алай,
Куьз кусуда, кьин тавуна ярх хьана.
Уьмуьр квез я даим вилел нвагъ алай?
Хажалатрик кьураз, цІараз, кьах хьна.

Инсан садра хада, садра рекьида.
Алчахбуруз багьнаяр бул жагъида.
Халкь паталди зегьмет чІугваз, ялайдаз,
Къагьриман хва лугьур багьа тІвар ава.
Халкьдихъай чин са чІуру яз, хъеляйдаз,
Рекьидалди ялиз тежер пар ава.
***
«Аллагь-Сад я, пайгъамбарни-Магьаммед.»-
Лугьуз къекъуьн тІимил я, жув инсан хьухь!
Кьейи чІавуз атун патал вал рагьмет,
Ваз писвилер авурдазни хъсан хьухь!

Куьз лагьайтІа, писдахъ галаз кьил кьурди-
Гьадалайни агъуз кас я зил кьурди.
Рахадайди рахуй вичиз, сив галат
Хьайи чІавуз вич-вичелай лал жеда.
Аллагь течир касдив рахун я гъалатІ.
Алчах касдив кьил кьуна хьуй-къал жеда.
***
Инсанар яз, вирибуруз сад хьтин.
Ганвач бахтар, батсузал лап пара я.
Са бязибур жеда ацІай гад хьтин.
Бязибурун, кьуьд яз, гуьнуькъара я.

Даим цавуз акъазмир куьн килигиз,
Я иви хъваз гьазур жемир зили хьиз.
Зегьмет чІугу-берекатар чилева,
Амма Аллагь ракъурмир гьич рикІелай.
Гьар са касдин кьисмет Адан гъилева,
ЦІуд рипедиз-сад це цайи никІелай.
***
Ихтилатар пара жеда авуртІа,
Амма кІвалах – чарасуз я виридаз.
Гьар са касди дуьз яз, зегьмет чІугуртІа,
Гьар садакай хийир ава иридаз.

Алчахвилел кІватІал авур къизилни,
БарбатІ жеда, тІварцІизни кваз кьезилни.
Шумуд пачагь, шумуд алчах, ханарни,
Фена, фида, амма игит машгьур я.
Шумуд касди гана чпин чанарни,
Душманрилай кьисасарни вахчурд я.
***
Зазни чидач гьикІ жедатІа кьисметар,
Сад Аллагьдин гъиле авай кІвалах я.
Бахт театр туш къачудай билетар,
Бахт – къумлух тир чуьлда гьалтдай булах я.

Шаирвилин бахт жагъана-кьисмет яз,
Сад Аллагьди багъиш авур зегьмет яз.
Йифер, йикъар акъудна за, чан гана,
РикІел атай чІалар-цІарар кхьена.
КичІе тушиз кьиникьикай къван гана,
Душман негьда, амукьайтІа декьена!
***
Бязибуруз вуч къадир хьуй чІаларин?
Етим Эммин, Сулейман са затІар туш.
Къизилгуьллер, цацар алай валарин,
Атир кІвахьиз экъечІнавай кІватІар туш.

Шаиррини кар авачиз кІвалахдач,
Гьар садалай шиир кхьиз алакьдач.
Шаирри яд хъвазва халкьдин рикІерай,
Авайдини даим халкьдин дидар я.
Абур халкьди кьазва кьакьан гъетерай,
Халкь галачиз гъетериз цав лап дар я.
***
Гьикьван ягъин юкІвар-чипІер гьар юкъуз?
Гьикьван вигьин къецин кІвалах пакадал?
Сада-керпич, сада палчух-кьар тухуз,
КІвал эцигиз алахъин дуьз чкадал.

УстІар сад жен, фялеяр къуй кьведни хьуй.
Чай хъун патал гьам шекер, гьам медни хьуй!
Амма недай затІ жен, вични дад алай.
Хъсан кІвалах авун пара зегьмет я.
Иесини жен, гьелбетда, яд алай.
Чарасуз яз кІанзавайди план я!
***
Хатур, гьуьрмет хъсан затІ я арада.
Гьа кар себеб чал инсандин тІвар ала.
Чаз инсанвал, жув гьатайла «кьарада»,
Мсадавай кІан хьунухьал кар ала.

Бес ви крар туькІвей чІавуз кІанивал,
Вучиз кьван вахъ авачир кІус къенивал?
Гила гьикІ я, СикІ, гьатайла ракьара?
Гьикьван ганва къе ви мециз ширинвал?
Дустар галаз кеф чІугвадай йикъара,
Гвачир хьи вахъ и акьулдин деринвал.
***
Къуни-къунши хьайи чІавуз, гьуьрметдив
Яшамиш хьун рикІиз регьят кІвалах я.
Сад-масадав рахун-луькІуьн туьгьметдив,
Сагъар тежер чІуру азар-далах я.

И вад йикъан мугьман дуьнья шадвилив
Яшамиш жез, тухун чна садвилив.
Яргъал алай мукьвадалай къуншидин
Пис чкани кьун герек я хъсандай.
Гьи кьадардин къилих ятІан туршиди,
Дуланмиш хьухь, кьуна хьиз са хизандай.
***
Гьар са касдихъ ава вичин кьатІунар,
Гьарда вичин кІвалахзава кьилелди.
ЦІудра алцум тавунамаз атІунар
Авурдаз-«цІар» гун лугьуда гъилелай.

Течир кІвалах хабар кьун туш айибвал.
Течирвилел къачуз алахъ гъалибвал.
Са касдинни вадан фикир сад жедач.
И кІвалах чин тийизвайбур пара я.
ЧІуру кардал садни, заз чиз, шад жедач.
ЧІуру кардин сагьиб уьзуькъара я.
***
Вичиз ни вуч кІандатІани лугьурай.
Зун я, зи халкь агъзур сарин тарихдин.
Гьар са атай душмандиз гуж къалурай,
Чун кьегьелар я лекьерин къилихдин.

Амма са кар алатдач чи рикІелай,
Яман йикъар хьана хъуьтІуьн цикІелай.
ГьакІ ятІани чІал хвена чи, чил хвена.
Душманрикай чилел биши руг хьана.
Алчахбуру багьнаяр кьаз кьил хвена,
Кьегьелрикай ругун гьализ, юг хьана!
***
Кьиникьарни ава кьван кьве жуьредин:
Сад-алчах яз, садни кьегьелвилелди.
Бязибуру чпин чанар зерредин
Гуж тагана хуьда алчахвилелди.

Къагьриманар сагъ хьурай чи гьулдандин!
Хура авай рикІ тир гьар сад Ватандин!
Сад, кьве алчах кими жедач чакъал хьиз,
Гьалт ийидай арабир чал тамара.
Са вахт къведа, я ргъал, я мукьвал хьиз,
А чакъалрин ванер къведа кІамарай.
***
Шумудакай дердер чІугван, гъам чІугван?
Вилер аваз, буьркьуьбурай гьикІ кьада?
Шумуд касдин далдамдал са хам чІугван?
Шумуд патал пайиз тек са рикІ кьада?

Гьахъвал, дуван амачирла чилерал,
Нвагъ татана гьикІ амукьда вилерал?
Инсандин невс чІехи затІ я гьуьл хьтин.
Мидаим яз, вацІар хъвана тух тежер.
КІвализ вучин, гачал касдин кьил хьтин?
Бязибурухъ гамар, жувахъ Рух тежен.
***
Гьинихъ вуна кам вегьейтІан-хата я.
Ягъун, кьиникь адет хьанва герек тир!
КІеретІдин кьил-ахмакь ата-бата я.
КицІин жуьре, бейхабар кьаз зирек тир.

Мез аватІан течир абдал кими яз,
Къекъвезва къе шагь хьиз рикІиз «чими» яз.
Куьз лагьайтІа, пулни ава, къуллугъни,
Са бязибур муьтІуьгъарна лукІвар хьиз.
Кам вегьей пад дявени я, шулугъни,
Чеб, лагьайтІа, куькарзава вакІар хьиз.
***
ЦІуд цІарарин веривердир кхьинихъ,
Маса метлеб авач, рикІин дердер я.
ЦІийи партал аквада чаз хкунихъ,
Партал кІвачик кваз акун вуч бетер я?

Жува жув дуьз тухун халкьдин арада,
Еке кар я, гаф талагьиз чарада.
Сажидина гьа кар рикІе гьат хьана,
Веревирдер элкъуьрзава бейтериз.
Зи рикІин вирт, чІижер вири кІватІ хьана,,
Авурдаз – цІар гун лугьуда гъилелай.
Кьуд цIарарин частушкаяр:

МУЬЖУЬДАР

Дишегьлийдай амач такур аламат,
Ада дахай кас масдавай хаз жедач.
Дишегьлиди дехвей инсан саламат,
Цавун куьмек хьайитIани кьаз жедач.

ТуькIуьр чIалар чанда нефес амай кьван,
Са югъ къведа ви тIем акакь тийидай.
Кьейила вун, гайитIани жуьмяй къан,
Ам садакьа я ваз хкякь тийидай.
+++
Жуван чандал цIай кун тавунамаз,
Хажалатрин яд хъун тавунамаз,
Кьисметдикай кеф хун тавунамаз,
Пис-хъсандакай хабар жедани?

Чир хьухь гьар йикъахъ йифни галайди,
Алахьай цавухъ цифни галайди.
Пяхъ-керекулдихъ лифни галайди,
Чидайдахъ биши япар жедани?
+++
Къуншийрикай гьамиша зун рази я,
Лагьана хьуй, халкьдин вилик таб жедан?
Парталар цваз кьил хуьзвай кас дарзи я,
Адан тупIуз акьах тавур раб жедан?

Къуншийрикай авуналди тарифар,
ДакIан са ван галукь тавур яб жедан?
Алакъаяр авуна хьуй хьуй зайифар,
Де лагь куьне, адаз кIвал-югъ, паб жедан?
+++
Кар авачиз чах элкъведач Чилин,
Йифер рекье тваз, кьабулиз йикъар.
Заз чида адан метлебар кьилин,
Тiимил хьунухь я вилерал накъвар.

Кар авачиз чарх элкъведач Чилин,
Кьилел элкъуьриз гъетерин суьруь.
Инсанар гьикьван хьайитIан къалин,
Ийиз кIанзава бахтлубур вири.
+++
Хатурар ийиз, уьмуьр физва зи,
Тум цазвай лежбер акуна никIе.
Несилрин вилик намус хуьзва зи,
Михьи хиялрив муг ийиз рикIе.

Зегьметдиз къимет тIалабзавач за,
Анжах зи чIалар кIелиз хьайитIа.
Жув я шаирдай гьисабзавач за,
Зи шииррикай хъелиз хьайитIа.
+++
Тек са капу ван ийидач жуван,
Я са таракай там жедач чIехи.
Гужлуз аквада цаву авур ван,
ЦIай акъатайла циферай рехи.

Заз кьиникьикай авач хажалат,
Я зун туш эвел, я зун туш эхир.
Ахъайиз тахьуй чин тийиз гъалатI,
Шуьрбет хьиз хьана хъваз тахьуй чехир
+++
Заз гьикI хьанай зун зерре хьиз куьлуь,
Дуьнья акурла гъетерив ацIай.
Амма хана зун диде тир Чили,
Хура туна рикI, дамаррани цIай!

Вуч затI я кьван гъед зунни ви патав?
Жуван кьилелди ийизвай кIвалах.
Дуьнья ацIанва гъетерив битав,
Ргазва зи рикI-мурадрин булах.
+++
Ракъинин къуват, вацра гудай нур,
Цетер эквер цуькверин атир.
Кужумзава за ачухна хьиз хур,
Гьар са зерредин ава заз къадир.

Сирнавар гарун, гьуьлерин лепе,
Ачух я квез зи уьмуьрдин лувар.
ЧIехи дуьньядин заз гьар са пипIе,
КIанзава хьана шадвални сувар.
+++
Аваз, авач лугьудайдан берекат,
Акваз, такваз куьтягь жеда гар галаз.
Дар ятIани бул я лугьуз гьерекат,
Яр хкведа къуьнуьхъ ацIай квар галаз.

«Кая», «кьея» сивин кIалуб хьайидан,
Уьмуьр фида хажалатдик, гъамуник.
Вич къизилрин юкьва аваз кьейитIан,
Кепек кьванни гудач адан хамунихъ.
+++
Къунши акваз акъатмир вун хамунай,
Пехилвили цуьк гъида ви вилерал.
Сечме техил жеда цайи тумунай,
Адалат хуьз алахъайтIа чилерал.

Къунши хъуьрез акур чIавуз рикIивай,
КIанзни такIанх хъвер къведа ви вилерал.
КIан хьуналди ракъар хъуьтIуьн цикIивай,
Берекат жив гьинай къвада чилерал?
+++
Девлетрихъ еке галтугмир пара,
Ам гьи пачагьдин тух хьана руфун?
Фу ширин жеда, галачиз къафун,
Гишинвили ви атIайла чара.

Вахъ авай чIавуз къизилни гимиш,
Авачирдакай кьаз алахъ хабар.
Невсинин гьуьле жез тахьуй батмиш,
Залан хьайила луьткведа ви пар.
+++
Валлагь хъсан затI я къуллугъ,
ЧIехи речар рахун патал.
Хкаж жуваз еке дуллух,
Чанни кIанда эхун патал.

Валлагь яман затI я къуллугъ,
Бирдан жаваб гудай чIавуз.
Ахмакьвиляй хьана шулугъ,
Жуван цIа жув кудай чIавуз.

КЬУДАР
ГЬАРАМ
КІватІна бубади, цІай яна хци,
Гьарам тир девлет пуч хьана бирдан.
Бармак паталди, гапурдал хци,
Гваз хтана кьил, галудна гардан!

ЗИЛИДИН АРЗА
Иви хъваз туна, минетна эвел,
Ахпа гъана кьел, кІвахна зи сивел.
Пис ксар авай жедалди хуьре,
Виш сефер хъсан я кьуруш вире!

99 СЕФЕР
Гьар тукIур чIавуз гьерер,
Дустариз гуз ятурар.
Тек виш лагьай сеферда,
Ганай лугьуз кIул,
Кьудкъадни цIекIуьдални
ЧIугунач зи къул!

ХАЛИСАН ДУСТ
Квез герек я шуьруькьуьм яд?
ТIимилни хьуй, гьангула хьуй.
Халисан дуст аваз хьуй сад,
Рутула, ам Агъула хьуй!

ТАПАРХЪАНДИЗ
Хиве кьур кар тухун кьилиз,
Яргъални хьуй, таб тахьуй.
Таб ийидай алчах гъуьлуьз,
Зил кьадайди паб тахьуй!

САДА ХУЬРЕК
Сада хуьрек тIуьн паталди,
Пул ахъайна.
Сада зирек тIуьн паталди,
ЧIул ахъайна!

ЧЕБ ЧПИВ
Чеб чпив къал тахьуй лугьуз,
Чинал чIехи нел авуна.
Ахмакь вилер кикIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна.

КВЕЗ ГЕРЕК Я?
Квез герек я шуьруькьуьм яд,
ТIимилни хьуй, ангула хьуй.
Дуст аваз халисан сад,
Вичиз яргъал Агъула хьуй!

КЬЕВ АТАНА
Гъуьлел рази тушир папан,
Кьилел яман кьев атана.
На лугьуда, са агъдабан,
Инсаф течир сев атана!

ЧАРАДАН ГЪАЛАТI
Чарадан гъалатI аквада чаз фад,
Еке са къван хьиз, рекьеллай гьяркьуь.
Чпин гъалатIар акурла са-сад,
Са бязи ксар жеда лап буьркьуь.

ПИС РАХАДАЙБУРАЛ
Пис рахайбурал гьалчайтIа къванер.
Ваз вилик фидай вахт жеда куьруь.
ГьакI кукIвар мийир на жуван къуьнер,
Къванер бес жедач, кIватIайтIан вири.

ПИС ДУСТ Я ЯМАН
Виш душмандилай пис дуст я яман,
Эгер на адал вегьенватIа юкь.
Зегьер гуда ваз, я лугьуз дарман,
Дуьз гафунин ван къвен тийидай кьукь!

ПУЛУНИ ЧИРДА
Пулуни чирда иеси вичин,
Инсан яни ам, тахьайтIа гьайван.
АкуртIан хъуьрез ваз а касдин чин,
Гишиндазни гуч фу ада яван.

КАР ЧIУР ХЬАЙИЛА
Кар чIур хьайила, кIан жеда рекьиз,
Чара тир ксар, жуванди хвена.
Крар туькIвейла, кIанивал рикIиз,
Виш йисалайни кIан жедач кьена.

ЧАРА КСАРИЗ
Чара ксариз авур писвилер,
Элкъвена хквен хъийида вичел.
Гьикьван гзаф кIан жеда ваз эллер,
Гьакьван яргъалди амукьда кIвачел!

ГЬАЙИФ Я
Гьайиф я вуна акIурай тарар,
Багъда чарадан, авачтIа къадир.
Хийирдилай ваз гуда лап зарар,
Къалгъандивай кIан хьайитIа атир.

ГЬАР СА НИЧХИРДИ
Гьар са ничхирди пехъре, билбилди,
ЧIехи хьайила, цава гуда лув.
Инсан хьун патал гьар са жегьилди,
Тухун герек я дуьзвилелди жув!

ХЪСАН ХЬУН ПАТАЛ
Хъсан хьун патал ви гьар са кIвалах,
РикIивай югъун герек я кардихъ.
Муьгьуьббатдихъ вун хьанвачтIа чIалахъ,
Гьич са юкъузни кьадач ви ярдихъ!

ГЬАР ГЬИ ЖУЬРЕ
Гьар гьи жуьре югъ хьанватIан кьисмет,
Гьам рагъ авайди, марф къвадай серин;
Гьич са касдизни тавуна туьгьмет,
Пак дуьа ая Аллагьдиз ширин!

ЭГЕР ВАХЪ ДИДЕ
Эгер вахъ диде, аватIа буба,
Чир хьухь ваз хъсан - жагъанвайди бахт.
Хажалат авач вичелай зурба,
Абур ви кьилел аламачир вахт!

БЯЗИ ВАХТАРА
Бязи вахтара, вилик вегьей кам,
Хийирдихъ жеда, гуьрчегиз уьмуьр.
Шивдиз элкъвена ви кIаник квай лам,
Акурбур мягьтел ийида загьир!

КЬИЛ АКЪУД ТЕЖЕЗ
Кьил акъуд тежез табни керчеквал,
Инсанар ава, багьнайрихъ къаних.
ТIавусдин акван тийиз гуьрчегвал,
Патахъ кIвачерик кутада синих!

КЕЛЛЕДА ЗАТI
Келледа затI авачир,
Касдин кьама ял жеда.
Ам алай ва алачир,
Чка-чка къал жеда.

ГЬАКI ЖУВА ЖУВ
ГьакI жува жув виниз кьун,
Кутугнавач инсандиз.
Я хва декьей ахта кьвун,
ШутI ягъуй ви гьа чандиз.

ЗАТI АВАЧИР
ЗатI авачир челегди,
Ван ийида ичIи яз.
ДапIарда тур куьлегди,
Кар аквада мичIи яз.

КЬВЕДАР
Эгер вавай хъсанвал,
ЖезвачтIа, хуьх инсанвал!
+++
Акун къене инсан я,
Камун кьилиз нукьсан я.
+++
Къизилдин дагълар хиве
Кьаз, твамир жув гьакI кIеве!
+++
Бурж тIалабиз кIан жеда,
Вахкудайла, къван жеда.
+++
Авур касдиз даим таб,
Гьич садани гудач яб!
+++
Гвай инсанар дамахар,
Яз гьисабда ахмакьар!
+++
Жез, тавур касдиз хатур,
Къведалда квал квай хъутур!
+++
Фитне тур кас арада,
Вич гьатдалда кьарада!
+++
Кака - вилик, верч - вилик,
Течиз ийизма чуьруьк!
+++
Дагъ пехил я Арандал,
Турция хьиз Ирандал!
+++
Дидед къадир течирди,
Я намусдиз квачирди!
+++
ЦIуд вичиз, сад – къуншидиз,
Хьун кIан хьанач къуччидиз!
+++
Тавур кIвалах хушунал,
Ийиз туна гужунал!
+++
Кар туькIвела базарда,
Акъвазмир, чан бизарда.

МИРЗЕБЕГ ДУСТ – РЕЖИССЕР

Уьмуьр бахшна халкьдин къуллугъ дегьнедиз,
Чи уьмуьрдин шикилар гъиз сегьнедиз.
Анжах дуьзвал къачуна хьиз бинедиз,
Мирзебег дуст – режиссер устад я вун!
Лезги театр патал мурад я вун!

Театрдин коллектив хизан хьана,
Халкьарин руьгь хкаждай инсан хьана,
Чи гьар са кар кIандай лап хъсан хьана,
Мирзебег дуст – режиссер устад я вун!
Вирдаз кIани инсанрикай сад я вун!

Акъваз тийиз, чIугваз даим зегьметар,
Халкьдин патай къазанмишай гьуьрметар.
Шадлу авур дагъустандин миллетар,
Мирзебег дуст – режиссер устад я вун!
Руьгьдин девлет гьам гатфар, гьам гад я вун.

Акуна ви агалкьунрин кIвалахар,
Артистрикай кьуна халис даяхар,
Гьич садрани чир хьун тавур дамахар,
Мирзебег дуст – режиссер устад я вун!
Мус акуртIан хъуьрез-хъуьрез, шад я вун!

Сажидинни, вири хьтин, адетдин,
Шаиррикай сад я лезги миллетдин.
Кьилин къимет гун герек тир зегьметдин,
Мирзебег дуст – режиссер устад я вун!
Ял ягъиз фин, гьелелида фад я вун!

ПАЙДАХ Я ВУН, СУЛЕЙМАН

ФизватIани вахтар, зарбдиз селлерин,
Пак рикIера амазмай чи эллерин,
Намус михьи, винизвал тир кьилерин,
Лезги чIалан даях я вун, Сулейман!

Тариф авур даим фяле, лежбердин,
Тереф хвейи кас Сталин рагьбердин.
ЧIалар тесниф авур гафар гевгьердин,
Гьар девирдин дамах я вун, Сулейман!

Шаирарни хьана гьар са вахтарин,
СССР тир ватан халис бахтарин.
Зегьметчияр патал кесиб къатарин,
Вине кьадай пайдах я вун, Сулейман!

Алат тавур садрани дуьз рекьелай,
Ктабарни я уьмуьрдин на кIелай.
Жавагьирар, алат тийир рикIелай,
Акьул дерин булах я вун, Сулейман!

ГЪАЛИБВИЛИН ЮГЪ
Гъалибвилин кьабулна югъ,
Яшар цIикьвед йиса аваз.
Дяве амач, авур шулугъ!
Катна, гъиле аса аваз.

На лугьуда, вирибурук,
Шадлувилин сел акатна.
Хва-стхаяр дахтайбурук,
Гагь хъуьруьн, гагь шел акатна.

Гъалибвилин муштулухди,
Гатфар хьурна, цуьк акъудна.
Душман катна фад кьулухъди,
Рейхсагдай рикI акъудна!

Хтай чIавуз и югъ рикIел,
Вили цавук хкIизва зун!
СССР-дин чукIурай КIвал,
И кар акваз, чикIизва зун!

Стхаяр тир гьар са миллет,
Ватан патал чан гайибур.
Кьуд сан къене, чIугур зиллет,
Чапхунчийриз къван гайибур.

И кардал шад хьайиди хьиз,
ЯхцIурни вад лагьай йисан;
9 майдин къуз хайиди хьиз,
Закай жезва викIегь инсан.

Чун а чIавуз аялар тир,
Къе дяведин ветеранар.
Ислягьбур чи хиялар тир,
И дуьнядал яз гьейранар.

Терг хьуй дяве! Гъалибвал - сагъ!
Ветеранрин чанар сагърай!
Авур фашистар дарбадагъ,
Чи халкьарин гьунар сагърай!!!
АГЬ

Агь зун кьирай, зун жагъайдан,
Эгер гафар ттаб ятIа зи,
Дамарра гакI ви къугъвайдан,
Хуравай рикI къаб ятIа зи!

Минет я кез, тахьун бейкеф,
ТIвар акьахдай раб ятIа зи.
Кьуру гафар, кIус квачир кеф,
Гъилер ичIи гъаб ятIа зи!

Мугьман дуьнья, душман дуьнья,
Бишибур кьве яб ятIа зи!
Зи суд ийир халкь, зи судья,
КIвачер кутIур тIаб ятIа зи!

Вучда ихьтин дуьньядикай,
Заз аксиди паб ятIа зи!
РикIел, куьцIей, жувжувакай,
Акьалтайди таб ятIа зи!?
ВАТАН СССР

Рагъни варз авай экуь тир цавар,
Сад садаз тир чун стхаяр, вахар.
Зегьметда зирек, гьар са югъ сувар,
Секинвилелди ийизвай ахвар,
Азад макан тир – Ватан СССР!

Агъзур йисара такур вилериз,
Гьукумат хьанай, фялени лежбер.
Бахтар багъишна вири эллериз,
Ленин, Сталин – кьвед хьайи рагьбер,
Чи эрзиман тир – Ватан СССР!

Миллетчивилин авачир дяве,
Дустар яз къведай, сад садан кIвализ.
Куьмек гудай тир гьатайдаз кIеве,
Хъсан мурадар акъуддай кьилиз,
ТIалдин дарман тир – Ватан СССР!

Никай хьайитIан, тежер хьиз рагьбер,
Гьукумат жеда варани-зара.
Гьич метлеб амач, авункай эзбер,
Кесиб халкьарин атIана чара,
ЧIурна иман тир – Ватан СССР!

Сажидин, вуна тарс це жегьилриз,
Ватан хуьн патал, ксаркай душман.
Дуствал такIанбур фирай чилериз,
Секин тир халкьар авуна пашман.
Шадлу заман тир – Ватан СССР!

ХАБАР АВАЧ ЖАЛ?

ГьакI акъатзава йикъарни йифер,
ЧIередал къугъваз, ашукь тир лифер.
Чун чал гьалтзава, шумуд са сефер,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?

ЧIалал атанва булахрин ятар,
Чил хъиткьинзава, жез патар-патар.
Цуькведа авай муьгьуьббатдин тар,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?

Ви дамахди зун ийизва дили,
Захъ язух чIугваз, цав хьанва вили.
Иервал авай и кьадар мили,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?

АлатнаватIан са кьадар вахтар,
Ви гардандавай мержандин хтар,
Вал ашукь хьана, къени жезмай тIар,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?

Кесиб Сажидин, кьуьзуь тир кьиляй,
КичIе тушир кас, аватун виляй,
Гужуналди жув, рекьизвай хъиляй,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?

ЧИДАЧ ЗАЗ

Аида сусаз бахш яз.

Тарал хьайи пIини ятIа, чидач заз,
Ширин ванцин мани ятIа, чидач заз.
Вич, чан алай нини ятIа, чидач заз,
Гьахьтин гуьзел са свас ава Ахцегьа!

Бегьер гъидай цуьквер ятIа, чидач заз,
Зуьгьре гъетрен эквер ятIа, чидач заз,
Ам вирт яни, шекер ятIа, чидач заз,
Гьахьтин эфзел са свас ава Ахцегье!

Абу Земзем булах ятIа, чидач заз,
Цуьквер авай яйлах ятIа, чидач заз.
ВиртIедик квай мумлах ятIа, чидач заз,
Гьагьтин гъезел са свас ава Ахцегьа!

Сажидин, вун шаир ятIа, чидач заз,
Девлетлу ва факъир ятIа, чидач заз.
Вун гафагьир магьир ятIа, чидач заз,
Гьакьван кьегьел са свас ава Ахцегьа!

СТIАЛ СУЛЕЙМАН
Кьисметдин пар илис хьана къуьнерал,
Эзмишнай вун, етимвили, дарвили.
Фу къазанмиш тежез гужлу гъилерал,
Есирвиле кьунай ви рикI дарвили.
ЧIехи хьана кесиб халкьин арада,
Писни - хъсан чир хьанай ваз, Сулейман.
СтIалдални яргъа тир Сыр-Дарьядал,
Гьахъ жагьурун сир хьанай ваз, Сулейман.

Вахтар физва лувараллаз хиялрин,
Чи уьлквеяр азадвилин рекьева.
Чилин винел чIехибурун, аялрин,
Ленинан тIвар эзбер ийиз. рикIева.
Дагьустандин халкьдин шаир, Ватандаш!
Чи гьар садан дамах я вун, Сулейман.
КьуначтIани гьиле я чар, карандаш,
Гьуьл хьиз дерин булах я вун, Сулейман.

Фяле-лежбер физвай чIавуз ракъинихъ,
ЧIехи Ленин партиядин кьилевай.
Миллионар фенай адан гуьгьуьниз,
Яру пайдах уьткембурун гъилевай.
ЦIийи уьмуьр къурмишзавай вахтуна,
Вакай азад билбил хьанай, Сулейман.
Мураддал хьиз дуынуын хьана бахтунал,
Вун элкъвена жегьил хьанай, Сулейман.

Чахъ - чи чIехи Лезгистандин эл ава.
ЧIехи шаир, чахъ на чIугур тел ава.
Ви илгьамдин хкякь тийир сел ава,
Им - кьилел бахт къун я, СтIал Сулейман.

РАГЪ АХВАРАЙ АВУДАЙ КIЕК

Гьар пакамахъ рагъ цавуз,
Хкаж жезвай, лув гана.
Йиф, рагъ акур гьар чIавуз,
Куз вугузвай, цIув гана.

ИкI виш агъзур йисар тир,
Ракъини чаз нурар гуз.
МичIивал вуч ксар тир?
Йиф я лугьуз, зурар гуз.

Лугьуда хьи, дуьньяда
Аламатар хьайид туш.
Хьана, тек са сеферда,
Зунни чIалахъ хьайид туш.

КъарагъайтIа, экуьнахъ,
Цав ацIанва гъетерив.
Цав муьгьтеж яз экуьнихъ,
Къал ква, кьурал кIекерив.

-Эхирзаманди югъ я! -
Гьарайзава кицIери.
-Рагъ ксанвай гьи югъ я? –
Гьарайзавай кацери.

КIватIал хьана гьайванар,
КIватIал хьана ничхирар.
Гьарай-вургьай, дуванар,
Хьанва лагьаз эхирар.

КицI экъечIана майдандиз,
Са кас жагъуриз.
-Зунжур авай гардандиз,
Мажал гузвач югъуриз.

-БалкIан, вун, дуст, юргъа я,
Рагъ авудиз ахварай.
Йигинвилиз агъа я,
Рагъ къалуриз цаварай!

-Дуьз я, дуьз я, - гьарайна,
Чакъалрини къвалалай.
Акъваз тежез, кьарайни,
КIек рахана къуралай:

-Гьелбет, балкIан йигин я,
Зарбвилиз гаф авачир.
Куьз ам акьван секин я?
Са кIус кьван тади квачир?

-Зи къалди вун жемир, кIек,
Садра, тIуьна, динж ийин.
Акат мийир тади квек,
Анжах куьне къал тийин.

-ТIуьна, ери тух тахьай,
Акъваздач вал вил алаз.
КIаник бегьем рух тахьай,
За гьуьжетда вахъ галаз! –

И ван хьайи вирибур,
Хъуьредай кьван чIагана.
БалкIан, кьуд кIвач – дирибур,
КьецIи кIекрез лагьана:

-Я кьей хва, кIвач кьецIи кIек!
Акъаж жедан вавай захъ?
Чилик хкIур тийиз кек,
Фад атIуда яргъал рехъ.

А кьецIи тир кIвач галай,
Зун фида, вун рекьемаз.
Буш рахамир къуралай,
Рекьимир къаст рикIемаз. –

ИкI лагьана, балкIанди,
Са вил ахвар хъувуна.
Са кIалах тир такIанди,
Рехъ фин, тухар тавуна.

КьецIи кIекрез мад мажал,
Ял ягъунни герек туш.
КичIе тушир кас ажал,
Ни лугьуда зирек туш?

Яргъал тир рехъ, дагъ-дере,
КьецIи кIекре атIана,
ГьикI ятIани са жуьре,
КIек ракъинив атана.

КилигайтIа, рагъ цава,
Фенва ширин ахвариз.
Чанни адан сагъ ава,
Рехи ятIан чIарариз.

КIек рахана рагъинив,
Уь-уь яна, гьарагъна.
Рагъни, са вил тIушуниз,
Садлагьана къарагъна.

-Вуж я, япал атана,
Гьарагъайди?!
– Ам зун я!
Дуьнья чIалал атана,
Им гьи жуьре къанун я?

Гьар экуьнахъ, нурар гуз,
ЭкъечIзавай тир, вун рагъ.
Гила вучиз, зурар гуз,
Рахазва вун, фад къарагъ!

Виридан вил вал ала,
Бес я йифиз ксай кьван.
Де лагь, ви вил квел ала?
Йиф хьанва са йисай кьван.

-Багъиш ая, на заз кIек,
Заз квекай пис хъел ава.
ГъалатIар кваз гзаф квек,
Зи дамарра кьел ава.

Темпел хьанва инсанар,
КIвалахзамач вилик хьиз.
Аквурла, квай нукьсанар,
КIанзава заз чилик физ.

Ваз аферин, ахварай
Атанвай зун авудиз!
ГьикI алакьна, лагь кьарай,
Юргъа, балкIан халудиз?

И кьецIи тир кIвач галаз,
Яргъал рекьер атIана.
КIан яз, халкьдиз экв къалаз,
Вун зи патав атана.

КIуфни жагъа къизил хьуй,
ЦIакуларни мерженар.
КIвач сагъ хьана, кьезил хьуй,
Зун вал авур гьейранар!

Къенлай кьулухъ и саягъ,
Уь-уь, - ягъиз, гьарай заз.
Эй цаварин шагь тир рагъ!
Лагь вахтунда, къарагъ заз!

КIекрекай, акваз-акваз,
Ничхир хьана къизилдин.
Вичиз гайи гуж такваз,
Руьгь акатна жегьилдин.

Ракъинилай рази яз,
Хквез, шадвал рикIеваз,
БалкIан, лап нарзи яз,
Акуна, къвез, рекьеваз.

-ГьикI хьана, кIек, вак тади
Аквазва заз, акатна.
-ГьикI акатдач зак тади?
Хуравай рикI акъатна.

Аквазвани, гьар кIвалах,
Авур чIавуз вахтуна?
Кьилел жеда, хъуьрез рагъ,
Пачагь хьтин тахтуна.
----
Гьар пакамаз уь-уь яз,
Рагъ ахварай авудиз;
Ракъинивди уьтуь яз,
Гузва чилин далудиз!

МУРАД САД Я

КIантIа дагъ хьуй, кIантIа аран,
Мурад сад я гьар са таран.
Гьар са багъда битмиш хьана,
Гьар жуьредин емиш хьана,
Халкьдиз менфят гун чпикай!

Тарар ава гьар жуьредин,
Емиш жедай гьар бередин,
Гатфар чIавуз ахъагъиз цуьк,
Емиш тIуьрдан кефияр куьк,
Дадлу шире хъун чпикай!

Гьам багълар хьуй, гьамни тамар,
Гьам ич, чуьхвер, гьамни жумар,
Суфрайрал жен нез, чарайбур,
ХъуьтIуьн чIавуз нез, кьурайбур,
Дава-дарман хьун чпикай!

Мурадар жен чахъни, гьелбет,
Къелемрикай ийин суьгьбет.
Чун вири сад хьана алем,
Гьар сада са акIур къелем.
Менфятар чи гун гъиликай!

Сажиднан багъдин бегьер,
Билбил рахаз багъда сегьер,
Шад чIаларни манияр я.
Хатрутарни пIинияр я,
Уьмуьрдин дад хъун чпикай!

УЬМУЬРДИН ТАРСАР

Гьар са инсандихъ уьмуьрдихъ галаз,
Тухун паталди кьисмет тир йисар;
Яд ахъайда хьиз, ник дигиз хвалаз,
КIелун герек я уьмуьрдин тарсар.

Уьмуьрдин ктаб, бубайри кхьей,
Адан гьар са цIар, я дуьз тир са рехъ.
Нвагъ кими жедач вилелай ишей,
Уьмуьрдин рекье дуьз тухуз алахъ.

Уьмуьр ганва ваз, шадвилив тухуз,
Шадвилер цавай аватзавай туш.
Уьмуьр патал женг чIугу гьар юкъуз,
Уьмуьр кьве сефер ваз гьатзавай туш.

Чарадаз – писди, жуваз – хъсанди,
Адан гуьгъуьна аваз жеда агь.
ЧIуру тир крар ийич инсанди,
Эгер а касдихъ авазватIа ягь.

Уьмуьрдин тарсар, уьмуьрдин ктаб,
Ам бабабар я Кьурандихъ галаз.
Инсанвал гьахъ я, инсансузвал таб,
Уьмуьр кьиле твахъ аферин алаз.

Уьмуьр ахьтин са затI я хьи, кьатIайла,
Диде-бубад тарал хьанвай ич хьтин.
Ам таралай, вахт хьана хьиз атIайла,
Гелкъведай кас кIанда адаз вич хьтин.

Мидаим яз диде, буба жагъидач,
Жув дуьз тухуз, дуьз тир крар ийиз хьуй.
Аллагьдин бахт вирибуруз жагъидач,
Бедбахт ятIан, руьгьдай ават тийиз хьуй.

Нин кьилел вуч ата1тIани, цифер хьиз,
Бахтуникай са кIус яргъаз акъуддай.
Са вахт къведа, лув гуз цава, лифер хьиз,
Къугъваз жедай, гъам рикIелай алуддай.

Сажидиназ и яргъи тир уьмуьрда,
Такур са затI амач, уькIуь, цуруди.
Я зун кIвенкIве, я хьанач зун эхирда,
ЯтIан, са кар авунач за чIуруди.

ВИ БУРЖИ

Ви тIвар кьуна, кIвализ атай мугьмандиз,
АтанватIан, кьве гъил ичIиз, бушдаказ.
Ви буржи я, вине кьуна кьакьандиз,
Ам кьабулун мукьвади хьиз, хушдаказ.

Авурдалай кьулухъ жузун-качузун,
Вахъ авай затI, гъана эциг суфрадал.
Партал себеб, кутугнавач агъузун,
Хуш тир гафар-чIалар вегьен арадал.

Мугьман – векил я лугьуда Аллагьдин.
Ийиз алахъ вавай жедай хъсанвал.
КIантIа лукI хьуй, кIандатIа хва пачагьдин,
Къалур ая мугьмандиз ви инсанвал.

Заз и жуьре тарс гайид тир бубади,
Зунни гзаф хьайи кас я мугьманра.
Акъатай харж кьамир ам яз зурбади,
Мугьман зурба кас я вири заманра.

Бубадин рехъ давамзавай йисар я?
Веледризни бурж я чирун гьар садаз.
Чи адетар - заз багьа тир тарсар я,
Къуй гьар сада чируй буржар са-садаз!

ТВОЙ ДОЛГ

Когда к тебе нагрянет гость нежданный,
С пустой сумою и тобой незваный,-
Твой долг святой его достойно встретить,
Как родственника близкого приветить.

Вопросов невзначай задав немного,
Стол накрывай для гостя дорогого.
В лохмотьях он иль в старенькой одежде,
Неважно, будь с ним добр, не будь невеждой.

Гласят у нас - гость посланник Аллаха,
Встречай его, как сына падишаха.
Принц ли гость твой или же раб несчастный,
С тем и с другим учтив будь ежечасно.

Отец оставил мне эти заветы.
И я был частым гостем в жизни этой.
Во все века ни деньги, ни алмазы-
Всего дороже - гость был на Кавказе.

Отца родного следуя заветам,
Оставил ли я сам их своим детям?
Мне дороги традиции народа,
И пусть их чтут потомки всего рода.

Перевод Б Н.
ЛУГЬУДА ХЬИ

Лугьуда хьи, инсан чир хьун паталди,
ТIуьна кIанда, са пут кьел кьве гъилалди.
Квевай хабар кьан за инал, куьрелди,
Гьинай къведа а кьадар кьел, тIуьн патал.

За и суал тагайтIани квез чида,
Бязибуруз гьарам яз фу нез чида.
Кьве жуьреда рахаз вердиш мез чида,
Вуч ийида, чна намус хуьн патал?

Чи бубайриз дарвилерни акурд тир,
Ватан абад ийиз, зегьмет чIугурд тир.
Аламатар, икьван чIавал такур тир,
Гила вучиз дуьшуьш жезва куьн патал?

Чахъ тербия амачни кьван виликан?
Чун тахьайтIа, чарабурун гъилик кван?
Хатур ийиз вердиш гъилер кьуьлуьк кван?
Вуч ийида, чун дуьз вилик фин патал?

Са квез ваъ, и суал гузва жувазни,
Кис хьана хьиз, тежер чIавуз акъвазни.
Вил вегьейла, пака, муькуь йикъазни,
Вуч неда фан, вуч хъвада лагь цин патал?

Чахъ, лезгийрихъ хьана зурба ксарни,
Ватан патал женгер чIугур йисарни.
Шумуд садаз гайиди тир тарсарни,
Гьарда вичин никIевай ген гуьн патал?

Рахуникай метлеб авач лугьумир.
ЧIурудалай ерли чешне къачумир.
Гьич садрани жув чIурукIа тухумир,
Зегьмет чIугу, халкьдиз ачух чин патал

ЧИ ДАГЪЛАРИН БУЛАХАР

Кьулухъди таз чилин дерин дамарар,
Хъуьрез, винел экъечIзава булахар.
Цуьквер дигиз, физвай, ягъиз чамарар,
Кьуьлер ийиз эгечIзава булахар.
Припев:
МуркIади кьаз, сарарай тIал акъудиз,
Хъуналди тух тежер, серин булахар;
Гуьзел гьиссер, алахъзавай агудиз,
Са кIанда заз, чи дагъларин булахар!

Гатун чими юкъуз, шагьвар-гар галаз,
Ачухарда гуьгьуьлар чи булахри;
Гьардахъ вичин рикIиз кIани яр галаз,
Шад кьабулда жегьилар чи булахри.

Яр галаз къвез, таза къуьнел квар кьуна,
Булахар чи муьгьуьббатдин бине я.
КIнивилел, гьарда вичиз яр кьуна,
Шадвал ийиз, кеф чIугвадай дуьне я.
------
Сажидиназ, авуна куьн тарифар,
Жегьил вахтар рикIел хкиз кIанзава.
Кьили, акакь тийиз, чIугваз гьайифар,
КIаш галукьай, кIавузардин ванзава.

СМУГЛЯНКА - КАК-ТО УТРОМ НА РАССВЕТЕ

Как-то утром на рассвете
Заглянул в соседний сад.
Там смуглянка-молдаванка
Собирает виноград
Я краснею, я бледнею.
Захотелось вдруг сказать
'Станем над рекою
Зорьки летние встречать1’
Припев
Раскудрявый клен зеленый, лист резной.
Я влюблённый и смущеный пред тобой.
Клен зеленый, да клен кудрявый.
Да раскудярвый. резной!
А смуглянка-молдаванка
Отвечала парню в лад:
'Партизанский молдаванский
Собираем мы отряд.
Утром рано партизаны
Дом покинули родной.
Ждет тебя дорога
К партизанам в лес густой"
Припев.
Раскудрявый клен зеленый, лист резной.
Здесь у клена мы расстанемся с тобой
Клен зеленый, да клен кудрявый.
Да раскудярвый. резной!
И смуглянка-молдаванка
По тропинке в лес ушла
В том обиду я увидел
Что с собой не позвала.
О смуглянке-молдаванке
Часто думал по ночам
Вдруг свою смуглянку
Я в отряде повстречал!
Припев.
Раскудрявый клен зеленый, лист резной.
Здравствуй парень, мой хороший, мой родной!
Клен зеленый, да клен кудрявый.
Да раскудярвый, резной!

КЪУМРАЛ РУШ – ГЬИКI ЯТIАНИ ПАКАМАХЪ ФАД

Къуншид багъдиз, пакамахъ фад,
Вил ахъагъай вахтуна;
Малдаванви къумрал руш сад,
Заз кардик кваз акуна.
Гагь яру, гагь атIуз рангар,
Кьве гаф лугьуз кIанз хвеши:
«ВацIал, гатун ярвр пайгар,
Къарши ийиз фин, къунши?»
Припев:
Гъвершин таран къацу пешер
КьацIар авай нехишрин;
Регъуьвал кваз, таниш тегьер,
Гъвершин къацу тарак серин,
Къумрал руша – малдаванви,
Жаваб гана гададиз:
Молдаванрин - партизанри,
КIеретI кIватIал ийизва.
Экуьнахъ фад туна вири,
Зунни гьабур хьиз физва.
МичIи тама партизанрин,
Рекьел жеда, зи вилер.
Припев:
Гъвершин таран къацу пешер
кьацIар авай нехишрин;
Къацу, кьацIар алай пешер,
Тарак чара жен гъвершин,
Нехишрин тар, пешер бурма!
Молдаввидин къумрал руш,
Тамуз фена, рехъ кьуна, хуш.
Бейкеф тир ам, ша талгьана.
Агь къумрал руш-молдавви,
Ахварайни акваз хьана:
И къумрал руш, кIеретIда, вил
Зал аламаз, акъваз хьана.
Припев:
Гъвершин таран къацу пешер
кьацIар авай нехишрин;
Салам алейк, гада ширин!
Къацу гъвершин, пешер бурма,
Бурма тир тар, нехиш форма.

Урус чIалай элкъуьрайди я

Урус чIалай элкъуьрайди Сажиднн
Песня на слова Якова Захаровича Шведова и музыку Анатолия Григорьевича Новикова.
Даградиодин къуллугъчийрин т1алабунал А.С.Пушкинан Руслан ва Людмила эсерда лезги ч1алаз элкъуьрай са ч1ук за куьн фикирдиз гъизва=

У лукоморья дуб зелёный;
Златая цепь на дубе том:
И днём и ночью кот учёный
Всё ходит по цепи кругом;
Идёт направо — песнь заводит,
Налево — сказку говорит.
Там чудеса: там леший бродит,
Русалка на ветвях сидит;
Там на неведомых дорожках
Следы невиданных зверей;
Избушка там на курьих ножках
Стоит без окон, без дверей;
Там лес и дол видений полны;
Там о заре прихлынут волны
На брег песчаный и пустой,
И тридцать витязей прекрасных
Чредой из вод выходят ясных,
И с ними дядька их морской;
Там королевич мимоходом
Пленяет грозного царя;
Там в облаках перед народом
Через леса, через моря
Колдун несёт богатыря;
В темнице там царевна тужит,
А бурый волк ей верно служит;
Там ступа с Бабою Ягой
Идёт, бредёт сама собой,
Там царь Кащей над златом чахнет;
Там русский дух… там Русью пахнет!
И там я был, и мёд я пил;
У моря видел дуб зелёный;
Под ним сидел, и кот учёный
Свои мне сказки говорил.

Гьуьлуьн кьере, къацу мегъуьн
Тара ава къизил зунжур.
Югъди, йифди алим тир кац,
Элкъвезва, зунжурдал къекъвез.
ЭрчIи патахъ мани лугьуз,
Чапла патахъ – ахъагъиз мах.
Аламатар, тамун шейтIан,
Тара ацукьнавай ал-паб.
Инсан къекъуьн тавур ркьер,
Акун тавур гелер авай. авай,
Я рак квачир, дакIар квачир
Анал гъвечIи къазма алай.
И кьил-а кьил таквадай там,
Экуьн кьиляй лепе секин,
Гьуьлуьн кьере, ичIи къумлух,
ВикIегь къанни цIуд кас аскер,
Са-сад экъечIзавай гьуьляй,
Гьуьлуьн гъвечIи халу галаз.
Пачагьдин хва, гъиле гъилди,
Алуддай пис пачагь кьилди.
Халкьдиз акваз, цавай кьакьан
Тамарилай, гьуьлерилай,
Пагьливан суьгьуьрчи, тухуз,
Пачагьдин руш дустагъдавай,
Рагъул жанавур, къуллугъиз.
Кими - къари, твакни кьуна,
Вуч вичивди рахаз физвай.
Кащей пачагь, къизилрал кьураз,
Урусрин руьгь, Русдин ни къвез,
Зунни гьана, чехирар хъваз,
Къацу мегъуьн тар гьуьлуьв гвай,
КIаник алим кац ацукьна,
Ахъайнай заз вичин махар.

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
4 апреля 2019 г. ·
Разрешено для хроники
=Жуван уьмуьрдин чIехи пай микрофондихъ галаз алакъалу яз, алай девирдани журналиствилин буржи кьиле тухузвайла, са бязи ялдашрин бахшандар акурла, зи гъелемдикай ихьтин цIарар хкатна. Халкьдихъ элкъвена рахунин карда зи ван хкажзавай ва яргъариз агакьарзавай микрофон, за жуван вафалу дустунай кьуна, ихьтин тариф авунва =

ДУСТ МИКРОФОН

Шумуд йис я, чун яз дустар?
Халкьдал, рикIин михьи къастар,
Агакьариз чидай устIар
Тир, зи эрчIи гъил, микрофан,
Чун кьвед чара хьун тавурай!

Гьар межлисда, гьар са хуьре,
Рахаз жедай кIани са жуьре,
КIантIа Самур, кIантIа Куьре,
Яб гуз вердиш кьил, микрофон,
Чи араяр къун тавурай!

Рахадайла, халкьдихъ галаз,
Акъвазда вун зал вил ала,
Яб акализ чидай чIалаз,
Акьул дерин гьуьл, микрофон,
Саданни кеф хун тавурай!

Вуч лагьайтIан, акалдай яб,
Ийиз течир затI я вун таб,
Садрани вун сефил, яраб,
Акунач кьаз зил, микрофон,
Ваз тади гьич гун тавурай!

Къуллугъ хьтин, гьатай гъиле,
Ахъагъун кIан жедач гьеле.
Жуван буржи тухуз кьиле,
АцIун тийиз вил, микрофон,
Чна чал гаф гъун тавурай!

Бязибурал текъвез нубат,
Кьаз гудач на вун са бубат.
Яракьдихъ хьиз авай гьайбат,
Зурзурдайла чил, микрофон!
Зайифбурай кьун тавурай!

Авун патал халис тариф,
Зун садрани жедач зайиф.
Халкьдив яб гуз тадай ариф,
АвуртIани кьуьл, микрофон,
Гьич инжикли хьун тавурай!

Сажидин, куьн кьведан ара,
Мягькемди я, тежер чара.
Дуст яз шумуд са йисара,
Куьн крар яз къуьл, микрофон,
Фитнедин цIа кун тавурай!

ИКIНИ ЖЕДА КЬВАН

Къвайи селди тар ярхарда,
Чилиз фидалди.
ВацIу, вичин кIвалахарда,
Гьуьлуьз фидалди
Са рушари дамахарда,
Гъуьлуьз фидалди.
Бязибуру, вун тухарда,
КIвализ фидалди!
Садбуру ви тарифарда,

Пул герек чIавуз.
Садбуру вун арифарда,
Къул герек чIавуз.
Ятур гана, илифарда,
КIул герек чIавуз.
КутIун тийиз, зайифарда,
ЧIул герек чIавуз.
Ви рагъул яд алцифарда,

Гьуьрмет авун туш пис кIвалах,
Гваз хьайитIа.
Вак регъуьвал, вич яз булах,
Кваз хьайитIа.
Гуж я, адан хьана чIалахъ,
Хъваз хьайитIа.
Жув авамда, ийиз алахъ,
Кьаз хьайитIа.

Сажидин, квел аламат,
Хьана, ви кьил бизарда?
Кар туькIейди, саламат,
Акъваздач кьван базарда.
Сад, кьилел кьев гъидайла,
Гьатда лугьуз азарда.
КIанчни кьил тIа хьайила,
Жедай кас хьун дидпарда?

ЦIИЙИВИЛЕР

Заз ван хьана, ахъайнва цIийи цех,
Кесиб халкьдиз гъери, ниси бул ийиз.
Мурцалайни хци ийиз, якIун твех,
Кьунаризни, чир хьанвалда, пул ийиз.
Чубандикай хпен ниси хкудиз.

КIан хьайила, жен тийидай кар авач,
ХупI амалдар хьанвачни чи инсанар.
Багъда гьич са емиш гъидай тар авач,
Африкадай гъиз, маса гуз бананар,
Девлетлуяр жезва, сад-масадав агудиз.

Интернетрай къарникъузар рекье тваз,
Посылкаяр ацIанвалда почтара.
Цайи чIавуз, экъечI тийиз, йикъе тваз,
ЗатIар къачуз, авачир чи патара,
Герек къвезмач фин Дербентдиз, Бакудиз.

Ажеб хъсан хьанвачни чи гьукумат?
КIантIа кIвалах ая, кIантIа, ялар я.
Гила амач са ханларин зулумат,
Къеце патан банкаризни пулар я,
КичIезватIа, ина квевай къакъудиз.

Са бязибур, банкурот жез, кIват хьана,
Элкъуьрзава дустагъарни кIвалериз.
Олигархар вири санал кIватI хьана,
Хажалатар багъиш ийиз эллериз,
Ялиз тежер пар язава далудиз.

Ажалдай фин, жагъин тийир са бахт я,
Агъзурралди рекьизва халкь ажалсуз.
Алай девир, ерли тахьай са вахт я.
Чпин крар туькIуьр ийиз, мажалсуз,
Ара авач, яб гудай ви къайгъудиз.

Сажидин, на вири лугьуз, авайвал,
И ихтияр, яраб ваз ни ганватIа?
Кьил хуьх, къванер аватдалди, цавай вал,
Эгер вунни, вири хьтин канватIан,
Гьалал тир фу элкъуьр мийир агъудиз,

ЦIЕРИД ВИЛИН МУЬГЪ

Ахъайин за квез са кьиса,
Селлер къведай гьар са йиса,
Чи Куьреда туьнт вацI авай,
Кьеряй атIай са вацI авай.

Марфар къвана, сел атайла,
Рахаз жечир хъел атайла.
Ара-ара, гагь са кьеряй,
Акъудзавай ада гьарай.

Шумудан хеб, шумудан мал,
Тухуз вацIу, кьуна кьамал,
Адахъ галаз гьуьжет жечир,
Ябни тагуз, минет жечир.

Гьа икI фена хейлин йисар,
Сел къвез, тухуз шумуд ксар.
Совет власть хьайи чIавуз,
Крар хкаж хьана цавуз.

Гьар са хуьряй кIватIна эллер,
Къакъажна хьиз кьуьнтел хилер,
Яна хандакI вацIун кьерез,
Муьгъ эцигна кьуна терез.

Алискендар - райондин кьил,
Гьукуматди кьуна чи гъил.
Сулеймана лугьуз чIалар,
Фялейрин шадзавай гьалар.

Инжинердин чарчел алай,
Яргъивални вичел алай;
ЦIуругуд яз мекъуьн вилер,
Шадвалзавай, ийиз кьуьлер.

Сулейманаз гьич и кIвалах,
Дуьз акунач, хьухь зи чIалахъ.
ЦIерид лагьай йисуз цIийи,
Азад власть вахт тир хьайи.

ГьакI хьайила, квез я къекъуьн?
Жедайвал тариф чи муькъуьн,
Мурад акъуд ийиз кьилиз,
Ялин чна мад са вилиз.

Шад жедайвал халкьдин гуьгьуьл,
Чи муькъуьзни жен цIерид вил.
ИкI лагьайла, виридаз шад
Яз, кIвалах, гаф-чIал хьана сад.

Арабани фургъун хьана,
Лагьанач, чун юргъун хьана.
Гагь са стун, гагьни масад,
Хкаж хьана кьере са-сад.

ТиртIани тIвар вичин бигер,
ГьакI акъвазиз женни мегер?
Гьардаз вичин кутаз кIанз пай,
Эверайала, ийизвай гьай.

Садбуру гуз садакьаяр,
Сада кьере ийиз цIаяр,
Мелен къайда эцигна муьгъ,
Хъуьрез, халкьдиз килигна муьгъ.

Шумуд сефер вацIу вичин,
Сел акьалтиз, чIурна чаз чин,
Амма муькъуь, тучиз кичIе,
Кисна, гъилер аваз эчIе!

Муьгъ ахъайдай чIавуз, шад тир,
Вирибурун мурад сад тир,
Акъатдайвал ванер яргъаз,
Сулейманаз гаф гун рахаз.

Райондин кьил Магьмудова,
Ачух хьайи саягъ гьава,
Гаф гайила, Сулейманаз,
ВацIувай мад гуз хьанач наз.

Яваш-яваш къучуз камар,
РикIел хкиз гужар, къамар,
Сулеймана, хкажна гьил,
ЧIал кIелуник кутуна кьил:

«Эвел табдир авур юлдаш,
Хьана арифдар и мекъуьн.
Лацу къванцив дяве-саваш,
Хьана кьван санбар и муькъуьн!

Гьукуматди кьуна гъиле,
Гуьзайдин акъатна кьиле.
Шумуд техник, шумуд фяле,
Хьана инжинар и муькъуьн!

Вагъунралди къум, цементни,
Тваз арада вили куьни,
Шумуд мусурман, эрмени,
Хьана кьван устIар и муькъуьн!

ВацIун фитнедикай секин,
Амач чахъ а рахун, луькIуьн.
Шумуд чIуриз, шумуд кхьин?
Хьана кьван дафтар и муькъуьн!

Шумуд къубу, шумуд булах,
Гуьргенивди хьана уртах,
АкьалтIай кьил, Кьукьмадин дагъ,
Къведайд я ятар и муькъуьн!

ЦIерид тагъ, цIемуьжуьд сутун,
ИкI мягькем сад садав гутун,
Тамам Баку, Тифлис, Батум,
Жез туш барабар и муькъуьн!

Хайбар къеледилай кIеви,
Туш лагьайтIа, табда сиви.
Истамбулда Ая-Суфи,
Белки жен ухшар и муькъуьн.

Тамам Куьре эгьли вири,
Жем хьана чун куьлуь, ири.
Чи чIехи тир юлдашари,
Ачухна чаз вар и муькъуьн!

Заманадин дерин, даяз,
Фагьум ая гьарда жуваз,
И кар чидач Сулейманаз,
Нинд жедатIа, тIвар и муькъуьн!»

Гила тамаш куьн и муькъуьз,
Къалиндиз къир цанвай рекьиз.
Сулеймана дуьз лагьайвал,
Ажеб хьана чаз къулайвал.

Вини кьилихъ мад са цIийи,
Муьгъ тушни чаз, бахт яз хьайи.
ЦIерид вилин муькъуь вичин,
Ачухзава райондин чин.

СтIал-Сулейманан район,
Хъсан крар жедай аян,
Макан я ам, мярекатар
Ийиз, кIватIдай берекатар!

СтIал шаир Сажидина,
Куьн фикирдиз и чIал гъана.
Юбилеяр кьве жуьредин,
Тухуз гьазур я Куьредин!
КЬВЕ РИКIИН ЖЕЗ ТАХЬУРАЙ

Заз ван хьана, ава лугьуз хабарар,
Вун кьве рикIин жез тахьурай, кIаниди.
Са ни ятIан авур чIавуз тапарар,
ЧIалахъ хьана, шез тахьурай, кIаниди!

РикI – са затI я, цуьк хьиз назик, тIар жедай,
Къайи хабар хьайила, хур дар жедай.
Вун зи кьисмет яз хьайила, яр жедай,
Са сиве кьве мез тахьурай, кIаниди!

Ви гуьзел буй, ви шумал юкь закIалдин,
Лацу тир пел хас чка я гьайкалдин,
Уймахдин сив, пIузар яру чумалдин,
Туькьуьл емиш нез тахьурай, кIаниди!

Чун чав кьадай симер хьтин чуьнгуьрдин,
Вафалу жен уьмуьрдалди эхирдин.
Шаклу хьана, чIаларикай шаирдин,
Терс тир рекьел къвез тахьурай, кIаниди!
УЬМУЬРДИКАЙ НАРАЗИБУР

Уьмуьрдикай наразибур бул ава,
ХъуьтIуьн вилик муштулух гвай зул ава.
А муштулух ятIан рикIиз къайида,
Чи рикIелай тефин, рекьиз хайиди.

Низ хьана лагь и дуьньяда кIанивал?
Пачагьарни кваз хьайид я, хайивал.
Садни авач гайи йикъал разибур,
КIантIа, жегьил, кIантIа, хьурай кьузуьбур.

Лугьудач хьи, зун инсан яз атана,
Гьайван, ничхир, икьраб вуч я кьатIана.
Кьиле акьул, сивени ви мез туна,
Чилел шагь яз, кIвалахиз, фу нез туна.

Маймунри вуч лугьуй, уьмуьр таравай?
Ничхирри вуч лугьуй, атIай чаравай?
Вун инсан яз халкь авунва Худади.
Гъавурда тваз, гатадани кIутадив?

Уьмуьрдикай, авачиз туш, куьцIейбур,
КIвалин къавар, чпин кьилел уьцIейбур.
Гьар са касдив гвайди вичин кьисмет я,
И гъавурда дуьз гьат тавун зегьмет я.

КIанивални - тирвал жеда кьиметар,
ЧIугун герек я жувани зегьметар.
Вири физвай, физ хьайитIа, рекьеваз,
Куьмекдайбур кими жедач рекье ваз.

Кьуьзуьбрувай, рахадайла кимерал,
Ван хьайид тир, дуьнья акур вилерал.
Уьмуьр югъни йиф я – экуь, мичIивал.
Наразивал, я нефсинин пичIивал.

Жуваз такIан кар ийимир чарадаз,
Юлдаш жез кIан жемир уьзуькъарадаз.
Хъсанвилихъ кьун паталди, тIвар жуван,
Намусдалди кьилиз акъуд кар жуван.

Сажидинни куьн хьтин са инсан я,
Виридаз хьиз, зазни гьуьрмет масан я.
Гьуьрметсуз яз, фу недалди хвешила,
Гьуьрмет аваз, фу нез алахъ гишила.

ВАХТ – СА ЗАТI Я

Вахт – са затI я, жен тийидай акъвазар,
Алцум ийиз жедай анжах ракъинал.
Гьар вахтунихъ ава вичин авазар,
Кьил акъудиз тежер, кIвачи къекъуьнал.

Къе акурди, пака ийиз дегишар,
Вахтуни чун хкажзава юкьвал кьван.
БалкIан хьиз ам, жедач кьуна, вердишар,
На гьалда ам, яхцIурни цIуд йисал кьван.

Ахпа ада, муьтIуьгъарда вун вичиз,
КIандачтIани ваз и кардал рази жез.
Сив буш жеда, сарар, сухвар амачиз,
Къуватдиз-буш, чIарар-рехи, кьуьзуь жез.

Вахт – са затI хьиз такур эвел кьилерай,
Гьар декьикьа акъвазда ваз къизилдай.
ЧIугур кефер хкин хъийиз вилерай,
Яваш-яваш вегьеда вун гуьгьуьлдай.

Вахт – са затI я, шив хьиз авай юргъада,
Вири вичиз муьтIуьгъарда, тамашиз.
Вахт – вахъ галаз, аялдив хьиз къугъвада,
Вавай къугъваз жедач, къуват амачиз.

Чаз, гьар садаз кьисметнавай вахт ава,
ТIимил, гзаф, къачуз тежер, пул гана.
Садбуруз – виш йис аквадай бахт ава,
Садаз – ятур, сад бейкефда, кIул гана.

ТIимил, гзаф лугьудачир, за, вахт, ваз,
АлакьнайтIа, тухуз кIани саягъда.
Икрамдай за, юкь агъузна хьиз, бахт, ваз,
Илгьамдин цIай-экв хьанайтIа, чирагъда.

Эй, Сажидин, тIалабунриз гаф аваф,
Рази хьайид авач гайи бахтунал.
Вахт, гъуьр хьтин, яна, михьдай, саф авач,
Кисна, акъваз, жуваз гайи вахтунал!
ЧIАЛАРБАНРИН КТАБАР

Гьарда вичиз кIандай саягъ,
Акъудзава ктабар.
КIелдай чIавуз, садбур начагъ,
Садбур жезва татабар!

Им вуч тIвал я, дарман течир,
Начагъвал фад сагъардай.
Ихтиярдин фарман течир,
Акъудзавай тагъардай.

ЧIал – къаришма, цIийи гафар,
Вичи-вичиз туькIуьрай.
Мелен кьулал - мечед афар,
ТIуьртIа, кIелна, декьирай!

Редактор – вич, корректор вич,
Рецензентни вич хьана.
ЧIалар кIелдай лекторни вич,
Яб гудайбур гьич хьана.

Ктабхана – пул гайидаз,
Карвансара, кIару я.
Ятур туна, кIул гайидаз,
Къумлух чуьл хьиз кьуру я.

Манидарар, чIаларбанар,
Нехир хьанва данайрин.
Гатаз, кIелиз таз, дабанар,
Эхир хьанва балайрин.

Гьукуматди квазни кьазвач,
Низ кIан ятIа, гьакI кхьихь.
Я дуьз лугьуз тазни кьазвач,
Хеб кхьимир, вак кхьихь!

Я Сад Аллагь, вакай чара,
Инал эхир эцигиз.
ЧIаларбанар жезва пара,
Вилик чехир эцигиз.

Сажидиназ хъелни къвезва,
КIелиз бязи ктабар.
Са-садбуруз шелни къвезва,
Ийиз тежез ихтибар!

ЖЕГЬИЛ ШАИРРИЗ

Шаир хьунухь, гьелбет, четин кIвалах я,
Гьар са шаир – ам са цIийи булах я.
Булах ятIа, адахъ даим яд хьурай,
Гьар стIалдихъ вичиз хас тир дад хьурай.
ИкI лагьайла, бязибуруз хъел къведа!
АцIай гатал, хал кьилеллаз, сел къведа!

Им лагьай гаф туш, кхьимир шиирар,
Кхьихь, амма кьадайбур хьуй эхирар.
Кхьейвалди, гуз алахъмир печатдиз,
КIвачер михьна, ахпа кам вегь гьаятдиз.
Фу чразвай саягъ ифей акадал!
Гьар келима эциг герек чкадал!

Эминарни, Сулейманар – жегьилар
Яз, хьайид я, аваз чпин гуьгьулар.
Шиир ятIа, шаир адан буба я,
Жавабдарвал гьа кардалди зурба я.
Рифма, гьижа дуьз туширди – шиир туш!
Вуч кIантIани кхьизвайди – шаир туш!

Лугьузвач за, зун шииррин устIар я,
Гьар са жегьил шаирар зи дустар я.
Дуствал – сад я, амма шиир – маса затI.
Гьар са шиир, ам жен герек, масан затI!
Чешне къачу Эминалай чIехи тир!
Чи Сулейман бубадилай рехи тир!

Чешне къачун гьисаб мийир айиб яз,
КIанзаватIа, шаирвиле гъалиб яз.
Халкьдихъ галаз рахаз ширин гафарал,
Билбил хьана, ашукьди хьухь гатфарал.
КIанзаватIа, багъри халкьдин векил яз,
Гьар са шиир тесни фая, шикил яз!

ЯРАН СУВАР

Вун хваш гелди, сафа гелди! -
Лугьузва ваз вири элди.
Чаз гьар йисуз мугьман жезвай,
Чи рикIериз дарман жезвай,
Ша, играми Яран сувар!

Гуьзел, гуьрчег гатфар галаз,
Берекатрин марфар галаз,
Ислягь крар, гафар галаз,
Ша, играми Яран сувар!

Зегьмет вине кьун паталди,
Гьуьрмет вине кьун паталди,
Шад бахтар гваз чун паталди,
Ша, играми Яран сувар!

Дуствилерин мелер кутаз,
Шад межлисар, кьуьлер кутаз,
Халкьарик шадвилер кутаз,
Ша, играми Яран сувар!

Жегьил, агьил шад ийидай,
Гатфарикай гад ийидай,
Виридан гаф сад ийидай,
Ша, играми Яран сувар!

КЬВЕД - КЬВЕ ТАХАЙ ДИДЕЯР

Чун кьве тахай дидед гъилик етимар,
Авун, яраб гьикI жедатIа атIа кьил?
Кваз такьурла, чун яз викIегь итимар,
Заз къурху я, эхир кьил жез – хата кьил.
Лугьумир хьи, эхда лугьуз – лукIар я!
Я тахьайтIа, чанар алай якIар я!

Вуч паталди, вуж паталди сергьятар,
ТунватIа лагь, лезги халкьдин арада?
Са миллетдин ийиз крар регьятар,
Амайбурун кIвачер твазва кьарада.
Садбур патал кьве хел ахъа ракIар я!
Масадбуруз, кьил гьакь тийир дакIар я!

Са лезгияр рахуриз кьве жуьреда,
КIелун, кхьин, гъавурда гьат хъийизвач.
Къуба, КцIар, я Самур, я Куьреда,
И четин кар, дуьз патахъ кьатI ийизвач.
Налугьуда, чун чаз къайи муркIар я!
Гъилевайбур, къелемар туш, якIвар я!

И патани авач къулай кIвалахар,
Самур цIраз, Самурдин там кьуразва.
Лезги чIални, рагъкл яд къвез, булахар,
Гьарма вичиз кIани саягъ рахазва.
Гъавурда гьат тийизвайбур – вакIар я!
Алцумзавай затIар – тапан юкIвар я!

ИкI лагьайла, нарази я бязибур.
Дуьз гафар зи жакьвазва гьакI къирер хьиз.
ЛукIарай кьаз, якIарай кьаз разибур,
Физ, валарик чуьнуьх жезва, къуьрер хьиз.
Сажидинан хуравай рикI кукIвар я!
Я лезги халкь, жаваб це, им вуч кар я?

КЬВЕ АЛФАВИТ - СА ХАЛКЬДИЗ

Бязибурун вил ала къе - пакадал,
Лезгийриз са алфавитдин чкадал,
Кьвед лагьайди къвезва, лугьуз какадал.
Ам хайи верч, аладай кIек вуж ятIа?

Кьве пайнавай лезги халкьдиз, хаиндиз,
Кириллица элкъуьрнавай латиндиз.
Ихьтин чIуру кIвалах авур батиндиз,
И жуьреда гайи кас экв вуж ятIа?

Эвелдай кьил кутурбур тир арабар,
Арадал гъиз гьар жуьредин ктабар,
Алфавитар туькIуьрзавай прорабар,
Лезги халкьдиз ийизвайди гуж ятIа?

ЧIалан дяве, акьалтI тийир силис я,
ЧIал чIур хьана кIанзавайди иблис я.
ЧIалан чуьруьк авайди вуч межлис я?
Чун чав чуьруьк хьун-душманриз хуш ятIа?

Сажидинан къаст туш вацIал цIай авун,
Хуьруькай – кент, вацIукайни – чай авун.
Заз кIанзава, эверайдаз гьай авун,
Зун гьахъ туштIа, зунни лезги туш ятIа!!!

ЖУВАН ГЪИЛЕ АВАЙ ЛАШ

Жуван гъиле авай лаш,
ТIурар алаз аквада.
Гьар эцигай чка кIвач,
Сурар алаз аквада.
Вучиз, вучиз, чаз чибур,
АквадатIа усал яз?
Вуж я, вуч я течирбур,
Кьада пачагь, посол яз!

Жувандакай, дуьз лагьай,
Фад-фад къведа хъилерни.
Вичин тереф хуьз, лагьай,
Акьал жеда вилерни.
Вучиз, вучиз, лагь, чибур,
Аквада чаз, чара яз?
Вуж я, вуч я, течирбур,
Лацуз кьада, къара яз!

Чи лезгийри, са бязи,
Маса гуда жуванбур.
Чарабурал жез рази,
Хуьз алахъда патанбур.
Вучиз, вучиз, чаз чибур,
АквадатIа, яргъа яз?
Кепекдикни квачирбур,
Лифряй кьада, къаргъа яз!

Геж хтунни нехирдай,
Гьар са калин нукьсан я.
Чи лезгийриз эхирдай
Къведай акьул - хъсан я?
Вучиз, вучиз, чибуруз,
Чибур икьван такIан я?
Гьуьрметиз, течирбуруз,
КIанчI, таралай кьакьан я!

Мягьтел жемир, Сажидин,
Чак квай чIуру тIул я ам.
Хьайи чIавуз чIехиди,
Акатзавай хъул я ам.
И жуьредин суалар,
Гун, гьаваян кIвалах я?
Ийизвай жув усалар,
Вунни, валлагь, ахмакь я!

АМАЛИЯ

Чун чаз мукьувай чидачтIан хъсан,
Сегьнедай акур я гуьрчег инсан.
ЧIехи хьайитIан са шумуд йисан,
Вун ракъинин руш я, Амалия!

Мубаракдайла вун хайи йикъан,
Гуьзел дишегьли, буйдизни юкьван;
Гуьрчегвал авай, вичизни икьван,
Вун ракъинин руш я, Амалия!

Багъишна лугьуз къе квез и цIарар,
Тариф авункай авач кьван зарар.
Чинал къугъвазвай экуьнин ярар,
Вун ракъинин руш я, Амалия!

Лезги театр, зи багъри хизан,
Зунни мугьман туш цIининни шазан.
Ухшарар къвезвай бахтлу тир сусан,
Вун ракъинин руш я, Амалия!

Тикрар авуна, бейкеф жеч, за чиз,
Гьар са кас гуьзел ятIан вич вичиз,
Тек са экуьнин Зуьгьре гъед квачиз,
Вун ракъинин руш я, Амалия!

Сажидин, шаир, дугъри тир са кас,
Тариф ийидай дишегьлийрин хас,
КIунчI цуьквер кьуна, тамашзавай заз,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
— с Амалия Керимова.
УЬМУЬР Я ИМ

Аквада ваз, рагъ хкаж жез винелди,
Дуьнья экуь жез эгечIда, циф амач.
Вацра гъетер суст авуна, куьрелди,
Чиле, цава вилер зайиф, йиф амач.
Сад Аллагьдин эмир я им, эмир я!
Жегьил чIаван уьмуьр я им, уьмуьр я!

Цава дегишвирер жез гьар жуьредин,
Гагь циф алаз, марфар къвада, селлерни.
Емиш, техил дигмиш жез гьар бередин,
Алахъда шад ийиз рикIер эллерин.
Зегьметчийрин девир я им, девир я!
Шадлувилин уьмуьр я им, уьмуьр я!

ТIебиатдал ранг акьалтна къизилдин,
Шад мехъеррин шад мелерин вахт я им.
КIвалер къени ийиз гьар са жегьилдин,
Виридалай багьа тир са бахт я им.
Вирибуруз загьир я ам, загьир я!
Бахтлувилин уьмуьр я им, уьмуьр я!

Ара-ара живер къвада чилерал,
Пешер кIвахьиз, кьецIил жеда тарарни.
Рехи чIарар акьалт ийиз кьилерал,
Кьери жеда сиве авай сарарни.
ЧIал туькIуьрай кас, Сажидин шаир я!
Гьа имани, гьелбетда, чи уьмуьр я!

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
20 февраля 2019 г. ·
Разрешено для хроники
=ПАКА ВИРИ ДУЬНЬЯДИН ЧIАЛАРИН ЮГЪ ЯЗ КЬИЛЕ ТУХУДАЙ СУВАРИН ВИЛИК, ЛЕЗГИ ЧIАЛАН ЯРУ ПАЙДАХ ТИР СТIАЛ СУЛЕЙМАНАН УЬМУЬРДИКАЙ ВА ЯРАТМИШУНРИН ТЕРЕФРИКАЙ=

ДАМАХ ГВАЧИР АРИФДАР СУЛЕЙМАН

Алай йис Дагъустандин халкьдин шаир, ХХ асирдин Гомер, хайи райондал тIвар эцигна 50 ва адан тIвар алай райондин 90 йис, дидедиз хьана I50 йис жезвай СтIал Сулейман, лезгияр патал неинки пайдах хьана, уьмуьрда къелем гъиле такьур, ктабрай са чар кьванни кIел тавур кас арифдар хьун, еке аламатдин вакъиа я. СтIал Сулейманан кьатIунар, дуьньядин гьаларай кьил акъудун, философиядин илимдикай хабар авачиз, уьмуьр кьве гъилелди фу къазанмишиз, гагь лежбер, гагь фяле яз уьмуьрдин вири жуьрейрин азабар акур, тербия гудай буба, акьулар гудай диде, гьатта хайила кьванни дидедин нек вуч затI ятIа, адан тIем такур аялдикай, хуьруьн-кIвалин кIвалахрилай алава яз, гьукумтри тухузвай политикадикай хабар тир алим, арифдар хьана.
Винидихъ къейд авурвал, акьулдин, уьмуьр кьиле тухунин, инсанвилин тарсар ни гана Сулейманаз? Са бязи камаллу диде-бубаяр авай, са кьадар кIелунар авунвай ксарилай алакь тийидай и зигьиндин тарсар ни гана Сулейманаз? Ша, чна адан устадвилелди тесниф авунвай шииратдин алемдиз вил ахъайин. Шаирвилин ибарадай, вичи са шумуд эфендийрин медресайра чирвилер къачунвай, вичин чIехи бубайрилай инихъ шаирар хьайи ва вичиз гьар жуьредин миллетрин классикрихъ ва абурун яратмишунрихъ мукьвай таниш тир Етим Эмина хьиз устадвилелди шиирар туькIуьриз алакьна. Абуру чпин жавагьирар чарарал кхьиз, туькIуьрунар ийизвайтIа, СтIал Сулейманан чарни къелем – хурун дафтар тир. Адан хура авайди адетдин рикI тушир. КьелечI якIарин, юкьван ва аскIан буйдин, бегьемвилелди недай фу ва алукIдай партал жагъун тавур беденда, вичин эсерар, вичин девирдин ва алатай вахтарин шаиррин эсерар хуьдай рикI ва зигьин хьана. Тарихдин кьисаяр, садра кьванни ягъалмиш тежез, кIелиз рикIел аламукьун, гьар са кутугай мярекатда, гъиле-гъил, ацукьай чкадални кваз, патав гвайдаз адан пIузарар жизви юзаз акваз, ахпа яб акалай инсанар ширин ванцелди, устад яз манидин жуьреда, зил кьаз, гьейран ийидай саягъда лугьудай адахъ алакьун авай.
Аллагьдин патай, я дидедикай, я бубадикай, я вичин варлу тухум-тарадикай са хъсанвал, жагъун тавур СтIал Сулейман бахтунихъ къекъвез хайи хуьряй Дербентдиз, Бакудиз, Самарканддиз фенатIани, са шадвал, са фаракъатвал жагъанач. Адаз Аллагьди вичин патай шаирвилин бахт гана. Уьмуьрдин тарсар, тербия-насигьатдин тарсар адаз халкьди гана. Дуьньядин барабарсузвал акур шаирди билбилдихъ элкъвена лугьузва:

Акьахна са кьакьан тарциз,
Бегьер гудай ичин, билбил.
Вуч чал ава а ви ванциз,
Гьарайиз я кIвачин, билбил.

Адаз, вичин хизанда, хуьре-кIвале, пата-къерехрани кваз гьахъвал авачирди аквазва. Гьахълувал ва гьахъсузвал вуч затI ятIа, адаз вичин вилералди аквазва. Сад ава акун, садни ава, туьнбуьгь авуникай кичIе тахьана, чебни халкьди фад кьабулдай ва гьинал хьайитIани тикрар жедай шиирар теснифзава.

Жеч ина ресед-салагъа,
Я эллер, чун инлай чкIин!
Вядед кьванни хуьр элягъа,
Белки, чаз масанал туькIуьн.

Ибур зарафатдин гафар-чIалар тушир. Неинки девлет авайбуруз, иллаки кесибдиз кIвал эцигун гьихьтин четин кIвалах ятIа, адаз хъсан чизвай. Ада хуьр алай чкадлай маса чкадал элячIайла кьванни са гьахъвал жедатIа, фагьумзавай. Ада кесиб халкьарин гьалдикай хабар такьаз, анжах девлет авайбурун тереф хуьзвай: «Судуйриз», «Девлетлуяр ва чиновникар», «Кавхадиз», «Фекьияр», (Агъа-СтIалдал кавхавилер, судувилер, фекьивилер авурбурни, чпин тухумрикай тIиртIани, кичIе тахьана лугьузва. Са бязибуру ам фекьийри чпин миресрикай тир, хвенай, куьмекар авунай лугьуз, къундармаяр кхьизва.)
Советрин гьукуматдин кьиле зегьметчи халкьарихъ рикI кудай рагьберар хьайила, СтIал Сулейман, Лениназ, Сталиназ, партиядиз ва гьуьруьятдиз шиирар бахшзава. Дугъриданни, гьакIан кьуру тариф ваъ, авайвал лугьузва. Сулейманаз, гьуьруьят хьуналди, девлетлуйризни кулакриз и кIвалах кIан тийизвайди акуна. Виликдай, гьар са паюникай атIанвай, я недай фу, и чими тартал жагъун тавур фяле-лежбер ва батракриз азадвал ганвайди аквазва. Абурун ихтиярда чилер, фабрикар ва заводар гана. Чилерикай хкатзавай вири девлетрин иесияр фялеярни лежберар хьанва. Сулейманаз, вирибурун аялриз кIел-кхьиз чирунлай алава яз, яшлубурузни чирвал къачудай курсар ахъайнава. Икьван чIавал ванни тахьай, пулсуз духтирин куьмек къачудай, лежбердикай гьукуматдин месэлаяр гьялдай депутатар хкягъзавай и азад гьукуматдин гьар са кардин тариф тавуна нивай акъваз жедай? Анжах, фяле-лежбер азад авунал, чпивай девлетар, мулкар, заводар ва фабрикаяр вахчурбурун векилар ва абурун терефдал алайбурувай. Гьа са вахтунда, зегьметдин къадир течирбуруз, азад гьукумадикай хабар авачирбуруз СтIал Сулеймана, философди хьиз, акьулдин, тербиядин тарсар гудай гзаф шиирар теснифзава:
Бязибуруз гьукумат нуш,
Гьелбет, хьана рикIериз хуш.
Девлетлуйриз эниш-юхуш,
Кесибариз дуьзен рехъ я.

ЦIийи ва азад гьукуматдикай СтIал Сулеймана, арифдарди хьиз лугьузва:

Чи и советский власть,
Гелбетда, туькIвей са багъ я.
Дугъриданни жеда къияс,
Вич мягькем тир са Шагь дагъ я.
Тербиядин ва насигьатдин тарсар тир адан шиирар, виш йисарин вилик теснифнавайбур ятIани, абуру къецин юкъузни, гьа вилик хьиз ванзава. Советрин гьукуматдилай вилик авай, гьахъ-дуван авачир уьлкведиз элкъуьр хъувунвай гьукумат мад гьа виликан кьацIаз хтун ваъ, гьадалайни фейи гьахъ-дуван авачирди, зегьметчидин гаф ише тефизвайди хьанва. Гьукумат идара ийизвайбурун чIехи пай зегьметчияр, алимар ва шаирар тиртIа, гила депутатар, ни гьикьван халкь тарашнатIа, ни гьикьван гьукуматдин девлетар чпин гъилик авунватIа, чеб чIехи паяр чара гьукуматрин векилар ва я чпихъ маса гьукумтдин ватанэгьлия тир паспортар гвайбур хьана. Абуру гьар вацра цIийиз кьабулзавай закунар, зегьметчийриз аксибур, гьукуматдин девлетар патал гьукуматрин хийирдихъ туширбур хьанва. Халкь аксиз къарагъайтIани, абурухъ яб акалдай кас амач. Алай девирда СтIал Сулеймана теснифнавай шиирар зегьметчи халкьарин рикIериз хушбур яз амазма.
Амма са кар къейд авуна кIанда, дидедикай, бубадикай магьрум аял вахтар, хура рикI туна, алудна, вичин уьмуьрдин заланвал мукьуфдивди, кьил-кьилелай алуд тавуна, са низ ятIани вич ажиз яз къалурнач. Хуьруьн къене, хайи диде, хвейи диде, тахай диде ва бубайрин девлетлу миресар тир, хуьруьн къене чIехивилер ийизваз, абуруз къуллугъчивал авун намусди къачун тавуна, Сулейман, патарал фена, чпин дуланажагъ туькIуьрзавайбурухъ галаз, вичихъ регьим авай къуншидин папавай хьран кьвед фу къачуна, Дербендиз кьван фена. Гьа инлай эгечIна Сулеймана, вичин жегьил уьмуьр, чарабуруз кIвалахар ийиз акъудна.
Гьатта, патарилай, гьа вичи лагьайвал, ичIи жибинар гваз фейи ам, ичIи жибинар гваз хтана. Хизан кутадай яшарилай алатзавайтIани, адаз уьмуьрдин юлдаш жагъурна, мехъерар ийиз куьмекдай кас и хуьряй са мукьва касдикайни тахьана, Кьулан-СтIалдал алай Миремзе бегдин кIвале къуллугъчи шеририфахуьруьнви Жиннетханан рушакай – Мариятакай уьмуьрдин юлдаш жезва. Хуьруьн юкьвал руш Салият, Абубукарни Балакъардаш гадаяр галай яран диде Селмидиз туна, Марият галаз, ада хуьруьн кIанихъ галай багъда чилин кIвалер авуна. Я гьадалай кьулухъни, хуьре авай вичин таярикай сад тир Балаугълана шагьидвал ийзвайвал, Сулеймана Совет власт жедалди, генар гуьз, векьер ягъиз ва вичин гъвечIи багъда салан майваяр цаз, уьмуьр кьиле тухвана.
Совет гьукуматди, гьам шаирвилин устадвал себеб яз, гьамни фяле-лежберрин терефдар яз, Дагъустандин халкьди шаир тIвар къачуна, Даг ЦК-дин член хьана, I933-йисуз СССР – дин писателрин съезддал пролетариатдин писатель Максим Горькийди Сулейманан алакьунар акуна, адаз Гомеран тIвар гана. Гуьгъуьнилай Кавказда сад лагьай кас яз Ленинан Орден гана, сифте яз, Дагъустандин Верховный Советди депутат ва ахпа СССР-дин Верховный Советдин депутатвиле кандидат яз къалурна, вич азарлу ятIани, сечкичийрихъ гуьруьш жез, дагъдин хуьрериз балкIандал алаз, дамах вуч затI ятIа чир тахьай шаир, дамах гвачиз рагьметдизни фена.
ГьакI хьайила, гьуьрметлу тир зи ватанэгьлияр, иллаки жегьилар, ихьтин арифдар шаир чи лезги халкьдин хва хьуналди, ам чи райондай хьуналди, адан тIвар чи чIехи ва берекатлу райондал хьуналди, чаз СтIал Сулейманан дамах ийидай ихтияр ава. ГьакIан кьуру дамах ваъ, чна СтIал Сулейманан жавагьирар, тербия-насигьатдин шиирар, ватан хуьн патал авур эвер гунар эвел гьар сада жуваз чирна кIанда, ахпа акьалтзавай жегьил несилдиз чириз алахъна кIанда. Дамах гвачир Сулеймана гьикI намусдив фу тIуьнайтIа, гьадалай чешне къачуна кIанда. Гьада хьиз хайи халкьдиз, жуван намусдиз хьиз, къуллугъ авуна кIада!

ДАМАХ ГВАЧИР, СУЛЕЙМАН ЯЗ АМУКЬНА

Жегьил уьмуьр фена пата-къерехда,
УькIуь-цуру дад акуна уьмуьрдин.
Азиятар эхна гьар са кIвалахда,
ЦIекIуьд ва къад лугьудай кьве асирдин.
Хтайлани хуьруьз, куьгьне кIвалериз,
Дамах гвачир, Сулейман яз амукьна.

Къуллугъ ийиз фяле-лежбер эллериз,
Гьуьруьятдин цIийи девир алукьна,
Анжах совет власть хьайи кьилериз,
АкунатIан еке тир бахт вилериз,
КIвалах ийиз, зарбвал гана гъилериз,
Дамах гвачир, Сулейман яз амукьна.

Уьмуьр тухвай батрак, фяле, лежбер яз,
КIусни вичик дамах квачир, адетдин;
Шииратда, калэгьли рагьбер яз,
СССР-дин, гьар са азад миллетдин,
Хайи Ватан хуьн паталди эвериз,
Дамах гвачир, Сулейман яз амукьна.

Вишни яхцIурни цIуд йисар алатна,
Къени адан шииратдал ван ала.
Гьич са цIарни тесниф тавур, гъалатIна,
Сулейманал, рекьин тийир чан ала.
Гьи кьадардин аватнатIан кIевериз,
Дамах гвачир, Сулейман яз амукьна.
Саидгасанов Сажидин - СтIал Сулейманан культурадинни просветителвилин фондунин председатель, РФ-дин писателринни журналистрин Союзрин член, ДР-дин культурадин лайихлу къуллугъчи, ДР-дин жегьилрин лайихлу тербиячи, ДАССР-дин Просвещенидин Отличник, «Долг» ва «Честь» Ордендин сагьиб.

ЗУН, ВУН СЕБЕБ

Зун, вун себеб, начагъ хьана,
Зун яр хьунал пашман яни?
Закай катна, къачагъ хьана,
Зун, мегер, ви душман яни?

Цава гъетер хъуьрез вацраз,
ЛупI-лупI ийиз вилералди.
Зун, вун акур чIавуз цIараз,
Рекьизва на гъилералди.

Заз ви чIулав тир вилерай,
КIанивилин нур аквазва.
ЭкъечIай, ваз гуз, чилерай,
Пак цуькверин чIур аквазва.

Тикрар:
Зун, вун себеб, начагъ хьана,
Зун сагъардай дарман я вун.
Вун экв гудай заз рагъ хьана,
Муьгьуьббатдин фарман я вун.
ГЬА ЧIАВУЗНИ ЗАЗ

Чун сифте сефер гьалт авур чIавуз,
Квар гваз булахдин яд гъизвай рекье.
Зурзун акатна, тамашнай цавуз,
Сад лагьана зун гьатай хьиз мекье.

Гьа чIавузни заз, къекъвез гваз дамах,
Вун рикIи чIугур яр хьанай заз, яр!
Хъуькъвер яру, акун са мах,
РикIелай тефир, кар хьанай заз, кар!
.
Вун кьилдин кьилихъ авай а чIавуз,
Яд авай кварци, агъузна са къуьн.
Зун кьил хкажна, тамашнай цавуз,
Акур чIавуз ви дамахдин къекъуьн.
.
Хьанач чун кьвед чаз, тахсир яз кьисмет,
Вун кIвалин-йикъан, хьанва жегьил свас.
Заз мехъер авун, кар хьанва зегьмет,
Хъуьруьнни мумкин я, ван хьаайи кас.

Гьа чIавузни заз, къени гвай дамах,
Вун рикIи чIугур яр яз ама, яр!
Хъуькъвер беневша, сив яру уймах,
РикIелай тефир, кар яз ама кар!

АЖАЛ АГАКЬАЙ КИЦIИ

Ажал агакьай кицIи,
Мягьтел ийиз аламар;
Иесидин, кIвач кьецIи,
Жакьвадалда шаламар.

Инсанрикни са бязи,
Ква и жуьре алчахар.
Вич хвейидахъ, нарази
Яз, элкъуьрда къалчахар.

АКЬУЛ КЪАЧУЗ ЖЕДАЙТIА

Акьул къачуз жедайтIа,
Девлетлуяр жедачир.
АкI акьулар къведайда,
Са кесибни шедачир.

А уьлкведа вири сад,
Нез-хъваз жедай, дустар яз.
Къаних невсер хьана пад,
Къекъведай кускафтIар яз!

КIВАЛИХЪ НИ РИКI КУЗВАТIА?

КIвализ герек гьар са кар,
Кьиле тухуз ламралди.
Папа вичин фендигар,
Дамахзавай чамралди.

КIвалихъ ни рикI кузватIа
Течир, и паб хам ятIа?
Ялиз, ни чан гузватIа,
Гъуьл яни ам, лам яни?

ЛАМРА АВУРДИ

Ламрал гьар къуз авурди,
Харж авуртIа, лам патал;
Халкьнаван лам жагъайди,
Са артухан гъам патал?

Иесиди хуьзва лам,
Вичин хизан хуьн патал.
Ахъайдай, тахьайтIа ам,
Жанавурди тIуьн патал.

АКЬУЛЛУДИ ВУЖ ЯТIА?

Парцин кьилел вични кваз,
Хкаж хьана далудал;
Хъуьрезвай сад, кичIни кваз,
Яхди физвай халудал.

Халу хьана хияллу,
Ламраз гьикьван гуж ятIа?
Абурукай акьуллу,
Гьакъикъатда вуж ятIа?

КЬАМИР, ГЬАКIАН МИНЕТ Я

Рухвайриз сусар гъидай,
Рушар гудай гъуьрелиз;
Адет я, хъсан чидай,
Санлай вири эллериз.

Хва – сусаз гун, рушаз гъуьл
Гъун, гьи жуьре адет я?
АкI лугьумир, - лугьуз гъил
Кьамир, гьакIан минет я!
— ГЪИЛ КЪАЧУ ЗАЛАЙ

Кьакьан тир цавар - дагъларин къуьнел,
Кьилер эцигна, гъетерив къугъваз;
Кьве кIвач акIурна, мягькемдиз чилел,
Шумуд йис я зун, авуна акъваз?

Вири хьаначтIан, ваз кIандай саягъ,
Гъил къачу залай, зи хайи Ватан!
Закай хьаначтIа, ваз кьадай даях,
Гъил къачу залай хайи Дагъустан!

Ватандин вилик гана жуван бурж,
Къецин йикъалди ийизма кIвалах.
Зегьметдин рекье чIугвазва за гуж,
Земзем ийиз кIанз шиират булах.

Бес кьадарда ваз хьаначтIа къуллугъ,
Гъил къачу залай, зи хайи Ватан!
Хъийиз алахъда, за къенлай кьулухъ,
Ви тIвар хкажиз, хайи Дагъустан!

Диде-бубадин хвена за гьуьрмет,
Гьич са касдинни ханач за хатур.
Чирвилин рекье чIугуна зегьмет,
Кас я жегьилар дуьз рекьера тур.

Игитри хьтин ганачтIани чан,
Гъил къачу залай, зи хайи Ватан!
Вун хуьз гьазур я, гун тавуна ян,
Вилин нини хьиз, хайи Дагъустан!

Сажидинахъни авай мурадар,
Ви вилик уьзяй жедай, зи Ватан.
И дуьнья гегьенш ийимир заз дар,
Амай уьмуьрда, хайи Дагъустан!

ЭЙ САД АЛЛАГЬ, ЭЙ ПАЙГЪАМБАР

Чун дуьньядал атай макьам,
Азадвилин ягъиз макьам,
Гьуьруьятдин вахтар хьана.
Мажал тежер, чухвадай кьам,
Пулсуз кIелдай бахтар хьана.
Ваз шукур хьуй. эй Сад Аллагь!
Вазни шукур, эй Пайгъамбар!

Хъсанилер чи вилериз
Акунай, шад яз кьуьлериз,
Яргъалди чахъ тунач хьи ам,
Вилерикай хтар хьана.
Мад хьун хъувуна чIуру макъам,
Девлетлуйриз бахтар хьана.
Ваз шукур хьуй, эй Сад Аллагь!
Вазни шукур, эй пайгъамбар!

Пакагьан югъ гьикI жедатIа,
Гатун, хъуьтIуьн цIиг жедатIа?
Чаз акурбур ахтар хьана,
Чун яхун ва куьк жедатIа?
РикIериз шад ва тIар хьана.
Ваз шукур хьуй, эй Сад Аллагь!
Вазни шукур, эй пайгъамбар!

ХАЛИС ШАИР

Халис шаир хьунухь - регьят кIвалах туш,
Уьмуьр къалур авун патал авайвал.
Халис шаир, ам яд авай булах туш,
Ни хьайитIан, метIер яна хъвадайвал.

Халис шаир – земзем хьтин булах жен,
Гьар са тIалдиз лазим чIавуз дарман тир.
Гьар шиирдин адан халкьар чIалахъ жен,
Гьар са шиир кар туькIуьрдай фарман тир.

Халисвилиз къимет гудай кас амач,
Низ герек я гафар, чIалар, лирлияр?
Шаиррикай ерли дустар кьаз амач,
Къавум-кърадаш, гьатта мукьва кьиляр.

Тарифдарар сад, кьвед шаир бес я къе,
Девлетлуйрин тереф хуьдай чIаларал.
Халис шаир и девирдин квез я къе?
Ашукь жедай цуьквер алай валарал.

Сажидин, на кьазвани вун халисан
Шаиррикай сад яз, къалаз, алахьун?
Зун шиирар теснифзавай я инсан,
Халкьди лугьуй, ава, авач алакьун.

САДБУРУЗ ВА МУЬКУЬБУРУЗ

Дуьз ва гьахъ гваз экъечIзава, лугьуз зун,
Садбуруз, гьакI рикIе авай цаз жеда.
Муькуьбуруз, гьуьрмет ийиз, тухуз зун,
Шад межлисра, дуствилив гъил кьаз жеда.
Садбуруз, зун жакьваз тежер къван ятIа?
Муькуьбуруз, вуч себебда кIан ятIа?

Садбуруз зун, акур чIавуз цIай къведа,
На лугьун, зун сагъар тежер азар я.
Муькуьбуруз, эверайла, гьай жеда,
На лугьун зун, халкьдиз шад тир базар я.
Садбуруз, зун инсаф течир хан ятIа?
Муькуьбуруз, куьз зун икьван кIан ятIа?

Вирибуруз жедач кьван зун кIани кас,
Ам бахт яни, кIан хьуналди жагъидай.
Дустни душман, сад хьиз кIандай, къени кас,
ХьанайтIа, зун вили яна, рекьидай.
Садбуруз, зун ажал течир чан ятIа?
Муькуьбуруз, вучиз зун хуш кван ятIа?

Я, Сажидин, гъавурда мус гьатда вун?
Им дуьнья я, гьарда вичихъ ялзавай.
И дуьньядай гьи патахъди катда вун?
Сада, вич хан, муькуьдакай калзавай.
Садбуруз, вун чир хьухь, такIан ян ятIа?
Муькуьбуруз, муштулухрин ван ятIа?

ЧИР ХЬУХЬ

Сад цавара вил экъуьриз къекъвезва,
Гагь экуь рагъ, гагь сефил варз аквазвай.
Дуьньядилай цIар элитIиз хквезва,
Сад, кьвед авач, аламатар таквазвай.
Вун паталди икьван зегьмет чIугвазвай,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!

И экуь тир дуьньядиз вун гъайиди,
Вуж ятIа ваз чизва, гьелбет, хъсандиз.
Диде тирди, вун инсан яз хайиди,
Хвейи касдин, рикI хьиз, хура масандиз,
Уьмуьр багъишзавай гьар са инсандиз,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!

Эвел диде, ахпа буба лугьунихъ,
Авай метлеб кIанда шаксуз чир хьана.
Жедай гьуьрмет чан аламуз авунихъ,
Са чIавузни амукь тийин сир хьана,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!

Ваз чизватIа, аялризни чир ая,
Диде хьтин, къени малаик авач.
Гьарда вичин дидедикай пIир ая,
Дидед хьтин мад чан алай цуьк авач,
Дидед кефи хайи касдихъ рикI авач,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!

РИКI БАГЪИШАЙ ИНСАН ВИРИ ЭЛЛЕРИЗ

Азиядин яргъал, къумлух уьлкведа,
Авицена тIвар алай са кас хьана.
Европада ва мусурман Меккеда,
А касди тIвар гьуьрметдивди кьаз хьана.

Аялзамаз чирна Кьуран хуралай,
Гьар жуьредин илимарни чир ийиз.
Дигмиш бегьер кIватIдайди хьиз таралай,
Адан чирвал вирибуруз сир хьана.

Са илимни вичин пай кутун тавур,
Тунач ада, кIелни ийиз, кIвалахиз.
КIелиз тахьай са ктабни тун тавур,
Уьмуьр бахшна, халкь паталди алахъиз.

Пагь адакай тахьай жуьре кас хьанач,
Гагь чIехи тир ихтияррин сагьиб жез.
ГьакI ятIани, бахтлу хьунухь хас хьанач,
Залум гужар кьисмет хьана, кесиб жез.

Ада кIелай ва кхьей кьван ктабар,
Абурун сан гуз алакьдай вуж ава?
Гагь гужлу жез, гагь-гагь ам жез татабар,
Гьахъ жагъуриз гьи кьадардин гуж ава!

Девлетлуйри хкаж ийиз гурариз,
Пехилбуру тваз алахъна дустагъра.
Давам гана эх тежедай крариз,
Кьил хуьз хьана чарабурун утагъра.

Виридалай важиблу тир багьа затI,
Ам «Духтуррин къанун» тир ктаб хьана.
Ядигарар таз вичелай са-са затI,
Пехилбуруз амукьайди таб хьана.

Ибн Синан крарикай, уьмуьрдин
Рекьерикай кьиле фидач рахана.
Адахъ авай дериз зигьин шаирдин,
А касди вич уьзягъдаказ тухвана.

Нур къуй сура, кьисмет хьана женнетдин
Багъда вичиз некIер хъурай булахрай.
Хатур авай патай гьар са миллетдин,
Алим тир ам, авур кьадар кIвалахрай!

ЯД АТАНА

Дуьнья машгьур К1варчагъ дере,
Гуьрчег жезва цIийи жуьре,
Берекатар гьар са хуьре,
Куьн дередиз яд атана!

Чухсагъул лагь Имам дахдиз,
Фикир гайи и кIвалахдиз.
ДатIур яд хьиз куьн булахдиз,
Вири карар шад атана!

Нариманни, райондин кьил,
Хьана, гьелбет, квез эрчIи гъил.
Кьурагьвилин эхирдин кьил,
Шукур хьурай, фад атана!

Цихъ магьрум тир шумуд хуьруьн,
Сиверик ква шад тир хъуьруьн,
Бул бегьеррал мадни ширин,
Аквада квез дад атана!

Курхуьруьн тик кьакьан кIунтIал,
Гзаф хьанвай халкьар кIватIал.
Кьурагьвилин атIудай тIал,
Дарманрикай сад атана!

Сажидинни вири хьтин,
Камар къачуз ири хьтин,
Циз тамашиз, гъери хьтин,
Халкьар галаз мад атана!

ЧИ МАРЬЯМ

Вирибурун мурадар я аялар,
Абур авай кIвалер мехъер-мел я чаз.
Ислягьбур жен вирибурун хиялар,
Театрдин еке девлет – эл я чаз,
Чаз сегьнеда акваз хьурай, чи Марья!

Етим Эмин – халкьдиз азиз шаир я,
Туькезбанни багьа я чаз виридаз.
Мислиматни ролда къугъун – магьир я.
Чаз сегьнедин бегьер хьурай, чи Марям!

Квезни чида, гъетер ва варз авай йиф,
ТIурфан акьалтнавай жуьре мичIи туш?
Театрдин ийиз алахъ куьн тариф,
Адан сегьне са чIавузни ичIи туш,
Чаз лап хъсан тегьер хьурай, чи Марьям!

Сажидин я – вири хьтин са инсан,
Лезги чIалал, театрдал рикI алай.
За талгьйтIан, квезни чида пис-хъсан,
Марвардал хьиз, экуьн кьиляй чиг алай,
Чаз са устад сегьер хьурай, чи Марьям!¬
……

Артистрихъни икьван гъвечIи яшарин,
Марьям хьтин гуьрчег, гуьзел бике жеч.
Юкьва авай Дербент шегьер рушарин,
КIвалахрикни са кIус кьванни леке жеч.

Сагъ хьурай вун билбил тир руш сегьнедин,
Хъсан кIелиз, артиствални ийиз хьухь.
Таза тир кьил зурзур ийиз ченедин,
ЦIийи-цIийи, ча клипар хъийиз хьухь!

БУРЖУНИК

Чун вири ква Сад Аллагьдин буржуник,
Инсанар яз халкь авунвай, чан алаз.
Чун вири ква цавун вили тажуник,
Чилел къекъвез, рахаз, хъуьрез ван алаз.

Вири буржар, ада жеда, алудиз.
Аллагьдин бурж кьиле фидач вахкана.
Акъуддалди, кIвалахна, гьекь далудиз,
Тек са кIвалах кIанда рикIел хкана:

Аллагьдиз ви бурж лазим туш, хъсанвал
Ийиз алахъ, жувалай са алакьдай.
Инсан ятIа, хуьз алахъ ви инсанвал,
Ви инсанвал аквада ви кIалахдай!

Вафалу хьухь, хайи диде-бубадиз,
Ам кьилин бурж я вал алай Аллагьдин.
Хайи халкьдиз, хуьруьз, кIвализ, убадиз,
Чешнелу жез, къайгъуда хьухь кIвалахдин.

Бурж ам я хьи, яшамиш жез гьуьрметдив,
Халкьдихъ галаз жуван кьисмет сад авун.
Мукьуфдивди эгечI ийиз зегьметдив,
Жуван гьар са кардал халкьар шад авун.

Эгер вуна за лагьайвал авуртIа,
Бурж куматIан, хуш жеда вун Аллагьдиз.
Инсанвал хуьз, даим зегьмет чIугуртIа,
Аферин я къведайди ви кIвалахдиз.

Сажидина, халкьдиз авур къуллугъар,
Сад Аллагьдиз аквазва лап хъсандиз.
Кьиле тухун, Сад Аллагьдин буйругъар,
Ферз кIвалахар ячаз, гьар са инсандиз!

ЗАСЫПАЕТЕ ЛИ ВЫ?

С той поры, как имя мама обрели,
С вечным солнцем и луной, с небес вдали,
Хоть однажды, позабыв дела свои,
Засыпаете ли вы когда-нибудь?

Окружив своей заботой всю семью,
Чтобы в доме жизнь кипела, как в раю,
Напевая баю-баюшки-баю,
Засыпаете ли вы когда-нибудь?

Зная точно, где ребенок твой сейчас,
За спасение его тайком молясь,
Злые мысли отгоняя каждый раз,
Засыпаете ли вы когда-нибудь?

Мамы-это те, кто жизнь на свете дал!
Вы - невесты всех свершений и начал!
Закаляя ум наш, разум ,как металл,
Засыпаете ли вы когда-нибудь?

И, хотя они бессмертны никогда,
Ведь для каждой в небесах горит звезда,
На себя не тратя время - не беда,
Засыпаете ли вы когда-нибудь?
Пер. Селмината КУРАБЕКОВОЙ

ФИЗВАТIА КУЬН АХВАРАЛ?

Диде лагьай тIвар акьалтай чIавалай,
Рагъ, варз кими тежедай хьиз цавалай,
Садра кьванни, алатна жув жувалай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Гъуьлуьн, кIвалин залан буржар хивеваз,
Дуланажагъ кьиле тухуз,кIевеваз,
КьепIин кьилихъ, лайлай мани сивеваз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Гьина велед аватIани, чир ийиз,
Гьар жуьредин дуьшуьшрикай сир ийиз,
Мурадрикай, хиялрикай къир ийиз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Дидеяр чаз уьмуьр бахшай ксар яз,
Дидеяр чи даим жегьил сусар яз.
Чаз акьулар яз гайибур тарсар яз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Дидеяр - гьич ксар туштIан рекьидай,
Гъетер я чаз, цаварилай жагъидай.
Вахт авачир, чеб патал кар ийидай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

ВАЗ ХАБАР ТУШИЗ

Физва вун рехъ кьуна, тамашиз вилик,
РикIе тваз хиялар агъзур жуьредин.
Зи кIвачер кикIизвач, сад кьванни чилик,
Вун акур вахтуна, марал Куьредин.
Ваз и кар чир авун, ихтибар тушиз,
Зун ашукь хьанва вал, ваз хабар тушиз.

Вун сана, зун сана, вун аваз рикIе,
Я йикъан, я йифен авач заз кьарар.
Акъудиз жезвач хьи, кIвалах хьиз еке,
Муьгьуьббат паталди са тайин къарар.
Вил ягъиз гагь садаз, гагь муькуь кIвачиз,
Зун ашукь хьанва вал, ваз хабар тушиз.

Шумуд йис, и жуьре, гаф лугьуз тежез,
Вуна ваъ лугьунхъай къурхувал аваз;
Ахвара авазни, зайиф рикI ишез,
Гьар юкъуз яргъалай тамашзава ваз.
КIан я гьикI лугьуда лугьур гаф течиз?
Зун ашукь хьанва вал, ваз хабар тушиз.

Белки на кьатIида зи рикIин ялав,
Яргъалай, ви патаз тамашиз акур.
Ихтияр авани къведай ви къвалав?
Зи рикIи вичелди вун, кIан яз, чIугур.
Зун ашукь тирди хьиз, ваз хабар тушиз,
РикIивай вунни зал ашукь я, заз чиз!

=Са к1ус т1алабун=

РЕГЬЯТ Я РАХАЗ

Акьуллу касдихъ регьят я рахаз,
Ахмакь гьазур я ви шад кефи хаз.
Эй Сад тир Аллагь, ийизва минет,
Писбурувай зун къакъуда яргъаз!

Уьмуьр фена зи ийиз хъсанвал,
Хуьз алахъна зун жуван инсанвал.
Эй Сад тир Аллагь, ийизва минет,
Артух ая вахъ авай масанвал.

Мумкин я хьунухь, инсанар гъалатI,
Цуьквер алай хел авур хьиз алатI.
Эй Сад тир Аллагь, ийизва минет,
Гьалт тавурай зал, намуссуз жаллатI.

Эгер завайни кефи хун хьана,
Авур хатурар чинал гъун хьана,
Эй Сад тир Аллагь, ийизва минет,
Гъил къачу залай, хиве кьун хьана.

Заз гунагьар кваз, яргъал тир рекьиз,
Физ кIан туш, кичIе туштIани рекьиз.
Эй Сад тир Аллагь, ийизва минет,
КIан туш чи кьведан араяр рекъиз.

Сажидин а ви гьар са тIабун,
Яш хьанвай рикIин ятIа гъалабун?
Эй Сад тир Аллагь, ийизва минет,
Рекьидай чIавуз гумир азабун!

КАМАР ВЕГЬ ВИЛИК

Гатфариз къачуз дамахдин партал,
ЦIару цуькверкай, пешеркай къацу;
Ракъинин кIаник кеф чIугун патал,
Хъуьренай тарар, танар жез яцIу.

Гатун вахтунда, яр емиш пара,
Инсанар жедай тарарив рахаз.
Бул бегьерар гуз, багъда гьар тара,
Пар эхиз тежез, хилер жедай хаз.

Зулни атана, марфарив къайи,
КьецIил жез тарар, авахьиз пешер.
Тик кукIварикай, марфарик къвайи,
Жезвай цавариз асухдай шишер.

ХъуьтIуьн живерик кьецIил тир тарар,
Къужахда кьазвай къайи гарари.
Чими ракъини агална варар,
Язавай сефил мани тарари.

АтIумир умуд, Сажидин вуна,
ДекьейтIа хъуьтIуьз, хъижеда гатфар.
Камар вегь вилик, кьил вине кьуна,
Жагъуриз цIалцIам шиирриз гафар!
ЗУЛЕЙХА

Чун тамашиз вердиш хьанва вилерал,
Фидай чIавуз рушар, яд гъиз булахдал.
Эциг ийиз, гьайиф къведай чилерал,
Ашукь хьана, зун са рушан дамахдал.
Яргъи, чIулав чIарар авай, Зулейха!

Буйдиз тамаш, юкь шуькIуь тир закIалдин,
ЧIулав вилер, рацIамарни мукалдин,
Лацу тир хур, рикIиз ухшар гьакалдин,
Лацу седеф сарар авай, Зулейха!

Цуькверив гекъиг ийиз гьайиф я,
Гьикьван гуьзел аквазватIан, зайиф я.
Хъипи перем алукIнавай са лиф я,
Пеле вацран нурар авай, Зулейха!

Гъейри касдиз авунвай са кьисмет я,
Муьгьуьббатдин тарал хьайи нямет я.
Ачухдаказ вири лугьун зегьмет я,
Чина экуьн ярар авай, Зулейха!

Ара-ара вун вилеркай карагиз,
Зи рикIи цуьк гъизва гатфар тара хьиз.
Виридакай, атIайди зи чара хьиз,
Хажалатдин парар авай, Зулейха!
Сажидин.
Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
3 ноября 2018 г. · отредактировано ·
ОРДЕН
Яшлу кьиляй жагъай орден,
Килигайт1а, къизил хьана.
Жувакани хьана уьзден,
Нефес къачуз кьезил хьана.

Аллагь рази Гасангуьсейн,
Ваз чакай гьикI хабар хьана?
Бязибурун, хъелиз, куьцIай,
ТIишер, пIузар къабар хьана.

Гзафбуруз ксай мисик,
ИситIаяр гана кIанда.
ТуькIуьр ийиз крар иксик,
Амайбур цIа кана кIанда.

Зи кIвалахар са-сад туькIуьн,
Сад Аллагьдин кьадар ятIа?
Дуьз инсанар ийиз куьткуьн,
Абуру вучиз мурдар ятIа?

Филдал элуькь ийиз гурцIул,
Яраб им вуч адет ятIа?
Я хва декьейдан хва курцIул,
Им види вуч кьилет ятIа?

Сажидин, туьнт жемир акьван,
Рахадайбур, рахаз кьирай.
Тар хайи кас авач юкьван,
Вун, кIараб хьиз, жакьваз кьирай!

МАИНА

Лезги хуьрер, шегьерар тир дамахдин,
Къулай шартIар авай гьар са кIвалахдин,
Тариф авай целди Къазан булахдин,
Вун бикейрин бике яни, Маина?

Ахъа лацу пел, чIулав тир чIарарин,
Сив къизилгуьл цуьк, седефдин сарарин,
Сирер чидай чирвилерин крарин,
Вун бикейрин бике яни, Маина?

Сад Аллагьдин ганвай чIавуз жегьилвал,
ХупI хъсан тир квачиртIа кIус сефилвал.
Чидай инсан гьар къизилдин къизилвал,
Вун бикейрин бике яни, Маина?

Чи СтIалрин гьар са хуьруьн рушарин,
Тариф ава, гъилив хвейи къушарин,
Свас ятIани акьул тамам яшарин,
Вун бикейрин бике яни, Маина?

ТАХСИР

Сифте кьилерай чубарукар хьиз,
Чун къугъваз хьанай аяларин саягъ.
Ахъайнавайди бахтун ракIар хьиз,
Жегьил рикIера куькIуьрна чирагъ.

Вун цава лув гуз, ивичIиз чилел,
Низ хьайитIани ачух ийиз сир;
Гила и бала атайла кьилел,
На чарабурук кутазва тахсир.

КIанивал жеда - кьведан арада,
Пуд лагьайдаз ам чирун я гунагь.
Гьикьван ваз кьинер кьуртIан чарада,
Иблис касдикай жедач ваз панагь.

Квез герек ятIа, къе хкун рикIел?
Чи жегьил вахтар, шез, ийиз вай-зир?
Чи кьведан чарар ачух ийиз кIел,
На чарабурук кутазва тахсир.

Къе вун шегьерда, зун ама хуьре,
Гьикьван ава чи арада мензил?
Кьел вегьиналди куьгьне тир хире,
РикIе авай тIал жедани кьезил?

НАРИМАН

Вири рекьерай чирвилиз артух,
Инсанрихъ галаз рикIизни ачух,
Къилихдиз умун, мецизни ширин,
КIвалахда зирек, акьулдиз дерин,
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Лезги чIаланни гьуьл я, Нариман!

Хайи районди гъун паталди цуьк,
Къурамат чилер кутаз кIан яз цик,
Вири къуватар ахъайна вичин,
Гуьрчег ийизва хуьруьн-кIвалин чин.
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Халкьарин эрчIи гъил я, Нариман!

Камаралди физ зарб тир еришдин,
Кутазва багълар гьар са емишдин,
Уьуьзуьмлухринни майвайрин салан,
Артухарзавай, авачтIан план.
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Ишигълу тир кьве вил я, Нариман!

Къе вун хайи югъ сувар яз еке,
Къейдзава, шадвал аваз чи рикIе.
Хуш келимаяр кIанзава лугьуз,
Куьн кьиле хьуй чи йифизни юкъуз!
Куьн чи райондин кьил я, Нариман!
Чунни ви эрчIи гъил я, Нариман!
Сажидин.
ВУЧДА ЗА?

Буйдиз шумал, катран вилер чIулав, руш,
Къуй цIа курай муьгьуьббатдин ялав, руш,
Эгер гвачтIа, уьмуьрлух зи къвалав, руш.
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?

За вилериз вуч ийин вун аквазвай?
МикьнатIисри хьиз зун валди чIугвазвай.
Вацран далу пад тиртIа вун таквазвай,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?

Хъуькъвен кьилер, цуьквер хьтин марвардин,
Гьар са лишан, махарик квай тавардин,
Эгер ваз ван къвезвачтIа зи ялвардин,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?

Рушар пара, ашукь тир яр сад жеда.
КIанид кьисмет тахьайдан рикI пад жеда.
Йисарикай, дад галачир, яд жеда,
Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?

Сажидин, на такьаз ви вахт уьмуьрдай,
Кьазвани лагь, цуру хьайи чехирдай?
Ваз ихтияр ава лугьуз эхирдай:
«Ахьтин бахтсуз уьмуьрдикай вучда за?»

ГАДАЯР РУШАР

Хва хайи сусан мез жеда яргъи,
Мубаракарни сад садан кIула.
Руш хайи сусан рикI хьана гъуьргъуь,
ЦIайни кваз туьхуьз эгечIда къула.

Руш жедалди са къван хьуй, - лугьудай,
Гафар акъатда къаридин сивяй.
Сад тир Аллагьдиз ван хьуй лугьудай,
Акъудун патал, хва хана, кIевяй.

Вуч себеб ятIа, руш такIан хьунин?
Белки чарадан лукI жедай виляй?
Квел я дережа хва кьакьан хьунин?
ЭрчIи гъил хьунухь, душманрин хъиляй?

Хва ва руш гайи Аллагьдиз къурбанд,
Сад я веледар, гада ва я руш.
Акьалжиз жедач кьисметдал зарпанд,
Хкягъун патал вуж ятIа ваз хуш.

Алудмир куьне са кар рикIелай,
Хциз свас патал суракьдай рушахъ.
Гатун цикIелди, хъуьтIуьн цикIелай,
Къекъведа юкьвал кутIунна кьуршах.

Рухваярни – сагъ, рушарни чи – сагъ,
Ислягьбур хьурай уьмуьрдин яшар.
Сад варз ятIани, сад ятIани рагъ,
Бахтлубур хьурай гадаяр, рушар!
НАРИМАН ХЬТИНБУР

Яшамишни хьана зун са кьадардин,
СССР-дин хьана пара маканра.
Акуна заз йикъар гагь бул, гагь дардин,
Къумлухрани, Шалбуз дагъ хьиз кьакьанра.
Тек-туьк гьалтна зал Нариман хьтинбур,
Садбур – регьят, садбур рахаз четинбур!

Акьуллуяр лезгийрик чи пара ква,
Сагьибар тир къуллугъриз гьар жуьредин.
Чун бул бегьер гъидай емиш тарак ква,
Районрикай шагь тир къадим Куьредин.
Тек-туьк гьалтна, зал Нариман хьтинбур,
Алимрикай адалатлу, муъминбур!

Тариф квез я, аквазвайла вилерал,
Ширин мецел туькIуьрдайла кIвалахар?
И кьадар рикI алай хайи эллерал,
Амма вичив кIусни гвачир дамахар.
Тек-туьк гьалтна, зал Нариман хътинбур,
Ихтибарлу, гьар са карда заминбур!

Къейд ийидай чIавуз вичин хайи югъ,
ЯхцIурни цIуд, пуд паюнкай са пай тир.
Халкь паталди чаз Аллагьди гайи югъ,
Халис багъ хьиз мурадривди ацIай тир;
Тек-туьк гьалтна зал Нариман хьтинбур,
Гьар са тIалдиз, халис дарман хьтинбур!

Сажидина, анжах вичин паталай,
Тарифзавач, вирибурун гафар я.
Вилик къведай варцар, гьар сан гаталай,
Цуьквер гъидай, бегьер гъидай гатфар я.
Тек-туьк гьалтна зал Нариман хьтинбур,
Зулун кьиляй гъидай харман хьтинбур!
— с Нариман Абдулмуталибов.
ЭМИНА

Вацран къайи нур экъичиз чуьллерал,
Хъуьрезва цав гъетерин хуш вилерал.
И кьадардин рикI алай кас кьуьлерал,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?

Дустар са-сад жезва кIватIал, гъил ягъиз.
Хиялри хур кIевзава зи чил ягъиз.
Къекъвезва зун, гьар са патахъ вил ягъиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?

Яр галачиз, вун текдиз ян атана?
Лугьур гафар япариз ван атана.
Кьуьлуьн нубат атана, чан атана,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?

Варз экъечIна, ракъини хьиз нурар гуз,
Гъетери зав алахънавай гурар гуз.
Кьисметдиз заз кIан тир шивни пурар гуз,
Вири авай, вун авачир демина,
Бес вун вучиз авачир, зи Эмина?

Лацу кьве гъил ахъа хьана лувар хьиз,
Вун атана, мехъерик квай тавар хьиз.
Заз и межлис хьана халис сувар хьиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Икьван чIавал вун гьинавай, Эмина?

Сажидинав мад хажалат гуматIа?
Назик рикIик теспачавал куматIа?
КIанивилин дерт такур кас аматIа?
Вири авай, вун авачир демина,
Аллагь шуькуьр, атайди, зи Эмина!

ВУЧДА ЗА И ДУЬНЬЯДИКАЙ?
(Эминан рикIяй фейи хиялар)
Яшамиш зун хьанатIан са кьадарда,
Дуланмиш зун хьанатIани лап дарда?
Акьадай кас авачир зи дидарда,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Шумуд йисуз акъвазна вал вил алаз,
Вун зулумдик, такIан касдин гъил алаз.
Зун къе месе, хуьцуьгандал кьил алаз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Къастар амач, шиирарни туькIуьрдай,
Дустар амач рикIе ишигъ куькIуьрдай.
УстIар амач, зи гьалдикай фикирдай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Уьмуьр фена, йифиз акур ахвар хьиз,
Дустар куьрсна, тарагъажра къахар хьиз.
РикIин дердер ахъай тежез, махар хьиз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Вун туна, зун физва суруз, итим яз,
Шииратда туна тIварни Етим яз.
Амукь тийир, уьмуьрлух яз, къадим яз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Ажалдикай кичIе туш заз рекьидай,
Къурху я заз, гуьгьуьлдикай рекъидай.
Жув къази яз, кваз такьадай фекьидай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

И фикирар гьат авурла келледа,
Ваз кIелзава дердер гьар са гьелледа.
Дустар ахкван тийизвай чи мягьледа,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Вирибуруз бахтар пайдай вахтуна,
Зун азардин туна вуна тахтуна.
Чан аламаз, къазаматда зун туна,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

РикI чIугуна яхъ ви назик хуруда,
ЧIулав чIарар таз вуганач чуруда.
Девлетлуйри кефер чIугваз кIаруда,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Зун Эмин яз халкьдин рикIе амукьда,
Захъ эллерин хийир дуьа галукьда.
Ихьтин дертер, гужар авай, алукьдай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Жув Эминан чкадал къе эцигна,
Сажидина ихьтин шиир илигна.
Лугьузва за, гьадан саягъ килигна:
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

ЛАГЬАНАЙ ЗА ВАЗ

Чун сифте сефер дуьшуьш хьайила,
Сад садаз варзни рагъ акурди хьиз;
Мукьувай чун кьвед таниш хьайила,
Хъуьренай зи рикI, вун чIагурди хьиз!

Югъ мичIи хьана, къакъатдай чIавуз,
Лагьанай за ваз, мад мус аквада?
Тамашна эвел, гъетерин цавуз,
Лагьанай на заз, гьар къуз аквада.

Пакагьан юкъуз вил хьана зи вал,
Варзни экъечIна, куьз атанач вун?
АкъвазнатIани зун геждин чIавал,
Вучиз ви икьрар хуьз атанач вун?

Йиф акъудна за, хажалат чIугваз,
Пака кьванни вун къведатIа лугьуз.
Варзни циферик акат хьана, такваз,
Язух атана, зун акур ялгъуз.

Лагьанай за ваз, вун атунал вил,
Алаз акъвазда, варцара шумуд.
Садра кьванни мад, чIугун хъия кьил,
Вун кьисмет хьуник, кума зи умуд.

ЗУН ЯЗ АМУКЬДА

Инсанар жеда, гар атайвалди,
Циф хьиз тухудай, кIани патахъди.
Гъиляй са гъвечIи кар атайвалди,
Элкъвена хуьквез къени патахъди.

Цавай къвайитIан, селлерни харар,
ТIурфанар галаз атайтIан гарар,
АкъудайтIани, кIанерай тарар,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!

Са бязибуру дегишриз рангар,
Гагь чIулав жеда, гагь чинни яру.
КьепIера тваз чеб, чIугвада тангар.
Илгьамдив ацIун паталди хуру.

ЭцигайтIани, рекьерал цацар,
АлахьайтIани муькъвелай вацIар,
Са шумудалай чIугуна хьиз цIар,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!

Садбурун жеда сивера кьве мез,
Чан, - лугьуз, чан гуз кицIизни кациз.
Гьарам тушни кьван а жуьре фу нез?
Кам вегьез тежез, кичIела къециз.

Зи гафарни сад, зи крарни сад,
Заз зи халкь кIанда гьамиша азад.
АкьалтайтIани и дуьньядал яд,
Зун гьамишалугъ – зун яз амукьда!

БЕС ИХЬТИНБУР…

Сад рахада, цаварикай гъетерин,
Вуч затI ятIа, кIвачерик квай къван течиз.
Чуьллеравай туртурринни къветерин,
Сад садакай чара ийиз, ван течиз.
Бес ихьтинбур экъечIайла майдандиз,
Чидайбуру еб вегьечни гардандиз?

Шаирар я, -лугьуз, чIалар туькIуьриз,
Муьгьуьббатдиз, нагъвариз хьиз, кьуьк ягъиз;
Нин хьайитIан хурара шем куькIуьриз;
Шиирарни кIелуникай рикI ягъиз,
Бес ихьтинбур экъечIайла майдандиз,
Шад гуьгьуьлни элкъведачни гьижрандиз?

Шаир ятIа, къекъуьгъ чIалан деринра,
Хабарар кьаз, кIелай касдин гьалдикай.
Метлеб пара, кIелунизни ширинра,
Мах туькIуьриз кьве кубутдин къалдикай.
Бес ихьтинбур экъечIайла майдандиз,
И дуьньядиз тамаш женни гьейрандиз?
ПАЙ АТIАЙБУР

Буьркьуьбуруз пай тагайла, аквадай,
Им гуж тушни, эхиз тежер гужаркай?
Сад Аллагьди, балайрикай таквадай,
Хуьрай лугьун, тушни кьван чи буржаркай?

Амма, гьайиф къведай маса кар ава,
Вилер аваз, гуьрчегвал кваз такьадай.
Ахьтинбурун, буш келлейра гар ава,
Рахаз – мецер, сарар ганва жакьвадай!

Бишибуруз хуш сесерин ван текъвез,
И рекьяйни пай атIунин гуж ава.
Къванеризни гужар ава, чан текъвез,
Чанар алай къванер такур вуж ава?

Амма, гьайиф, инсан хьана, чан алай,
Дуьз гафарин ванер текъвез япариз.
Чаз, эркекриз кимер кIанда ван алай,
Кьуьлер ийиз демер кIанда папариз!

Ахмакь ксар гъавурда тваз четин я,
Сад Аллагьди пай таганвай мефтIедин.
Ахмакь инсан, дарман течир батин я,
Келледикай куткун хьанвай фитедин.

Абурукай хел атун чи гъалатI я,
А кесибриз кьисметнавач хъсанвал.
Сад – ахмакь, сад – кимиди, сад – жаллатI я,
Инсанар яз, кьисмет тавур инсанвал!

Буьркьуьбруз, бишибуруз акси туш,
А кесибар и бахтарихъ магьрум я.
Сад Аллагьди авур кардал аси туш,
Акваз, такун, ван къвез, татун залум я!

ШАИРДИН ТАРАЛ

Им зул яни кьуьд, гатфар яни гад,
Тафават авач, тевгьена Ярал;
Цуьквер акъудна, емишар - мурад,
Алаз кIан жеда шаирдин тарал.

Гъам гвай инсандиз, кьезилар ийиз,
Шаирдин тарал бегьер алаз жен.
Къванерикайни къизилар ийиз,
Къвалав нурар гуз гевгьер алаз жен.

Шаирдиз кусуз жен тийин мажал,
Ахварайни кваз гьар садав рахаз.
Юкъуз кIанда ам, уях яз кIвачел,
ЧIалар туькIуьриз, гафарив къугъваз.

Шаирдиз авач, ял ягъиз мажал,
Пакагьан йикъал алаз тежен вил.
Гьар садан япун кIанелла ажал,
Къакъудиз тежер, са патахъни кьил!

Са гъуд кьван рикIиз, дуьнья къужахда
Кьаз алахънава, гъетерихъ галаз.
Жув аватIани, жуван ужагъда,
РикI рахазва зи эллерихъ галаз!

Сажидин, вуна шииррал яргъи,
КIелиз алахъмир гьар жуьре марал.
Дадмиш авурла, жен тийир гъуьргъуь,
Дадлу емишар алаз жен тарал!

ГЬИКЬВАН ВАХТ Я ТАКУНА?
Шумуд са хъуьтIер, шумуд са гатфар,
Алатна, чун кьвед сад садаз такваз.
Гагь чими ракъар, гагь кьвана марфар,
Цуьквер экъечIиз, чилери чIугваз.
Тикрар:
Гьикьван вахт я чун ерли такуна,
Йикъарни йифер гьикI акъатзава?
Заз ахварай, вун рахаз акуна,
Вун такур чIавуз, рикI акъатзава!

Вун са уьлкведа, зун са уьлкведа,
Пул-девлет гвайда, гваз катналда вун.
Гьикьван аватIан, гатфар цуькведа,
Гъамлу есирда гьатнавалда вун.

Заз хьиз вун кIани инсан авайд туш,
Гъед хьиз хвейитIан, цавара кьакьан.
Заз валай гъейри масад авай туш,
КIан хьайи чIавуз чун кьвед чаз икьван!
Тикрар.

КВАР КЪУЬНЕЛ КЬУН

Квар къуьнел кьун, адет туш чи лезгийрин,
Квар кIулаллаз, эрчIи, чапла къуьне жен.
Кварци нур гун, рагъ акьурла, гуьзгуьйрин,
Кьил са кьадар кварцелайни вине жен!

Квар гваз хтун, дамахар туш, кIвалах я.
Къайи тир яд, анжах адан къене жен.
Квар гваз фидай мехъер, межлис булах я,
Кварциз кIвале, кутугнавай бине жен!

Квар къуьневай рушан юкьва камари,
Кьилихъни жен Генже патан келегъа.
Булахдилай хкведайла, камарив,
КIвализ хквез, жез хьайитIа, илягъа!

Булахдилай хкведалди вил алаз,
Акъваздайди, алудмир куьн рикIелай.
Кварцел бажит хьана кIанда, гъил алаз,
Тахьун патал, напак гьалтун рекьелай!

За и цIарар туькIуьрдачир, эгер чи,
Дишегьлийри, лезги адет хвенайтIа.
Сад Аллагьди шад ийидай рикIер чи,
Чи дидеяр фейи рекьяй фенайтIа!

ХЪУЬКЪВЕЛ АЛАЙ ХАЛДИКАЙ

Заз вун сифте акур чIавуз яргъалай,
Къуьнерал ви къугъваз кифер яргъ алай,
Хабар хьана, ви гуьрчег тир гьалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!

Вилерин нур, руьгьдин чIулав къашарин,
Муьгьуьббатдин яракь ятIа рушарин?
Ваз хабар хьун патал рикIин тIалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!

Гьар сал лишан аламатдин дамахдин,
КьелечI яру пIузар, сивни уймахдин:
Ваз аян хьун патал рикIин къалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!

Бахт са затI я, рагъ тир садра экъечIдай,
Вахт я, чун кьвед кьуьлуьк, шад яз экечIдай.
КьелечI, лацу къуьнераллай шалдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!

РикIел хуьквез, вахтарикай жегьил тир,
Сажидин, на вуч лугьузва, агьил тир?
Рахан тийиз, девлетдикай, малдикай,
ЧIал туькIуьрна, хъуькъвел алай халдикай!
— с Исмаил Лавхаев.
НАКЬ, КЪЕ, ПАКА ЙИКЪАРКАЙ

Гьар вуч ава – къецинди яхъ хъсандиз,
Накьандакай рахун – пичIи гафар я.
Пакагьандал вил алай гьар инсандиз,
Ам хъуьтIелай хъулухъ къведай гатфар я,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Накь, виликан алат хьайи йикъаркай,
Аквада аваз, югъ-къандаай махар жез.
Кватдалди вун пакад йикъан ахваркай,
КъалурайтIан, гьерерикай къахар жез,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Лагьай чIал туш, накьанди пис, хъсан тир.
Гьар гьикI ятIан, циф хьиз катна, гар галаз.
Чаз алатай гьар декьикьа масан тир,
Амма пака, шад ятIани, яр галаз,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Накь, къе, пака – гьар жуьредин вахтар я.
Накь галачиз, къени жедач, пакани.
Уьмуьрар чаз багъишнавай бахтар я,
Яшамиш жез кьисметнавай чкани.
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Алатайдахъ чIугваз жемир гьайифар.
Гъиле гьатдай затIни авач, гьарайна.
Пакагьан къан ийидалди тарифар,
Кьаз жезвачтIан гьи кьадардин кьарай, на,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Зазни, дуст кас, кар чир хьана эхирдай,
Куьне кьванни вахт ракъурмир бушдаказ.
Тахъванамаз, кьил акъатдач чехирдай,
Кьабул авун патал пака хушдаказ,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

НАКЬ, КЪЕ, ПАКА ЙИКЪАРКАЙ

Гьар вуч ава – къецинди яхъ хъсандиз,
Накьандакай рахун – пичIи гафар я.
Пакагьандал вил алай гьар инсандиз,
Ам хъуьтIелай хъулухъ къведай гатфар я,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Накь, виликан алат хьайи йикъаркай,
Аквада аваз, югъ-къандаай махар жез.
Кватдалди вун пакад йикъан ахваркай,
КъалурайтIан, гьерерикай къахар жез,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Лагьай чIал туш, накьанди пис, хъсан тир.
Гьар гьикI ятIан, циф хьиз катна, гар галаз.
Чаз алатай гьар декьикьа масан тир,
Амма пака, шад ятIани, яр галаз,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Накь, къе, пака – гьар жуьредин вахтар я.
Накь галачиз, къени жедач, пакани.
Уьмуьрар чаз багъишнавай бахтар я,
Яшамиш жез кьисметнавай чкани.
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Алатайдахъ чIугваз жемир гьайифар.
Гъиле гьатдай затIни авач, гьарайна.
Пакагьан къан ийидалди тарифар,
Кьаз жезвачтIан гьи кьадардин кьарай, на,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

Зазни, дуст кас, кар чир хьана эхирдай,
Куьне кьванни вахт ракъурмир бушдаказ.
Тахъванамаз, кьил акъатдач чехирдай,
Кьабул авун патал пака хушдаказ,
Къециндакай менфят къачуз алахъ, дуст!

ДАМАХЗАВА КВЕЛ

И гуьзел дуьнья, гуьзел Дагъустан,
И гуьзел дагълар, цав кьунвай кьилел;
Зи лезги миллет, зи гуьрчег тир эл,
Багъиш авур заз - Пак тир Лезгистан,
Дамахзава квел - дидени буба!

Гана тербия, авуна чIехи,
Гьуьрметлувилел хьуриз яшамиш;
Экуь тир бахтар авуна багъиш,
Уьмуьр гайи заз, жедалди рехи,
Дамахзава квел - дидени буба!

Эвел Сад Аллагь, ахпа куьн кьве Кас,
Масанбур я заз, квез я зун буржлу!
Заз багъиш авур Урусат гужлу,
Лезгинкадин кьуьл, чIехи тир гьуьл – Кас,
Дамахзава квел - дидени буба!

Къуллугъар ийиз хайи эллериз,
Чанни гун гьазур пак тир Ватандиз,
Кьисметнавай чаз гьар са инсандиз;
Къалур авунай бахтар вилериз,
Дамахзава квел - дидени буба!

Квез буржлу я зун - хъсанвилерай,
Куьн кьвед хьана заз, сад варз, садни рагъ,
Куьн кьвед мидаим рикIе хуьзва сагъ.
Багъиш авур кьван масанвилерай,
Дамахзава квел - дидени буба!
КЪЕКЪВЕЙ РЕКЬЕР

Сулейман фейи рекьера къекъвей,
Зун гьадалайни анихъ акъатна.
Дуьньядиз тамаш ийиз кIанз элкъвей,
Дагъдин лекьрехъ хьиз, лувар акатна.

Инай Бакудиз, Красноводскийдиз,
Гьуьлуь, кьеб хьтин эчIягъиз пором.
Палубад винел, зарбвал акатиз,
Къати лепейриз гуз хьана чаз рум.

Анай Маридиз поездда аваз,
Йифен са чIавуз агакьна эхир.
Каракум канал гьуьжетда авай,
Мургабдин вацIай хъваз хьана чехир.

Сулейман буба къекъвей вахтара,
Пачагьдин куьгьне гьукумат хьана.
Фяле-лежбердин атIанвай чара,
Абуруз еке зулумат хьана.

Амма зун советрин инсан,
Заз акур еке азабар авач.
ЧIугунатIани зегьметар хъсан,
Аникай кхьей ктабар авач.

ХьаначтIан илитI дуьньядилай цIар,
Гзаф чкайра къекъвез алакьна.
Кьуьлухъ таз гьуьлер, кьулухъ таз вацIар,
Хайи СтIалдал элкъвез алакьна.
ШИИРРИН ГУЬМБЕТ

Аллагьдин патай гайи кьван кьисмет,
Гьалда уьмуьрдин йисарни варцар.
Амай кьван чилел зи лезги миллет,
Каспидин гьуьлуьз авахьда вацIар;
Зун кьейи чIавуз, чIугуна зегьмет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

Къуй, анал атай гьар са инсанди,
Ктабдай хьтин кIелуй зи чIалар.
Чир хьурай, кIелна, зи пис-хъсанди,
Вучиз фад рехи хьанатIа чIарар.
Зун кьейи чIавуз, ийизва минет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

Гьикьван кIан ятIа, заз хайи ватан?
Гьикьван кIан ятIа, заз жуван халкьар,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи Дагъустан,
Гьикьван кIан ятIа, заз чи хуьруьн кьар,
Зун кьейи чIавуз, тавуна туьгьмет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

Сажидин, вуна куьз чIурда адет?
Гьар садан сурухъ галайла къванер.
Им жедачни кьван, ви патай къилет?
ГалукьайтIани захъ кьур кьван кьинер,
Зун кьейи чIавуз, тавуна гьуьжет,
Сурухъ акала Шииррин Гуьмбет!

БЕС Я
Бес я къекъвей кьван юрдара яргъа,
Акъат тийиз кьил хиялрай рикIин.
Далудал алаз балкIандин юргъа,
Я вилик фин, я аватна рекьин.

Азиятар бул, регьятвилер кьит,
Шумуд сеферда Аллагьди хвена.
ЯтIан къекъуьнкай хьун тавуна шит,
РикIи ялзава виликди гена.

А вилик хьтин амачтIан такьат,
Я кIвачерикни кумачтIани звер;
Мурад вуч ятIа, течиз гьакъикъат,
Яргъал рекьери ийизва эвер.

Ахпа вахт къведа тежедай югъваз,
ЧIар агъваз тежер, къачуз тежер кам.
Жезвай вахтуна ийимир акъваз,
Гьерекатда хьун, са бахт я хьи ам.

Язух Сажидин, хуравай рикIи,
Рекьидалдини гуч, заз чиз, мажал.
Берекат бегьер гъизмай кьван никIи,
Агуддач ада, ви патав ажал!
БЕС Я
Бес я къекъвей кьван юрдара яргъа,
Акъат тийиз кьил хиялрай рикIин.
Далудал алаз балкIандин юргъа,
Я вилик фин, я аватна рекьин.

Азиятар бул, регьятвилер кьит,
Шумуд сеферда Аллагьди хвена.
ЯтIан къекъуьнкай хьун тавуна шит,
РикIи ялзава виликди гена.

А вилик хьтин амачтIан такьат,
Я кIвачерикни кумачтIани звер;
Мурад вуч ятIа, течиз гьакъикъат,
Яргъал рекьери ийизва эвер.

Ахпа вахт къведа тежедай югъваз,
ЧIар агъваз тежер, къачуз тежер кам.
Жезвай вахтуна ийимир акъваз,
Гьерекатда хьун, са бахт я хьи ам.

Язух Сажидин, хуравай рикIи,
Рекьидалдини гуч, заз чиз, мажал.
Берекат бегьер гъизмай кьван никIи,
Агуддач ада, ви патав ажал!
ЭГЕР АВАЧТIА

Эгер авачтIа, чуьнуьхай девлет,
КичIе жемир ваз угърийри тухуз.
Герек хуькведач, мад чIугун зиллет,
Зунни девлетлу инсан я лугьуз!

Эгер авачтIа келледа акьул,
КичIе жемир ваз пис гафарикай.
АвачтIа вахъ кIвал, я цIай авай къул,
Вучда хъчарин на афаррикай?

Эгер авачтIа, хизан, аял, паб,
КичIе жеимир ваз дарда гьатункай.
Бес я чIугур кьван и кьадар азаб,
КичIе жемир ваз кIвалер кIватункай.

Эгер авачтIа, вахъ бегьем дустар,
Тун паталди вун са дуьз тир рекье;
Вун кьена лугьуз, тикрариз ви тIвар,
ЧIарар чухвадач садани йикье!

Эгер аватIа, за лагьай затIар,
Я йикъан кьарар, жедач вахъ ахвар.
Эгер алатIа, вал итимдин тIвар,
Бесрай ахъагъай кьван на чаз махар!

Са Сажидин туш лугьузвайди ваз,
Нубат алачир ийимир дамах.
Яб гудай са кас жагъура жуваз,
Гьаман вун хьтин язватIа ахмакь!

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов

ПАПАКАЙ КИЧIЕ ГЪУЬЛ ЖЕДАН МЕГЕР?
Идалай вилик, свас гъайи йифиз,
Гъуьлуьн гъиле – таз, свас жедай зарзаз.
Сусан минетун япариз тефиз,
Гатаз кIан жедай, хъуьтуьл яз сараз.
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
ВацIарихъ муьгьтеж гьуьл жедан мегер?

Яваш-явашди агатна гъуьлуьв,
Эвел кьилерай лугьуз хуш гафар;
Фу гуз, гьер хьтин вердишна гъилив,
Чириз эгечIна суьгьуьрдин гьарфар.
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
Чаплади, эрчIи гъил жедан мегер?

Ахпа къалуриз таярни туьшер,
Къуьхуьнар ийиз, гъуьнтI гуда гъуьлуьз.
Дерт хьайи чIавуз, хъваз сад-кьве вишер,
Акъудиз тежез са карни кьилиз;
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
Кьамал фагьумсуз кьил жедан мегер?

Папан гаф винел, итимдин кIаник,
БалкIандал хьтин акьалжда кьенер.
Гьар са кIвалахда паб жеда вилик;
Гафунин кьилиз кьаз жеда кьинер.
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
Паб галачирла, кьуьл жедан мегер?

Итимдал хьтин алатIан бармак,
ЧIулунихъ юкьва кутIунна гапур;
Папа фу хьтин, гъуьл чараз хьарак,
Фургъундик кутаз ийида дапур.
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
Папан зуьрнедихъ зил жедан мегер?

Лезгийрихъ, заз чиз, жеч ажуз гъуьлер,
Вичел эркекдин тIвар алай чIавуз.
Демера викIегь авуртIан кьуьлер,
Хел квайла папак, акъатда цавуз!
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
Къал акъудунал, вил жедан мегер!

Сажидин, вуна, жув кьуна вине,
Чара итимрал хъуьрез кIан жемир.
Паб акур чIавуз, зурзуриз чене,
Сурухъ галай лал къван жез кIан жемир!
Папакай кичIе гъуьл жедан мегер?
Мух цайи никIе къуьл жедан мегер?

САНКЦИЙРИН РЕГЪУЬН ЧIУТХВАР

Аллагь сад жен, пачагьни сад,
Америка – къачагъни сад.
Чаз муьтIуьгъбур жен алчахар!
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
ХьайитIани пад Россия!
Ахъайдач квез яд, Россия!

ЧIаз кIанивал хьун тавуртIа,
Куьне чаз рей гун тавуртIа,
Цавай кьилел къур ийиз хар,
Куьн гъуьруькай ийиз чIахар,
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
Вилни жемир фад, Россия!
Ахъайдач ваз яд Россия!

Куьн девлетар чи гъиле жен.
Чи буйругъар куьн кьиле жен.
Ахъйиз таз тапан махар,
Гудач чна кусуз ахвар.
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
АвуртIани дад, Россия!
Ахъайдач ваз яд, Россия! -

Гьа икI лугьуз Америка,
Кукар хьана, гьатна якIа.
БуьтIруькри тIуьр саягъ къахар,
Са къуз жеда вични ярхар.
А санкцийрин тIегъуьн чIутхвар,
БарбатI хьана, шад Россия!
Гужлу жеда мад Россия!

БАХТ
Бахт – са затI я, акван тийир вилериз,
Рагъ акьур хьиз, чими жедай чилеризЖ
Цуьк акъуддай, гатфар эвел кьилериз.
Акун – шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са кIвалах туькIуьдай бахт гурай чаз!

Бахт такуна, кьейибурни пара я,
Бахт акуна, кьейибур, чи ара я,
Акунач, таб авун, атIай чара я.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са инсан шад жедай бахт гурай чаз!

Бевлетлу хьун, ам бахт хьайи мисал туш,
Гьалаллу фу тIуьрбур - садни усал туш.
Бахт жагъуриз, рекье тунвай посол туш.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар садаз бахт, Сад Аллагьди гурай чаз!

ЛЕЗГИ ЧIАЛАН БУЛАХДАЙ
Лезги чIалан булахдай хъвазватIани яд,
Багъишиз яр-дустариз, кхьизва чIалар.
Югъ-къандивай ширин жез абуземзем дад,
ЭкъечI хъийизва кьилиз, мад чIулав чIарар!

Лезги чIалан булахдай муьгьуьббатдин яд,
Багъишиз чи рушариз, кхьизва чIалар.
КIанибурухъ жегьил тир уьмуьр гьализ шад,
Къуй никягьдин чарарал чIугурай къулар!

Лезги чIалан булахдай хъвазва даим яд,
Багъишиз чи дидейриз, кхьизва чIалар;
Кьуьзуь тахьун паталди и кьадардин фад,
Берекатлубур авун, абурун гьалар!

Лезги чIалан булахдин гафар ширин дад,
Багъишиз чи куьрпейриз, кхьизва чIалар.
Бахтлу хьана рушарни, гадаяр гьар сад,
КIелиз, кхьиз, кIвалахиз, ягърай шад ялар!

МУС АХВАРАЙ АВАТДА ВУН?

Каинатда гзаф ава алемар,
Чили хьтин, хийир гудай къелемар.
Виридавай гуз жезватIан бегьерар;
Ракъинихъ нур, ишигъ аваз сегьерар,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Чилин винел ала гзаф уьлквеяр,
Садбур михьиз, муькуьбурал лекеяр.
Садбур ава кеф-кефина, женнетда,
Садбур каша, ягъиз, рекьиз, зиллетда,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Пис туш ви гьал, шадвал ийир затI авач,
Са-сад тикрар авуникай дад авач.
Са гзафбур фад аватна ахварай,
Чун алахъна, кьил акъудиз махарай,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Са лезги халкь пайна пайи-паяриз,
Икрам ийиз, ацукьнава цIаяриз.
Чун сад-садахъ, са халкь хьтин агудиз,
Я Москвдиз, я фин патал Бакудиз?
Мус ахарай аватда вун, Ватан зи?

Чун сад садал элкъвез, гафар чIалара,
Шиш ягъиз кIанз, къуьрехъ къекъвез валара,
Чи яд, чи чил, къакъуд ийиз девлетар;
Хъуьруьн тавун патал чара миллетар,
Мус ахварай аватда вун, Вазан зи?

КукIун-чухун – кIвалахар туш хийирдин,
Я дяведиз эвер гун туш шаирдин.
И дуьньяда авачна гьахъ, адалат?
Кьезил авун патал чав гвай хажалат,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

Захъ, я къуллугъ, я пул авач, къекъведай,
Чан ава, халкь патал гьайиф текъведай.
За чан гана, авайтIа кар туькIуьрдай,
Данькоди хьиз, рикI лампа хьиз куькIуьрдай,
Мус ахварай аватда вун, Ваитан зи?

Гьинва чи халкь, чарабурал вил алаз,
Акъвазнавай, кьве къуьнел са кьил алаз.
ЭчIел эчIез, бес я ягъай керкияр!
Сад хьун патал, уях хьана лезгияр,
Мус ахварай аватда вун, Ватан зи?

ТУМ ХЬИЗ ЦАЗВА РИК1ЕРА

Я югъ, я йиф авач чандиз секинвал,
Яраб квелди ятIа и зи эркинвал?
Кхьизва за, кхьизва за шиирар,
Метлеб дерин, кьадайвал гъиз эхирар.
Берекатар бул хьун патал никIера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!

Зи шииррин ванерни къвен тийизвай,
Зи шииррал разини жен тийизвай,
АватIани, инсанар нарази яз,
Гзафбуруз хуш тирвиляй рази яз,
КIвале чими къул хьун патал мекьера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!

Газетра зи авачтIани шиирар,
За чIаларив кьаз вугузвач пехирар.
Интернетдин экуь, лацу чарарал,
Рахазва зун гьар къуз жуван чIаларал.
Шадвал хьунухь патал мехъер-мелара,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!

Бахтлу хьунухь паталди чи жегьилар,
Халкьдин дертер авун патал кьезилар;
Душманар чахъ-тIимил, дустар бул хьана,
Гатфарни гад, берекатрин зул хьана,
Камаллува артух хьун кIанз кьилера,
За шиирар, тум хьиз цазва рикIера!

Сажидинахъ ава хъсан мурадар,
Гурлу хьунухь чи суваррин парадар.
Дуьнья ислягь, лув гуз лацу лифери,
Секин ахвар багъиш ийиз йифери,
Цуьк акъудун патал къекъвей рекьера,
За шиирар, тум хьиз цазва рик1ера!
— с Назират Магомедова.

СВАС БУЛАХДАЛ АКЪУДЗАВА

Ирид юкъуз далдам-зуьрне,
Ягъиз, авур лезги мехъер!
Чамрахъ галаз, къуьнер-къуьне,
Аваз, сивел алай шад хъвер,
Свас булахдал акъудзава!

КIватI хьухь, рушар, ша аялар,
Чи шадвилин шагьидар жез.
Ислягьбур я чи хиялар,
Чи жегьилар игитар жез,
Свас булахдал акъудзава!

Чамран кIвале девлетар жез,
Сусан кIвачихъ берекатар.
Тухвай кIвале гьуьрметар жез,
Кар-кеспида гьерекатар,
Свас булахдал акъудзава!

Къурбанд хьайи булахдин яд,
Зем-зем хьиз гъизва кIвализ.
Ша, сивера тваз ширин дад,
Чи мурадар тухуз кьилиз,
Свас булахдал акъудзава!

Ша, аялар, ша, чан рушар,
Цив ацIура, чи сусан квар.
Шарвилидиз авай ухшар,
Хва хьун патал, алакьдай кар,
Свас булахдал акъудзава!

Ирид юкъуз далдам-зуьрне,
Ягъиз, гъайи свас я им чи!
Къени хьунухь патал дуьне,
Муштулух гвай кас яз им чи,
Свас булахдал акъудзава!
Гьайиф хьи, заз чи лезгийрин адетда, свас булахдал акъуддай я ч1угур шикил, я ягъай шикил жагъанач.

ЧИБУР ТУШИР, СА ЧIАВАН ЧИ ДЕВЛЕТАР

Уьлкве гьатна дарда акъуд техедай,
За зван къвезва, кьуьзуьбурун ишедай.
Сад багьа тир машин гваз физ куьчедай,
Яшамишрай, чIугур кьадар зегьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Чилик квай газ, нафтIар, къизил-гимишар,
Халкьариз гун ийиз тежер къимишар.
Чи гъилерал авурбур тир битмишар,
Яшамишрай, амачирдай гьуьрметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Тамар гана чарабуруз гьавая,
Чахъ амайди, нефес къачуз гьава я.
ТIалабайтIа, авайди са дава я.
Яшамишрай, хкаж жезвай къиметар!
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Сад рахазва, цацарикай, валакай,
Акван тийиз, халкь магьрумун чIалакай.
Девлетлуяр, гъуьлягъар тир къвалак квай,
Яшамишрай, чаз ийизвай туьгьметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Акъвазнава пенсиядин яшарал,
Мажбурнавай кIвалахиз таз лашарал.
Темягьар физ цавун азад къушарал,
Яшамишрай, азиятар, зиллетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

КIвалах ая, кIвалах ийиз кIан ятIа,
Халкь паталди гьайиф текъвер чан ятIа.
Пенсия- ви кьилихъ галай къван ятIа?
Яшамишрай, женнетдавай няметар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

Сажидин, ви хийирдиз туш рахунар,
Яшлу кьиляй квез я кукIун, чухунар?
Авайдалай ийимир жув яхунар,
Яшамишрай, и девирдин адетар,
Чибур тушир, са чIаван чи девлетар!

ЭВЕРАЙ ЧIАВУЗ

Сажидин кьена, ван хьайи чIавуз,
Садбуру гьайиф, чIугаваз жеда зи,
Садбур, бапIахар акъудиз цавуз,
Яхун кIарабар жакьваз жеда зи!

Кьейи асландал кускафтIарарни,
КIватIал жедалда, жакьваз кIарабар.
Куьгьне чIаларин дуст устIарарни,
Зал пехилбурув жеда барабар.

Пайгъамбарарни рекьиз хайила,
Зунни вун кьиникь туш са аламат.
Кьейи ксарал хъуьрез хьайила,
Идалай алчах авач аламат!

Чеб кьейи чIавуз, сура тваз кицIер,
Амукьдайбур я агьар, гъаргъишар.
Чанар аламаз, атIана мецер,
Гун чпиз къведай мурдал багъишар.

Кьудкъад йисалай алатна яшар,
Авурди туш за айиб къведай кар.
Малаикдиз зун туштIани ухшар,
Амма хьайид туш ерли зиянкар.

Сажидин жуван авуна веси,
Эверай чIавуз, гьай. - лагьана тур!
Авачир кицIиз, кациз иеси,
АтIуй пехил куьн пай, - лагьана тур!

ЧУКIУР МИЙИР ЧУБАРУКРИН МУКАР ЧИ

Сад тир Худа, ви КIвал кьакьан цавар я,
Сириядин аялриди ялвар я!
Шумуд йис я акьалтI тийиз дявеяр?
Рекьизва чи диде-буба, невеяр.
Ивияр физ, цIаяра куз якIар чи,
ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!

КIвалер амая я шегьерра, хуьрера,
Эхиз тежер тIал гьанзава хирера.
Ракетар я лув гузвайбур кьилерал,
Ислягь тир рагъ мус къведа чи чилерал?
Садбур кьена, садбур гьарнихъ катзава,
Душманри чи девлет чпиз кIватIзава.

Чубарукар хквезмач чахъ муг ийиз,
Бомбайри чи шегьеррикай юг ийиз.
Квехъ авачни чун хьиз гъвечIи аялар?
Чакай куьна куьз ийизвач хиялар?
Тахсир вуч я чун кьиникьин тIветIвер хьиз,
Куьн аялар хуьз, цававай гъетер хьиз.

Я гьахъ амач, я кас амач дувандай,
Кьил акъудиз жезвач чара, жувандай.
Эй эллемин, алай кьадар чилерал,
Накъвар язух ша алай чи вилерал!
Сириядин им аялрин ялвар я!
Чиди – дяве, куьди вучиз сувар я?

ЧукIур мийир чубарукрин мукар чи!
Шегьеррикай ийиз тамир руквар чи!
Дуьнья машгьур имаратрин уьлкве я.
Халкьдин къуват, Аллагьдин хьиз еке я.
Ислягьвилел чIехи ийиз невеяр,
Чилерилай терг ийин и дявеяр!

ЗИ ТIВАР АМУКЬДА
И дуьньядал атайла, вахт тир гатфарин,
Чил бегьердал гъун патал, къвазвай марфарин.
Сийид эвледдин тухум, кьетIен кар патал,
КIватIал хьанва эцигдай къе зал тIвар патал.
ЧIехи хцел - чIехи тир, ала бубад тIвар,
Кьвед лугьудай хцелни жен са бубат тIвар.
Алцум ийиз, эчIегъиз, тIварар гьар жуьре,
Инал такьур хъсан тир тIвар хьанач хуьре.
Авачир тIвар жагъуриз, амма галай дин,
Эцигун меслят хьана - зал тIвар Сажидин.

Сада садаз мубарак ийиз, шадвилер
Ийиз хьана фикиррин дуьз яз садвилер.
Зазни хабар авачиз тIвар хьана сиве,
Гележегда еке бурж тун патал хиве.
Акьалт хьана кIвачелни, усал мишребдиз,
Рекье туна, кIел ийиз, хуьруьн мектебдиз.
КIел авунин крарни, беден яз зайиф,
КIвале ийиз жедачир, са акьван тариф.
Дяведин пис йисар тир, хуш тушир акьван,
Гьар вуч ятIан куьтягьна, кIелунар юкьван.

Заз кIанзавай хкажиз, алай тIвар жуван,
Амма гьич са касдизни къвезвачир зи ван.
Кхьиз хьана чIаларни, ийиз кIвалахар,
Амма ийиз жезвачир сакIан дамахар.
Хъел атана чIалариз, бушвиликай зи,
Гатаз хьана ахварай, жен тийиз рази.
Ксуз ганач, туькIуьриз таз йифиз чIалар,
Кутаз хьана, гъиз месик къвакъвадин валар.
Яваш-яваш виликди кар фидай чIавуз,
Шиири хкажна зи тIвар са кIус цавуз.

ИйизватIа, чидач заз, тIварцIи зал дамах,
ТIвар гьулдан я, зун са къван, цIай гъидай чахмах.
Жув цIа туна, куз югъ-йиф, чукIуриз тIегьер,
Алахъзава халкьарин шад ийиз руьгьер.
Зунни зи тIвар юлдашар, галатун течир,
Халкькьдиз къуллугъ авуна, гъалатIун течир.
И дуьньядиз атанвай, я чун мугьманар,
Даиман жез авачир ерли дарманар.
Зун амукь тавуртIани зи тIвар амукьда,
Шииратда кхьей за чIалар амукьда!
Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
23 июля 2018 г. ·
КУЬРЕ ПАТАН ИЕР РУШАР

Куьре патан иер рушар,
Бубадиз хуш, диде ухшар,
Квелди, гьелбет, жегьил яшар,
Седакъета дамахзава.

Хъуьрез вилин чIулав къашар,
Муьгьуьббатдин луван къушар,
Акъвазна, къаншаба-къаншар,
Куьне санал кIвалахзаван?

Куьре патан гуьрчег рушар,
Куьн иервал квевай ятIа?
И Куьре пад женнет ухшар
Хьунухь, яраб квевай ят1а?

Куьне хайи аялрикай,
ТIвар-ван авай ксар жезва;
Куьн михьи тир хиялрикай,
Акьул гудай тарсар жезва.

Чи лезгийрихъ гьа куьн хьтин,
Гуьрчег рушар мад ава, мад.
Вучиз ятIан, лугьуз четин,
Куьре патан ад ава, ад!

Я Сажидин, бес я тариф,
Сад Аллагьдин кьадар я ам.
ЧIугвазвай и кардал гьайиф,
РикIиз са кIус кьван дар я ам!

ГУЖ АВА ЭХ ТЕЖЕДАЙ
Мад вичелай авач гьич са регьят кар,
Жув хьунилай акьулар гуз сеняткар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Акьул гузвай кас вич ятIа, зиянкар.

ЦIинин нуькIре акьулар гуз шазандаз,
Михьи запун лугьун дуьз туш къазандаз.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Писди лугьуз эгечIайтIа, хъсандаз.

Акьулар гуз чун вири я устадар,
Цуькведин багъ авун дуьз туш ктадар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Кьиле тухуз тагун михьи мурадар,

Сажидиназ, кьудкъад йисан тахтуна,
Такур гужар амач яргъи вахтуна.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
КьейитIа, жув гьалт тавуна Бахтунал!

Мой портрет, нарисованный с натуры Народным художником России Агул Мусой, 7 лет назад, за что я люблю его картины.

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
22 июля 2018 г. ·
=Шиират ва элкъуьрат=
Без перевода я не смог данное стихотворение ставить здесь. Мне помог мой брат Сергей Михайлович.

Древний обычай в горах почитали всегда:
Если мужчины в раздоре хватали кинжалы,
Женщина тотчас платок между ними бросала,
И моментально тогда утихала вражда...

ДИШЕГЬЛИДИН ШАЛУНИН КЪУВАТ

Уьмуьр ахьтин са затI я хьи, дуьньядал
Яшамиш хьун, кьуьл туширди демера.
Бязи чIавуз кар алачиз арадал,
Чи жегьилар чуьруьк жеда кимера.

Лезгияр я, пис гаф къачун тийидай,
Туьнт ксар яз, фад хъел къведай, къилихрин.
Хуьн тавуртIа намус, кьадай кьейидай,
Эх тийидай са кIвалахни синихрин.

ГьикI ятIани, кьве жегьилдиз тек са руш,
КIан жеда кьван, чпиз тушиз гьич хабар.
Руш, лагьайтIа, тир женнетдин мелек къуш,
Вичиз ухшар кас авачир барабар.

Гьарда вичин тариф ийиз кIанидан,
Ихтилатар ийиз, хуьквез, рекьевай.
Руш лагьайтIа, гъил кьуна хьиз хайидан,
Чпин багъда, цуьквер атIаз векьевай.

Амма рушаз чизвачир вич кьве касдиз,
КIанзавайди, кьуьлернайтIан демера.
Руша вичин намус хуьзвай лап хасдиз,
Гьам булахдин рекье-хвала, кимера.

Жегьилар я, ацIурнавай туьфенгар,
Кьуркьушумдин гуьлле авай луьлейра.
Бязибурун кьилера жез йифен гар,
Акьул балугъ хьун тавунвай келлейра.

ГьикI ятIани хабар жеда кьведазни,
КIанзавайди и гуьрчег руш хуьревай.
Бушвал авун кутугнавач садазни,
Кьведни чуьруьк ийиз, вацIун кьеревай.

Кьведавни гвай кьвепад хци гапурар,
Ишлемишдай, меслят татай арада.
Авахьна хьиз арабадин дапурар,
Лаш турди хьиз, акIидайди кьарада.

Гьарай-вургьай акъатайла ванерин,
Жегьил рушаз аквада и жегьилар.
Гапурри ван ийизвай хьиз къванерин,
Кьве жегьилди хазва чпин гуьгьуьлар.

Халкь кIватI хьанвай, амма абур кикIизвай,
Акъваз лагьай ванни текъвез япариз.
Гагь сад, гагь сад абур кIеве акIизвай,
Ябни тагуз шеларзавай папариз.

ВикIегь руша, галудна шал кьилихъай,
Кьве гапурдин гадарай чIавуз арадиз;
Кьил ачухна, регъуь хьана вичихъай,
Гуя намус аватай хьиз кьарадиз.

Дишегьлийрай акъат хьана гьараяр,
Эркекбурун гъилер фена гапурдал.
И гьал акур чуьруьк жезвай гадаяр,
Секин хьана, рахада кьван сабурдал.

Кьведа кьве пIипI кьуна шалдин чилеллай,
Галчукиз тун тхъувуна, кьил кIевириз.
Гъил къачуна инал чпи чпелай,
Кьинер кьуна, тевгьин патал кIевериз.

Гъил къачуна, а рушалай кьведани,
Чеб ажалдин акъуд авур къармахрай?
Ихьтин кьегьел рушав масад къведани?
Жегьилрив чеб кьаз тун тавур ахмакьрай.

Сажидиназ и кьаса фад ван хьана,
Дишегьлидин гьайбатлу тир шалдикай.
Рушакай квез суьгьбет ийиз кIан хьана,
Меслят авур кьве жегьилдин къалдикай.

СИЛА ЖЕНСКОГО ПЛАТКА

Автор – Сажидин Саидгасанов
Перевод – Сергей Маслов

Наша жизнь – не свадебные танцы,
Часто видит древний годекан,
Как порой джигиты - дагестанцы
В бой вступают из-за пустяка.

У лезгин – и мальчика, и мужа –
Давние обычаи в крови:
Если ты не бережёшь намуса –
Лучше и на свете не живи!

Как-то раз два друга из аула
Ощутили страсти глубину,
Но судьба их крепко обманула –
Ведь влюбились в девушку одну!

Шли друзья из дома или к дому –
От любви дышалось веселей,
И один описывал другому
Красоту возлюбленной своей.

А горянка юная не знала,
Что была предметом их страстей:
Хоть с друзьями вместе танцевала,
Честь свою блюла на высоте.

Словно порох, юноши пылали,
Взгляды – словно пули из ствола.
В этот час незрелыми умами
Буря помыкала, как могла.

Только тайна временем раскрыта,
Словно вмиг прозрели три души!
Спор любви поклялись те джигиты
В поединке кровью разрешить.

Где кинжал вершить желает дело,
Там судьба ударами грозит:
Так арба, что вскачь с горы летела,
Застревает намертво в грязи.

Разбудил горянку звон металла,
Словно грохот падающих скал:
Бой ведут джигиты у провала,
Где петляет бурная река!

От аула люди к ним бежали,
Убеждали, плакали, но нет –
Полыхали яростью кинжалы,
Приближая тягостный момент...

Дева, на глазах всего аула,
Сорвала платок, чтоб бой пресечь,
И под ноги воинам швырнула,
Словно имя доброе и честь.

Свет не знал подобного позора,
За кинжалы – руки всей родни...
Юноши стоят, потупят взоры,
Словно разум вдруг вернулся к ним.

Шаль подняли, молча отряхнули,
Миг - укрыта девушки глава.
А потом клялись при всём ауле
Дружбы никогда не предавать.

А ещё была другая клятва:
Обуздать безумие любви.
Где такую девушку сыскать вам,
Чтоб сумела бой остановить?

С той поры живёт в горах легенда
О платке, смирившем пыл мужчин.
И о том, как мог, для вас поведал
Ваш поэт лезгинский Сажидин.
ШАИРДИН ТIВАР

Вал дидеди, вал бубади, мукьвабру,
Эцигнавай тIвар ала са абурлу.
Ни вичиз вуч лагьайтIани чарабру,
Вун гьа тIварцIел хьун герек я сабурлу,
Диде, буба, тIвар хкягъдай адет туш,

Вун хайи нвакь, ви багъри халкь, ви миллет,
Диде ватан гьи кьадар я абурлу?
Багъишнавай бахтлувилин пак билет,
Уьмуьр кьиле тхуз хьухь вун сабурлу,
Я хадай йикъар хкягъдай адет туш.

Вал инсан яз, шаирдин тIвар алатIа,
Халкьдин векил хьун кIвалах я абурлу.
Ви кьилелни гьуьрметдин зар алатIа,
Халкьдиз къуллугъ ийиз алахъ сабурлу.
Залан, кьезил пар хкягъдайц адет туш.

Шаир ятIа, кьве чин хьунухь герек туш,
Халкьди хьиз фу тIуьна кIанда абурлу.
Къундармаяр, намус квайдан хуьрек туш,
Рахадайла, хьана кIада сабурлу.
РикIиз гудай тIар хкягъдай адет туш.

Им дагълари я авунвай весияр,
Халис инсан хьун паталди абурлу.
Шаирдин тIвар пак хуьдай иесияр,
Хьун паталди, гьамиша жен сабурлу.
Амма регьят кар хкягъдай адет туш.

ШИИРАТДИН ПАЙДАХ ВИРИ АЯМРИН

Девиррилай девирралди шаирар,
Магьшур я чаз деринвилин гьиссериз.
Бязибуру, течиз кардин эхирар,
Алахъзава са-сад вегьез сесериз.

Сулейманал авамвилин хъен вегьез,
КIелиз-кхьин тахьун кьазва синих яз.
Жавагьиррай кьил акъудиз тIем техъвез,
Ни хьайитIан тарифзава къаних яз.

Сулеймана, авачиртIан кIел кхьин,
КIелайбуруз тарсар гана чирвилин.
Бязибуруз, хире гьатай кьел хьтин,
Аквазва ам, чиз чеб батIул тирвилин.

КIелун-кхьин гьич квазни кьун тавуна,
Квелди агъуз кьазва Гомер буьркьуь яз?
Адавай хьиз, садавайни тахьана,
Вичин девир къалаз хьана гьяркьуь яз.

Гомерарни, Сулейманар хьтинбур,
Агъзур салай сад-кьве шаир акъатда.
КIел-кхьинкай багьна кьазвай хаинбур,
Дуьз рекьивай, са кIус яргъаз къакъатда.

Сулеймана, а кIел-кхьин авачир,
Шумуд алим хкуднатIа, вил вегьий.
Сулейманахъ хьтин, зигьин авачир,
Касди адан шииратдиз гъил вегьий.

Шаирарни авачиз туш – таратIар,
Буш гафар гваз экъечIзавай майдандиз.
Шииратдин рекьяй кубут харатар,
Дуьз тир патахъ кам вегьезвай заландиз.

Сулейманаз кьуру тариф герек туш,
Гьар аямдин шииратдин пайдах я!
Сулейман хьиз, са шаирни зирек туш,
Ам советрин гьуьруьятдин уртах я!

Сулейманаз дуьз тир къимет гайибур,
Шаирарни, алимарни, аламар;
Садни авач ам хьиз азиз, кIанибур,
Лугьуз жедач, ава сад, кьве авамар!

Сажидиназ къвезва ванер, луькIуьнар,
Сулейманан къимет квазни такьазвай.
Ни, гьи кьадар авуртIани кхьинар,
Рагъ туьхуьриз жедач, экв гуз аквазвай!

ЛЕЗГИ ХИЗАНРИН СУВАР САГЪРАЙ
Къадим девиррин эвел кьилелай,
Амалар къачуз чирай Чилелай,
Хуьрер, шегьерар, бустан, багъ хьурай,
Мугьманриз фу-яд гайи гъилелай,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьз тербия гуз, хвейи аялар,
РикІера авай къени хиялар,
Къуй куьн кьилерал чими рагъ хьурай!
Зегьметни чІугваз, яз чидай ялар,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!

Хатурдиз-хатур, гьуьрметдиз-гьуьрмет,
Дустар кьаз чидай гьар жуьре миллет,
Куьн далудихъ чун кьакьан дагъ хьурай!
Суфрадал жедай гьар жуьре нямет,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Гьар садан кІвале са шумуд аял,
Дуьнья бахтавар авун тир хиял,
Къуй куьн мидаим дамагъ-чагъ хьурай!

Гьар сувар юкъуз ягъиз чидай ял,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьньядиз бахшай туьнт «Лезгинка» кьуьл,
Лезги хизандин бахт тушни хьун кьил?
Къуй куьн гьар садан кефи чагъ хьурай!
Мадни гуьрчегар ийизвай чи Чил,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Сажидин.

КЬИЛИКАЙ
Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.

Жегьилвилин йисар квахьна кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.

Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.

Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелай кьадар тарсарни,
Гатуз никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.

Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.

ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, дувакайни дах хьана,
Дем худда тур капар рикIел алама.

Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.

Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар чарар рикIел алама!

ГЪИЛ КЪАЧУ

Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.

ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах кицIвилер.

Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.

Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?

Сад кьейила, кучуддайла сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.

Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.

Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер кьенят жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачун,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачун!

ТЕК КЬВЕ ЮГЪ Я
Куьн апрелдиз хьана эхир кьилерай,
Майдин кьвед заз кьисмет хьана, бахт хьана.
Цуьк акъудиз эгечIайла чилерай,
Чун атайди ажеб гуьзел вахт хьана,

Тек кьве югъ я авайди чи арада!
Сад, кьве йикъар, адет я, кваз такьадай,
Кар алайди садвал хьун я рикIерин.
Вун акурла, рагъ хьиз чина акьадай,

Бегьерлувал хкажзавай никIерин,
Тек кьве югъ я авайди чи арада!
Амма къе заз, Гьасангьуьсейн, кIанзава,
Ваз мубарак ийиз къенин Хайи Югъ!

Шад макьамри хуьре-кIвале ванзава,
Сад Аллагьди ваз бахтлу жез гайи Югъ,
Тек кьве югъ я чи арада авайди!
Сажидиназ хуш я халкьар – вирибур,

Зегьметдалди ийидайбур дамахар.
Ярар-дустар жен рикIериз къенибур,
ТуькIуьн патал чи кьведанни кIвалахар,
Тек кьве югъ я чи арада авайди!

ГЬАСАНГЬУЬСЕЙН
Гьуьрметлу тир зи цIийи дуст,
Шад муштулух гайи, зи дуст,
Вун Аллагьдин луварук хьуй!
Гьар са шад тир суварук хьуй.

Им дуьнья я хъсан крар,
Авун патал багъишнавай.
Гьар экуьнахъ экуьн ярар,
Фири нек яз экъишнавай.

И дуьньяда хъсан ксар,
Ажеб жедай мад хьанайтIа.
Халкьдиз багъиш авур йисар,
Бегьерлу тир гад хьанайтIа.

Сажидиназ авач мажал,
Къерех тежер кIвалахдивай.
Крар амаз, тагун ажал,
ТIалабда за Аллагьдивай.

Гьуьрметлу тир Гьасангьуьсен,
Аллагьди ваз бахтар гурай!
Халкьдиз къуллугъ ийиз хъсан,
Чаз са тIимил вахтар гурай!
— с Гасангу ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ
Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.

МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.

Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.

Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.

Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!
ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ
Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.

МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.

Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.

Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.

Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!

АЖЕБ ЖЕДАЙ
Вич чекмечи яз кьадай устIардиз,
Ажеб жедай раб, риб чир хьанайтIа.
Къафун цадайла, вичин кьадардиз,
Килигна, гетIе, цIиб чир хьанайтIа.

Бязи алимриз, ахтармишдай чIавуз,
Балугъ гьим ятIа, къиб чир хьанайтIа.
ХъуьтIуьн макъамда, тамашна цавуз,
Алкьвар ва далкьвар, хиб чир хьанайтIа.

Чирвал, гьелбетда, я хъсан са затI,
Черек вуч ятIа, чIиб чир хьанайтIа.
Фикирар санал авуна хьиз кIватI,
Кьаркьулуф вуч я, тIиб чир хьанайтIа.

Гьикьван хъсан тир, чи лезги чIалан,
Гьар са гафунин диб чир хьанайтIа.
Алцумдай чIавуз, кIвалин кьуд цлан,
Къибледихъ тир пад, пIипI чир хьанайтIа.

Сажидин, вуна гузва суалар,
Са бязибуруз чIал чир хьун патал.
Агъзур жуьредин аватIан малар,
Калгамиш вуч я, кал чир хьун патал.

НУЛАР Я КУЬН, НУЛАР Я
Девлетлуяр авай чIавуз майданда,
Епер авай малар хьиз я гарданда.
Гьикьван рахаз, рагайтIани чайданда,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Нихъ пул ава, куьн гьабуруз лукI жедай,
Пул авайдан киледални кIукI жедай.
Квекай гум кваз, вилер кудай цIукI жедай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Квехъ я фабрик, завод авач, пул къведай,
Я лапагрин суьруь авач, кIул къведай.
Девлетлуйриз, куьн акурла, фул къведай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Власть гъиле авайбурун патарив,
Агуддач куьн, эхъвез гьуьлуьн ятарив.
КIвалахдай кьван, пи кьаз тагуз ратарив,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Им СССР туш фялейрин лежберрин,
Тумар жакьваз югъ атай кьван рагьберин.
Чпин патав: угърийринни къагьбейрин,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Рахунрикай файда авач, чIуру тир,
Виниз авур - спел, агъуз – чуру тир.
Вири пашман, девлетлуяр хару тир,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Сажидинахъ эх хъийидай чан амач.
Адахъ галукь тавур кикIал, къван амач.
Мад лугьудай, захъ артухан ван амач,
Нулар я куьн, нулар я куь, кесибар!
Эпилог
Куьн галачиз цифрийривай затI тежер,
Чи девлетар чпин кIатIуз кIватI тежер.
Куьн галачиз чи девлетар кьатI тежер,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

КСАРКАЙ ТАХЬУЙ
Каш гана, кьейи, мейитдин кьилихъ,
Фу кутаз вердиш ксарикай тахьуй!
Диде-бубадин хуш тушир къилих,
Къадир чин тийир сусаркай тахьуй!

Уьмуьр са затI я, кьадай имтигьан,
Цана ял тийир яцаркай тахьуй!
Кьерер гегьенш тир, кьуру уьлегьан,
Ятариз кьери вацIаркай тахьуй!

Кьуьд мекьи вахт я, цавай къваз живер,
Мишекъат жедай варцаркай тахьуй!
Ламар силли яз, кваз такьаз шивер,
Чамардиз кьуру фурсаркай тахьуй!

Акьул виридаз са затI я герек,
Гудайбур чIуру тарсаркай тахьуй!
Цан цана, тумар вегьейла зирек,
Ризкьи тегъидай къацаркай тахьуй!

ИкI завай гьисаб жедатIан вири,
Метлебдиз зайиф цIараркай тахьуй!
Келле хьайила, акьулдиз кьери,
Къалин ва яргъи чIараркай тахьуй!

Сажидин, вуна лугьузва хъсан,
Хиве кьаз, тийир краркай тахьуй!
Аллагьди вакай авурла инсан,
Уьмуьр буш фейи йисаркай тахьуй! АЗАДВИЛИН ЛУВАРИК
Заз жегьил жез, аквазва жув,
Квазни такьаз кьуьзуьвал.
Кьве гъиликай хьана кьве лув,
Лекь хьунал гуз разивал.

Амма виниз хьунвай яшар,
Къал гьатзава рикIе зи.
Чархара зи твазва лашар,
Геж хьун патал рекье зи.

Яраб зи рагъ акIизва жал?
РикIе амаз мурадар.
Чан аламаз рекьизва жал?
Хьун патал заз дуьнья дар.

Зи лезги халкь, КIеле, Куьре,
Самур вацIал кьатIнавай:
ЧукIул экъуьр хъийиз хире,
Бас-къасат ийиз гьатнавай.

Чи вил квелла, гуьзетиз вахт?
Уьмуьр физва, яд вацIун.
Сад Аллагьди чаз гайи бахт,
Юкьва гьатна кузва цIун!

Мус аквада сад хьана чун?
Шадвал ийиз суварик.
Мус аквада, кIватI хьана чун,
Азадвилин луварик?

Ам Сажидин туш хьи, эгер
Хиве кьуртIа, ажузвал.
Гъалиб тирвал, кутаз лингер,
Гьазур туштIа, къачуз вал!

САЖИДИН
Патанбуруз, кьаз къулай тир, чумахъ лаш,
Гьар чкадал ийиз жедай тарифар;
Жуванбуруз, цацар алай, патахъ лаш,
Чан аламаз акваз, чIугваз, гьайифар;
Кьудкъад йисуз чIугунатIан зегьметар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

Садакайни бейкеф жемир, адет я,
Дуьнья я им, гьарда вичихъ ялзавай.
Сад Аллагьдиз, им зи патай, минет я,
Гьар са кIвалах дуьзвилелди гьялзавай;
Къадирлубур ятIан лезги миллетар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

РикIив кьамир, гьар жуьре я инсанар,
Чинал тариф, рахаз вердиш кьулухъай.
Квачирдакни кутаз жеда нукьсанар,
Багьнаяр кьаз, гафунихъай-чIалунхъай.
Гьахъвал патал чIугвазватIан гьуьжетар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

Сажидинан рикI михьи я, цуьк хьтин,
Акъваз тийиз, теснифзавай шиирар.
Кеф чIугу ваз, шишлухар нез, куьк хьтин,
Жедай чIавал, ви дуьньядин эхирар!
Вад йикъанбур я, чан алаз, гьуьметар,
Къазанмишиз алахъ гила рагьметар!

ЗУН ТАХЬУРАЙ, ВУН ХЬУРАЙ
Зун тахьурай, вун хьурай зи чкадал,
Яшамиш хьухь, зун хьиз халкьдин арада.
Чими тирла, чан акьлтдай какадал,
Вакъиаяр кIватI жеда са харада.

Са жув хвена, халкьариз дар хьайила,
Я инсанар, Аллагьди вуч лугьуда?
Дардавайбур, акваз, рикI тIар хьайила,
Зун тахьурай, де вуна вуч лугьуда?

Жуван кIвалах туькIвей чIавуз кIанивал,
Вацра садра як тIуьр касдиз вуч хьурай?
Чун дидейри бахтлубур жез хайивал,
Чун бахтсузар авурбуруз гуж хьурай!

ГьакI ятIани, минет я, хуьх секинвал,
Дявейрикай хьайиди туш хъсанвал.
Чазни белки жен са чIавуз мумкинвал,
Рекьидач чун магьрумбур яз инсанвал.

Квез жемир хьи, Сажидинна тух хьана,
Кхьизвайди хьиз жемир и шиирар.
Кесиббурун кIвалик канаб рух хьана,
Девлетлуйри незва, хъвазва чехирар.
САЖИДИН

Патанбуруз, кьаз къулай тир, чумахъ лаш,
Гьар чкадал ийиз жедай тарифар;
Жуванбуруз, цацар алай, патахъ лаш,
Чан аламаз акваз, чIугваз, гьайифар;
Кьудкъад йисуз чIугунатIан зегьметар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.

Садакайни бейкеф жемир, адет я,
Дуьнья я им, гьарда вичихъ ялзавай.
Сад Аллагьдиз, им зи патай, минет я,
Гьар са кIвалах дуьзвилелди гьялзавай;
Къадирлубур ятIан лезги миллетар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.

РикIив кьамир, гьар жуьре я инсанар,
Чинал тариф, рахаз вердиш кьулухъай.
Квачирдакни кутаз жеда нукьсанар,
Багьнаяр кьаз, гафунихъай-чIалунхъай.
Гьахъвал патал чIугвазватIан гьуьжетар,
Къазанмишиз тахьай, кесиб, гьуьрметар.

Сажидинан рикI михьи я, цуьк хьтин,
Акъваз тийиз, теснифзавай шиирар.
Кеф чIугу ваз, шишлухар нез, куьк хьтин,
Жедай чIавал, ви дуьньядин эхирар!
Вад йикъанбур я, чан алаз, гьуьметар,
Къазанмишиз алахъ, кесиб, рагьметар!

ГЬУЬРМЕТ АЯ
РикI дар касдиз, дуьньяни кваз дар жеда,
Ахьтин инсан хьана, кьена, т1вар жеда!
Бегьер гъайи къелемдикай тар жеда,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач.

Авай касди авачирдаз гайила,
Кесибдиз гъил хкажиз кIан хьайила,
Регьимлу рикI авай сагъ чан хьайила,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

РикI дар касдиз гьяркьуь сурни дар жеда,
Ахьтин касдин хизандин рикI тIар жеда.
Хатурлудан чуьнгуьрдикайц тар жеда,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

Гьар са касдиз чида писди, хъсанди,
Гьер чир жедай саягъ цIинин, шазанди.
Ширинвал гун кIан ятIа ваз гузанди,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

Сажидиназ яргъал йисар акуна,
Текьейбурни цIай акьунвай танкуна.
Бедбахтвилер кIан ятIа квез такуна,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

ГЬУЬРМЕТ АЯ
РикI дар касдиз, дуьньяни кваз дар жеда,
Ахьтин инсан хьана, кьена, т1вар жеда!
Бегьер гъайи къелемдикай тар жеда,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач.

Авай касди авачирдаз гайила,
Кесибдиз гъил хкажиз кIан хьайила,
Регьимлу рикI авай сагъ чан хьайила,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

РикI дар касдиз гьяркьуь сурни дар жеда,
Ахьтин касдин хизандин рикI тIар жеда.
Хатурлудан чуьнгуьрдикайц тар жеда,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

Гьар са касдиз чида писди, хъсанди,
Гьер чир жедай саягъ цIинин, шазанди.
Ширинвал гун кIан ятIа ваз гузанди,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

Сажидиназ яргъал йисар акуна,
Текьейбурни цIай акьунвай танкуна.
Бедбахтвилер кIан ятIа квез такуна,
Гьуьрметдилай багьа тир са затI авач!

ХУЬРЕР, ШЕГЬЕРАР
Агь хуьруьн нефес, агь хуьруьн гьевес!
Экуьнин ярар аквадай серес.
И тIебиатдин ширинвал вуч я?
Уьмуьр кIан хьунин деринвал вуч я?

Агь хуьруьн гьава, дердериз дава,
Лиферин лужар къугъвада цава.
Вахъ авай кьадар кьезилвал вуч я?
ЗатI квачир михьи, къизилвал вуч я!

Шегьеррин асфальт ргазва гатуз,
Япара даим ван ава датIуз.
Юкъуз ийир кьван гьарнихъ гьерекат,
Кьулан йифериз жеда ферекъат.

ГьикI гекъигда за уьмуьр кьве жуьре,
Шегьерда къал-къул, секин я хуьре.
Хьаран лаваш фан кифетвал вуч я?
ТIанурдин фарин сифетвал вуч я?

Кхьихь Сажидин югъ-йифди чIалар,
Бес я дигай кьван къвакъвадин валар!
Хуьрерихъ чпин, шегьеррихъ чпин,
ШартIарни ава регьят ва четин!

АШУКЬБУР
Аран ашукь я, дагъларал кьакьан,
Такабур кьилер цавара авай.
Къуватдиз зурба аждагьанар кьван,
Дерин ва залан ахвара авай!

Дагъларни ашукь язва арандал,
Гьар са жуьредин ризкьийрин майдан.
Багъларал, бегьер гъизвай арадал,
Емиш тарарив кьаз гьазур гардан!

Дагълари –вацIар, земзем булахар,
Аранди халкьдиз дугунрин чилер.
ТуькIуьриз сада – садан кIвалахар,
Ашукьарзава чпелни эллер!

Далудихъ, чун хуьз, кьакьан тир дагълар,
Къаравулдавай гьамиша лекьер.
Вилик къуьлерин никIер ва багълар,
Бахтар жагъурдай, гьар санихъ рекьер!

Гьам арандин, гьам дагъларин дамах,
Аранвиярни дагъвияр я чун.
Садав гва мукал, садавни чумахъ,
Ислягьвал кIани рагъвияр я чун!

Бес ихьтин Ватан, бес ихьтин эллер,
Авай гьар хъсан къадим тир адет;
ГьикI ашукь жедач, авай дуствилер?
Жуван вилерал аквазвай женнет!

Залум Сажидин, и кьадар ватан,
АватIа валай кIани кас масад?
Ватандин хурай хъвайи ксар тIан,
Залайни ашукь ава шумуд сад!

АШУКЬБУР
Аран ашукь я, дагъларал кьакьан,
Такабур кьилер цавара авай.
Къуватдиз зурба аждагьанар кьван,
Дерин ва залан ахвара авай!

Дагъларни ашукь язва арандал,
Гьар са жуьредин ризкьийрин майдан.
Багъларал, бегьер гъизвай арадал,
Емиш тарарив кьаз гьазур гардан!

Дагълари –вацIар, земзем булахар,
Аранди халкьдиз дугунрин чилер.
ТуькIуьриз сада – садан кIвалахар,
Ашукьарзава чпелни эллер!

Далудихъ, чун хуьз, кьакьан тир дагълар,
Къаравулдавай гьамиша лекьер.
Вилик къуьлерин никIер ва багълар,
Бахтар жагъурдай, гьар санихъ рекьер!

Гьам арандин, гьам дагъларин дамах,
Аранвиярни дагъвияр я чун.
Садав гва мукал, садавни чумахъ,
Ислягьвал кIани рагъвияр я чун!

Бес ихьтин Ватан, бес ихьтин эллер,
Авай гьар хъсан къадим тир адет;
ГьикI ашукь жедач, авай дуствилер?
Жуван вилерал аквазвай женнет!

Залум Сажидин, и кьадар ватан,
АватIа валай кIани кас масад?
Ватандин хурай хъвайи ксар тIан,
Залайни ашукь ава шумуд сад!

КВЕЗ САЖИДИН ЧИДАНИ?

Сажидинан тIвар кьур чIавуз, тарифдин,
Бязибурун патахъ жеда сивин пад.
ПIузаррай куз, кьур акъатиз гьайифдин,
На лугьуда, аватазава рикIин пад!
Квез Сажидин чидач кьван ам вуж ятIа?
Ам вуж ятIа чидан гьикьван гуж ятIа?

Гада-гуди, зарафатчи, чIаларбан,
Лугьуда ам, - адал пехил дустари.
Чпин патав кьада ам, яз данарбан,
Ам декьена гьикI тазватIа йисари?
Квез Сажидин чидани ам вуж ятIа?
Мад сеферда лугьуда, квез хуш ятIа?

Гьар ихтилат кватай чIавуз кимерал,
Садбур къеце, садбур къене ргада.
На лугьун, я шаиратдин генерал,
Адакай пис, чпикай хуш рахада.
Квез Сажидин чидач кьван, ам вуж ятIа?
ЦIуз вегьейтIан такур феникс къуш ятIа?

Амачирла, ийиз жеда тарифар,
Зи шиирар чириз вугуз хуралай.
Хъсан гафар кхьиз закай арифар,
Сечме чIалар атIуз жеда таралай.
Чан аламаз чир тавур зун вуж ятIа,
Зазни халкьдиз авур им са гуж ятIа?

КАС АВАНИ, САЖИДИН ВИ ВАН КЪВЕДАЙ?
Дуьнья ахьтин са затI я хьи, гьар садаз,
Гьар жуьредин бахтни бедбахт пай ийир.
Хъсанвилер авуртIани сад-вадаз,
Амайбуруз, хкахь тийир цIай ийир.
Вахтуна, сад рекьиз, садал чан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

На ви уьмуьр багъишналди халкьариз,
Агалкьунар авунватIан къазанмиш;
Хабариз кIанз, муьрхъуь кьадай ракьариз?
Яраб вучиз жезватIа вун ягъалмиш?
Дуьз рахайдан, кIваче акьаз, къван къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

Хъсанвилер авур вождар - инсанар,
Хаинбуруз элкъуьрзавай вахтуна;
Чпи крар ийизвай хъсанар,
Авай чIавуз, буйругъар гуз, тахтуна;
Рекьин юкьвал акъвазналди хан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

Рази хьана, Сад Аллагьди гайидал,
Цавай гъетер кьаз кIан жемир, кьакьан тир.
Ирид лянет алукьуй чеб хайидал,
Тек са чеб кIан, амай ксар такIан тир.
Итим декьей касдин хивез къан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

ЧАНАР ХКИН, - ЛУГЬУЗ КУЬГЬНЕ ХУЬРЕРАЛ

Чанар хкин, - лугьуз куьгьне хуьрерал,
Кьел алахдай ксар ава хирерал.
Чеб шегьерра, къазанмишиз девлетар,
Хъуьрез жеда, авам чапрас къуьрерал!

Куьгьне хуьрер, харапIайрин кIвалерин,
Душманривай къачуз тежер къелейрин,
Гьарда вичин хуьдай чIавуз миллетар,
Иесияр хьанва тапан, гьиллейрин!

Хуьруьз хъфин лугьудайбур бул хьана,
Хъфин тийиз, чанда сурун фул хьана.
Хизанлугъна Женнетдиз физ, билетар
Къачун патал са-садбурухъ пул хьана!

Чанар хкин, - лугьуз куьгьне хуьрерал,
Гатун цикIиз кIватIал жезва пIирерал.
ТIуьнар, хъунар, ийиз бязи къилетар,
Кас акъвазич, кутIуртIани цIилерал!

ЧукIурдалди бенесуз тир хабарар,
Хъсан тушни сивиз ягъун дапIарар?
Сажидина ийизва квез минетар,
Тавун патал, кIвачер квачир тапарар!

СУЛЕЙМАНАН БУЛЬВАРДА

Махачкала шегьерда,
Каспи гьуьлуьн къерехда,
Гуьрчег, гуьзел тегьерда,
Шарвилидин саягъда,
Къад лугьудай асирдин,
Гуьмбетдал чи шаирдин,
Сулейманан тIвар ала!

Сулейманан бульварда,
Цуьквер атир, нур ава.
Диде чилин чукварда,
Сулейманан сур ава.
Йисан гьар са вахтуна,
Хуьн патал ам тахтуна,
Каспи гьуьлел гар ала!

Халкьар меркез шегьердин,
Рахаз гьар са чIаларал;
Цуьквер атир бегьердин,
Хкаж жезва валарал.
Ялар ягъиз, къулайвал,
Авун патал галайвал,
Серинардай тар ала!

Шад межлисриз, мехъериз,
Кьиле тухур багъ хьана;
Адан гуьмбет, лекьериз,
Кьакьан Шалбуз дагъ хьана.
Чка-чка цуькверин,
Ишигълаван экверин,
Бульвар-багъдал зар ала!

Чкадин халкь, мугьманар,
Къвезва инал цуьквер гваз.
Дегиш ятIан заманар,
Ачух, къени рикIер гваз,
КIватал жезва шаирар,
Гьарда вичин шиирар,
КIел авунал кар ала!

Сулейманан бульвар-багъ,
Дережадиз еке я.
Шииратдин алай рагъ,
Ишигъ гузвай Мекке я.
Ярар-дустар кIватI жедай,
Хабарар гваз шад жедай,
Гьар экуьнал яр ала!

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
13 июня 2018 г. ·
=ГЬИКI ЯШАМИШ ЖЕЗВА КЪЕ КУЬН, ЮЛДАШАР?=

Совет гьукуматдин, чна квез туькIуьрай,
Лампа куьне хкадарна куькIуьрай.
Фабрик, завод, колхоз, совхоз чукIурна,
Куьне авур кIвалерай куьн чукурна.
Девлетлуйри вегьез гьар къуз лапIашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

Пулсуз кIелиз таз, кIел тавур кас татаз,
Пул тагана, духтирривни сагъриз таз,
КIвенкIвечияр – депутатар хьурзавай,
Чими гатуз курортрани къурзавай.
Хкаж ийиз пенсиядиз фир яшар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

СССР-дин дуст халкьарин уьлкве тир,
Девлетризни гьар жуьредин еке тир.
Тарашчийрин гъиле туна вирибур,
Хайибрулай гзаф жезва кьейибур.
Къе жегьилар катиз хуьряй, жез къушар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

КIвал эцигдай чил жагъизмач, кIевирна,
Пул гвайбуру чпин крар туькIуьрна.
Хуьре нехир, лапаг амач суьруьда,
Цурудаз уф гузва, кана фирида.
КIвалах жагъин тийиз гадаяр рушар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

Совет власть пис я лугьуз, капитал,
Ажеб власть туькIуьрнава куьн патал,
Кьуьзуьбурун пенсиядал вил алаз,
Налогарни къачуз квевай кьил алаз,
Йиса садра, сувар юкъуз нез ашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

Вождар кIамач Ленин, Сталин хьтин,
Гьукуматдихъ галукьайди я батин.
Сад садалай багьа жезва базарар,
ТIуьр-хъвайдкай сагъар тежер азарар,
Хъвазвайд ички, чIугвазвайди анашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

Къеце патай, артух ийиз зулумат,
Къене патай чукIурна куьн гьукумат,
Иесияр къекъверагриз элкъуьрна,
Капиталдин залум уьлкве туькIуьрна.
Югъ-къандавай гьалар ийиз явашар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

Сажидинан жез кIан туштIа, чIалахъда,
КIвез кIванивал, дуланмиш жез, кIвлахда.
Совет власть – квез акурди ахвар тир,
Миллетарни - стхаярни вахар тир.
Чеб кьван чIуру кIвалахарни жез къаншар,
ГьикI яшамиш жезва къе куьн, юлдашар?

ГЬАР СА КАСДИН
Гьар са рушан мурад-метлеб,
Са кIус фад-фад чIехид хьун я.
АкьалтIарна, эвел мектеб,
Жув илимрин шагьид хьун я.

Ахпа ВУЗар, ахпа кIвалах,
Ахпа цIийи хизан хьун я.
Вирт винеллаз, квачир мумлах,
Дуьдгъвер алай гузан хьун я.

Гьелбет, гьар са сусан мурад,
РикIе хьун шад хиялар я.
Гьар суварик жедай парад,
Лифер хьтин аялар я.

Яргъи йифер ийиз кьезил,
ТуькIвей хизан, Кьилни кIанда.
Вичив, гьич затI тушир къизил,
Гьуьрмет авай гъуьлни кIанда.

ТуькIвена хьуй гьа и крар,
Амай зегьмет къакъуд жеда.
Гвайдини хьиз тушир парар,
Мурад кьилиз акъуд жеда.

Сажидин, на гуз чаз тарсар,
Ви крар гьакI туькIвейди ян?
Яшлу хьайи чIавуз йисар,
Чаз и чIалан кхьейди ян?

ЕТИМ ИЙИЗ ДИДЕДИН ЧIАЛ
Лезги чIалал рахан тийиз,
Я чир тийиз ам аялриз;
Лезгияр яз мад хан тийиз,
Крар къвезвай куьн хиялриз,
Лагь, ви буба урус яни?
ГьакI недай фу турус яни?

Дидедин чIал чириз тагуз,
Чун есирар, лукIар хьуриз?
Фахъ, дидедин чIал маса гуз,
Чун чан алай якIар хьуриз?
Лагь, ви диде урус яни?
Им ягьанат – кIурус яни?

ЧIал квахьайла, квахьда вири,
Тарих, къадим адетар чи.
Рахаз течиз, мез яз куьруь,
Низ ухшар жен миллетар чи?
ЧIехи буба урус яни?
ЧIал, чIугвазвай папIрус яни?

ЧIалан къадир течир гьайван,
Вун, кьуд кIвачел куьз къекъвезвач?
Квадарна, лезгивал жуван,
Чуьлда вакIар хуьз, къекъвезвач?
ЧIехи диде урус яни?
Дидедин чIал – суруз яни?

Квев гекъигин ихьтин ксар?
КIантIа, кIела, кIелмир лугьур.
Дидед чIалан тагуз тарсар,
Лезги мехъер-мелмир лугьур.
Лагь, ви миллет урус яни?
Вилер вирдан цIаруз яни?

Чаз такIан туш гьич са миллет,
Чав чи чIалал кIелиз турай.
Вахчумир чи чIалан билет,
Чи кьисмет чав гьялиз турай.
Гьар са велед урус яни?
Дидедин тIвар Марус яни?

Етим ийиз дидедин чIал,
Диде-буба амачни чахъ?
КицIни, кацни хъуьрезва чал,
Хуьр, кIвал-уба амачни чахъ?
Дуьнья михьиз урус яни?
Кумачирди намус яни?

Сажидина лугьучир икI,
Гьахъ закон ам яз хьанайтIа.
Кудачир чи миллетрин рикI?
Вири сад хьиз кьаз хьанайтIа!
Чун гьар сад са урус яни?
За кхьей чIал чIуруз яни?

ЭГЕР ЧАЗ ЧИР ХЬАЙИТIА

Аял вахтар, кIанзни такIанз ишедай,
ЭверайтIан, хквен тийиз куьчедай,
РикIиз кIандай карни, ийиз тежедай,
Чал дидейри чIугур кьадар зегьметар,
Чун хуьн патал эхай залан кьисметар,
Гъил къачуна, чпин жегьивилелай,
Гагь темен гуз, гагь кап чIугур кьилелай,
Вуч хъсан тир, крар чаз чир хьанайтIа.

Чпин жегьил уьмуьр гуз гьар аялдиз,
Чпихъ гелкъуьн къвенни тийиз хиялдиз;
Уьмуьр бахшна, хвена са-сад кьегьелдиз,
Йифер, йикъар акъудай чал гъил алаз;
Чакай чIехи ксар хьунал вил алаз,
Кьуьд-гад талгьуз, авур кьадар кIвалахар,
Чаз гайи кьван фири некед булахар,
Жув инсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!

Диде, буба атайла са яшариз,
Бахтар гайи гадайризни рушариз,
Язух къвезва, гъиле кьадай лашариз.
Гьар веледдихъ хьана хъсан хазанар,
Дамахдайла, нез-хъваз таза гузанар;
Дидедин вил, ахъа ийиз ракIарал,
Алайди хьиз, ери тефиз ахварал,
Вахт масан тир, крар чаз чир хьанайтIа!

Амачирла, диде, буба секин яз,
Кефер чIугур, жегьил вахтар, эркин яз,
Кьуьзуь ксар рикIел хтун мумкин яз,
Сада-кьведа, кьейибурал рагьметар
Гъидайбурни белки жеда, вил галаз.
Къелкъуьн тавур, бедендихъ кьве гъил галаз,
Чи нукьсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!

Жувавайни хьанач вири кIанивал,
Гьа кар себеб чанда ава къайивал.
Дидейриз хупI ганвачирни къенивал?
Диде, буба, элкъвей чIавуз къушариз,
Атай чIавуз жувни чIехи яшариз;
Аялринни, хтулринни, птулрин,
Кьисметар гьикI жеда лугьуз, штулрин?
Гъамлу гьар сан крар чаз чир хьанайтIа!

ЭГЕР ЧАЗ ЧИР ХЬАЙИТIА

Аял вахтар, кIанзни такIанз ишедай,
ЭверайтIан, хквен тийиз куьчедай,
РикIиз кIандай карни, ийиз тежедай,
Чал дидейри чIугур кьадар зегьметар,
Чун хуьн патал эхай залан кьисметар,
Гъил къачуна, чпин жегьивилелай,
Гагь темен гуз, гагь кап чIугур кьилелай,
Вуч хъсан тир, крар чаз чир хьанайтIа.

Чпин жегьил уьмуьр гуз гьар аялдиз,
Чпихъ гелкъуьн къвенни тийиз хиялдиз;
Уьмуьр бахшна, хвена са-сад кьегьелдиз,
Йифер, йикъар акъудай чал гъил алаз;
Чакай чIехи ксар хьунал вил алаз,
Кьуьд-гад талгьуз, авур кьадар кIвалахар,
Чаз гайи кьван фири некед булахар,
Жув инсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!

Диде, буба атайла са яшариз,
Бахтар гайи гадайризни рушариз,
Язух къвезва, гъиле кьадай лашариз.
Гьар веледдихъ хьана хъсан хазанар,
Дамахдайла, нез-хъваз таза гузанар;
Дидедин вил, ахъа ийиз ракIарал,
Алайди хьиз, ери тефиз ахварал,
Вахт масан тир, крар чаз чир хьанайтIа!

Амачирла, диде, буба секин яз,
Кефер чIугур, жегьил вахтар, эркин яз,
Кьуьзуь ксар рикIел хтун мумкин яз,
Сада-кьведа, кьейибурал рагьметар
Гъидайбурни белки жеда, вил галаз.
Къелкъуьн тавур, бедендихъ кьве гъил галаз,
Чи нукьсан тир, крар чаз чир хьанайтIа!

Жувавайни хьанач вири кIанивал,
Гьа кар себеб чанда ава къайивал.
Дидейриз хупI ганвачирни къенивал?
Диде, буба, элкъвей чIавуз къушариз,
Атай чIавуз жувни чIехи яшариз;
Аялринни, хтулринни, птулрин,
Кьисметар гьикI жеда лугьуз, штулрин?
Гъамлу гьар сан крар чаз чир хьанайтIа!
ХУЬРУЬГИКАЙ ЧИРАГЪ ЖЕЗВА

Валлагь дустар, и дар чIавуз гьар сана,
Ахвар ятIа чидач, акур ксана;
Гьар са рекьяй артухардай чирвилер,
Ачухардай тIебиатдин сирвилер,
Хуьругикай чирагъ жезва илимрин!

Зарафат туш дагъдин гъуьре цIийивал,
Жезвайдакай уьтери ван хьайивал:
Им гьакъикъи чирун патал тирвилер,
Чи аялриз бахтлувилихъ фирвилер,
Хуьруьгикай чирагъ жезва илимрин!

КIанзавайди ислягьвал я эллериз,
Бул бегьерар хкун гумрагь чилериз.
Аялрикай савадлубур хьун патал,
Гьар булахдай земземдин яд хъун патал,
Хуьруьгикай чирагъ жезва илимрин!

Сад Аллагьди рехъ гуй хъсан ксариз,
Икьван хъсан фикир гузвай тарсариз.
Еке ксар хьун паталди хиялриз,
Куьмек гузвай бажарагълу аялриз,
Хуьруьгикай чирагъ жезва илимрин!

ЛАГЬ КВАН

-Лагь кван, аялар,
Вегьтедай тефиз,
Къвалара ялар
Тваз мичІи йифиз,
Акъваз тийиз ван,
Челлерай кІевиз,
Гьарайдай гьайван?
Я рахун хьана,
Рахун туш, я къал,
Буш руфун, кьве къал,

-Лап яхун хьана,
Белки ятІа ам,
Туьд чухун хьана,
ЦІурзавай Чакъал?

-Руфун ичІи яз
Ахварал тефиз,
Кьуд пад мичІи яз
Къекъведа йифиз.
Рехи чІарчІин хам?

-Даим хъел квай чин…
Белки ятІа ам,
Гъуьрчевай вичин,
Жанавур гишин?

-Я балкІан хьана,
БалкІан туш кьакьан;
Я аскІан хьана,
Са затІ туш акьван.
Япариз яргъи,
Вилериз регъуь;
РикІ авай гъуьргъуь?

-Экъисна хьиз кьам,
Залан къачур кам,
Белки ятІа ам,
Чи къуншидин Лам?

-Элуькьда йифиз,
Ксуда юкъуз.
Гьатай затІ вичиз,
Чуьнуьхда тухуз.
Къугъвадайла-дуст,
КикІидайла-хуз.
Хьайилани суст,
КІан туш хьун ялгъуз?

-ЦІарцІар гудай хам,
ШуькІуь ийиз кьам,
Гардандавай чІул,
Белки ятІа ам,
Чи цІару ГурцІул?

-Диде нехирда,
Къазанмишиз нек.
Вуч я? Ни чирда?
И гьайван зирек?
Къацу чІура хам,
ЭкІяйна хьиз гам,
Яда бул цІингав?

-КІвачериз дири,
Вилериз ири,
Белки ятІа ам,
Чи яру Жунгав?

-Хеб хьана - туш хеб,
Я цІегь хьана-цІегь.
Сив кутІунна-еб,
Къене авай цІвегь?
Къецел патай хам,
ДакІурди хьиз-хъел,
Артухлама кьел?

-Чай патал ширин,
ЗатІ тушни гуьзел?
Белки ятІа ам,
Ниси авай Цел?

-ЭкъечІиз чиляй,
Виликди ялиз;
ВацІарин хъиляй,
Авахьда гьуьлуьз.
Дердиниз дарман,
Уьмуьрдин иман;
Дерин къатарин,
Гвай хабар-сирер,
Къванцин латарин,
Сагъардай хирер?

-Акъвазун течиз,
Ийидай кІвалах;
Белки ятІа ам,
Чи къайи Булах?

-Къецел пад кІарас,
Къене патай мел.
Ухшар я тараз,
Аламачир хел.
КІвенкІ цІурунвай гъам,
Куьруь жез яш-баш;
Элкъвена гъвечІи?

-Куьруьни жез кІвач.
ЦІараз, кІуьрезвай,
Белки ятІа ам,
Зав гвай Карандаш?

-Лацу тир чарчел,
Гьар жуьре гьарфар.
Гагь зул я чІимел,
Гагь гад, гагь гатфар;
Гьар жуьре рангар,
Къвада бул марфар?

-Галукьайла гар,
Къазунда патар.
Белки ятІа ам,
Зи куьгьне Дафтар?

-Негъилар ширин.
Фикирар дерин;
Аялар патал,
Акьулрин кІватІал.
Несилриз жегьил,
Багьа тир къизил.
Гьар са гаф тамам,
Вуч ятІа лагь ам?

-Хуш акализ яб;
Эхиз тежер таб,
Белки ятІа ам,
КІелзавай Ктаб?

КТАБАР

Агь, ктабар, ктабар!
Чирвилерин чешме тир.
Вири жуьре азабар,
Алудна на сечме тир.

Куьн зи девлет, зи чІал я,
Кхьиз, кІелиз чир авур.
Куьн зи рикІин хиял я,
Зун илимрин гьуьл авур.

Ктабри заз дидени
Буба эвез авуна.
КІелиз кьуна гъилени,
Гьуьрмет за квез авуна.

Ктабривди зи кІвалер,
Гамарив хьиз ацІанва.
Рахаз, хъуьрез, кьаз гъилер,
Мугьманар хьиз атанва.

Агь ктабар, ктабар,
Зи дердигьал, юлдашар!
Зи рикІ къе квел ихтибар
Ийизва, зи къардашар!

Куь ктабрин харада,
Са шумуд зи ктабар;
Дуствал хуьз кІанз арада,
Авунва квел ихтибар.

КЪУГЪУНРИН ГЬИСАБУНАР

И чан, а чан, чан Базаран.
Кьил Назаран, нер Газаран,
КІвал Хазаран, тІал Азаран!
НуькІ-НуькІуьшан,
Руш Гуьлуьшан.
Йиф перишан,
ТІвар са рушан,
Кар са рушан,
Чап! Мап!
Яран Чап!

ДУДУ–БАСАНИ

Дуду, дуду - Басани!
Яб це на заз, Масани!
(капун кьулал тІуб элкъуьрда)
БицІи тупІу гъуьрч яна,
Гваз хтана вичин кІвализ.
ЗакІал тупІу ам чухвана,
Гваз хкведа ялиз-ялиз.
Кьулан тупІу - цІай хъийида,
Шагьид тупІу - ргада.
КІанчІал тупІу недай чІавуз,
Хкаж хьана ачкар цавуз.
Нерал са тІекь вегьена,
Кат хъувуна мукал, хва!
Мад ахъайда заз ваз мах,
КІан хьайила, мукьвал, хва!

ЛАЙЛАЯР

Иштиракзавайбур:
Садлагьай руш – СикІ.
Кьведлагьай руш – Пехъ.
Пудлагьай руш – Кьуьгъуьр.
(Гьар са рушав вичин нини жеда).

СикI:
Тум писидин кул хьтин,
Юкь камари чIул хьтин,
Бул бегьердин зул хьтин,
Зи СикI бала дидедин!
Алад ширин ахвариз,
Зи рикI бала дидедин!

Пуд руша хордал:
Лай-лай, бала, лай-лай,
Ширин бала, лай-лай.
Алад дерин ахвариз,
Секин бала, лай-лай!

Пехъ:
ЧIулав цIакул – йиф ятIа?
Лацу цIакул – циф ятIа?
Вун лифрен хва лиф ятIа?
Денбел бала дидедин!
Алад ширин ахвариз,
Темпел бала дидедин!

Пуд руша хордал:
Лай-лай, бала, лай-лай,
Ширин бала, лай-лай.
Алад дерин ахвариз,
Секин бала, лай-лай!

Кьуьгъуьр:
ЧIарар хъуьтуьл кIаз хьтин,
Къизил балугъ, хаз хьтин,
Ашукьдив гвай саз хьтин,
Кьуьгъуьр бала дидедин!
Алад ширин ахвариз,
Факъир бала дидедин!

Пуд руша хордал:
Лай-лай, бала, лай-лай,
Ширин бала, лай-лай,
Алад дерин ахвариз,
Секин бала, лай-лай!
ВУЧ КIАНЗАВА, ВУЧ?
Сабурлувилин акьалтIиз мажал,
Къвердавай мукьва жезва хьи ажал.
Дугъри инсандин чин тийидай чIал,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Гваз къекъвезва зун на пеш хьиз гару,
Хиялрив алмас атIузва хуру.
Гьич са гунагьни квач хьи зак чIуру,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Аллагьдин вилик уьзуьагъ я зун.
Намусдин вилик михьи агъ я зун.
Шуькуьр хьуй Вичиз, гьеле сагъ я зун,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Мегьамед Ярагъ чешне хьана заз.
Исламдин илим дегьне хьана заз.
Ватан - къугъвадай сегьне хьана заз.
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Халкь паталди за чIугуна зегьмет,
Къазанмишай затI, хьана хьи туьгьмет.
Туькьуьл няметар ийизвай кьисмет,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Регьимлу Аллагь, аси лукI я зун.
ШейтIанвилин пай гвачир юкI я зун.
Кьиле даим цIай кузвай цIукI я зун.
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Вуч паталди на халкь авуна зун?
Вучиз лагь туна къван тавуна зун?
Кузва лампа хьиз ви тавуна зун?
Эй, рикI, ваз вуч кIанзава, вуч?!

Девирар шехьда девлернн вилик.
Дуьзвал кIанда заз эллерин внлик,
Буржлуз тур мехъер мелерин вилик,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Зунни Эмин хьиз кузва на ви цIа.
Шив кьуразва зи, яд аваз вацIа.
Гьар са чуьруькдин твазвай зун яцIа,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

Сажидинав фу нез тагуз гьалал,
Чилерни цавар атанва чIалал.
Гун тийиз жаваб, хура хьанвай лал!
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Рисунок Александра Тюрина.

Я ЗАЗ ЧИДАЧ, Я ВАЗНИ

Я заз чидач, я вазни,
Чи кьисметар гьикI жеда.
Вазни чидач, я зазни,
Ашукь чи
кьве рикI жеда.

Варз хкечIиз циферкай,
Хъуьрез жеда чун акваз.
Гатун куьруь йиферкай,
Файда авач, вун такваз.

Зун акурла, рахазни,
Жезвач вавай регъуь яз.
Я вилерихъ агъазни,
Жезвач хьи рикI, гъуьргъуь яз.

Зун ви яр я, вун зи яр,
Варз катзава циферик.
ТуькIуьруник, яр, чи кар,
Умуд ква зи йиферик.

Ша, чан яр, зи дидардиз,
Чун уьмуьрлух сад жеда.
Сад Аллагьдин кьадардиз,
Чун акурла, шад жеда.

Сажидин, на жегьилрин,
Хабарар яхъ рикIеркай.
Атирлувал къизилрин,
Къачу таза цуькверкай!

Я заз чидач, я вазни,
Чи кьисметар гьикI жеда.
Вазни чидач, я зазни,
Ашукьбур кьве рикI жеда.
«Просвещенидин» сагьиб Абдулкеримов Магьмудаз бахш яз.

Хуьруьгрин хуьр – Ватан Хуьруьг Тагьиран,
Макан хьанва чирвал гудай аялриз.
Гуьрчег хьунухь паталди дагь, гьам аран,
Деринбур хьун кIвалахарни хиялриз!
Мурадар я дустарин «Просвешени»!

Тамаш садра авур кьадар кIвалахриз,
Компютеррин туькIуьрнава классар.
Мад деринрай яд хкиз кIанз булахриз,
Элкъуьр хъувун хуьрериз чи паласар,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!

Акъудзава чи шаиррин ктабар,
КIелун патал чIехибуру, аялри.
Хъсанвилер ийизва чал ихтибар.
Халкь паталди зегьмет чIугун кьегьелри,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!

Къециндалай пакагьан югъ хъсан хьун,
Чирвилерни артух хьун югъ-къандивай;
Гьар са жуьре чирвал авай инсан хьун,
Еке къастар гьар са касдин чандавай.
Мурадар я дустарин «Просвешени»!

Дуьнья ислягь, даим кьилел рагъ хьунухь,
Чи аялар бахтлубур хьун виринра;
Гьар илимдин бегьерлу тир багъ хьунухь,
Вил экъуьруз чи космосдин деринра,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!

Сажидинни шад тир хъсан крарал,
Вири хьтин лезгийрин са шаир яз;
Баркалладин машгьур хьанвай тIварарал,
Вирибуруз играми хьун, магьир яз,
Мурадар я дустарин «Просвешени»!

ЗУН КЬИСМЕТДИН КЪАЗИ Я

Гьамишанда Аллагьдини гудай туш,
Чиляй цавуз вун хъсан, пис кас ятIан.
Са бязибур цIа туртIани кудай туш,
Ам гьа цIа туна, куниз хас ятIан!

Уьмуьр кьиле тухуз, дуьз тир рехъ авач,
Я гьамиша жагъидач ваз улакьни.
Гьамиша вун гъалиб ийиз, гьахъ авач.
КIан хьуналди, ийиз жедач алакьни.

Бес вуч авун лазим я и арада?
Жува фена, вегьедан жув чархалай?
Я тахьайтIа, шез, къатаддан кьарада?
Дусар пашман, душман хъуьрез яргъалай.

ТIарам акъваз, кьил хкажна винелди,
Чир хьурай хьи, ви хуруда рикI ава!
Сивяй зайиф гаф акъудмир къецелди,
Гьич садазни чирмир ви гьал гьикI ава.

Аллагьдизни аквада вун вуж ятIа,
ВикIегь ксар пара хуш я Худадиз.
Вал гьалтайди гьикьван залан гуж ятIан,
МуьтIуьгъ жемир, алахъ са-сад алудиз.

Лугьуз жедач, мумкин я вун кьиникьни,
Са вун туш кьван баркалладив кьейиди.
Вил алаз вун жемир гьич са куьнуьхъни,
Рази хьухь гьахьтин кьисмет гайиди.

Сажидинни са акьван шад хьайид туш,
Зун бейкеф туш, гайи кардал рази я.
Зун дидедиажузди жез хайид туш,
Зун кьисметдин кьенарар гвай къази я!

ДАВАМРИЗ АЛАХЪ

Хъсан кIвалахар ийидай ксар,
Са бязибуруз хуш жедач акьван.
Са ахмахъдини акьуллу тарсар,
Чирдач, вун алахъ авуртIан гьикьван.
Са чIуруданни тахьана чIалахъ,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!

Акьуллубурун кьадарни кьисмет,
Къалурун я чи инсанриз дуьз рехъ.
ЧIугун тавунмаз йиф-югъди зегьмет,
Тестикьриз жедач жуван дуьз тир гьахъ.
Гьикьван пехилбур галатIан къвалахъ,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!

Нелай хьайитIан чIехи тир крар,
Алакьдач, гьелбет, рикIер тир туькьуьл.
Буш гатуналди далдамдир кIарар,
Ийиз алакьдач, туьнт тир лезги кьуьл.
Кьилиз акъудиз гъиле кьур кIвалах,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!

Вазни, Сажидин, амач такур затI,
И кьудкъадни вад шумуд са йиса.
Жуван шиирар са ктабдиз кIватI,
Гьикаятдинни са шумуд кьиса.
Халкьдиз багъишиз илгьамдин булах,
Вун дуьз тир крар давамриз алахъ!

ГУЖ АВАЧИРД ВУЖ АВА?

РикIел хвена кIандай крар бул ава,
Вахтуни чи алудзава рикIелай.
Бахт жагъидач аватна чаз рекьелай,
Чир хьайила, чанда сурун фул ава!

РикIел хвена кIандай ксар шумуд сад,
Мефт зигьинкур ийизва зи кьилевай.
Жуван кьисмет са нин ятIан гъилевай,
Ракъурзава къвез, рикIелай шумуд са!

На низ арза ийида ван текъведай?
Гьарай ая цаваризни чилериз.
Хажалатдин накъвар къвезва вилериз,
Кьейи ксар акурла, чан текъведай!

И дуьньядал атана, шад тахьайла,
Низ герек я ихьтин уьмуьр херде тир?
Театрдин, гьарнай са-са перде тир,
Квез я ахьтин гад, завай кIватI тахьайла?

Гужар ава, шадвал такваз хатадай,
РикIин къене сагъар тежер хер жедай.
Дуьнья мичIи, кефиярни пер жедай,
Жува жуван кьил кьве гъили гатадай!

Квезни чида, Сажидиназ гуж ава,
Ишез-ишез, амма фу тIуьн герек я.
Гъам-хажалат, шадвални чи хуьрек я,
Гуж авачир кас дуьньяда вуж ава?
УЬМУЬР КЪАЧУЗ ЖЕДАЧ МАСА

ЦIикьвед вацран гьар са йиса,
Аваз, ам чаз ятIан масан;
Уьмуьр къачуз тежез маса,
Дуьньядилай физва инсан.

КIантIа ярх хьухь, кIантIа кIвачел,
АлатIани уьмуьрди чун,
Ашукьариз гьар къуз вичел,
Гагь хъуьруьр, гагь ширзава чун.

Уьмуьрдиз вун девлетлу я,
КIантIа, вичиз кесиб жеда.
КIандатIа вун гьуьрметлу я,
Ажал са къуз несиб жеда.

Гьак1 хьайила, чан инсанар,
Чун и Чилел мугьманар я.
Гьи касдик ква пис нукьсанар,
Гьабур, гьелбет, душманар я.

Талгьана хьиз куьлуь-шуьлуь,
Вавай жедай хатур ая.
Дустариз жув ийиз мили,
Душманриз жув гапур ая!

Лугьумир хьи, Сажидинан,
Валлагь, ажал агакьнава.
Уьмуьр гьикьван ятIан залан,
Хъсан ийиз алахънава!
МУРАД САД Я

КIантIа дагъ хьуй, кIантIа аран,
Мурад сад я гьар са таран.
Гьар са багъда битмиш хьана,
Гьар жуьредин емиш хьана,
Халкьдиз менфят гун чпикай!

Тарар ава гьар жуьредин,
Емиш жедай гьар бередин,
Гатфар чIавуз ахъагъиз цуьк,
Емиш тIуьрдан кефияр куьк,
Дадлу шире хъун чпикай!

Гьам багълар хьуй, гьамни тамар,
Гьам ич, чуьхвер, гьамни жумар,
Суфрайрал жен нез, чарайбур,
ХъуьтIуьн чIавуз нез, кьурайбур,
Дава-дарман хьун чпикай!

Мурадар жен чахъни, гьелбет,
Къелемрикай ийин суьгьбет.
Чун вири сад хьана алем,
Гьар сада са акIур къелем.
Менфятар чи гун гъиликай!

ДУЬЗ ТИР РЕКЬЯЙ

Алукьдалди хайи югъ зи, атана,
Зун иеси хьанвай ширин гафарин;
Аллагьдини и кIвалах фад кьатIана,
Заз йисакай вахт кьисметна гатфарин.

И шадвиляй яргъал вегьин тавуна,
КIанзава заз, лугьуз квезни аферин!
И кьадардин зи тарифар авуна,
Хкажна зун, кьакьанвилиз циферин.

Къуй амукьуй зун чи халкьдин арада,
Заз чил хуш я, гузвай недай берекат.
Зи халкьдиз гаф талгьун патал чарада,
Зи хиялрик ква мидаим гьерекат.

Сагърай вири, гьатта кIани, дакIанбур.
ВикIегь ксар бязибуруз хуш жедач.
Мукар ийиз кьуртIан тарар кьакьанбур,
Пехърекайни рикIиз кIани къуш жедач.

Сажидинни, куьн хьтин са инсан я,
РикIиз къени, рекьиз такIан, чилик физ.
Заз инсанар, гъетер хьтин масан я,
Зун вердишай, дуьз тир рекьяй, вилик физ!

РАЗИ Я

Гьамиша чаз кIанивални жедай туш,
Сад Аллагьди гайидал зун рази я.
Гьамишада къенивални жедай туш,
Тахьайдални, хьайидал зун рази я.

ИкI лагьайла, са бызибур хъуьреда:
Ваз вуч гана Сад Аллагьди, рази жез?
Бязибуруз хъел къведа са жуьреда:
Вахъ вуч хьана, хьайи кьвандал рази жез?

Жува-жуваз сабурар гуз, хъел текъвез,
Алахъзава, жезвачтIани эх ийиз.
ЦIай квай къажгъан гьикI хуьда на вел текъвез?
Ви къуьлуькай алахъайла, нвех ийиз?

КIан хьуналди, тIуб кягъ жедач цаварик,
Амма акъваз жедач алахъ тавуна.
КIан хьуналди кефер чIугваз суварик,
Дуьз яни кьван, тIуьн-хъун, кIвалах тавуна?

Вирибуруз жагъидай туш къуллугъар,
Гьар сада жув гьисаб мийир пачагь яз.
Яд галачиз яшамиш жеч балугъар,
Я садани гьисабмир жув Аллагь яз.

Вири сад я, чун дидейри хайибур,
Гьар са инсан хайиди хьиз, рекьида.
Амма чпин крар туькIуьн кIанибур,
Халкьдин рикIиз ахьтин ксар рекъида.

ГьакI ятIани тикрарзава, сабур хуьх,
Сад Аллагьди гайидал вун рази хьухь.
Гьикьван четин кар ятIани абур хуьх,
Вуч ятIани, хьайидал вун рази хьухь.

Лугьумир хьи, Сажидин, вун батIул я.
Белки квез гьахъ аквазва куьн вилерай.
Чаз гьар садаз кьисметнавай са тIул я.
Пакагьан югъ акъуд тийин гъилерай!

РАЗИ Я

Гьамиша чаз кIанивални жедай туш,
Сад Аллагьди гайидал зун рази я.
Гьамишада къенивални жедай туш,
Тахьайдални, хьайидал зун рази я.

ИкI лагьайла, са бызибур хъуьреда:
Ваз вуч гана Сад Аллагьди, рази жез?
Бязибуруз хъел къведа са жуьреда:
Вахъ вуч хьана, хьайи кьвандал рази жез?

Жува-жуваз сабурар гуз, хъел текъвез,
Алахъзава, жезвачтIани эх ийиз.
ЦIай квай къажгъан гьикI хуьда на вел текъвез?
Ви къуьлуькай алахъайла, нвех ийиз?

КIан хьуналди, тIуб кягъ жедач цаварик,
Амма акъваз жедач алахъ тавуна.
КIан хьуналди кефер чIугваз суварик,
Дуьз яни кьван, тIуьн-хъун, кIвалах тавуна?

Вирибуруз жагъидай туш къуллугъар,
Гьар сада жув гьисаб мийир пачагь яз.
Яд галачиз яшамиш жеч балугъар,
Я садани гьисабмир жув Аллагь яз.

Вири сад я, чун дидейри хайибур,
Гьар са инсан хайиди хьиз, рекьида.
Амма чпин крар туькIуьн кIанибур,
Халкьдин рикIиз ахьтин ксар рекъида.

ГьакI ятIани тикрарзава, сабур хуьх,
Сад Аллагьди гайидал вун рази хьухь.
Гьикьван четин кар ятIани абур хуьх,
Вуч ятIани, хьайидал вун рази хьухь.

Лугьумир хьи, Сажидин, вун батIул я.
Белки квез гьахъ аквазва куьн вилерай.
Чаз гьар садаз кьисметнавай са тIул я.
Пакагьан югъ акъуд тийин гъилерай!

ДЯВЕКАРРИЗ
ВИРИДАЛАЙ ВИЛИК

Вичи лагьай кар тийидай аялдиз дидеди, хъел атана, гьарайна:
- Вири аялар, диде-бубадиз яб гудайбур хьана, чидакай надинж!
- Ам ви тахсир я, чан диде?
- Зи вуч тахсир? За ваз аял чIавалай нек гана, вакай икьван чIехи гада авунва. Недайди ганачни, парталар къачуначни?
- Вири гана, амма аялзамаз дуьз тербия ганач! Ам ви тахсирни туш.
- Ни тахсир я, чан хва?
- Чи дахдин, вахъ галаз уьмуьр сад авунвай.
- Ингье, чан вахар, зун хьтин дидейриз къвезвай къимет. Куьн кьванни ягъалмиш жемир, аялриз, недайдалайни, хъвадайдалайни, алукIдайдалайни вилик тербия гана к1андайди!

САНИЗ АВАТДА

Аял чIавалай вердиш хьанай зун,
«Нефес» лугьудай балкIандихъ галаз.
Мумкин я завай авунни жузун,
ГьикI кьунай адан кьаскьандихъ галаз?

БалкIан тушир ам, шив тир халисан,
Зарб гьалдай чIавуз, акъвазар тежер.
Юзур тавуна винеллай инсан,
Цавай фидай ам, зарб вигьиз кIвачер.

Шив хьиз катна ам - зи жегьил уьмуьр,
БалкIанни амач, «Нефес» тIвар алай.
Машиндиз ракьун балкIан лугьумир,
Дуьз гьал тавурла, фидай цIаралай.

БалкIандиз чида инсандин къадир,
Белки инсандин чIал чидай адаз.
КIантIа лам хьурай, кIандатIа къатир,
Вичин иеси, кIвал чидай адаз.

Амма яшлу яз, балкIан, я машин,
Гьализ тежедай атанва йикъал.
Техкведай рекьиз хьайид хьиз кIвачин,
Хуруда рикIи къачузва зи къал.

Кьуд кек квай мафе – машин ва балкIан,
Кьуд касди кьадай, нубат-нубатда.
Чиликай атIай, дар сурай аскIан,
Женнет, жегьеннем, саниз аватда.

ГУДАЙ ТЕМЕНДИХЪ

Экуьнин кьиляй къарагъна кIвачел,
Хъуьрез-къуьре рагъ экъечIдай чIавуз,
Ярдал хьиз ашукь авуна вичел,
ТIебиатди зун акъудна цавуз!

Ажеб гуьзел затI я уьмуьр ширин,
Вахт, катна финал рази тежедай.
Хабар кьуртIа, зал ийимир хъуьруьн,
Дарман авач жал кьуьзуь тежедай?

Нисини жеда, аквазни такваз,
Гьар сад кеспидал машгъул тир чIавуз.
Уьмуьрдин са кьатI зегьметар чIугваз,
Рагъ хьана хкаж жеда ам цавуз,

Рагъни агатда далдадик чилин,
Пакадалди ял ягъун яз герек.
Рехи жез чIарар чурудин, кьилин,
Виликан кьуьлер хъижезмач зирек.

ТIимил, я гзаф, яргъи ва куьруь,
Гьар са уьмуьрдин авазва эхир.
КIватIай девлетар амукьна вири,
Аквада ваз ви хтана нехир.

Яраб, Сажидин, ваз хьиз виридаз,
Чидач жал, эхир гала эвелдихъ?
Куьз ятIан зи вил гала кIанидаз,
Кудай саягъда гудай темендихъ!

ШКОЛАДИН МУАЛЛИМАР

Школада тарсар гузвай,
Абур чи муалимар я?
Чи аялрихъ рикIер кузвай,
Чирвал авай алимар я.

Гьар къуз зегьмет чIугваз зурба,
Чун камаллу хьун паталди.
Эвеззавай диде буба,
Дуьз тербия гун паталди,

Сагъ хьурай чи муаллимар,
РикIер даим аялрив гвай.
Чириз, течир чаз илимар,
Фикир ислягь хиялрив гвай!

Гьич рикIелай алат тийир,
Инсанар я муаллимар!
Гьич садрани гъалатI тийир,
Мауллимар я алимар!

ПИС ПАПАРИН АГЬАРАР

Папарикай бязибуру,
Хъилер аваз гъуьлерикай,
Уьмуьрдал наразибуру,
Накъвар кIвахьиз вилерикай;

Чара тежез арзайрикай,
Агь ийида пIузаррикай:

Гатузни квез чими тахьуй,
Ван тежежезвай чи ялвардин!
МитIерилай кими тахьуй,
Пинеяр кун шалвардин!

ПИС ГЪУЬЛЕРИН АГЬАРАР

Гьалтайбуру сив квай папар,
Ийир-тийир хьайи чIавуз;
Яб гуз биши хьана япар,
Ялвар ийиз жеда цавуз:

Мез кIараб хьуй, тан ви кIарас!
Гьикьван яда якIв зи траз?

КIвалени квез чими тахьуй,
АвуртIани цIай купIарин!
Я Аллагь лаш кими тахьуй,
Далудилай пис папарин!
Дявекарриз кIанзавай кар – дяве я,
Ислягьвили аквазва чеб рекьида.
Гьатзавайбур – анжах халкьар кIеве я.
Девлетлуйриз чеб хуьдай рехъ жагъида.

Дявекарри кIватIда чпиз къуватар,
ЦIуд-цIувада гьужумдайвал са касдал.
Эгер ада гун тавуна савкьватар,
Я тавуртIа, кIвалах чпин заказдал.

Амай куьлуь гьукуматар – тулаяр,
Къеда адан, элуькь ийиз, гуьгъуьниз.
Тахсир квачиз агъзурралди балаяр,
Чан аламаз чиле твада, эгъуьниз.

Дявекарриз авайди са къайгъу я,
Халкьар рекьиз, кIватIал авун къизилар.
Абурун къен – дарман тежер агъу я,
Я тIал, я квал ийиз тежер кьезилар.

Дявекаррин есирар я пачагьар,
ГьакI тавуртIа, ягъиз, са-сад рекьида.
Дявекарриз муьтIуьгъ хьанвай алчахар,
И дуьньядай кIамай кьадар жагъида.

Буржи вуч я, ябни тагуз, кIвалахун.
КичIерар гуз, рахуй чпиз кIавам кьван.
Чеб йикь лугьуз, аватIа чал алахъун,
Дявекарар рекьида сад амай кьван!

Чи бубаяр я дявейра кьийибур,
Гьич садазни чи халкьди рей гайид туш!
Шарвилияр яз, дидейри хайибур,
Садавайни муьтIуьгъ ийиз хьайид туш!

ИСАЕВ РАДИКАЗ БАРКАЛЛА

Дагъвияр - кьакьан дагъларин лекьер,
Дуьньяда течир вуж аватIа лагь!
Абурун вилик, атIудай рекьер,
Нихъ а къуватрин гуж аватIа лагь!
Алимпиададин чемпион машгьур,
Яшламишрай чи Радик Исаев!

Шарвили ухшар лезги хва жегьил,
Дуьньядин халкьар авунвай мегьтял;
Чемпионвилин къачуна къизил,
Бразилиядай хтана кьегьял.
Ихьтин баркаллу игит тIвар къачур,
Яшамишрай чи Радик Исаев!

Аферин къвезва стхадиз Имам,
Хушвилел къарши ийизвай са-сад!
Къуй адан гьар са мурад хьуй тамам,
Гьар са карда чи рикI ийизвай шад!
Гъейри инсанриз къалур авур зур,
Яшамишрай чи Радик Исаев!
УЬМУЬР БАХТ Я ЧАЗ ГАНВАЙ

Уьмуьр бахт я чаз ганвай,
Мугьмардиз хьиз атанвай.
Уьмуьр вахт я чаз ганвай,
Кьисмет тирвал атIанвай!

Уьмуьрди цуьк гъидайла,
Хуьз алахъ ам къаяркай.
Бахтлувилихъ фидайла,
Хкудмир жув паяркай!

Уьмуьр ганвай са сефер,
Кьведра жагъай кас авач.
ЧIугун патал мад кефер,
Вун дидеди хаз амач!

Муьгьуьббатдиз муьтIуьгъ я,
Кьуьзуь-жегьил яшар чи.
Муьгьуьббатдихъ къаних я,
Чи гадаяр, рушар чи!

Гьуьрмет авай чкада,
Муьгьуьббатдин муг жеда.
Заз хьиз, квезни аквада,
Дуьз крарал кIукI жеда!

Сажидин, вун дуьз рахух,
Муьгьуьббатдин краркай.
Сабурлувал хуьз, рахух,
Гьар экуьнин яраркай!

РАХАЗ ЖЕДА СА БЯЗИБУР

Рахаз жеда са бязибур,
Гьам жегьилар, гьам кьуьзуьбур,
И дуьнья чIур хьанва лугьуз.
И девирдал наразибур!

Я инсанар, дуьнья чун я,
КIанзавайди чун дуьз хьун я.
ХъуьтIуьз гьава къанва лугьу,
Жуван рикIиз сабур гун я!

Чун чахъ галаз дуьз хьайитIа,
Гьуьрметлувал хуьз хьайитIа,
Цавай селлер къванва лугьуз,
Гуж я эхир хьиз хьайитIа!

Рагъ – гьа рагъ я, Варз, гьа гъетер,
Чуьлда амач ачкар, гъетер.
Садакай рикI ханва лугьуз,
Дуьз туш икьван хьун чун бетер!

Сабурур гуз рикIериз куьн,
Цан цаз, тум вегь никIериз куьн.
Кефияр хаз, канва лугьуз,
ЭкъечI мийир йикьериз куьн!

Аллагь – Сад я, халкьар пара,
Сада садаз ая чара.
Чан аламаз, кьена лугьуз,
Къаткиз жедач, фена сура!

Квез зи меслят ятIа герек,
Инсанвилел не фу, хуьрек.
Шадвилелди мани лугьуз,
Уьмуьрдин рехъ гьала зирек!

МУРАД-МЕТЛЕБ

Маса мурад авач рикIе,
ГьикI лугьуда аваз-аваз?
Кьаз алахъмир дуьнья меке,
Лугьузва за жува жуваз.

ГьакI ятIани кIан я рикIиз,
Алахьай цав, рагъ акуна.
Вил вегьена къуьлуьн никIиз,
Цуьк ахъайна, багъ акуна.

Аялрин шад хъуьруьнин ван,
Гьар са кIвале авай чIавуз;
Кар туькIуьриз гьарда жуван,
Тамаш ийин вили цавуз.

Гьар экуьнахъ алахьай цав
Заз Шагь-Шалбуз дагъ акурай!
Хъуьрез-хъуьрез рахаз кIанз зав,
ЭкъечIзавай рагъ акурай!

Сажидинан мурад-метлеб,
Халкьдихъ галаз шадвал хьун я.
Адалатдал гъидай мешреб,
Хатур, гьуьрмет, садвал хьун я!

КУЬН АКУРЛА

Куьн акурла, шад хьана рикI,
Камаллу кьве хвани галаз,
Чи жегьириз дуьз рехъ къалаз,
Ацукьнава рушар – кьве цуьк!
Галаз чи алим Гашаров!

Хъсан затI тир и жегьилвал,
Гьар са кIвалах дуьз хьанайтша.
Хкаж ийиз жуван чирвал,
ЧIалан девлет хуьз хьанайтIа
Галаз чи алим Гашаров!

Жегьилзамаз жуван рушар,
Лезет къачу уьмуьрдикай.
Чан гадаяр, чан чи рушар,
Рахух гьар са шаирдикай
Галаз чи алим Гашаров!

ЭкъечI ийиз халкьдин вилик,
Къалура квехъ авай гьунар.
ЦIийи крар ая гъилик,
Квехъ жедайвал агалкьунар,
Галаз чи алим Гашаров!

Гьажи Гьашарова зазни,
Лекциярни авунай кIел.
Квез хьиз багьа я ам чазни,
Вили-вилик тухун чи эл,

ГЬАЙИФ Я ЦУЬК

Гатфар чIавуз, хъуьрез, къугъваз, ракъинал,
ЭкъечIай цуьк, кьил хкажна цавариз;
Атир кIватIиз, ашукь хьана экуьнал,
Жегьил йикъар элкъуьрзавай сувариз,
Гьайиф я цуььк, гелкъведай кас тахьайтIа.

Гарув рахаз, кефи тахаз, хъвер алаз,
ЭгечI авур гуьзел тир цуьк гуьлуьшан;
ГьикI акъудда уьмуьр рикIел хер алаз?
Рагъ аватIан, амма кефи перишан,
Гьайиф я цуьк, элкъведай кас тахьайтIа.

Жегьилвални, югъ-къандивай чIехи жез,
Фад-фад фида, циф хьиз цавай лув гайи.
Кьилин чIарар, хажатдив рехи жез,
Сефил хьунухь, лиф хьиз цава лув хайи,
Гьайиф я цуьк, шад къведай кас тахьайтIа.

Сажидин, на сабурар це, кайидаз.
Гъин хъийимир мад вилерал накъвар на.
Дуьнья акваз гурлу тир бахт гайидаз,
Багъиш хъувун тавуртIа мад ракъар на,
Гьайиф я цуьк, мад къведай кас тахьайтIа!

Бедбахт хьайи сусаз авур багъиш я.

РЕКЬИМИР ЦIЕГЬ

Рекьимир цIегь, гатфар къведа,
Абулейсан марфар къвада.
Цав ацIуда лекьеривди,
Чуьл ацIуда векьеривди.
Рекьимир цIегь, гатфар къведа,
Вилик хъчад афар къведа!

Рекьимар цIегь, ракъар къведа,
ТIуьна, хъвана, ахвар къведа.
Кьуьд аквада акъат хьана,
Гъам, хачалат къакъат хьана.
Рекьимир цIегь, гатфар къведа.
РикIел хъсан гафар къведа!

Рекьимир цIегь, гатфар къведа,
Чаз суварин паяр къведа.
Яран сувар кьиле тухуз,
Шадвал гьар са кIвале тухуз;
Рекьимир цIегь, гатфар къведа!
Гъуьрер михьиз сафар къведа!

Рекьимир цIегь, чуьллериз фин,
Мукьвабурун кIвалериз фин.
Хуьрекар нез хъчарикай,
Шишер ягъиз якIарикай,
Къе-пака чаз гатфар къведа!
Берекатдин марфар къведа!

ГЬИХЬТИН ШАИР
Гьихьтин шаир тир чи Гьуьсейн Рамазан,
Алай межлис, на лугьун, ам мехъер тир.
Мани ягъиз, кфил къугъваз, гагь чIагъан,
Адан сивел жедайди са шад хъвер тир.

Кьурагь дагълар, сефил хьана булахар,
Гъиляй къведай шумуд жуьре кIвалахар.
Са чIавузни чир хьун тавур дамахар,
Адан дустар кьакьан дагъдин лекьер тир.

Сад Шамсудин, садни Гьуьсейн – устадар,
Амачирла, гьикьван рикIер хьана дар?
Кьил чIугваз физ, кьве дустунал арифдар,
Шад межлисриз физ-хкведай рекьер тир.

Халкь амай кьван, алуд тийиз рикIелай,
Жавагьирар амукьда чаз на кIелай.
ВацIар гьалтиз, фидай чIавуз рекьелай,
Шииратдин уьцIвен тийир муькъвер тир.

Сажидин, на хажалатмир, жегьилар,
Амазма чахъ, шад хъийидай гуьгьуьлар.
Жавагьирар – шииратдин къизилар,
Гьар гатфариз экъвечIзавай цуьквер тир.

ВИЛЕРИВАЙ ТАБ ЖЕДА

Чун инсанар гьар са чIалал рахада,
Амма рикIе вуч аватIа чир жедач.
КапI тежер хьиз, нин хьайитIан чухвадал,
Вафасузрихъ ихтибардай сир жедач.

Амма вилер, ганвай руьгьдин къашар яз,
Гафарихъ хьиз, абурухъ гьич таб жедач.
Акун къене, лифер хьтин къушар яз,
Ихтибарсуз ярдикай ваз паб жедач.

Сад Аллгьди чаз руьгьерин къашар яз,
Ганвай вилер, гуьзгуьяр я рикIерин.
Чеб жегьил тир гадаярни рушар яз,
Михьивал жен, экуьвал жен цуькверин.

Кьил акъатдач, вилерин гьар жуьредай,
Руьгьдин къашар яни, тушни, чир жедач.
Бязибурухъ, вуч лагьайтIан хъуьредай,
Вилер ятIан, ихтибарлу сир жедач.

Сажидин, вун я духтур туш, я жерягь,
Вердиш ятIан кьил акъудиз гафарай.
Руьгьдин къашар, аватIа чирдай темягь,
Къуьл михьдай хьиз, ягъдан вилер сафарай?

ВИЛЕРИВАЙ ТАБ ЖЕДА

Чун инсанар гьар са чIалал рахада,
Амма рикIе вуч аватIа чир жедач.
КапI тежер хьиз, нин хьайитIан чухвадал,
Вафасузрихъ ихтибардай сир жедач.

Амма вилер, ганвай руьгьдин къашар яз,
Гафарихъ хьиз, абурухъ гьич таб жедач.
Акун къене, лифер хьтин къушар яз,
Ихтибарсуз ярдикай ваз паб жедач.

Сад Аллгьди чаз руьгьерин къашар яз,
Ганвай вилер, гуьзгуьяр я рикIерин.
Чеб жегьил тир гадаярни рушар яз,
Михьивал жен, экуьвал жен цуькверин.

Кьил акъатдач, вилерин гьар жуьредай,
Руьгьдин къашар яни, тушни, чир жедач.
Бязибурухъ, вуч лагьайтIан хъуьредай,
Вилер ятIан, ихтибарлу сир жедач.

Сажидин, вун я духтур туш, я жерягь,
Вердиш ятIан кьил акъудиз гафарай.
Руьгьдин къашар, аватIа чирдай темягь,
Къуьл михьдай хьиз, ягъдан вилер сафарай?

ЧУН ВУЧ СЕБЕБДА

Ванер ийиз, марфар къвазва цаварай,
Кьуру чилер гъун паталди бегьердал.
Хизанни кваз, авудна хьиз ахварай,
Къуни-къунши гъана гьарай-эвердал;
ЦIийи инсан, аламат хьиз, арадал,
Вуч себебда къвезватIа чун дуьньядал?

ЧукIурзавай нурар мичIи цавариз,
Рази тушир саягъ экуь гъетерал;
Адетдин югъ элкъуьр ийиз сувариз,
ЭкъечIзава цIийи тир рагъ - генерал.
Мубаракар кIватIал ийиз харадал,
Вуч себебда къвезватIа чун дуьньядал?

Аламатар пара ава дуьньяда,
Чархар падиз экъечIзава булахар.
Къуьхуьн-къафун тавун патал чарада,
Сад Аллагьди туькIуьрзава кIвалахар.
Пахил тахьун паталди чун сад садал,
Вуч себебда къвезватIа чун дуьньядал?

Марфар цавай къун, гьелбетда, адет я.
Агакьариз ризкьи гьар са алемдал.
Къадир чир хьунухь паталди, квез минет я.
Гьар са инсан – бегьер хьиз гьар къелемдал;
Ашукь ксар хьун паталди сад садал,
Гьа себебда къвезватIа чун дуьньядал?
2 АВУР ХЪСАНВАЛ

Авур хъсанвал тийижир инсан,
Чир хьухь, цаварал алайди Аллагь.
Чир тахьайтIа ваз, авурбур хъсан,
Вири вилерай хкида, валллагь!

Ваз куьек герек хьайи вахтуна,
Земетар чIугваз, жен тийиз галат;
Ацукьай чIавуз чIехи тахтуна,
РикIелай дустар ийимир алат!

Чир хьухь, къуллугъар, я вад къан кIвалах,
Вирибур жедач рагъ алай йикъар.
Фитнечийрин вун жез тахьуй чIалахъ,
Иличиз тамир, жувал яд йигар.

Жуван уьмуьрда акуна шумуд,
Саймиш тийидай инсанар, Аллагь.
АтIай вахтунда дуьньядкай умуд,
Гьич садакайни жедач ваз панагь!

Сажидин, вуна жув хуьх яз тIарам,
Садрани къачуз алахъмир гунагь.
Гьи кьадар ширин акуртIан гьарам,
Гьич са чIавузни ийимир темягь!0 августа 2018 г. ·
АЛ ПАБ
(Таб ва гьакъикъат)
Идалай вилик канабар цадай адет тир. Абурукай са шумуд хийир къачуз жезвай. Канабрихъ, амай цазвай техилрихъ хьиз, са акьван гелкъуьни герек къвезвайди тушир. Мукьвал-мукьвал яд це, абур циф хьиз акьалтдай, къе акурвал пака амукьдачиз, фад-фад хкаж жедай. Хийиррикай рахайтIа, атIа кьил жагъидач: канаб фин кваз са шумуд жуьредин недай затIар ийиз жедай. Са мехкIуьт вуч тир? МехкIуьт тIуьрла, кьил ацIуда лугьудай лезгийри, яни акьуллувал артухарда. Чаз течиз, низ чида канабин фин квай ризкьийрикай чи бедендиз лазим гьи кьадар дарманар ва витаминар кватIа.
Канаб цун чIарасуз крарни тIимил авачир. Хуьруьн майишатда, кIвалин кIвалахрани епер, цIилер чарасуз затIар хьиз, чIехи пай лезгийрин кIвалин чилерик квайбур канаб рухвар тир. Дишегьлийри, векь-кьал хкидайла, хьарак кутаз, тIанур куз гъизвай цIам-кIарасни канаб епина, шелеяр тваз, кIула кьуна хкизвайди тир. Канаб еперал шаламар илигзавайди тир, яни шаламрин кваквар канаб епинал хразвай. КьветIелар, кIвачерал алчуддай шалар сун гъаларинбурукай храдай.
Гьа са вахтунда, канабрихъ галаз жуьреба-жуьре ихтиарни авачиз туш. Эгер са кас, тахсир вичик кваз, а патал алайди тахсирлу ийиз кIан хьайила ва я маса рекьерайни къуьхуьн-къафун гафара икI ишлемишдай:
«Канабрай экъечIна, рекьеллайдан кьил хана». – Вич михьи авуна, а паталлайди беябурун;
«Хкатай гьажидин канаб». – Кар алакь тийидайдаз. Гьажид канаб – яни Агъа-СтIалрин сергьятда Гьажидин вир тIвар алай, чиляй гугурт квай яд акъатзавай вир авай. Ана мал-къарадиз ва майишатдиз лазим яд авач. А чкадин акунарни, эгер ЧIехи паласа лугьудай кьакьанрилай тамашайтIа, Вацран кратерриз ухшар, вичин патарив гвай чкайрилай, са девирда гьуьл илифай хьтин дегьнеда ава. Лугьунрихъ югъуртIа, гьа чкадин винелай лув гудайла «гьавадин лекъвер» яз, самолетарни садлагьана агъуз аватна, винелди хкведалда.
Канабрихъ галаз Ал Пабни алакъада ава. Вучиз лагьайтIа, са шумуд сеферда, са шумуд касдиз, чпин вилералди Ал Паб акур инсанар ава. Абуру чпиз акурвал ахъагъайла, аялар анихъ амукьрай, гьатта са кьадар яш хьанвайбурузни кваз, йифиз, рикI авуна, кичIе тушиз, канабриз физ жедачир. Садбуру тапарар я, абур гьакIан кичIерар гун патал, туькIуьрнавай махар я лугьузни хьана. Амма, чпин вилералди АЛ Папар сад ваъ, са шумуд кас ава акурбуру, Аллагьдин гьахъ тир каламрал кьинер кьазва абуру, чпин канабра Ал Папар са шумуд акуна лугьуз. Гьахъ яни, таб?
Эхир ки, абур гьахъ яни, тушни ахтармишиз кIандайбурни тахьана амукьнач. Канабрай Ал Папар аквазвай вахт, кIанабрин фин дигмиш жезвай йикъар я. Канабрин фин кIватIдайда, ана кIвалахзавай дишегьлияр, пиянбур хьиз, калтад жез, хъуьруьн кьуна акъвазар тежез аквада.
Са йикъан нянарихъ, канабривай яргъал хьиз, са далдадихъ чуьнуьх хьанвай Межидаз, яргъалай хьиз, кушкушдин ванер атана. Рахазвайбурукай садан ван, эркекдан хьиз, векъиди тир. Абурукай са шумуд, аквадай гьалда дишегьлияр тир, канабра гьахьна, са сад кьаз зурзуриз акуна. Варз алай йиф тир, яргъалай ятIани, абуру вуч ийизвайтIа, аквазвай. Межид, кIвачел къарагъна, гъиле авай туьфенгдин са хел ичIи авуна. Канабра авайбурук къурху акатна. Абурухъ галай эркек, чилери чIугур хьиз квахьна. Канабриз мукьва хьайила, ана авай дишегьлияр, тадиз парталар алукIиз алахъзавай.
Вацран экуьналди абур африкадин негрийриз ухшар, чIулавдиз аквазвай. Дишегьлийри, аман минетрив, чеб ахъаюн тIалабзавай. ЧIал туьрк тир. Чидач, абуру чеб лезги дишегьлияр хьиз тахьурай лугьуз, маса чIалал рахазвайтIа. Межидаз туьрк чIал тийижиз тушир. Ада лагьана: -Эгер куьне авайвал талгьайтIа, за куьн перемар алачиз хутахна цура твада ва пакад юкъуз, инсанри малар нехирдиз ядайла, нехирдин кундал акъудда.
Чара хьанач, абуру чеб иниз атунин сир ахъайна. Вич килигайтIа, кьецIил жендекар канабра къекъуьрна, канабрилай авахьай фин, беденрал алкIизва. Бес кьадар хьайила, парталар алукIна, хъфейла, бедендилай гъил алтадиз, пирпилар алудзава. А пирпилар виридалай къиметлу анаша яз, ам маса гуз, чпин кьил хуьз, масанай атанвайбур тир. А девирра чи лезгийриз, мехкIуьтар ийиз, калрик кутунилай гъейри, канабрикай наркотикар ийизвайди чизвачир. Гьа кьван чIавал, канабра йифиз акур дишегьлияр чибуру Ал Папарай кьазвай. Виликан девирра, чи лезгийри, аялар жезвай сусарин жигерар акъудиз, булахдал чуьхуьз, рекьизвай дуьшуьшарни жезвайла, са кьегьелди и арада Ал Папан киф ва я тIуб атIана, са касдин кIвале хуьзвайдакай ва аял жезвай дишегьлидин кIваляй, зиян тахьун патал, а затI гъана, аял жезвай дишегьлидин кьилик кутуна, сагъ-саламат хьуникай, чи Кьасумхуьруьнви, СтIал Сулейманаз куьмекар гайи, вичин Москвада Гьажибег Гьажибеговахъ галаз кIелунар авур, савадлу А. Мамедова кхьенвай рассказ, чи Гьуьрметлу Гевиль Лувариди ФБ-да эцигнава. Гьа кар рикIел атана, и кьиса зани ФБ-да эцигзава:
АЛ ПАБ
Ал папарни ава кьван и дуьньяда,
Авам вахтар фад алатна, кат хьана.
Хуьрера духтурар хьайи арада,
Чи лезгияр дуьз гъавурда гьат хьана.

Аял жедай папан хурай жигерар,
Акъуддалдай вагьши тир Ал папари.
Туьфенгар гваз, кьаз жркекри сенгерар,
Жизви ванни кьаз алахъдай япарив.

Са-садбуру, гун паталди кичIерар,
Махар ахъай ийиз жедай хьрарик.
Ал Паб къведай булахдал гваз жигерар,
Чуьхуьз, сусар кьин патал и крарик.

КилигайтIа, абур тушир Ал Папар,
Канабрин фин кIватIалзавай ксар тир.
А вахтара ише физвай тир тапар,
Куьз лагьайтIа, лап авам тир йисар тир!

 

 

 

 

 

 

=
Бязибурухъ – тIварар ава,
Цавар хадай, ванер хьтин.
Сажидинахъ чIалар ава,
Келле хадай, къванер хьтин.

==

Лугьудай хьи, акьул пулдихъ къачуз жедач.
Пул авайбур, гила акьуллуяр хьанва.
Лугьудай хьи, акьуллувал ужуз жедач,
Пул авайбур, вирдан халуяр хьанва.

=И зарафат, хъвер паталди,
Я сагъардай, хер паталди=

ПУЛ - КЕСИБРИН КВЕЗ ГЕРЕК Я?
(зарафатдин шиир)
Кесибрин бурж – кIвалахун я,
Гьарда вичиз кутугайвал.
Девлетлу жез алахъун я,
Гьар кесибдин татугайвал.

Пул кьацIай затI, кицIи тенер,
Девлетлуйрин рикI секин туш.
БалкIандаллаз, гвачиз кьенер,
Ам муьтIуьгърун гьич мумкин туш.

Кесибдивай кIвалахайтIа,
Яб кIаникна ксуз жеда.
Пул кIватIализ алахъайтIа,
Ярхар хьана, кефсуз жеда.

Пул гвай ксар, девлетлубур,
Чпиз кIвалахзавайбур я.
Хуьре-кIвале гьуьрметлубур,
Халкь хуьз алахъзавайбур я.

Девлет гзаф авайбуруз,
Пара кьадар папар жеда.
Рагьимдин пай атIайбуруз,
Ламраз хьтин япар жеда.

Кесиб вичин кьил хуьн патал,
Кепек къведай гара жеда.
Ам тух хьана, декьин патал,
Адан фу-яд–тара жеда.

Виридакай девлетлубур
Жез, дамахар ни авурай?
Я кесибар, гьуьрметлубур!
КIвалахар, лагь, ни авурай?

Пул – кесибрин квез герек я,
Кесибринди – кесибвал я.
Девлетлуйрин пул – хуьрек я,
Пул гьабуруз – несибвал я.

Сажидиназ маса кIвалах
Авач, заз чиз, кесибрилай.
Хъсанбур жез, са кIус алахъ,
Вечрехъ галай цицIибрилай!

=Вац1рикай, берекатрин къацарикай=

БЕРЕКАТРИН ШЕРИКАР

ХъуьтIуьз дагъда ял ягъункай, хъел хьана,
ВацIар гьуьлуьхъ авахьзава, сел хьана.
Чеб фейивал, кьерел кьацI яз, гел хьана.
Им, гьелбетда, хийирдин са кIвалах я!

ВацIарив сад ийиз сирер рекьера,
Жегьилбурун, муьгьуьббат тваз рикIера,
Багълар – емиш, техил хьриз никIера,
ВацIун дустар, гьам къубу, гьам булах я!

Яргъал рекьер атIун мурад - гьуьл ятIа?
Я тахьайтIа, ийизвайди кьуьл ятIа?
ВацI, дагъларин берекатрин кьил ятIа?
ВацIун кьве пад, алван-алван яйлах я!

Хуш татайла, гьуьлуьн цив гвай муькIуьвал,
Кьабул ийиз тежез адан уькIуьвал,
Цавуз хкаж жез, вичиз кIан хьайивал,
Циф жез, кьакьан цавара ам уях я!

Ара физ марф, дагъларал къваз, жив хьана,
Гатфарихъди, чукур ийиз, шив хьана.
Халкьдиз къуллугъ авун фикир цив хьана,
ВацIар, акьалтI тежер гьар сад са мах я!

Са пай Самур, са пай СтIал вацIарин,
Женнет багълар, гьар са ризкьи къацарин,
Ятар - вацIар Къубадинни КцIарин,
Лезги халкьдин кьил вине тир дамах я!

 

ЭГЕР ВУН ЗИ ДУСТ ЯТIА
Эгер вун зи дуст ятIа,
Чир жеда заз яргъалай.
Вак са кIус намус кватIа,
Гадарда ам чархалай.
Душман алай чкадал,
Ацукьдач вун межлисда.
Вахт девгьена пакадал,
Лаш илигда иблисдал.
Эгер вун зи дуст ятIа,
РикIяй рикIиз рехъ ава.
Хъархъун таракни атIа,
Ацукьдач вун пехъ авай.
Пехърев хабар хийирдин,
Гьич садрани хьайид туш.
Бегьемсуздан чехирди,
Садазни чин гайид туш.
Эгер вун зи дуст ятIа,
Четин чIавуз чир жеда.
Са кIус гьуьрмет аватIа,
Им зи патай сир жеда.
Сажидиназ икьван пис,
Садрани хъел атайд туш.
Нече шумуд хьана йис,
Гьич са касни гатайд туш!

Гьуьрметлу тир Эминан хуьруьнвияр, ихьтин шад хабар хьайила, завай жуван рик1е авай илгьамдин гьиисер, квез талгьана, акъвазиз хьанач: Сажидин
ИСЛАМ ХВА
Баркалла квез, гьар са лезги кьегьалдиз,
Раижзавай дуьньядин гьар магьалдиз.
Кубок къачур, икI шад ийиз чи элдиз,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Эминан тIвар алай хуьруьн ад тир вун.
Къазанмишай еке тIварцIел шад тир вун,
Чаз машгьур тир инсанрикай сад тир вун,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Къуй, чир хьурай вужар ятIа лезгияр!
Халис лекьер лужар ятIа лезгияр?
Гьар са лезги чирай яз Шарвилияр,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Куьре патан, женнет макан хуьруьнви,
Чаз бегенмиш я, пагьливан, хъуьруьн ви.
ТIвар мецерал алай Ислам, ширин ви,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Зун шаир я, тIвар Сажидин, стIалви,
Дамахзавай баркаллу тир тIварцIел ви.
Гьар уьлкведа тIвар машгьурун патал ви,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

Гьуьрметлу тир Эминан хуьруьнвияр, ихьтин шад хабар хьайила, завай жуван рик1е авай илгьамдин гьиисер, квез талгьана, акъвазиз хьанач: Сажидин
ИСЛАМ ХВА
Баркалла квез, гьар са лезги кьегьалдиз,
Раижзавай дуьньядин гьар магьалдиз.
Кубок къачур, икI шад ийиз чи элдиз,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Эминан тIвар алай хуьруьн ад тир вун.
Къазанмишай еке тIварцIел шад тир вун,
Чаз машгьур тир инсанрикай сад тир вун,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Къуй, чир хьурай вужар ятIа лезгияр!
Халис лекьер лужар ятIа лезгияр?
Гьар са лезги чирай яз Шарвилияр,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Куьре патан, женнет макан хуьруьнви,
Чаз бегенмиш я, пагьливан, хъуьруьн ви.
ТIвар мецерал алай Ислам, ширин ви,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!
Зун шаир я, тIвар Сажидин, стIалви,
Дамахзавай баркаллу тир тIварцIел ви.
Гьар уьлкведа тIвар машгьурун патал ви,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

ВАЛАЙ ГЪЕЙРИ

Сифте сефер яз, вун акур чIавуз,
Валай гъери кас такур хьиз хьанай.
Женнетдин багъдай лув гайи тIавус,
Вилериз сифте акур хьиз хьанай.

Эй, Сад тир Аллагь, эй пIирер, шейхер,
Инсандиз икьван иервал гудан?
Кьисмет тахьана, рикIел хьана хер,
Муьгьуьббатдин цIун тегьервал кудан?

Вун себебда заз туькьуьлвал ширин,
Вун себебда заз гуз кIан хьанай чан.
Кьисмет тахьана, хажалат дерин
Хьайи вахтуна, куз кIан хьанай чан.

Ваз, килигайтIа, яр аваз хьана.
Заз гьикI хьанай вун тек яз амайди хьиз.
Жуван кьилени гар аваз хьана,
Заз я, вун рикIе, экв амайди хьиз!

 

=Хиве кьан за квез, тавуна кIус таб,
Квекай чуьнуьхай затI авач гьеле;
Акъудна лугьуз са шумуд ктаб,
Ацукь хьанва зун кис хьана кIвале.=

ЭЙ БАХТАВАР

Эй бахтавар чуьнгуьр, гимиш симерин,
Хабар я жал, ваз зи кайи рикIикай?
Вун межлисра, мехъерринни мелерин,
РикIер шадиз, жегьилрин чи кьуьлуьк квай.

Зи рикIни тир – чуьнгуьр, вун хьиз, къугъвазвай.
Яр паталди, шад ийиз кIан гуьгьуьлар.
Зал са напак гьалтна, къванер жакъвазвай,
Бедбахт ийиз кIанзавай чи жегьилар.

Тек са зун туш, къакъудай кас ярдивай,
Ам шадвилин я, пеле даим къан авай.
Сефил мани лугьуз жеда тардивай,
Кеменчидихъ галаз сефил ван авай.

Зун пехил туш ви шадвилин авазрал,
Хабар туштIан зи сефил тир гьалдикай.
Гьич саданни душман тахьуй къаразрал,
Мез аватIан, хабар такьар лалдакай.

Ша мукьувди, куьпдик кутур зи чуьнгуьр,
Гьа ванцелди яр хквен зи кьисметдиз.
Сад тир Аллагь, ийизва за Ваз шуькуьр,
Къимет гузвай муьгьуьббатдин зегьметдиз!

 

=архивдай жагъай чара касдин эсерар=

АГЬАР

Им фад хьайи кар тир. икъарикай са юкъуз, зун меркез шегьердай хтана, Дербентдиз агакьна. Инал пассажиррикай ивичIайбурни хьана, акьах хъувурбурни. Кьасумхуьрел хквез рекье гьатайла, вич алай чкадилай къарагъна, са дишегьли, зи патав гвай кас алачир чкадал ацукьна. Ара физ, заз тамашиз, адаз захъ галаз рахаз кIанзавайди чир хьайила, за лагьана:
-Жузадай зат1 авани?
-Жузадай затI авач, амма лугьун гьикI ийин?
-За яб гузва ваз.
-Вини зи патав гвай дишегьлиди, вичиз регъуь я лугьуз, и тафтар квев гице лагьанва. –ада загъ тафтар яргъи авуна. Заз ахъайна, ана вуч ават1а чириз кIанзавай.
-Ваъ, ваъ, Сажидин стха. Адаз кIвализ хъфейла килиг, - лагьана, минетнавайди я.
-За вуч авуна кIанзава?
-Вуна са затIни. КIела, абур вичихъ гзаф авалда. Печатдиз акъудайтIа жедай затIар яни жузазва.
-За жуван фикир нел агакьарда?
-Гьа тафтардин эхирда, ам кхьей касдин тIвар ава, фамилия кхьенвач.
-Адан тIварар алайбур низ чида шумуд аватIа,
-Вичи ваз зенг ийида. Гьинал ва ни квевай а тафтар вахчудатIа.
Адалай кьулухъ хьайи крарикай, зи кьил баладик акатуникай, зун са маса чIавуз рахада. И сеферда, гьуьрметлу кIелзавайбур, и тафтар заз архивдай къе жагънвайвиляй, за залатай вахтарни рикIел хкиз кIанз, акван куьне вуч лугьудатIа, фикирдик кваз, и тафтардай са шумуд эсер эцигзава.

КIвачин хьанваз, физни чара уьлкведиз,
РикIяй фена агъзур жуьре хиялар.
КIани касдал ашукь хьайи бикедиз,
Бала хьана вичи хайи аялар.
-=
Тамаш ийиз, жегьил чIаван шикилдиз,
Са къариди ихьтин гафар лугьудай:
АкунайтIа, зун руш чIавуз, жегьилдиз,
Пачагьдини атана зун тухудай.
=
Гъуьл я лугьуз, чара касдин хцикай,
Юлдаш кьуна, туьретмишна аялар.
Гьар рахайла, гъуьлуь атIуз мецикай,
Вичин шаламриз ийизва кукIвалар.
=
Итимарни а кьадардин пIирер туш,
Чарабурун папар гуьрчег акввадай.
Рахаз, хъуьрез акуртIани къуьрер туш,
Хесетар ква, магнитри хьиз чIугвадай.
=
Пабни кьирай, чара касда вил авай.
Итимни кьий, ашукь жедай чарадал.
Са бахт тушни, дишегьли хьун, гъуьл авай?
Гьар са кIвалах гъиз алакьдай арадал!
=

АМИН!

Салам алейкум, азиз тир дустар,
Заз куьн гьамиша, шад яз акурай!
РикIера авай, туькIвена къастар,
Бегьердиз гужлу жез уьмуьрдин тар,
Халкьарихъ галаз сад яз акурай!
Амин!

Кьисметди вичин ачухиз варар,
Дуьнья гатфарни гад яз акурай!
Экуьбур хьана уьмуьрдин ярар,
РикIериз кIани туькIуьриз крар,
Техилдив ацIай кIатI яз акурай!
Амин!

Дуьнья ислягь яз, гьар са ризкьи бул,
Недай фахъ галай дад яз акурай!
Хийир-дуьаяр, фад ийиз кьабул,
Хъвадайдини кваз, рикIив гваз сабур,
Абу-Земземдин яд яз акурай!
Амин!

РикIера авай вири мурадар,
ТуькIвейла, гьар сад - вад яз акурай!
ЧIуру ксарин - чIуру мурадар,
Кьиле тефена, дуьнья хьана дар,
Дуьз ксар, гьар сад къад яз акурай!
Амин!

Вунни, Сажидин, халкьарикай сад,
ЧIалар лигимдай чад яз акурай!
Гьар са инсандиз уьмуьр гуз азад,
Сагъламди хьана, гьар садан жасад,
Шалбуз-дагъдин са пад яз акурай!
Амин!

Я, ЧАН ДУСТАР

Я, чан дустар, са шад макьам,
Лезгистандин тарихрикай!
Атанва, чун рахар макъам,
Чи лезгийрин къилихрикай!

Дуьньяда тIвар авай силли,
Алпан уьлкве туькIуьрункай.
Азаддин экв, на Шарвили,
Чи рикIера куькIуьрункай!

Къуй зуьрнедин, далдамдин ван,
ЧкIиз, Касдин гьуьл авурай!
ЭкечIна хьиз гьар са жаван,
Лезгинкадал кьуьл авурай!

Я, чан дустар, са туьнт макьам,
Чил зурзурдай кьуьл ийирвал!
Къуй душманри чухурай кьам,
Шез, чуьллема-чуьл ийирвал!

А саягъда кьуьл ийин хьи,
Дагълар цавуз хкаждайвал!
Сергьятдикай цIил ийин хьи,
КьатI жедалди акъаждайвал!

Чи лезги халкь кIватIна санал,
Женг чIугван хьи, сад ийирвал!
Адалат хъвер алаз чинал,
Кьуьл ийин халкь шад ийирвал!

Я, чан дустар, лезги макьам,
Дуьньядин чарх элкъведайвал!
КьатI авуна виш сарин гъам,
Гележегдихъ гелкъведайвал!

АММА РУЬГЬДАЙ АВАТДАЧ

Гьамиша рагъ авай йикъар, йиферни
Жагъидач заз ваозни алай, гъетерин.
Я кьилелни лужар хьана лиферни.
Я япара ванер жедач къветерин.

ЦIун хурани акъвазда зун, ватан хуьз,
Ярх тахьана, гуьллеяр зак акатдач.
Тик акъвазда, дагъдин чарх хьиз, са къван хьиз,
Амма руьгьдай, амма руьгьдай аватдач!

Къад суз, виш суз хьайитIани яшамиш,
Вафалу яз, амукьда зун ватандиз.
Гьич садрани хьун тавуна ягъалмиш,
За хатурда, инсанвал гвай инсандиз.

Дидединни бубадинни ватандин,
ТIварар рикIяй са чIавузни акъатдач.
Къуват артх хьайитIани душмандин,
Амма руьгьдай, амма руьгьдай аватдач!

Кашни эхда, мекьни хъуьтIуьн йикъарин,
Ватан хуьдай чIавуз алаз сенгердал.
Захъ лигивал ава битав ракьарин,
ЦIун нефесни чIугвада за жигердал!

Кьисметди зун акъудайтIан яргъариз,
Ватандивай, халкьдивай зун къакъатдач.
Игитар хьиз, элкъведа зун махариз,
Амма руьгьдай, амма руьгьдай аватдач!

Са вун хьунал, вафалу яз ватандиз,
Еке кIвалах алач, гьелбет, Сажидин.
Жегьилризни чешне къалаз хъсандиз,
Йифди, югъди чIугу зегьмет, Сажидин!

Чун гьар са кас, зерек хьайи вахтуна,
Гьич са душман чи ватандив агатдач.
Чанни гуда, гьахъвал кьуна тахтуна,
Амма руьгьдай, амма руьгьдай аваатдач.

ЗАЗ ВУЧИЗ ИКЬВАН

Дуьньяда рушар, яруни цIару.
Хъуькъвер галайбур пара авалда.
Келле балкIандин ягъай хьиз кIуру,
Ярдихъ къекъвез, зун гара авалда.
Вакай женнетдиз пак къуш хьанатIа?
Заз вучиз икьван вун хуш хьанатIа?

Йиф – текъвез ахвар, вахъ цава къекъвез,
На куькIуьрай цIай, хура авалда.
Дагъдин марал хьиз, вун гъилив текъвез,
Валай гуьрчегбур пара авалда.
Заз кьисметнавай вун руш хьанатша?
Заз вучиз икьван вун хуш хьанатIа?

Экуьнахъ гьеле экъечIнавач рагъ,
Вун емиш хьана, тара авалда.
Куьз чи арада гьатнаватIа дагъ?
Чун такIан тир уьзуькъара авалда.
Вун такур чIавуз, рикI буш хьанатIа?
Заз вучиз икьван вун хуш хьанатIа?

СУЛЕЙМАННИ ДЖАМБУЛ
Сад Сулейман, кьакьан Кавказ дагъларай,
Ван хкажай шаир совет властдин.
Сад Джамбуль, Азиядин яргъарай,
Ван хкажай акын хци алмасдин.
Абур кьве кас хьанай эвел кьилерин,
Азадвилин рагъ акурбур вилериз.
Векилар яз зегьметчи тир эллерин,
Шаирар тир камал тешпигь гьуьлериз.
Кьве шаирни эвел кьиляй кесиб яз,
Са шад тир югъ акун тавур ксар тир;
Совет власть кьисметдай хьиз несиб яз.
Совет власть тестикь хьайи йисар тир.
Чеб чпивай яргъал тиртIан мензилриз,
Кьведанни сад тир мурадар, хиялар.
Руьгьламишиз, азиятар кьезилриз,
Кьведазни хуш тир советрин аялар.
Чан аламаз акуначтIан сад садаз,
РикIяй рикIиз рекьер авай шаиррин.
Залум ажал кьисмет хьана фад садаз,
ЧIалар амаз, аламатар загьиррин.
Джамбулав туна пайдах, Сулейман
Ават тийир фена ширин ахвариз.
Джамбулал, и залан тир, и яман,
Ван агакьна, цIайлапан хьиз яргъариз.
Джамбула лагьана хьи: «Сулейман
КьенватIани, жавагьирар рекьидач.
Халкьдин саягъ эбедлух тир гьар заман,
Ам кIанивал, хакьдин рикIе рекъидач!»
Сажидин
ХУЬРУЬГРИН РУШАР
Хуьруьгарин иер рушар,
Куьн дидейри хайибур я!
Жегьилзамай гьеле яшар,
Сад Аллагьди гайибур я!
Дуьнья ислягь, цава цифер,
Гьар са рушахъ яргъи кифер,
Хъсанди жен физвай сефер,
Куьн лифер хьиз хвейибур я!
Сагъ амайтIа Хуьруьг Тагьир,
Ийидай тир куьнни загьир,
Сад-садалай пара магьир,
Бахтлувилихъ фейибур я!
Шалбуз дагъин шуьрбет гьава,
Гуьрчегвилин дарман-дава,
Кьилелни рагъ хъуьрез цава,
Рушар, валлагь, силлибур я!
Сажидина кхьей чIалар,
Я шадвилин рикIин тIалар.
Заз аквазва шад тир гьалар,
Аферинар гъайибур я!

Хажалатар рик1ив кьувай дуьгуь хьиз,
Акъад жеда, ц1айдиз акьван худ гумир.
К1валах ая, галат тийиз, рик1и хьиз,
Аш гъили неъ, амма адаз гъуд гумир!

Хажалатар рик1ив кьувай дуьгуь хьиз,
Акъад жеда, ц1айдиз акьван худ гумир.
К1валах ая, галат тийиз, рик1и хьиз,
Аш гъили неъ, амма адаз гъуд гумир!

СТІАЛАР Я
Кьибледихъди чинар авай,
Кьве гьавайрин кІвалер авай;
Рагъ хъуьрезвай даим цавай,
Мугьманперес эллер авай,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Ирид юкъуз, ирид йифиз,
Шад демера кьуьлер авай;
Сад масадан кІвалериз физ,
Мехъерарни мелер авай,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Мулкар вуч тир и кьил, а кьил,
Къекъуьналди акьалтІ тийир;
Сада садав гуз эрчІи гъил,
Варар ерли акьал тийир,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Гьар гьи рекьяй кьуртІан гьисаб,
Шаирарни алимар яз,
Садав дафтар, садав ктаб,
Савадлу муаллимар яз,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Квез лазим я авун тариф,
Адалатдин маканар я.
ЧІугун герек къведач гьайиф,
Баркаллуйрин кІватІалар я,
ТІвар-ван авай СтІалар я!
Сажидинан бурж я, гьелбет,
Дуьзвилелди рахун-луькІуьн.
Устадар тир, ийиз суьгьбет,
Халкьдин вилик даим эркин,
ТІвар-ван авай СтІалар я!

 

=ЛЕЗГИ ГАЗЕТ КХЬИН ЧНА
Лезги газет кхьин патал пул гьайиф,
Къвез тахьурай, чан лезгияр, минет я.
Садалайни жез тахьурай чун зайиф,
Ам чахъ ава рик1ин хиял-газет я.
Лезги газет кIел авурла гьафтеда.
Шад гьабарри шадвал гъида рикIериз.
Шад хиялри зарб кIвалахда мефтIеда.
Берекатар гъидайди хьиз никIериз.
Лезги чIалал акъатзавай гьар са затI,
Чун паталди чарасуз яз, герек я.
Абур кхьиз эгечIайтIа чун са-сад,
Амай вири миллетрилай зирек я!
Багьа хьунухь – ам девирдин къилет я,
Тахсир вуч я журналринни газетдин?
Лезги газет – чи бахтунин билет я.
Руьгьдин ем тир багъри лезги миллетдин!=

ВУЧ КIАНЗАВА, ВУЧ?
Сабурлувилин акьалтIиз мажал,
Къвердавай мукьва жезва хьи ажал.
Дугъри инсандин чин тийидай чIал,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Гваз къекъвезва зун на пеш хьиз гару,
Хиялрив алмас атIузва хуру.
Гьич са гунагьни квач хьи зак чIуру,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Аллагьдин вилик уьзуьагъ я зун.
Намусдин вилик михьи агъ я зун.
Шуькуьр хьуй Вичиз, гьеле сагъ я зун,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Мегьамед Ярагъ чешне хьана заз.
Исламдин илим дегьне хьана заз.
Ватан - къугъвадай сегьне хьана заз.
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Халкь паталди за чIугуна зегьмет,
Къазанмишай затI, хьана хьи туьгьмет.
Туькьуьл няметар ийизвай кьисмет,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Регьимлу Аллагь, аси лукI я зун.
ШейтIанвилин пай гвачир юкI я зун.
Кьиле даим цIай кузвай цIукI я зун.
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Вуч паталди на халкь авуна зун?
Вучиз лагь туна къван тавуна зун?
Кузва лампа хьиз ви тавуна зун?
Эй, рикI, ваз вуч кIанзава, вуч?!
Девирар шехьда девлернн вилик.
Дуьзвал кIанда заз эллерин внлик,
Буржлуз тур мехъер мелерин вилик,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Зунни Эмин хьиз кузва на ви цIа.
Шив кьуразва зи, яд аваз вацIа.
Гьар са чуьруькдин твазвай зун яцIа,
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!
Сажидинав фу нез тагуз гьалал,
Чилерни цавар атанва чIалал.
Гун тийиз жаваб, хура хьанвай лал!
Эй, рикI, ваз завай вуч кIанзава, вуч?!

=Кьуру, метлеб квачир ц1арар=
Бязибурухъ – тIварар ава,
Цавар хадай, ванер хьтин.
Сажидинахъ чIалар ава,
Келле хадай, къванер хьтин.
==
Лугьудай хьи, акьул пулдихъ къачуз жедач.
Пул авайбур, гила акьуллуяр хьанва.
Лугьудай хьи, акьуллувал ужуз жедач,
Пул авайбур, вирдан халуяр хьанва.
==

ВИШ ЙИС ЖЕЗВАЙ СУВАРИЗ
I
Гзаф хьана ягъунарни кьиникьар,
Дегишвилер кьисмет жез гьар жуьредин.
Лап туьнт хьанвай чи фялейрин къилихар,
Рази тушиз вахтунал и бередин.
Ленин буба экъечIнавай майдандиз,
Гьалкъа вегьин патал цардин гардандиз!
Фяле-лежбер, матросарни аскерар,
Къарагънавай гъиле кьуна яракьар.
Са-сад къачуз урусатдин сенгерар,
Шад хабаррин чукIурзавай суракьар.
Азадвал хьун патал гьар са инсандиз,
Женг чIугуна кIанда,-лугьуз хъсандиз!
Сталинни, галаз вичин юлдашар,
Аваз хьана пачагьлугъдихъ женгина.
Девлетлуйрин кьилиз вегьез лапIашар.
Динэгьлияр са-сад туна дингина.
ФагьумнайтIа и кар са кIуз хъсандиз,
Къуьхуьнардай гаф жедачир душмандиз!
Гьар гьикI ятIан кIвалах совет властдин
Тестикь хьана, и кьил, а кьил таквадай.
Гъед хкажна Кремладал алмасдин,
КуькIуьрнавай яру рагъ хьиз аквадай.
Шадвал хьунухь патал гьар са хизандиз,
Алахъна фу элкъуьр ийиз гузандиз!
Хкаж хьана заводарни фабрикар,
Чилерикай артеларни колхозар.
Сада-садаз власть ийиз тебрикар,
Дустар хьана кIашни мукал, кIавузар.
Душманар чаз тамашзавай пашмандиз,
Ракьар элкъвез акур чIавуз гьулдандиз!
II
Яргъал хьанач чи шадвилер, хъуьруьнар,
Гитлера чав мажал ганач ял ягъиз.
Рагъ авай югъ авуна чаз серинар,
Са кьилихъай эгечIна чав, тIвал ягъиз.
Гьикьван тIарвал хьанайтIани чи чандиз,
Чна немсер вегьез хьана лакьандиз!
Кьуд сан дяве, гагь кьулухъ физ, виликди;
Ягъун, кьиникь пара хьана кукIунар.
Вири къуват авуна са гъиликди,
Башламишна вили-вилик чIугунар.
Фир-тефир сал хьана вагьши душмандиз,
КицIин пухъни жагъин тийиз дармандиз!
Душман кьена, вуч экъечIай магъарда,
Совет власть гъалиб хьана, немсерал.
Гитлер кьена, чилик, къванцин тагъарда,
Есирар кьаз туна са виш генерал.
Немсери йикь ийиз эхир замандиз,
Чпин гъалатI гьисс авуна ямандиз!
Ниче шумуд азад ийиз гьукумат,
Фяле-лежбер хьана чпин сагьибар.
Са кьилихъай терг авуна зулумат,
Гьукумтрин кьиле хьана кесибар.
Халкьди нефес къачуз хьана азаддиз!
Гьар са кIвалах тамам ийиз сир саддиз!
Гьайиф хьи чи гьукуматдин кьилериз,
Къвез эгечIна ксар чIуру ниятрин.
Ябни тагуз зегьмет чIугур эллериз,
Иесияр авуна чун баятрин.
Азад тирвал жагъай икьван масандиз,
Квахьна, чна дерт чIугвазва заландиз!

ГЪАЛИБВИЛИН ЮГЪ
АлукьнаватIан майдин гуьзел варз,
Цуькверив дуьзмиш, гьавадиз хъуьтуьл;
Фашистар патал бес хьанач жал тарс?
Дуьньядин дяве къурмишай туькьуьл.
Гьеле аскерри давамзавай женг,
Рейхстагдал чи акIуриз пайдах.
Гьеле лишандик кумазмай туьфенг,
ТIарамдиз къуьне акIурна къундах.
Бирдан чкIана шадвилин сесер,
Дуьнья шад авур кIуьд майдин юкъуз.
Вагьши тир душман амукьна серсер,
Кьил гьатна хура, гъилерив рей гуз.
Берлиндин цава вад пипIен гъетер,
Гьар патахъ нурлу чукIуриз ялав.
Вагьши душманди янавай метIер,
Ивидай кьацIай хашунин къвалав.
Хва жагъай диде, стха кIани вах,
Итим фейи паб вил алаз рекьел.
Вили тир цава майдин чIехи рагъ,
ЭкъечIна хъуьрез гьар садан кьилел.
Гъалибвилин югъ шадвилив еке,
Къаршиламишиз экъечIна вири.
Билбилар рахаз гьар садан рикIе,
Дяве амачир Ватанда багъри.

ГЪАЛИБВИЛИН СУВАР
Пудкъадни вад сан вилик,
Душманрал гъалиб хьана.
Кутуна немсер кІаник,
Шадвилин сагьиб хьана.
Ватан хвейи бубайрин,
Невеяр я, невеяр!
Кьисмет тахьуй балайриз,
Гьич садрана дявеяр!
Гъалибвилин сувариз,
Шадал ийин, аялар!
Лифер акъуд цавариз -
Ислягьвилин хиялар!
Мад дуьньядал дявеяр,
Такурай чи вилериз.
Ислягьвал хуьх, невеяр,
Шадвилер гъиз эллериз.

БАГЬА ГЪАЛИБВАЛ
Дявеяр гъайи чІулав тир тІурфан,
КвахьнаватІани галамачиз гел;
А йисар, вилел нвагъ алаз тІуьр фан,
Гьар майдин вацра хквезва рикІел.
Дидейри, азиз рухваяр хайи,
ЦІун хуруз рекье тваз хьанвай кІвачин.
ЦІуруриз вилер накъварив кайи,
Дердер пайзавай гьар сада вичин.
Пайдахри Яру лепе гуз кьилел,
Физвай аскерар вафалу рекьиз.
Гьич са касдизни, дуьньяда гуьзел,
Вахт тахьанамаз кІан тушир рекьиз.
Ягъунар кьуна душмандиз пара,
Московдин кІаник, Волгадин вацІал.
Катна кьулухъди, атІана чара,
Кайи вахтунда алугардай цІал.
Багьаз акъвазна чаз и гъалибвал,
Къад миллиондин къурбандна чанар.
Хайи Ватандин ийиз сагьибвал,
Вахчуна чна абурун къанар!
Алатна яргъал дяведин тІурфан,
Цуьквери гуьрчег хъувунва уьлкве.
Вуч ширин я дад ислягьвилин фан?!
Руьгьлувал артух хутазвай рикІе!
Кьейи аскерар, куьн уьмуьрдин нур,
Ракъиниз ухшар алама цавал!
Мотросова хьиз, куда за зи хур,
Эгер гьахьтин бахт атайтІа жувал!

ХАБАР АВАЧ ЖАЛ?
ГьакI акъатзава йикъарни йифер,
ЧIередал къугъваз, ашукь тир лифер.
Чун чал гьалтзава, шумуд са сефер,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?
ЧIалал атанва булахрин ятар,
Чил хъиткьинзава, жез патар-патар.
Цуькведа авай муьгьуьббатдин тар,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?
Ви дамахди зун ийизва дили,
Захъ язух чIугваз, цав хьанва вили.
Иервал авай и кьадар мили,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?
АлатнаватIан са кьадар вахтар,
Ви гардандавай мержандин хтар,
Вал ашукь хьана, къени жезмай тIар,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?
Кесиб Сажидин, кьуьзуь тир кьиляй,
КичIе тушир кас, аватун виляй,
Гужуналди жув, рекьизвай хъиляй,
Ваз рикIикай зи хабар авач жал?

ВАТАН СССР
Рагъни варз авай экуь тир цавар,
Сад садаз тир чун стхаяр, вахар.
Зегьметда зирек, гьар са югъ сувар,
Секинвилелди ийизвай ахвар,
Азад макан тир – Ватан СССР!
Агъзур йисара такур вилериз,
Гьукумат хьанай, фялени лежбер.
Бахтар багъишна вири эллериз,
Ленин, Сталин – кьвед хьайи рагьбер,
Чи эрзиман тир – Ватан СССР!
Миллетчивилин авачир дяве,
Дустар яз къведай, сад садан кIвализ.
Куьмек гудай тир гьатайдаз кIеве,
Хъсан мурадар акъуддай кьилиз,
ТIалдин дарман тир – Ватан СССР!
Никай хьайитIан, тежер хьиз рагьбер,
Гьукумат жеда варани-зара.
Гьич метлеб амач, авункай эзбер,
Кесиб халкьарин атIана чара,
ЧIурна иман тир – Ватан СССР!
Сажидин, вуна тарс це жегьилриз,
Ватан хуьн патал, ксаркай душман.
Дуствал такIанбур фирай чилериз,
Секин тир халкьар авуна пашман.
Шадлу заман тир – Ватан СССР!
МУРАД САД Я
КIантIа дагъ хьуй, кIантIа аран,
Мурад сад я гьар са таран.
Гьар са багъда битмиш хьана,
Гьар жуьредин емиш хьана,
Халкьдиз менфят гун чпикай!
Тарар ава гьар жуьредин,
Емиш жедай гьар бередин,
Гатфар чIавуз ахъагъиз цуьк,
Емиш тIуьрдан кефияр куьк,
Дадлу шире хъун чпикай!
Гьам багълар хьуй, гьамни тамар,
Гьам ич, чуьхвер, гьамни жумар,
Суфрайрал жен нез, чарайбур,
ХъуьтIуьн чIавуз нез, кьурайбур,
Дава-дарман хьун чпикай!
Мурадар жен чахъни, гьелбет,
Къелемрикай ийин суьгьбет.
Чун вири сад хьана алем,
Гьар сада са акIур къелем.
Менфятар чи гун гъиликай!
Сажиднан багъдин бегьер,
Билбил рахаз багъда сегьер,
Шад чIаларни манияр я.
Хатрутарни пIинияр я,
Уьмуьрдин дад хъун чпикай!
ЧИДАЧ ЗАЗ
Аида сусаз бахш яз.
Тарал хьайи пIини ятIа, чидач заз,
Ширин ванцин мани ятIа, чидач заз.
Вич, чан алай нини ятIа, чидач заз,
Гьахьтин гуьзел са свас ава Ахцегьа!
Бегьер гъидай цуьквер ятIа, чидач заз,
Зуьгьре гъетрен эквер ятIа, чидач заз,
Ам вирт яни, шекер ятIа, чидач заз,
Гьахьтин эфзел са свас ава Ахцегье!
Абу Земзем булах ятIа, чидач заз,
Цуьквер авай яйлах ятIа, чидач заз.
ВиртIедик квай мумлах ятIа, чидач заз,
Гьагьтин гъезел са свас ава Ахцегьа!
Сажидин, вун шаир ятIа, чидач заз,
Девлетлу ва факъир ятIа, чидач заз.
Вун гафагьир магьир ятIа, чидач заз,
Гьакьван кьегьел са свас ава Ахцегьа!

УЬМУЬРДИН ТАРСАР
Гьар са инсандихъ уьмуьрдихъ галаз,
Тухун паталди кьисмет тир йисар;
Яд ахъайда хьиз, ник дигиз хвалаз,
КIелун герек я уьмуьрдин тарсар.
Уьмуьрдин ктаб, бубайри кхьей,
Адан гьар са цIар, я дуьз тир са рехъ.
Нвагъ кими жедач вилелай ишей,
Уьмуьрдин рекье дуьз тухуз алахъ.
Уьмуьр ганва ваз, шадвилив тухуз,
Шадвилер цавай аватзавай туш.
Уьмуьр патал женг чIугу гьар юкъуз,
Уьмуьр кьве сефер ваз гьатзавай туш.
Чарадаз – писди, жуваз – хъсанди,
Адан гуьгъуьна аваз жеда агь.
ЧIуру тир крар ийич инсанди,
Эгер а касдихъ авазватIа ягь.
Уьмуьрдин тарсар, уьмуьрдин ктаб,
Ам бабабар я Кьурандихъ галаз.
Инсанвал гьахъ я, инсансузвал таб,
Уьмуьр кьиле твахъ аферин алаз.
Уьмуьр ахьтин са затI я хьи, кьатIайла,
Диде-бубад тарал хьанвай ич хьтин.
Ам таралай, вахт хьана хьиз атIайла,
Гелкъведай кас кIанда адаз вич хьтин.
Мидаим яз диде, буба жагъидач,
Жув дуьз тухуз, дуьз тир крар ийиз хьуй.
Аллагьдин бахт вирибуруз жагъидач,
Бедбахт ятIан, руьгьдай ават тийиз хьуй.
Нин кьилел вуч ата1тIани, цифер хьиз,
Бахтуникай са кIус яргъаз акъуддай.
Са вахт къведа, лув гуз цава, лифер хьиз,
Къугъваз жедай, гъам рикIелай алуддай.
Сажидиназ и яргъи тир уьмуьрда,
Такур са затI амач, уькIуь, цуруди.
Я зун кIвенкIве, я хьанач зун эхирда,
ЯтIан, са кар авунач за чIуруди.
ХАЛИС РИКIИН ХИЯЛАР Я ХТУЛАР
Седагет вахаз бахш яз
.
Гьикьван ширин ятIани чаз веледар,
Инсандихъ жеч акьван багьа мурадар,
Артух ийиз инсанрин шад парадар,
Ажеб хъсан аялар я хтулар!
Халис рикIин хиялар я хтулар!
ТIебиат хьиз, ашукь хьайи къветерал,
Хтулар къез картар хьтин метIерал,
Вацран вилер алайди хьиз гъетерал,
Ажеб хъсан аялар я хтулар!
Халис рикIин хиялар я хтулар!
Тарал хьайи емишар хьиз ширин тир,
Шад мурадар рикIе твада дерин тир,
Алай чка мелни мехъер, хъуьруьн тир,
Ажеб хъсан аялар я хтулар!
Халис рикIин хиялар хтулар!
Ислягь тир цав, инсанриз хуш кIвалахар,
Къуй вацIариз элъуьрай куьн булахар.
Суваррик квай, гъилераваз пайдахар,
Ажеб хъсан аялар я хтулар!
Халис рикIин хиялар я хтулар!

 

8Selminat Kyrabekowa, Nabi Migraliev и ещё 6

Поделиться
Самур газет, Седагет вах
Сажидин Саидгасанов 4
«Самур» вац; ун тIвар эцигна газетдал,
Вични Азербайджан лугьур уьлкведа;
Кьилерал зар алай лезги миллетдал,
Ашукь шаир, тIвар-ван авай Меккеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Гьар са шикил авай Лезги Ватандин,
Игитрикай рахаз хайи макандин,
Ачухзавай гуьгьуьл гьар са инсандин,
Кьуьд-гад талгьуз, авай даим цуькведа,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Дишегьли яз, хура эркек рикI авай,
Ам хайи хуьр Женнет ятIа цуьк авай?
Сивел шад хъвер, кефи даим куьк авай,
Гьамиша яз авай вилик жергеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Диде хьанвай лезги куьрпе аялрин,
Чешме я ам пак михьи тир хиялрин.
Дирибаш вах къагьриман тир кьегьелрин,
Камаллувал авай вичин дигеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Кьудкъад йисуз хвейи рикI зи хуруда,
Ам ваз багъиш ийидач гьикI лугьуда?
«Лезги «Самур» акъудзавай Бакуда,
Гьар са алат авай вичин дезгеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Зун – Сажидин, стIалви я, шаир тир,
Куьн, ширин вах, гьар са рекьяй магьир тир,
Чилин шардал пак шаир яз загьир тир,
Къизилгуьлдин цуьк тир амай чигеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

ЭХИРИМЖИ ЗЕНГ
Эхиримжи тир зенгинин сесер,
Ван къведа къе квез, ийидай серсер!
Школа куьне авунва акьалтІ,
Гила куьн кІвачел авунва акьалт!
Ачух я гьар са бахтарин ракІар!
Ахъа ая гьар илимдин дакІар!
Вири халкьариз, хайи Ватандиз,
Къуллугъар ийиз алахъ хъсандиз!
Диде-буба хьиз гьар са муаллим,
РикIеллаз хьурай, квез чирай илим.
Уьмуьрдин гьар са хъсанвал аку,
Къаст рикIе аваз, зегьметар чIугу.
Диде-бубадин вил алай хьиз квел,
Муаллимринни жеда куьн рикIел.
Хайи школа акъудмир рикIяй,
Бубаяр хьтин алад дуьз рекьяй!
Гьа ибур я чи меслятдин гафар,
Къуй куьн уьмуьрда даим хьуй гатфар.
КIела, кIелункай гьич жемир чара.
Бул бегьерар гъуй гьар садан тара!
ХУШ Я ЗАЗ

Шалбуз дагъиз ийиз тамаш мукьувай,
КIараб къакъуд женни мегер якIувай?
Чи кIанивал, атIуз тежер якIвувай,
Хайи Ватан, зи Лезгистан хуш я заз.
Адан патав гьулданни кваз буш я заз!

Кьакьан кьилер хукIурна хьиз цаварик,
Гар кутада на инсанрин луварик,
Вал кьил чIугваз атай чIавуз суварик
Квай касдиз хьиз и ерияр хуш я заз,
Вун авачир чIавуз дуьнья буш я заз!

Ви булахрин ятар абу кевсеррин,
ГьикI жеда заз нагъмаяр хьиз эсеррин.
ТIебиатдин, кьатIиз тежер сесерин,
Гьар са гьаваз, гьар са макьам хуш я заз.
Амай гьакIан куьлуь-шуьлуь буш я заз!

Сажидин жен, мидаим рикI дагъдавай,
Амма беден Сулейманан багъдавай.
Гатфар чIавуз чам хьиз дамах-чагъдавай,
Зи СтIалар-диде Ватан хуш я заз.
Зи шиират Женнет макан къуш я заз!

Сажидин
КВЕЗ ГЕРЕК Я
ГьикI ягъалмиш хьанай вун дуст кьун хьана?
Алдатмишна, иблис гьатна арада.
ЦIегь яз къалаз, килигайтIа кьун хьана,
Цуькведавай инсан твадай кьарада.
Кач дидедин нек хъвайиди гурцIул я,
Адаз инсан суфат гьинай атана?
Циз аватна батмиш тежерд цуцIул я,
Ада вичиз рехъ жагъурда датIана.
Садбурухъ са чин хьайила адетдин,
И алчахдахъ яхцIурни цIуд чин ава.
Гьар са кIалах ийиз вердиш лянетдин,
Адан рикIе хиял чIуру жин ава.
Адан суфат чIугваз лезги гафарни,
Гьайиф къвезва, чIални мурдал жез кичIез.
Санал дуьз туш тIуьн ам галаз афарни,
Эхир кьиляй, шейтIан хьтин, шез кичIез.
Бес хьаначни, Сажидин, вун рахай кьван.
Куьз на ви мез галатарда ам патал?
Бес я арза ийиз, чIарар чухвай кьван,
Акьул, намус квез герек я лам патал?
ГЬАЙВАНРИХЪНИ ЖЕЧ...
Са чIаван зи дустариз бахш яз
Гьайванрихъни жеч и кьадар чIурувал,
Бязибурухъ авай кьадар писвилин.
Бармак алаз, алатIани чуру вал,
Кьадар авач гьайванвилин, кицIвилин.
Санал нез-хъваз, эгъуьн ийиз дабанар,
Инсанвилин са кIус къадир жечни бес?
Тама жедай гьайванар я къабанар,
Намусдивди са тике фу нечни бес.
Буйни бухах ганва сенке пая кьван,
Амаларни ийида ваз дугъридин.
Регъуь кьванни жедачни ваз, гьая кьван,
Куьз чир хьанач, эхир гьикI я угъридин?
КIамай кьван лагь, хиве кьадач гъалатIар,
Авайдалай цIуд сеферда пис жеда.
ЧIуру кIвалах ийиз вердиш жаллатIар,
Хамун къене, кьуьгъуьрар хьиз кис жеда.
Тай таюнихъ къекъвей чIавуз къатирдиз,
Жагъаналда лам, келледа гар авай.
Сад садалай магьрум ксар къадирдиз,
Дустар хьунихъ, маса метлеб кар авай.
Сад садалай фейибур сад хьайила,
А межлисда жедайди йикь-шуван я.
Ахмакь ксар абурун пад хьайила,
Суд авуна, эхир тежер дуван я.
Сажидин, вун туьнт жез тахьуй, гьайванрихъ,
Чпи чеб хуьн, ава гьуьрмет ийидай.
Гьуьжет кьамир намус квачир инсанрихъ,
Ахьтин ксар гьисаб ая кьейидай.
КАПИТАН
Аял чIавуз са экв такур вилериз,
Хажалатар кIватI жез.фенай гьуьлериз.
ГьакI ятIани, вун цIилинал кьуьлериз,
Аквадай чаз пагьливан яз, капитан.
Бедбахтвал чи атай чIавуз Ватандал.
Вири вегьез гьазур хьанай душмандал.
А женгера цIаяр кана ви чандал,
Машгьур хьанай къагьриман яз, капитан.
Душманар терг ийиз яргъал рекьера,
Шадвилер тваз хьанай халкьдин рикIера.
Шумудра хер хьанайтIани женгера,
Къалурнай на вун кIубан яз, капитан.
Дяве давам хьана шумуд са йисан,
Вун гъалибвал гваз хтана чаз масан.
Уьмуьрдани къалурна куьн лап хъсан,
Тербиячи са хизан яз, капитан.
Заз бахт хьана квехъ галаз сад кIвалахдай.
Вун аялриз чирвилер гуз алахъдай.
ХьаначтIани жегьил вахтар дамахдай,
Аквазва вун са жаван яз, капитан.
Ви гьунарар тефин патал рикIелай,
Шиир тазва за квез жуван гъилелай.
Ша, яшамиш хъижен цIийи кьилелай,
Къалур тийиз гьич пашман яз, капитан.

5Вы, Сайидахмед Сайидахмедов, Раиса Аминова и ещё 2

Поделиться

IНажмудин Шихнабиев

Поделиться

ШАРВИЛИДИН ВЕСИ Я
Заз аквазва, дуьнья ерли секин туш,
Гзаф хьанава ислягьвилиз душманар.
Азадвал гьакI къачуз хьунухь мумкин туш!
Къвез, алатиз физватIани заманар.
Зи къадим халкь, уьмуьр фенвай женгера,
Азадвилин физвай пак тир рекьеваз;
Лигим хьанвай цIаярани мекьера,
Вилик физва, гъалиб хьунухь рикIеваз!
Квел душманар атай чIавуз дакIан тир,
Халкь тун патал, гьалкъада хьиз, кIевера;
КIелед хивел хкаж хьана кьакьан тир,
Зи тIвар кьуна, пуд сеферда эвера!
Зун турни гваз, дуван акваз са-садан,
Лекь хьиз къведа, багъри халкьдиз куьмекдиз.
Зи лезги чил тахьун патал масадан,
За квехъ галаз женг чIугвада зирекдиз!
Азадвилихъ къанихбур я лезгияр.
Намус къуьруь жен тийидай яракь тир.
Садвал патал, экъичайтIан ивияр,
Чи душманриз кIанзавайди турвакь тир!
Лезги халкьдиз тазвай им зи веси я:
Гьич садрани гьатиз тахьуй кIевера!
Гьар са душман чун паталди няси я,
Лазим чIавуз пуд сеферда эвера!
РикI хиялрик, гъил ченедик,
Чи умудар ква дуьнедик?
Жегьил уьмуьр, катна, фена,
Геж гъавурда гьатна, фена.
Акьалтзава цавал цифер,
Фад-фад жезва кьулан йифер.
Яраб уьмуьр рикI сефил яз,
ИкI фида жал, яш жегьил яз?
Къурбанд хьуй ваз, эй Сад Аллагь,
Шад жедай гаф заз Вуна лагь!
Веледрикай рикIиз регьят,
Ислягьвал чаз тахьуй кьегьят.
Гъил ченедик, рикI хиялрик,
Чи умудар ква аялрик.
Хажалатар кьатIна, фена,
Ахпа абур кIватIна, фена.
РикIе пара крар ама,
Экуьнин фад яра рама.
Амай са виш йисан уьмуьр,
Тухун чна хъсан уьмуьр.
Гьар вуч ава, чан аламаз,
Сивел манид ван аламаз.
Им дуьнья я, тек са сефер,
Бахшнавай чаз, чIугваз кефер!
ЛЕНИНАН МОВЗОЛЕЙДА
Сифте сефер яз вилерал жуван,
Тамашзава зун Лениназ чIехи.
Яру майдандал эллеминдин ван,
Гатузни чими, хъуьтIуьзни мекьи.
Ленина жизви акьална вилер,
Са вуч ятIани кьатIизвай саягъ;
Тамашзава зун ва мадни эллер,
На лугьун ина куькIуьнва чирагъ!
Адан хуш къамат, камаллу тир пел,
ЧIугунвай хвалар биришри дерин;
Бахтлу хьун патал зегьметчи тир эл,
Гьа кардалди ам ятIа чаз ширин?
Тамашзава зун атIун тийиз вил,
Инсанрин вацIу зун гваз катзава.
Куьз ацIузвачтIа а касдай гьуьл?
Гъавурда анжах гила гьатзава.
Кесибриз ганай ада азадвал,
Фяле-лебердиз чилер, заводар.
Советрин Союз багъишна садвал,
Ихтиярар чаз ганвай гьи кьадар?!
Карагзама зи вилеркани къе,
Ленинан къамат, гьамиша уях.
Чанни гудай за а касдин рекье,
Къе адаз чакай кIанзава даях.
Садбуруз а кас акун хьанва шад,
Са бязибуруз-бубадин душман. СВАС БИКЕ РУШ
ЧIулав чIарарин,
Седеф сарарин,
Экуьн ярарин
Хъуькъвер авай руш.
ПIузар мередин,
Мециз шуьредин,
Хуьре Куьредин,
Мехъер авай руш.
Юкьва енгейрин,
Хунча ленгеррин,
КIани рикIерин,
Рекьер авай руш.
Шад яз мехъерал,
Ашукь кьулерал,
Хъуькъвен кьилера,
Лекъвер авай руш!
АГУДЗАВАЙ ВАЦI
Кьве патахъди лув гуз Лезги чиле,
Агъзур йисара тухванвай кьиле,
Зи Лезги Макан, зи Лезги Къеле,
Кьве пад Лезгияр агудзавай ВацI!
Хаинри вакай, чIур хьанвай келле,
Авунва, Самур - къакъудзавай ВацI!
Са пад Шейхерин, ПIирерин дагълар,
Муькуь пад Женнет емишрин багълар.
Рекьер-дамарар - Уьмуьрдин Гъалар,
Са Лезги Беден агудзавай ВацI!
ЧIугуна валай симерин валар,
Авунва, Самур – къакъудзавай ВацI!
Мус къведа а Югъ, кьве пад Садзавай?
Сергьятрал алай симер кьатIзавай!
Чара авур халкь санал кIватIзавай,
Стхаяр санал агудзавай ВацI!
Самур там кьураз, вакай катзавай,
Авунва, Самур – къакъудзавай ВацI!
Хкаж, Сажидин аршдиз сес жуван!
Сад Аллагьдиз къвен, иншаллагь, ви Ван!
Дуьньядал ала Адалат Дуван,
Халкь, сад садавай къакъудзавай, ВацI!
Шуьрбет хьиз хъвадай чилери яван,
Хъижеда, Самур - агудзавай ВацI!

Дерт эгьли хьайила, рикIяй чукIулар чIугурди хьиз къвезвай хиялри арадал гъизвай шииррин цIарар я. Гьар гьикьван гуж аватIани, мад цавуз рагъ экъечI хъийидайди, мад тIебиатди вичин пакаман хийирар лугьунивди, уьмуьр давам жен хъийидайдак умуд кутаз алахъна зун. Ингье гьа рикIяй, экъечIдайла хирер авур цIарар.
Сажидин
КУЬЧ ХЬАНА
Дагълар есир хьана къайи гарарин,
Иесияр яз къадим тир сурарин,
Хуьрер амач, кIвалер амач, куьч хьана,
Чи лезгийри чIугур женгер гьич хьана.
Гатфар чIавуз тамаш цуьквер гамариз,
Гьар са емиш, ничхир авай тамариз,
Хуьрер амач, эллер амач, куьч хьана,
Чи лезгийрин сергьят, сенгер гьич хьана!
Булахрин рикI къана живед муркIарик,
Халкь аранда, пай кумачиз ЯркIарик.
Жегьиларни хизан галаз куьч хьана,
Чи лезгийрин дегь адетар гьич хьана!
Дагълар акваз, ракъин кIаник цIаразвай,
Багълар акваз, пеш алачиз кьуразвай.
Мал, хеб амач, техквер патахъ куьч хьана,
Чи лезгийри чанар гунар гьич хьана!
Яраб мад чан хкведач жал дагъларал,
Вилер ала, акьалтзавай чагъларал.
Чи лезгийрин девлет гьуьлуьз куьч хьана,
Чилер пайна, цаварни кваз гьич хьана!
Низ лугьуда, никай куьмек тIалабда?
Йис-сандавай гьатзава халкь азабда.
Ярар-дустар, хванахаяр куьч хьана,
Мугьманриз фин, мугьман атун гьич хьана!
Сажидин, вун руьгьдай михьиз аватна,
Гъариб жемир, буш ийимир къуват на.
Мад дагълариз хуькведа халкь, куьч хьана,
ЧIугур кьадар хажалатар гьич хьана!
ТIалабда, гьар са кIелайда вичин фикир лугьун.

ДАМАХ АЯ ЖУВАЛНИ
Жува дамах авурди хьиз Ватандал,
Дамах ийиз тур Ватандив жувални.
Ашукь хьунухъ зурбавал туш гьулдандал,
Дамах ийиз тур гьулдандив жувални!
Шарвили жез, Гьажи-Давуд жез алахъ!
Куьре Мелик хьиз ви халкьдихъ шез алахъ!
Эмина хьиз гьалал ризкьи нез алахъ!
Сулеймана хьиз алукI кIурт, кавални!
Буш кьинер кьун, хуру гатун-тIимил я.
Фидай рекьер рикIел атун-тIимил я.
Чешне-Ярагъ Мегьамедни Шамиль я!
Дамахдайвал къе жув авай чIавални!
Садвилерни, шадвилер, мел-мехъер я.
Метлеб течиз гьарайдайбур-пехъер я.
Гьич рикIелай физ тахьуй, чун-лекьер я!
КичIе тушир, вуч ятIа завални!
Чун къвердавай тIимил ийиз кIанзава,
Чилер вахчуз, чапхунчийри ванзава.
Чна чанар вуч патал къурбанзава?!
Лезгияр гъиз къурабайри чIалални!
Лезгистандин агьали хьун-бахт я, бахт!
Жув камаллу эгьли хьун са тахт я, тахт!
Ватан азад ийиз ганвай вахт я, вахт!
Къегьриманриз я тIуьр ризкьи гьалални!
Лезгистан хуьх гележегдин несилриз!
Вафалубур хьун паталди эсилриз.
Пак инсанар тир виждандиз, асилриз,
Пайдах виниз хкажна кьан кьилелни!!!
Сажидин, ваз лугьуз чида гафарни,
ИкI шумудра къвез, хъфизва гатфарни.
Чарабуру нез лезгийрин афарни,
Гъизвач чи кар, дакIанбуру винални.

2Юсиф Халилов и Ravil Davud

ЭХИР ГЬАХЪ Я ЖУВАН КӀВАЛ

Дустар, за квез мугьманвилин лугьун сир.
ЧӀуру патахъ лагьайтIа я зи тахсир.
Кефер чӀугваз хьайитӀани са асир,
Гьикьван на ваз лагьайтӀани яван кӀвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кӀвал!

Чара кӀваляй недай шиш-кабабдилай,
Кьулан фериз гудай кьван азабдилай,
Экуьн кьиляй кхьидай запабдилай,
Сад Аллагьди авуртӀани дуван, кӀвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кӀвал!

Жуван кӀвале къари элкъвез кьилелай,
Ягълу емек гуда вичин гъилелай.
Алат тийиз жеда вилер гъуьлелай.
Гьикьван гуьрчег затӀ ятӀани мугьман кӀвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кӀвал!

Ксай чӀавуз чӀагай кӀвале мугьмандин,
Къеневай рикӀ хъиткьинда хьи душмандин,
Гьи къадардин гьал ятӀани. кӀубанди,
Пакад юкъуз аквадалди пашман кӀвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кӀвал!

Сажидиназ мугьманриз физ кӀан я хьи,
Эхзавайди азият зи чан я хьи.
Квез хьайиди са жуьредин ван я хьи,
За йиф тавур са хуьрени аман кӀвал?
Валлагь биллагь, эхир гьахъ я жуван кӀвал!

Салам алейк Гьасан стха,
Квез и чIаван хийирар хьуй.
Чи арада гьуьрмет хъсан,
Алакъадин шиирар хьуй!
Ван хьана заз квекай хъсан,
Ихтилатар, суьгьбетарни.
Регьимлувал авай инсан
Яз авайди гьуьрметарни.
Зун СтIалви шаир я са,
Сажидинан тIвар алай кас.
Шииратда магьир я са,
ТIимил-шимил кар алай кас.

УЬМУЬР КЪАЧУЗ ЖЕДАЧ МАСА
ЦIикьвед вацран гьар са йиса,
Аваз, ам чаз ятIан масан;
Уьмуьр къачуз тежез маса,
Дуьньядилай физва инсан.
КIантIа ярх хьухь, кIантIа кIвачел,
АлатIани уьмуьрди чун,
Ашукьариз гьар къуз вичел,
Гагь хъуьруьр, гагь ширзава чун.
Уьмуьрдиз вун девлетлу я,
КIантIа, вичиз кесиб жеда.
КIандатIа вун гьуьрметлу я,
Ажал са къуз несиб жеда.
ГьакI хьайила, чан инсанар,
Чун и Чилел мугьманар я.
Гьи касдик ква пис нукьсанар,
Гьабур, гьелбет, душманар я.
Талгьана хьиз куьлуь-шуьлуь,
Вавай жедай хатур ая.
Дустариз жув ийиз мили,
Душманриз жув гапур ая!
Лугьумир хьи, Сажидинан,
Валлагь, ажал агакьнава.
Уьмуьр гьикьван ятIан залан,
Хъсан ийиз алахънава!

=ДУСТАРИН БАХШАНДАР=
Замир Мегьамедов
ЧИ САЖИДИН ДАХ
Шииррин абур,
Культурадин нур,
Вун я чи дамах,
Чи Сажидин дах!
Ава ваз сабур,
Хач садан хатур.
Виридан даях,
Чи Сажидин дах!
Ийиз мили хъвер,
КIвачерик квай звер,
Къизгъин тир кIвалах,
Чи Сажидин дах!
Куьредив ви тIвар,
Хьанва барамбар.
Гьамиша уях,
Чи Сажидин дах!
Виридаз машгьур,
Куьредин абур,
Я эллерин бахт,
Чи Сажидин дах!
Кхьей гьар шиир,
Устад я магьир.
Къекъвез кIани рехъ,
Чи Садидин дах!
Вини СтIал.
Разият Таибова
ЧИ СТIАЛРИН ХВА САЖИДИН
Пуд СтIалар: Вини СтIал,
Юкьва ава Кьулан СтIал,
Берекатлу Агъа СтIал,
Чи СтIалрин хва Сажидин!
Гьар шегьерда, гьар районда,
Гьар са хуьре, гьар са къайда,
Кимерални рахаз жеда,
Чи СтIалрин хва Сажидин!
Сад Аллагьди багъиш авур,
Цава гъед хьиз нехиш авур,
Шад манияр алхиш авур,
Чи СтIалрин хва Сажидин!
Даим къелем авай гъиле,
Вун шаиррин ава кьиле.
Гьуьрмет авай хуьре-кIвале,
Чи СтIалрин хва Сажидин!
Тешкил авур «Куьред ярар»,
Ачух хьуй ваз бахтун варар.
Авачир ял ядай кьарар,
Чи СтIалрин хва Сажидин!
СтIал вахаз – руш Разият,
Акур чIавуз ви азият,
ЧIал теснифун я хасият,
Чи СтIалрин хва Сажидин!
Кьасумхуьр.
Гуьлмет Ярметов
САЖИДИНАЗ
РикІе хвена гъвечІи-чІехи,
Ви рикІ гьикьван ятІа михьи?
Мадни къелем хьурай хци,
Чи дамах шаир Сажидин.
Гьар келима, гьар са шиир,
Ийидай гьар садаз таъсир,
Квай инсанар са кІус тахсир,
Дуьз рекьел гъидай Сажидин.
Сулейманан тІвар мецеллай,
Алат тийир дуьз рекьелай,
Адан чIалар гьич рикІелай,
Фин тийир шаир Сажидин.
Дуьз тир рахун хьанвай адет,
РикІ ачух я, мезни шуьрбет.
Сулейманан багъдин девлет,
Артух ийир тар Сажидин.
Агъа СтІал-хуьр тир бине,
Адан ад на кьазва вине.
Чаз-жегьилриз я вун чешне,
Хатурлу инсан Сажидин.
Шииратдин вун сегьнеда,
Шад рахада, шад хъуьреда.
Лезгистанда, гьам Куьреда,
Виридаз кIан тир Сажидин!
Чуьхверхуьр.
ШАИР САЖИДИНАЗ
Сажидин дуст, вун ахварай аквазва,
Вун такурла, зи рикІ къене цІаразва.
Вун акурла, руьгь булутра акьазва,
ЦипицІ шараб чи суфрадал алаз хьуй!
Вун шаир я – лампади хьиз экв гузвай,
Халкьдин рикІе, са цук хьиз я вун кузвай.
На рикІериз бахтавар марф къурзава,
Рагъ хьиз чими ви шад хъуьруьн акьаз хьуй!
Зи азиз дуст, вун Куьредин билбил я.
Йисар физва, амма ви руьгь жегьил я.
Шииратдин багъда са къаш, са гуьл я.
Гьар межлисдал тамада хьиз рахаз хьуй!
Яргъал уьмуьр, бахтлу йисар хьурай ваз,
Халкьди шаир-чІехи тир тІвар гурай ваз.
Зун бахтлу я, шиирдаваз ви тIвар кьаз,
Вахъ гьамиша ярар-дустар галаз хьуй!
Назифа Юркъулиева
ЧИ ШАИРДИЗ
ЧІалан устад, Сажмдин дах,
Квел ийизва чна дамах.
Куьн шииррин деринвили,
Гьейранзава чи халкь вири.
Куьн акурла гуьгьуьл шад жез,
Мецел лугьур гафар фад къвез,
АкІ жеда хьи, хъуьтІуьн цикІиз,
Ракъин нурар акурди хьиз!
Жегьилриз дуьз рехъ къалуриз,
Кардин батІул, гьахъ къалуриз,
Хизандани тухуз хасдиз,
Шадвал гузва гьар са касдиз!
КІвачерик звер, сивикни хъвер,
Кваз хьурай ви гьар гьамиша!
Шииратдин багъдин бегьер,
На лугьузва: ша, дадмиша!
Ваз къимет гун кьуна хиве,
Гьатнава зун, валлагь, кІеве.
Тамамрайди и везифа,
Жегьил шаир я Назифа!
ЦІийи хуьруьн поселок
Бесхалум Гьажиева
ШАИР САЖИДИНАЗ
Экрандилай вун акурла,
Агъ рубашка перем алаз,
Шалбуз дагъ хьиз аквада вун,
Гъиле ручка-къелем аваз.
Аялринни рикІ ала вал,
Ктаб кІелиз аквадайла.
Гьар жуьредин нехишар тваз,
Ктабрихъ ви рахадайла.
Ви шиирар гужлубур хьуй,
Халкьдихъ галаз рахадайла.
Гьерекатар гурлубур хьуй,
Тик гуьнейра къекъведайла.
Сулеймана тІуб хкажна,
Сажидиназ гана эвер.
Тамамариз гайи буйругъ,
КуькІуьрнава нурлу гъетер.
Къекъвезва вун шумуд хуьре,
Ери-бине чирун патал.
Куьре Мелик мярекатди,
Туна чи кьил мадни вине.
Булахдин яд къайиди я,
Чай хъвадайвал чимиз кІандай.
Ви сивевай келимаяр,
Заз тухдалди лугьуз кІандай.
ГьикІ лагьайтІан лайихлу я,
Эй Сажидин, чІехи шаир.
Михьи рикІел къекъведа вун,
Гьар садаз баш ийиз шиир.
А ви кІвачин гел алачир,
Я дагъ амач, я багъ амач.
Сел хьиз физва къе ви уьмуьр,
Ваз ял ядай мажал амач.
Салам гуда вун акурла,
Ви гъил кьазвай гъвечІи, чІехи.
РикІ сагъ я ви, чанни зирек,
Амма са кІус кьил я рехи.
Салам гана хабар кьурла,
Чакай хабар кьада вуна.
Гьар инсандиз рикІин къеняй,
Гьуьрметлу яз тада на пай.
Гьи мярекат хьайитІани
Кьилин устІар я Сажидин!
Пуд булахдай ятар хъвазвай,
Чун ви дустар я, Сажидин!
Тарифуниз лайих я вун,
Дамах гвачир чІехи шаир.
ГъвечІидазни чІехидазни,
Чешне я вун гуьзгуь шаир.
Ви сивевай дилавар мез,
Мадни ачух хьуй, Сажидин.
ЧІехи, чІехи тІвар къачуна,
Мадни артух хьуй, Сажидин!
Зи патай ваз, азиз стха,
Саламдин чар я кІевелай.
Бесхалума -ширин ваха,
Алуддач ви тІвар рикІелай!
Гьа икІ тІимил тир гафарал,
ЧІал туькІуьрна тамам я хьи!
Бесхалуман патай, стха,
РикІин ширин салам я хьи!
Курхуьр.
Диана
САЖИДИН СТХАДИЗ
Вун Сулейманан бахчадин бегьер,
Гьар няниз экъечІ, гваз вацран эквер.
Секинар ийиз гьар садан рикер,
Гьич гаф авач ваз, шаир Сажидин.
Гьинал хьайитІани ава вун вине,
Галатун ерли кьазвач на хиве.
«Эдебиятдин ким» хьанвай бине,
Гьич гаф авач ваз, шаир Сажидин.
Вун хьтин ксар хьанайтІа, вири,
РикІевай мурад жедай зи дири.
Илгьамдин сирер хас я ваз ири,
Гьич гаф авач ваз, шаир Сажидин.
Сулеймана вав тунва чар-къелем,
Давамар хъийиз адан рехъ уьтквем.
Уьмуьрдин рекьер мадни хьуй мягькем.
Гьич гаф авач ваз, шаир Сажидин.
Женнетдин бахча безетмишна ваз,
Дуьньядин винел вал чан аламаз.
За кхьей чІалар багъишзава ваз,
Гьич гаф авач ваз, шаир Сажидин.
Питид хуьр
Шагьабудин Шабатов
САЖИДИНАЗ
Гатфарин рагъ аваз пеле,
КIулал кьунвай халкьдин шеле,
Са бязибур гьатда хъиле,
Акур чIавуз вун, Сажидин!
Вун устад тирвиляй чIалан,
Бязибуруз ятIа залан?
Татуй абур, акьал жалан,
Къапуд сивихъ ви, Сажидин!
Бегьерлуд яз на цазвай тум,
ГьикI алакьда, валай, залум?
Шииратдай акъудиз гум,
Гьазур я кьван, вун Сажидин!
КIватIал ийиз къадим тарих,
ГьикI ийин, лагь за ви синих?
Вун уьмуьрдихъ къе хьиз къаних,
Яз амукьрай дуст, Сажидин!
Шад я валди Шагь, Шалбуз дагъ,
Чи СтIалрин гъвечIи тир рагъ.
Вун эбеди амукьуй сагъ,
Чи илгьамдин нур, Сажидин!
Шагьабудин – шаир Макьа,
Ви дустаркай сад я мукьва.
Вун акун чи аваз юкьва,
Зи мурад я, чан Сажидин!
Шагьабудин Шабатов
ДУСТАР
Сажидина гъиле кьур кар,
Тамамарда тийиз инкар.
Адаз бес я кун тек са чIар,
Куьн дердидиз къведа, дустар.
Кагьул тахьун – аламат я,
Гъилел, сивел – саламат я.
Амалрин кIунтI – къиямат я,
Ам са гьахьтин кас я, дустар.
Я киш чидач, адаз базар,
Къекъуьникай туш ам бизар.
Дарман тир сагъ ийир азар,
Жерягьрин жерягь я, дустар.
Кьилел даим алукIна фес,
Регьятдаказ къачуз нефес,
Кьасумхуьрел саз яз гьевес,
Къвез, хъфида гьар къуз, дустар.
Сивел даим къугъвазвай хъвер,
Алай чка я ам мехъер.
ЯцIу гардан, гьяркьуь къуьнер,
Гьайиф, авач адахъ, дустар.
Эгер са кар кьуртIа гъиле,
Вуч затI ятIа чидач гьилле.
Акьул-камал авай кьиле,
Тай авачир кас я, дустар.
Авайвалди адан къилих,
КьатIана за, квачир синихъ,
КIвализ мугьман атун къанихъ,
Гьахьтин зурба кас я, дустар.
Сад-кьве амал кватIан кстах,
Чахъ галаз я даим уртах.
Бязибурухъ галаз алчах,
Адан ара жедач, дустар.
Шииррал ваъ, поэмадал,
АкьалтIариз жезвач зи чIал.
Сажидинан тIварцIихъ СтIал,
Гафар пара ава, дустар.
Дуьз гафар я, куьн захъ югъугъ,
Бехилбур, куьн яваш рахух.
Адахъ кьве гъил ава ачух,
РикI жумарт кас язва, дустар!
Назифа
НО НАЗОВИТЕ КТО ЖЕ ОН?
Стоит поэт передо мной,
Совсем седой, но молодой.
Такой простой, такой родной,
Быть может, знаете, кто он?
Как слово скажет, -он мудрец,
А что-то сделать, -он делец.
Коль песню спеть, то он певец,
Ковать железо – он кузнец.
Отца, коль нет, он твой отец,
А как танцует – молодец,
А если будет рисовать
Художник ининный, как сказать.
Он художник – как юнец,
А глаз отточен, как стрелец,
А если надо, -он борец,
Скажите, кто он, наконец?
В душе его горит огонь,
Дух Шарвили витает в нем.
Он и земной и неземной,
Но назовите, кто же он?!
Зовут его наш Сажидин,
Такой поэт у нас один.
Он может подвиг совершить,
Он может горы ворошить.
Пусть долог будет путь его,
Да будет вечным труд его.
Поэта счастье таково,
Пока живой ценить его!
Константин Молчанов
Спасибо, дорогой мой Сажидин!
Поэтов много. Ты такой - один!
Народа своего храни язык!
Пусть эхом гор звучит из твоих книг!!!
Добра Вам!
Мира, здоровья, счасть и добра!!

ДУЬЗ ТИР РЕКЬЯЙ
Алукьдалди хайи югъ зи, атана,
Зун иеси хьанвай ширин гафарин;
Аллагьдини и кIвалах фад кьатIана,
Заз йисакай вахт кьисметна гатфарин.

И шадвиляй яргъал вегьин тавуна,
КIанзава заз, лугьуз квезни аферин!
И кьадардин зи тарифар авуна,
Хкажна зун, кьакьанвилиз циферин.

Къуй амукьуй зун чи халкьдин арада,
Заз чил хуш я, гузвай недай берекат.
Зи халкьдиз гаф талгьун патал чарада,
Зи хиялрик ква мидаим гьерекат.

Сагърай вири, гьатта кIани, дакIанбур.
ВикIегь ксар бязибуруз хуш жедач.
Мукар ийиз кьуртIан тарар кьакьанбур,
Пехърекайни рикIиз кIани къуш жедач.

Сажидинни, куьн хьтин са инсан я,
РикIиз къени, рекьиз такIан, чилик физ.
Заз инсанар, гъетер хьтин масан я,
Зун вердишай, дуьз тир рекьяй, вилик физ!

МУРАД САД Я
КIантIа дагъ хьуй, кIантIа аран,
Мурад сад я гьар са таран.
Гьар са багъда битмиш хьана,
Гьар жуьредин емиш хьана,
Халкьдиз менфят гун чпикай!

Тарар ава гьар жуьредин,
Емиш жедай гьар бередин,
Гатфар чIавуз ахъагъиз цуьк,
Емиш тIуьрдан кефияр куьк,
Дадлу шире хъун чпикай!

Гьам багълар хьуй, гьамни тамар,
Гьам ич, чуьхвер, гьамни жумар,
Суфрайрал жен нез, чарайбур,
ХъуьтIуьн чIавуз нез, кьурайбур,
Дава-дарман хьун чпикай!

Мурадар жен чахъни, гьелбет,
Къелемрикай ийин суьгьбет.
Чун вири сад хьана алем,
Гьар сада са акIур къелем.
Менфятар чи гун гъиликай!

КАР АЛАЧ
Диде хьана, буба хьана, кар алач,
Кар алайди, кIан хьунухь я рикIивай.
Я чимивал, я къайи тир гар алач,
Амма ризкьи кIанзава чаз никIивай.

Веледарни бегьер тушни рикIерин?
Ам гьасилиз, гъил чIугвазва чандилай.
Къайгъу акваз чеб кьван къулай рекьерин,
Диде-бубад гъил къачузва чандилай.

Къуй чи велед фийрай бахтлу рекьеваз,
Къуй гьар садан кьилел чими рагъ хьурай!
Диде-буба, гьар са велед рикIеваз,
Къуй гьабурун далуйрихъ кьве дагъ хьурай!

Гьар са велед бахтлу хьунал вил алаз,
Рехи жезва диде-бубад чIарарни.
Чеб амай кьван гьар веледдал гъил алаз,
ТуькIуьрзава чеб кьван четин крарни.

Вирибурун рикI алаз шад мехъеррал,
Ийидайди, Лезгинкадин кьуьл жеда.
Багъманчийрин хьиз, хтулрин бегьердал,
Муштулухрал кьуьзуьбурун вил жеда.
Ацукьнава дустар - вахар,
На лугьун я вахи-вахар,
Агат тавун патал ахвар,
Ахъай ийиз лезги махар,
Вахт шаддаказ акъудзава,
Гвай хажалат къакъудзава!
Алатнава, регъвей чIахар,
Зегьмет чIугур, аш хьун патал,
Хажалатат лаш хьун патал.
Бестидизни подрукадиз,
ТIвар чир тахьай, са рушкадиз.

САМЫЙ НАРОДНЫЙ ИЗ ПОЭТОВ
О поэтах и поэзии написаны многие трактаты. Но по сей день исчерпывающего ответа на вопрос – что такое поэзия? кто такой поэт?
О поэтах и поэзии можем говорить только исходя из того, каким образом и почему те или иные строки воздействуют на человека, и как его душа откликается на эти откровения. Возможно, поэзия и есть откровение. А может, это состояние души, а поэт – образ жизни?
Поэзию, наверное, можно сравнить с золотодобычей: зачастую, чтобы получить какие-то миллиграммы золота, приходится намывать тонны породы. Исходя из этой аналогии, может, не зря лезгинские поэты, для обозначения понятий «поэзия», «поэт» использует слова «зария» и «зари», в основе которых персидское «зар» – золото?
Сегодня, в век Интернета, стихотворцев, переводчиков классиков появилось довольно много. Как видим из зачастую восторженных похвал, возносимых в адрес новых имен и их произведений, читателю нелегко ориентироваться в всё набирающем силу стиховом потоке и адекватно оценить качество стиха. Правильное понимание и толкование произведения, определение его истинной художественно-эстетической состоятельности – важный вопрос литературоведческой критики. О качестве поэзии может судить только подготовленный читатель. Ведь наличие умного, подготовленного читателя, равно как и объективной критики, необходимое условие для поступательного развития поэзии и литературы в целом.
Если поэту удается в своих произведениях отразить хотя бы каплю из океана культуры своего народа, то такая поэзия становится интересной и другим народам. Только индивидуальность мышления и неповторимость почерка отличает поэта от обыкновенного стихотворца.
Эти пространные размышления навеяны стихотворениями известного поэта, прозаика, эссеиста Сажидина Саидгасанова.
Неутомимый труженик, живой и эмоциональный поэт Сажидин Саидгасанов является автором десятка поэтических книг. Стихи его переведены на русский и другие языки, печатались в журналах «Крокодил», «Колобок», «Дошкольное воспитание», газете «Правда».
Свои поэтические полотна Сажидин пишет свободно, широкими мазками, с особым, свойственным только ему, колоритом (вероятно, сказывается художнические увлечения поэта).
Творчество Сажидина, как большого мастера, близко к народному фольклору. Об этом свидетельствуют его стихи в поэтических сборниках «Почему ты пришел не вчера?», «Колобок», «Чудеса», «Ожерелье преданий» и др. Поэт перекладывает народные сказки на язык поэзии для детей: это «Тётушка-Воробьиха», «Кто даст мне ответы?» и др.
Среди поэтических произведений Сажидина встречаются разные стихотворные жанры: сатира и юмор, сказки, любовная и гражданская лирика.
Мягкая и «не колючая» сатира, обнажающий пороки, не задевая их носителя, юмор Сажидина несут на себе печать особого отношения автора к окружающему миру, к миру человека. Многие сатирические и юмористические стихи поэта стали любимыми в народе песнями.
Сочность языка, образность и богатая афористика – вот отличительные особенности поэзии Сажидина Сидгасанова. Добрые, светлые, ненавязчивые произведения поэта настолько индивидуальны и самобытны, что невозможно их спутать с другими.
По тематике и стилистике, языку и форме многие произведения Сажидина созвучны с поэзией Сулеймана Стальского. Это и не удивительно: ведь Сажидин родился, вырос и становился в том же селе, что и Сулейман. Поэт ходит по тем же улицам, дышит тем же воздухом села Ага-Стал, метко названного Эффенди Капиевым «Поэтической Элладой».
Многие творческие лета истинно народному поэту Сажидину, чтобы радовал нас всё новыми произведениями.
Фейзудин Нагиев, извесный поэт, доктор пеогагических наук, ….

Sedaget Kerimova Действительно, Сажидин Саидгасанов - поэт из народа.

Обычно, Боги слышит зов людей, когда им через-чур трудно и не выносима, как сейчас, когда коронавирус, словно вор, врывается каждое государство, хотя миллион охраняют день и ночь, не признавая ни президентов, ни авторитетов, ни богатых, ни высокомерных жуликов. Бог их накажут, вместе с вирусом. Бог видит, кто за народ, кто за свой род и огород. Это я Вам говорю, простой лезгинский поэт, услышавший предание, якобы, когда немецкий фашисти приближались к границам Кавказа, проснувшись легендарный герой лезгинского народа ШАРВИЛИ кричал из-под земли: ЛЕЗГИНСКИЙ, МОЙ НАРОД! КОГДА ВАМ БУДУТ ТРУДНО, ПОДЫМИСЬ НА ВЫСОКУЮ ГОРУ "КЕЛЕЗ ХЕВ" И КРИЧИ ТРИЖДЫ: ШАРВИЛИ! ШАРВИЛИ! ШАРВИЛИ! И Я ПРИДУ ВАМ ПОМОЩЬ! - Действительно, наш народ, как лезгины и другие народы СССР победил над гитлеровской коричневой чумой. Не обязательно, чтобы Шарвили и другие народные герои прийти и сражаться со врагом. Они в свое время воевали и сейчас, и в любой час, вместе с БОГОМ-АЛЛАХОМ, заступники на стороне простого и безгрешного народа.
Фейзунин Нагъиев:

САМЫЙ НАРОДНЫЙ ИЗ ПОЭТОВ

=Гьам суваб ва гьамни жаваб яз=

Шаирдин буржарикай

Зи тарифар ийидайбурни ава, тариф ийиз рикIяй текъвезвайбурни. Са бязибур ава, зи яратмишунрикай, са галкIидай синих жагъуриз ва зун русвагь ийиз кIанзавайбурни. Им алай девирдин моддиз элкъвенва. Гьарда вичин тIем акакьда журналдикай, газетдикай менфят къачуз
Критикани герек я. Итимр рекьидайди ваъ, куьмек гудайди, эгер къалурдавайди гъалатI туькIуьрун ятIа. Зун абурукай рахадач, зун шаирдин буржарикай рахада.
Гьелбетда, тариф авун такIан садни жедайди туш. Тарифар авунай къвезвай жаваб, «Аллагь рази хьурай, - лугьун я. Амма, гьар са шаирдин буржи, «за рекьида, зун рекьида, - лугьуз гьакимрилай алат тийиз, жуьреба-жуьре рекьер жагъуриз, са никай ятIани, куьмекралди, еке тIварар къачун туш.
Гьар са шаир, эгер ам халисан шаир ятIа, ам Етим Эмина хьиз, халкьарин рикIера чка кьаз алахъна кIанда. Ахьтин эсерар туькIуьрна кIанда хьи, Абур халкьдин эсерриз элкъведайвал. Къелемдикай хкатзавай гьар са цIарцIихъ, мана-метдлеб авай, халкьдин рикIерикай яд хъванвайбур. Къе туькIуьрай эсердин иеси вун я, пакадал вил вегьена кIадач. Пакагьан югъни, халкь патал зегьмет чIугваз гун, им еке бахт я. Заз чидайвал, залайни хъсан гафар, чIалар лугьудай устадар чахъ тIимил авач. Зун ягъалмиш ятIа, заз тарсар гурай.
Аида Максимова
САЖИДИН БУБАДИЗ

Чаз руьгьдиз мукьва кас жагъурун- чIана,
Тапарар тапрак тир инсан гьар сана.
Гьар садаз къени бахт паюн я четин,
РикIера цIелхем тун четинд я, якъин -

Реббиди мумкинвал гуда гьакIана.
Ви гьар са ихтилат жезва зи рикIяй
Иви сад туштIани чи чанрик квай,
Яргъа яз аватIан, рехъ гьатна юкьва,
Алакьна чалай къе агатиз мукьва.

Зун хьана ваз хтул, вун хайи буба.
Вахъ галай ивирар - виридаз зурба,
Ви рикI къе гьазур я дуьня кьаз къужах.
Гафарин алемда са заргар тир булах,
Фагьумар цIалцIамриз, ширинриз чи чIал,
Гьакъикъат гьар патай гьакьарзава чал.
Вакъиф Муьшкуьрви

МУРАД-МЕТЛЕБ
Маса мурад авач рикIе,
ГьикI лугьуда аваз-аваз?
Кьаз алахъмир дуьнья меке,
Лугьузва за жува жуваз.

ГьакI ятIани кIан я рикIиз,
Алахьай цав, рагъ акуна.
Вил вегьена къуьлуьн никIиз,
Цуьк ахъайна, багъ акуна.

Аялрин шад хъуьруьнин ван,
Гьар са кIвале авай чIавуз;
Кар туькIуьриз гьарда жуван,
Тамаш ийин вили цавуз.

Гьар экуьнахъ алахьай цав
Заз Шагь-Шалбуз дагъ акурай!
Хъуьрез-хъуьрез рахаз кIанз зав,
ЭкъечIзавай рагъ акурай!

Сажидинан мурад-метлеб,
Халкьдихъ галаз шадвал хьун я.
Адалатдал гъидай мешреб,
Хатур, гьуьрмет, садвал хьун я!

ШАИРВИЛИН ПЕШЕДИ
Кьве гъиликай кьве къаравул къваларал,
Йифизни кваз, фейи чIавуз ахварал,
Ял ягъиз тан тийиз, рахаз чIаларал,
Мажал гузвач шаирвилин пешеди!

Гъил тIа хьана, кхьидай кьван чарарал,
Пешер хьана, цацар алай валарал,
Руьхъ экъична кьилин кьери чIарарал,
Ажал гузвач шаирвилин пешеди!

Компютерни жунгав хьана столдал,
Дуьнья тирвал къекъвез, алаз СтIалдал.
Рази тежез акъудай къад кIватIалдал,
КIвачел тазвач, шаирвилин пешеди!

Им бахт тяни, я тахьайтIа бедбахтвал?
Гьахълувилел гъалиб ийиз нагьахъвал.
Бахтлу ксар хьун, гвай ксар ахмакьвал,
Вичел кьазвач шаирвилин пешеди!

АкI хьайила, тахсиркарар чун ятIа?
Гьар са шиир, хиялрин са чIун ятIа?
Сажидинан чан, яваш къачун ятIа?
Санал тазвач шаирвилин пешеди!

ИКIНИ ЖЕДА КЬВАН
Къвайи селди тар ярхарда,
Чилиз фидалди.
ВацIу, вичин кIвалахарда,
Гьуьлуьз фидалди
Са рушари дамахарда,
Гъуьлуьз фидалди.
Бязибуру, вун тухарда,
КIвализ фидалди!
Садбуру ви тарифарда,
Пул герек чIавуз.
Садбуру вун арифарда,
Къул герек чIавуз.
Ятур гана, илифарда,
КIул герек чIавуз.
КутIун тийиз, зайифарда,
ЧIул герек чIавуз.
Ви рагъул яд алцифарда,
Гьуьрмет авун туш пис кIвалах,
Гваз хьайитIа.
Вак регъуьвал, вич яз булах,
Кваз хьайитIа.
Гуж я, адан хьана чIалахъ,
Хъваз хьайитIа.
Жув авамда, ийиз алахъ,
Кьаз хьайитIа.
Сажидин, квел аламат,
Хьана, ви кьил бизарда?
Кар туькIейди, саламат,
Акъваздач кьван базарда.
Сад, кьилел кьев гъидайла,
Гьатда лугьуз азарда.
КIанчни кьил тIа хьайила,
Жедай кас хьун дидпарда?
МЕЙЛАН ДУСТ
Инсанарни авазва чи арада,
Уьмуьр патал къачуз жедай чешне яз.
Вичикай гаф талгьун патал чарада,
Дамах гвачир, акьулвал аватIани дегьне яз.
Абурукай сад яз чида Мейлан дуст.
Вичин кIвалах ийида гаф алачиз,
Чин ачух яз рахада ам мецелди.
Кьарай къведач дустариз ам галачиз,
Къайи са гаф акъуд тийир къечелди.
Абурукай сад яз чида Мейлан дуст.
Гьина кIвалах авуртIани, галатдач.
Адахъ мукьуф ава карда зегьметдин.
Вичин буржи кьиле тухуз, гъалатIдач,
Къиметлувал чидай кас яз гьуьрметдин,
Абурукай сад яз чида Мейлан дуст.
КЬУЬЗУЬВИЛИЗ
Зи далудал хкаж жезва кьуьзуьвал,
АквазватIа, пурар ягъай шив хьтин.
Гьич хабарни кьун тавуна разивал,
ЧIулав чIарар авунва зи жив хьтин,
Аламатди тушни ибур кIвалахар,
МуркIадивай кьаз жедани булахар?
Сиве авай авунва зун сарарвай,
Ризкьиди дад тагун патал тIуьр чIавуз.
Къакъудиз кIанз зун уьмуьрдин ярарвай,
Зун ракъинал даим ашукь тир чIавуз.
Куьн туна зун гьиниз фида, яйлахар?
МуркIадивай кьаз жедани булахар?
За бушвилер ийизватIа, кагьал яз,
Къуй халкьари авурай зи дуванни!
Гьар межлисда тухузвачтIа, кьегьел яз,
Заз сеперар атана це жувани!
Дердийривди ацIанва зи кьулахар,
МуркIадивай кьаз жедани булахар?
Гьич са затIни тежезмайла жувавай,
Фу недайла, хийир тагуз, зиян яз;
Ахпа кIулаз хкаж жеда зи вавай,
Эхиратдиз физ гьазур яз, аян яз.
Гьеле кьенвач зи зиреквал, дамахар,
МуркIадивай кьаз жедани булахар?
Вун тамашиз акъвазмир зи яшариз,
Гьеле вишни хьанвач хьи, юкь акIажиз.
Цуьквер хьтин шиирар гуз рушариз,
Жегьил шаиррихъ гьазур я акъажиз!
Эй куьзуьвал, гьикI ийин вун чIалахъар?
МуркIадивай кьаз жедани булахар?
Зун Сажидин, шаир лезги миллетдин,
Чизвачни ваз тирди мажал авачир?
ХалкьнаватIан зун са кас яз адетдин,
Шаир я зун, рекьиз – ажал авачир.
Агатмир зав, ахъаймир заз ви махар,
МуркIадивай кьаз жедани булахар?
ЮБИЛЕЙ ВАЗ МУБАРАК
Къе Кьурагьа Кевсер вахан,
Юбилейдин сувар ава.
Лифрехъ хьтин, чеб кьве тахан,
Шад манийрин лувар ава.
Азиз, масан Кьурагь дагълар,
ТIебиатдал чан атурай.
Манийрал цуьк гъидай багълар,
Чаз Кевсеран ван атурай!
Чар булахар, земземдин цин,
Квз чи Кевсер акуначни?
Билбилдин хьиз ширин ванцин,
Экуьн сегьер акуначни?
Цуьк акъатай дагъдин чIурар,
Атирдин ни хуш ятIа квез?
Шабалатдин галай чIарар,
Кевсер гьикьван хуш ятIа квез?
Гьар межлисда кутадай кьил,
Ам Кьурагьин дамах я хьи.
Мани лугьуз, ийидай кьуьл,
Кевсеран сес булах я хьи.
Са Сажидин туш ашукь кас,
Ам кIанибур мадни ава.
Кьурагьжуван ятIани свас,
Кьуд уьлкведа адни ава!
КЬИСМЕТ ЛУГЬУР ЗАТI АВА
КIанивилер-жегьилвилин цуьквер я,
Гъиз, вугузвай муьгьуьббатдин гатфари.
КIанибурни ашукь хьанвай рикIер я,
Есир кьунвай ашкъи цIай тир гафари!
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Адахъ ширин ва туькьуьл кьве дад ава!
Кьисмет тахьай Эслиярни Керемар,
Садни кьвед туш, уьмуьр фейи сузадал.
Цуьквер гъана, бегьер тагъай къелемар,
Рази тушиз ама атай къазадал.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зун хьтинбур нече-шумуд сад ава!
Кьуна, акъуд тежер цаз хьиз якIавай,
Вун акурла, физва чиляй чилериз.
Заз дерт гана, эхиз тежер вакIавай,
Дуьнья тек са аквазвай ви вилерай.
Амма вучин, кььисмет лугьур затI ава,
Гьич садахъни тахьай адахъ ад ава!
Вун лиф хьана гьатна лекьрен къармахра,
Садакайни чара тахьай зун я, зун!
РикIик цIай кваз, кузвай къав тир чахмахра,
Белки ви къаст зун цIай кьуна кун я, кун!
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зи хура цIай къати ийир чад ава!
Гьар садахъ са жуьре ава кIанивал,
Вирибурун рикIер сад туш, цIай авай.
Жуваз вучин икьван ашукь хьайи вал?
Яр жагъанач, эверайла гьай авай.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Захъ мекьи кьуьд, вун кIанидахъ гад ава!
РикI авач захъ, катна цавуз, лув гана,
Я жигерни амач нефес къачудай.
Зур чан ама, кун паталди цIув гана,
Ваз вуч лугьун, чи муьгьуьббат кучудай?
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зун пашман тур вунни ви яр шад ава!
Сажидин, вун я жерягь хьанч, я фалчи,
Куьз кузва жув, цIалди хкахь тийидай?
Залум кьисмет кхьенвалда пелел чи,
ЧIал акъудиз женни мегер кьейидай?
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава!
Яшамишрай дустар универстетдин,
Чи чIехи вождь Ленин бубад тIвар алай!
Жегьилар кIватI ийиз гьар са миллетдин,
Хурал ромбар алай къизил зар алай!

ЦIИЙИВИЛЕР
Заз ван хьана, ахъайнва цIийи цех,
Кесиб халкьдиз гъери, ниси бул ийиз.
Мурцалайни хци ийиз, якIун твех,
Кьунаризни, чир хьанвалда, пул ийиз.
Чубандикай хпен ниси хкудиз.
КIан хьайила, жен тийидай кар авач,
ХупI амалдар хьанвачни чи инсанар.
Багъда гьич са емиш гъидай тар авач,
Африкадай гъиз, маса гуз бананар,
Девлетлуяр жезва, сад-масадав агудиз.
Интернетрай къарникъузар рекье тваз,
Посылкаяр ацIанвалда почтара.
Цайи чIавуз, экъечI тийиз, йикъе тваз,
ЗатIар къачуз, авачир чи патара,
Герек къвезмач фин Дербентдиз, Бакудиз.
Ажеб хъсан хьанвачни чи гьукумат?
КIантIа кIвалах ая, кIантIа, ялар я.
Гила амач са ханларин зулумат,
Къеце патан банкаризни пулар я,
КичIезватIа, ина квевай къакъудиз.
Са бязибур, банкурот жез, кIват хьана,
Элкъуьрзава дустагъарни кIвалериз.
Олигархар вири санал кIватI хьана,
Хажалатар багъиш ийиз эллериз,
Ялиз тежер пар язава далудиз.
Ажалдай фин, жагъин тийир са бахт я,
Агъзурралди рекьизва халкь ажалсуз.
Алай девир, ерли тахьай са вахт я.
Чпин крар туькIуьр ийиз, мажалсуз,
Ара авач, яб гудай ви къайгъудиз.
Сажидин, на вири лугьуз, авайвал,
И ихтияр, яраб ваз ни ганватIа?
Кьил хуьх, къванер аватдалди, цавай вал,
Эгер вунни, вири хьтин канватIан,
Гьалал тир фу элкъуьр мийир агъудиз,

ЖЕГЬЕННЕМДИН ЦIАЙ
Гатфар мукьа жезвай гуьзел арада,
Ни лугьудай аялар цIа чарада?
Девлетлуйри доллалар тваз харада,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Девлетлуяр артух жез югъ-чандивай,
Зегьметчи хьалкь ийизва хьи чандивай.
Ихьтин гужар ийиз тахьай хандивай,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Шадвал ийиз, къугъваз тухвай яалар,
Ни авунай икI кудатIа хиялар?
Диде, буба, кайи халу, халаяр,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Мус адалат хьура совет вахтарин?
Агал хьанван варар халкьдин бахтарин?
Девир хьанвай ягъиз, рекьиз ахтарин7
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Завай жеда давамриз и шиирар,
Бед хабаррив ацIанва чи эфирар.
Я Сад Аллагь, гьикI хьурай чи эхирар?
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Чпин тахсир вегьез гьар са чарадал,
Кавказдин тIвар хкизва мад арадал.
Чпи гьарам кIватIал ийиз харадал,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Намус вуч я чизмач бязи гьакимриз,
Чпи чIуриз, амайбуруз такимриз.
Жен тийизвай гьулданар мад лигимриз,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
ЦIа кузвайбур аялар я чан алай,
Тахсиркарар пелен кьерел къан алай.
Ихьтин уьмуьр йикь-шувандин ван алай,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
Сажидин, вун кисмир, гьарай цавариз!
Халкьар кьиникь элкъуьрзавай сувариз.
Кемеровдин тамаш кузвай къавариз!
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?
УМУДРИКАЙ
Умударни гъетер хьиз я цававай,
КIан хьуналди акакь тийир къакъудиз.
Шумудра, Аллагь, тIалабнай за вавай,
Тек са умуд кьванни кьилиз акъудиз.
Шумуд умуд ама цава гъетер хьиз,
Анжах йифиз куькIуьниз, къуз хкахьиз.
Зун акурла чуьнуьх жезва къветер хьиз,
Садбур катиз, садбур валак акахьиз.
Зун умудар амаз фида мукьвара,
ТуькIвеначтIан, шад я абур аваз хьун.
Са зун туш кьван авайди и накьвара,
Дуьз яни кьван вири бахтар жуваз хьун?
Умудри зун чIугваз хьана виликди,
ХьаначиртIа, белки закай къван жедай.
Хъсан крар ийиз таз зав гъиликди,
Япара зи муьгьуьббатдин ван жедай.
Умудлу хьун кутугнава инсандиз,
Умудсуз хьун кьейибуруз хас жеда.
Сажидин, на фагьум ая хъсандиз,
Умудлуди бахтавар са кас жеда.
ВИЛ ГАЛАМА, ВИЛ
Алатна фена са шумуд йисар,
РикIел алама вахтар чи жегьил.
Финни рикIелай уьмуьрдин тарсар?
ХьанватIани жув къужа хьиз агьил.
Ахварайни вун, вил галаз, такваз,
Алудзава за хажалат йифер.
РикI акъатзава, чIередал къугъваз,
Акур вахтунда сад садахъ лифер.
Вун мад са сефер шадвилив хъуьрез,
Ахкун хъувунихъ вил галама, вил.
Муьгьуьббатдикай вав рахаз серес,
Са декьикьадихъ вил галама, вил.
Вун, рикIе шикил туна, катнава,
Ядигар ягълух амаз ви гъилин.
Зун хажалатрин юкьва гьатнава,
МичIи тир йифиз, тама хьиз къалин.
Садра кьванни вун ахквадач жал мад,
Лугьузва рикIи рекьидай кьиляй.
Уьмуьрни кIамач бахтлу тир ва шад,
Рекьиз кIанзава кьисметдин хъиляй.
Вун мад са сефер шадвилив хъуьрез,
Ахкун хъувунихъ вил галама, вил.
Муьгьуьббатдиай вав рахаз серес,
Са декьикьадихъ вил галама, вил.
Дагъустандиз гъайи бахтар,
РикIел хвена кIанда вахтар:
Бухаридай Хас-Мегьамед,
Шейх Жамалдин, Къазимамед,
Къанни вад суз женгера мерд,
Имам Шамиль машгьур тир тIвар,
Дин-исламдин пак тир устIар,
Вини–Ярагъви Мухаммед!
Суна рушаз Лезгинцевадиз
Им зи патай шиир - жаваб:
Дуьнья барбатI хьайитIани,
Къуба, Хачмас, Худат, Къусар,
Душманривай кьейитIани,
Чпин кьилер хайитIани,
Чи Лезги халкь жедач кIусар!
Сад Аллагьди халкь авунвай,
Шарвилияр я Лезгияр!
Гайи бахтар гьакь тавунвай,
Лигим гьулдан ракь тавунвай,
Шарвилияр я Лезгияр!
Дуьнья абад, душман барбат!
Ийидайбур я Лезгияр!
Шад суварин къведа нубат,
Садвал патал эх са бубат,
Хъийидайбур я Лезгияр!

езги Газетдин коллективди ихьтин герек тир кар гъиле кьуна, давамарзаваз акурла, зи хиялдиз и жуьре шиирдин са шумуд цIар атана:
Хъсан кардиз къвезвайди,
Тек са гаф я: аферин.
Зегьмет чIугваз незвайди,
Къуьлуьн фу я, дад ширин.

Лезги Газетдин къена,
Гьар са лезги кIвал патал;
Дуьз ийизва кар куьне,
Зегьмет чIугваз, чIал патал.

Хъсан кар я, алач къал,
Агалкьунар мад хьурай.
Газетдикай, лезги чIал,
Лигимардай чад хьурай!

Сажидинан мурадни,
Сад я–чи халкь сад хьунухь.
Мукьва ийиз чарадни,
Чи гьар са югъ шад хьунухь!

=Са чIалай маса чIалаз элкъуьрун=
СМУГЛЯНКА - КАК-ТО УТРОМ НА РАССВЕТЕ
Как-то утром на рассвете
Заглянул в соседний сад.
Там смуглянка-молдаванка
Собирает виноград
Я краснею, я бледнею.
Захотелось вдруг сказать
'Станем над рекою
Зорьки летние встречатьI’
Припев
Раскудрявый клен зеленый, лист резной.
Я влюблённый и смущеный пред тобой.
Клен зеленый, да клен кудрявый.
Да раскудярвый. резной!
А смуглянка-молдаванка
Отвечала парню в лад:
'Партизанский молдаванский
Собираем мы отряд.
Утром рано партизаны
Дом покинули родной.
Ждет тебя дорога
К партизанам в лес густой"
Припев.
Раскудрявый клен зеленый, лист резной.
Здесь у клена мы расстанемся с тобой
Клен зеленый, да клен кудрявый.
Да раскудярвый. резной!
И смуглянка-молдаванка
По тропинке в лес ушла
В том обиду я увидел
Что с собой не позвала.
О смуглянке-молдаванке
Часто думал по ночам
Вдруг свою смуглянку
Я в отряде повстречал!
Припев.
Раскудрявый клен зеленый, лист резной.
Здравствуй парень, мой хороший, мой родной!
Клен зеленый, да клен кудрявый.
Да раскудярвый, резной!
КЪУМРАЛ РУШ – ГЬИКI ЯТIАНИ ПАКАМАХЪ ФАД
ГьикI ятIани пакамахъ фад,
Къуншид багъдиз ягъай вил;
Къумрал рушан – молдавжуван,
ЦипицI кIватIиз, квай кьве гъил.
Гагь яру, гагь атIуз рангар,
Кьве гаф лугьуз кIанз хвеши:
«ВацIал фена, гатун ярвр
Ийидани чна къарши,»
Припев:
Къацу гъвершин таран пеш, кьацIар нехишрин,
Зун вал ашукь, регъуьвал кваз, танишрин,
Къацу гъвершин, бурма тар гъвершин,
Нехишрин тар, бурма къайдадиз!
Къумрал руша – молдавжуван,
Жаваб гана гададиз:
Молдаванрин - партизанрин,
КIватIал ийзва кIеретI.
Экуьнахъ фад партизанар,
Туна хьиз, хайи кIвалер,
МичIи тама партизанрин,
Рекьел жеда, зи вилер.
Припев:
Къацу гъвершин таран пеш, кьацIар нехишрин,
Гъвершин тарак, жеда чун кьведни чара.
Къацу гъвершин, бурма тар гъвершин,
Нехишрин тар, бурма къайдадиз!
Молдавжуван къумрал тир руш,
Рехъ кьуна, тамуз фена.
Бейкеф тир ам, ша талгьана.
Агь къумрал руш-молдавжуван,
Йифди ахварай акваз:
И къумрал руш, кIеретIда, зал
Вил алаз, хьанвай акъваз.
Припев:
Къацу гъвершин таран пеш, кьацIар нехишрин,
Салам гана, мукьвадаз хьиз, алхишрин,
Къацу гъвершин, бурма тар гъвершин,
Нехишрин тар, бурма къайдадиз!
Урус чIалай элкъуьрайди Сажиднн
САД АПРЕЛДИЗ
Лугьуда: Сад апрелдиз куьн,
Гьич саданни чIалахъ жемир.
Сада вакай ийиз хъуьруьн,
Вун, а касдин къвалахъ жемир.
Вун – инсан яз, жемир руькуьн,
Я кIарасддин хъвалахъ жемир.
Зарафатар хьайитIан бул,
Квел хьайитIан, чIугвамир къул!
«КПУЛ ЯТАР» САНАТОРИЙ
Куьре пата дуьнья машгьур булахар,
Гьар булахдихъ вичиз хас тир дад ава!
Сад Аллагьди туькІуьрай хьиз кІвалахар,
Пуд СтІалдал гьар са себеб яд ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Хъуьтуьл гьава, чандиз дава – дарманар,
Беден лигим ийиз вердиш чад ава!
Гьар патахъай кьабул ийиз мугьманар,
Ина гьар суз зул, кьуьд, гатфар, гад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Пуд СтІалрин багълар гьар са емишдин,
ТІебатдин гуьзелвилин ад ава!
«Мевер» булах ятар къизил-гимишдин,
«Рычал-Суни» - виридак квай сад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!
Мугьманар шад кьабул ийиз гьуьрметдив,
СтІалвияр лугьуз-хъуьрез, шад ава!
Винизвал тир къадим лезги миллетдин,
Тарифардай булахар чахъ мад ава!
«Кпул-Ятар» санаторий тІвар алай,
Сагъламвилин кІвалер ава кар алай!

КЪАРАКЪУМДИЗ ГЬИКI АКЪАТНАЙ

Вичиз тамаш, тамаш ая бедендиз,
Са кIус амай, фена-хуьквез Уьзендиз.
РикI са гъуд кьван затI ятIани хуруда,
Рехи чIарар квазни такьаз чуруда,
Зи рикIи зун гваз къекъвезва кIанивал.

Жегьил вахтар армияда пудни зур,
Йиса къуллугъ ийизни тир зун гьазур.
Ватан хуьнуьх бурж тир гьар са эркекдан,
Гъил-кIвач сагъ тир, кар-кеспида зирекдан.
Са касдизни тушир и кар цIийивал.

Армиядай хтайла, зун элкъвена,
Са кар-кеспи жагъур ийиз къвекъвена.
Мурсал лугьуз са дуст аваз, ада заз
Ни хиялнай ихьтин кIвалах кьада заз?
Адахъ вичихъ авайтIани къенивал.

Къаракъумдин къанал тадиз экъуьнна,
Яд къведайвал ийизвалда гуьгъуьна,
Ша лугьузва Турменистан макандиз,
Вич кьве рекьин хьана кIанзни такIандиз,
Заз шад хьана, и жуьре ван хьайивал.

Фидай йикъал тIвар эцигна, чкани
Лагьана заз, зиз гьатдайвал якIани.
ФейитIа зун, Мурсал са кIус геж хьана,
Ам атайла, беден михьиз кьеж хьана,
РикIиз такIан пис муштулух гайивал.

Вичихъ галаз къвезвай дустар галачиз,
Фидай цIийи йикъални тIвар алачиз;
И сеферда багъиш ая лагьана,
Захъ галаз ам, сефилдаказ рахана,
Алахъна зал чириз рикIин къайивал.

За адавай адрес физвай шегьердин,
Кхьена хьиз, Ничка хуьруьн тегьердин,
Акьахна хьиз гьар жуьредин улакьра,
Гьатна рекье, бахт жагъуриз суракьра,
Бакудиз кьван фин хьана заз цIийивал.

Паромдаваз Касдин гьуьляй атIа кьил,
Красноводский, Маридиз кьван, туна гьуьл.
Поездаваз, йифен кьулаз Мирида,
ИвичIна зун, килигна зун вирида,
Чаяр хъвазва, афицанди гайивал.

Пакад юкъуз поселокдиз Ничкадин,
Ери-бине жагъурна и чкадин.
Сейфудинан къекъвез хьана, тIвар кьуна,
Амма ада меслятдин кар кьуна:
«Заз кIанзавач хъуьруьн ина вири вал.

Пеше гвачир кас амукьда гишила,
Ви кIвалахар мумкин я хьун хашила.
Марида фад курсар ава пешеяр,
Чир ийидай, цIурурдай хьиз шуьшеяр.
ТахьайтIа вун амукьда гьакI мекьила.»

Элкъвена зун мад Маридиз, бахтунай,
Училищдиз кьабулна зун, вахтунай
Тек пуд вацра кIелна курсар кIвалахдай,
Экскаваторщик хьана зун алахъдай,
Шад хьанай заз документни хьайила.

Са шумуд суз Къаракъумдин каналдал,
КIвалахна за, къати цIай куз, зи чандал.
Ятар гъана къумад гьамбар чуьллериз,
Бахтар гъана акун тавур вилериз,
Къумлухрал чан атана яд гъайивал.

Гъуд кьван рикIи къекъуьриз зун гьар сана,
Гьич тунач зун кар авачиз, ксана.
Зун фейи кьван гьисаб кьуртIа тIварар за,
Хкаж хьайи кьва гурарин кIарар за,
КичIезва заз, амукьиз жув регъуьла.

Къени тазвай залум рикIи секиндиз,
Буйругъар гуз алахъзава эркиндиз.
АмачтIани акьван яргъи йисарни,
Акъвазнавач, гьар юкъуз гуз тарсарни.
МуьтIуьгъ я зун, авач маса мумкинвал!
Нажмудин Шихнабиев
И шиир таржума авуна Туьркменистандин президентдиз ракъурайтIа ажеб жеда. Къуй чир хьуй, чпиз неинки шегьерар, гьакI къанаварни кваз туькIуьрайбур ЛЕЗГИЯР тирди.

ДАГЪЛАРИКАЙ РИВАЯТ

Дагъустанни вири хьтин уькве тир,
Гьар емишдин бегьер авай багъларин.
Адан девлет тежер кьадар еке тир,
Хиялдани авачир тIвар дагъларин.

Чи девлетра вилер авай душманар,
Нехирар хьиз чи маканра гьат хьана.
Чи шадвилер, халкь авуна пашманар,
Гьар женгина шумудни сад кьатI хьана!

Игитвилел кьейи гьар касдикай,
Кьил цавариз хкаж хьана, дагъ хьана!
Чи дидейри чIугур кьадар ясдикай,
Каспи гьуьлел лепеяр гуз, нвагъ хьана!

Шагьни Шалбуз, квез жемир хьи къванер хьиз,
Гьар игитдин беден гьулдан, ракь хьана.
Дагъдин вацIар, балкIанраллай кьенер хьиз,
Авахьзава, хкатзавай гьекь хьана.

Дагълар далу, дагълар я чи даяхар,
Гьар са душман терг ийидай женгина.
Ша, дагъларал хкаж ийин пайдахар!
Дагъустан чи тун патал гуьнгуьна!
ГАТФАР ХЬАНА

Кьуьд акъатна, къваз, цIараз жив,
Эхир хьи чаз гатфар хьана.
Хвалар, вирер ацIуриз цив,
Живерикай марфар хьана.

Мукьва хьунвай ракъинив чил,
Чил, цав чими жез эгечIна.
Гатфар хьунал фад алай вил,
Цава цифер шез эгечIна.

Хкаж хьана рагъ цаварал,
Цуьк ахъайна туму, тара.
Гьава атIуз луваралди,
Яру сувар гъана Яра!

Чка-чка лугьун-хъуьруьн,
Рагъ акурла, цифер цIараз.
Атирдин ни галай ширин,
Цуьквер бахшна гьар са тараз.

Къе цуьквер я, пака емиш,
ПIиниярни гьам хатрутар.
Рагъ къизилдин, варзни гимиш,
ЧIагай сусар я гьар са тар.

Агь чан гатфар, вахъ тир цIигел,
Къе-пака чаз гадни жеда.
Зегьмет чIугваз жемир энгел,
Берекат бул, шадни жеда.

ЯГЪЛУХ ГУМА - БАГЪИШАЙ

Кьисметдикай нарази туш са кIусни,
Вун зи гъиляй акъатнатIан лиф хьтин.
Вун вилериз аквазмачтIан са къузни,
Рагъ алай югъ мичIи ятIан йиф хьтин,
Ягълух гума на заз садра багъишай!

Дерт къати я, рикI катзава хурудай,
Зун кац акур ава кичIе кьиф хьтин.
Чун уьмуьрлух юлдашар я лугьудай,
Зун туна вун катна чилин циф хьтин.
Ягълух гума на заз садра багъишай!

Бурма чIулав чIарар, фидай чилелай,
Вилерикай карагзама киф хьтин.
СтIал-стIал накъвар къвез кьве вилелай,
АватIан зун шуьшед сиве къиф хьтин,
Ягълух гума на заз садра багъишай.
Нажмудин Шихнабиев
Ягълух рикIин винел къултухда тур, гьада кьванни ваз чими авурай.
УЬМУЬР ПАТАЛ ЖЕНГИНА

Уьмуьр патал женгина,
Авай рикIер къени я.
Дидедин чIал кьепIина,
Ам лай-лайдин мани я.

Диде, буба, дуст, мирес,
Гьикьван ширин гафар я?
Ажеб гафар я серес,
На лугьуда, гатфар я.

Къизилгуьллер чиг алай,
Ам билбилрин макан я.
Дидедин чIал рикI алай,
Ви дережа кьакьан я.

Рагъ экъечIда куькIуьнна,
Дуьньядин чин къени я.
Дидед чIалал луькIуьнна,
На лугьун ам мани я.

Лув гуз фида цавай къуш,
Мензил атІуз луварив.
Дидедин чIал пара хуш,
Гекъигзава суварив.
ЧИЗМАЧ ХЪСАН

Лезги чIалан никIера цаз къалгъанар,
Вуч затIар я чизвач ерли къажгъанар.
Диванарни акъатайла, бажгъанар,
Гъилив-кIвачив квахьнава чи кIвалерай.

Мобильныйрай ийиз жузун-качузун,
Модда гьатна хайи тир чIал ужузун.
Дидедин чIал чириз, квачиз гьич юзун,
Урус чIалал рахазва чи хъилерай.

Дахдиз – пахан, дидедизни мамаша,
Лугьузва къе шумудни са кIамаша.
Акван тийиз са аваран тамаша,
Я ниси, я кIвегь жагъизмач целерай.

Кентни село хьанва тIварар хуьрерин,
Жерягь гьинай жагъурин и хирерин?
Кьилел бармак алукI ийиз къуьрерин,
Жув аслан хьиз гьикI аквада вилерай?

Нисин хуьрек амач обед атана,
Йикъан пуд чIав акъуднава, гатана.
Сабагь, ахшам лугьуз гьар къуз датIана,
Экуьн хийир алатнава рикIелай.

Чувал, тапрак элкъуьрнава турбадиз,
Кьуршахар кьаз физни кIамач борбадиз.
Дуьз лугьур тIвар течиз ата бубадиз,
ЦIар илитIиз къекъвезвалда хуьрелай.

Ацукьиз чин тийиз кIвачер кучудна,
Чи адетар чан аламаз кучудна?
Булушкаяр метIерал кьван акъудна,
Культурнаяр хьанва шумуд, куьрелай?

Гьар садан тIвар кьаз жеч харчи гафарин,
Чка чизмач кьулантарцин, юрфарин.
Гуниярни тийиз акси марфарин,
Ажуз ксар хьанва гьатта къуьрелай.

Я Сажидин, бес хьурай ви гьараяр,
РикIел хкиз куьгьне карвансараяр.
Ша, къур кьванни тийин чна араяр,
Жув михьи кас яз къалурмир пIирелай! ЛЕЗГИ ЧІАЛ

Заманайрин атІуз яргъал мензилар,
Вун я дердер авурди чи кьезилар.
Дуьньядал халкь авурди чи несилар,
Сад-Аллагь, сад – вун я, азиз лезги чІал!

Аллагь-Сад я, Диде-Сад я, ЧІални-Сад,
Ватан-Сад я, тІварни-сад я, кІвални-сад.
Чи рикІерин хъверни-сад я, тІални-сад,
Вирт хьиз ширин затІ я мециз, лезги чІал!

Вун-чи рикІ я, вун-чи акьул, мез я чи.
Вун галачиз амай бахтар квез я чи?
Гьам межлисра, гьам женгера-сес я чи,
Галат тийир, гъалатІ тийир, лезги чІал!

Дидеди хьиз чун хайи чІал, хвейи чІал,
Гъалибвиляй гъалибвилихъ гъайи чІал,
Чун гьамиша буржлу я ваз, гужлу чІал,
Гьиссер дерин, сесер ширин, Лезги чІал!
ВИРИ ДИДЕЙРИЗ

Диде я чун туьретмишна, инсан яз,
Руьгь кутуна чак, ничхиррин лувар хьиз.
РикІин кІаник хьвена азиз, масан яз,
Чун хайи югъ кьиле тухвай сувар хьиз.

Гьикьван тариф авуртІани дидейриз,
Кумукьзава чун дидейрин буржуник.
Икрам ийир саягъ пак тир пІирериз,
Хкат тийир кумазма чун харжуник.

Дидедин тІвар багьа къашар гьарфарин,
Сад садалай масан хуш тир бахтар я.
Хайи вахтар: гад, зул, кьуьд ва гатфарин,
Дидейри чаз багъиш авур вахтар я.

Чахъ гьар садахъ са диде я авайди,
Сад Аллагь я, гьар садал чан гъайи кас.
Гьар са рекьяй кьурла вине авайди,
Диде я чун хана, нек гуз, хвейи кас!
ДИДЕДИН ЧІАЛ

Жуван дидед чІал дакІанди,
Лезги туш!
Жуван бубад кІвал дакІанди,
Лезги туш!

Жуван къамат таквадайди,
Гуьзуь туш!
Гьахъсуз, гьахъ яз къаладайди,
Гуьзгуь туш!

Зун лезги я, Лезгистан зи
Ватан я!
Зун лезги я, чІални кваз зи
Руьгь, Чан я!

Лагьай чІал туш маса чІалар
Заз хуш туш!
Я авачиз чанда ялар,
Зун буш туш!

Къуй гьар садаз дидедин чІал,
КІан хьурай!
ДакІан инсан дидедин чІал,
Къван хьурай!

Зун – Сажидин, лезги шаир,
Лезги я!
Къалурзавай халкьдин шикил,
Гуьзгуь я!

ТЕРБИЯДИКАЙ

Дишегьлидихъ гуьрчегвал жен гъетерин,
Итимдихъни итимвал жен итимдин.
Чуьллерани ширин ванер къветерин,
Ничхиррихъни жен хьи чпин гьакимвал.

Инсанрихъни гваз жен чпин инсанвал,
ЧIехи, гъвечIи чир жен, хатур, гьуьрметни.
Сада садаз ийиз чирин хъсанвал,
Ялни ягъиз чIугваз чирин зегьметни.

Ихьтин тарсар гудайбур тир виликди,
Гилан тарсар кукIунарни чухун я.
Алахънава девлет ийиз гъиликди,
Чпихъ галаз вири чилик тухун я.

Тербиядин гафни амач сивера,
Акьуллуяр кьазва авам ксарай.
Дуьз тир ксар тваз кIанзава кIевера,
Чпин патав кьазва тумакь яцарай.

КIамай кьван лагь, квазни кьазвач регъуьвал,
ЧIуру крар элкъуьрнава адетриз.
ЧизватIани чпиз чпин ягъивал,
ГьакI ятIани экъечIзава гьуьжетриз.

Эй Сад Аллагь, вакай куьмек герек я,
Дуьз тир рекьиз хкиз алахъ инсанар.
Эй, ахмакьар, куьн квел икьван зирек я?
Са вишекай, кьудкъадни цIуд нукьсанар.
ГЬИХЬТИН РУШ ТИР

Гьихьтин руш тир, на лугьуд ам хайид туш,
Хьанвай кас я Сад Аллагьдин кьадардал.
Вич кьван гуьзел дуьньядал мад хьайид туш,
Ам акурла, халкь мягьтел тир и кардал.

Кьакьан тир буй, къелем хьтин багъдавай,
Кьил такабур кьадай лацу гардалдил.
Суван цIегь хьиз зирек къекъвез дагъдавай,
Пехил тир ам лув гуз цава тарландал.

Гьихьтин руш тир, кифер физвай чилелай,
ЧIулав вилер муьгьуьббатдин гьакьекьар.
Ам акурла вири фидай рикIелай,
Адан вилик са затI тушир яракьар.

Къуьнер гьяркьуь, юкь шуькIуь тир закIалдин,
Къашар авай камаридин нур гудай.
Пел лацу тир, рацIамарни мукалдин,
Хъуькъвен кьилер яру цуьквер, чIур кудай.

Гьихьтин руш тир, акъатна зи кьисметдай,
Са яд касдиз уьмуьрлух яз лукI хьанва.
РикIяй акъуд тийиз за адан гьуьрметдай,
Гум галачиз кудай кьван зун цIукI хьанва.

Уьмуьрдин рагъ мукьва хьунвай акIиз кIанз,
Хъфизва зун, ам акунихъ вил галаз.
Гьихьтин руш тир, на лугьуда, кикIиз кIанз,
Къвезва залди чин маргъузар гъуьл галаз.

ПЕРИ БАХ

Кьуьд акъатна, я гатфар,
Ай Пери бах, Пери бах!
Тикрар ийин шад гафар,
Чан Пери бах, Пери бах!

Чуьл ацIанва цуькверив,
Ай Пери бах, Пери бах!
Шадвал гва чи рикIерив,
Чан Пери бах, Пери бах!

Ша, Яран цIай куькIуьриз,
Ай Пери бах, Пери бах!
Ша, чи крар туькIуьриз,
Чан Пери бах, Пери бах!

Припев:
Ай Пери бах, Пери бах!
Чан Пери бах, Пери бах!
Чан чи виртни гъери, бах,
Шад я чун вал вири, бах!

И кар сифте гъиле кьуна, майдандиз экъечIдайдаз и цуьквер!
ПЕРИЗАДА

Кьуьлер ая, чан жегьилар,
Ачух ая чи гуьгьуьлар.
Куьн шадвилихъ чи вил гала,
Перизада, вуч зил гала?

Перизада, Перизада,
Це лагьай свас я Шагьзада!
Перизада, Перизада,
Свас мубарак, я Чам гада!

Кьуьл ийизвай демин юкьвал,
Чи жегьилрин зур акутІун!
Свасни гада хьана мукьвал,
Абурув гвай нур акутІун!

Перизада, Перизада,
Це лагьай свас я Шагьзада!
Перизада, Перизада,
Свас мубарак, я Чам гада!

Лезги мехъер, туьнт тир кьуьлер,
Шадвал ая, азиз эллер!
Ша мугьманар, ша чи дустар,
Кьуьлер ийиз, лагь куьн тостар!

Перизада, Перизада,
Це лагьай свас я Шагьзада!
Перизада, Перизада,
Свас мубарак, я Чам гада!
ВУЧ ХЬАНВАТIА

Лугьумир хьи на зи рикIиз,
Вун хъел хьана, тIар жедай туш.
Рагъ акурла дагъда акIиз,
Хура рикIиз дар жедай туш.

Бес вуна шаз гайи гафар,
Абурукай гар хьанани?
Чи тIварарин сифте гьарфар,
Ранг алахьна, пар хьанани?

Вун заз такваз гьикьван вахт я?
Гила зун ви душман яни?
Вун зи бахт я, зун ви бахт я,
И кардал вун пашман яни?

АватIа, са вун ава, яр,
Яргъи кифер галай суна.
Зун чилелла, вун цава, яр,
Вуч себеб на кьисас кьуна?

Лугьумир хьи, вун такурла,
Эх тежедай кар жезвани?
Залай гъейри, масад кьурла,
Ваз адакай яр жезвани?

Экуь дуьнья квез ятIа лагь,
РикIиз кIани яр авачтIа.
Дагъдай экъечI жедач, валлагь,
Пеле акьаз гар авачтIа.

ЧIур хьана фий ихьтин дуьнья,
РикIиз кIани яр авачтIа.
Зи кIаниди анжах вун я,
Чир хьухь, кьиле гар авачтIа!

РикIел хуьквез жегьил вахтар,
Сажидин, вахъ вуч хьанватIа?
Ахъай хъийиз куьгьне дафтар,
Эхиз тежер гуж хьанватIа?
ЗУН ДАРИХ ТУШ

Зун дарих туш садрана зи ватандихъ,
Къужахдавай аял хьиз я дидедин.
Бахт аватIа, эгер гьар са инсандихъ,
Векил яз хьун буржи я чун бинедин.
Дагълари цав, таж хьиз кьуна, кьилел зи!
Зун уьтквем яз къекъвезва къе чилел зи!

Зун дарих туш, ава халкьдин арада,
Халкьдихъ галаз чIугвазва за зегьметар.
Лугьудайвал ийизвач гаф чарада,
Къазалмишиз алахънава гьуьрметар.
Гурлу лепе ала Касдин гьуьлел зи!
Зегьмет чIугваз гьазур я кьве гъилел зи!

Ватан туна, фенач пата-къерехдиз,
Диде, Ватан гьикI тада за сефил яз?
Ватанда зун къекъвезва шад, уяхдиз,
Дагъда авай чубанди хьиз кфил яз.
Ватандин нур, экв ала кьве вилел зи!
Чинал шад хъвер, гьекьни ала пелел зи!

Дарих жедай вахт авач заз Ватанда,
Жув хайи тир кьазва ада велед яз.
Яшамиш жез гьуьрмет авай хизанда,
Къекъвезва зун тарихчи хьиз, белед яз.
Руьгьдин бегьер ала таран са хилел зи!
Дарих жедай вахтни къвезвач рикIел зи!
ЧАН ДИДЕ

Сад Аллагьди гайи бахтар,
Уьмуьр я чаз гайи вахтар.
Гьар са велед емишдин тар,
Вун гьа таран багъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!

Мез кьилин вирт, камал дерин,
Авач валай касни ширин,
Чи сивик квай шад тир хъуьруьн,
Шагьни Шалбуз дагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир диде

Эй женнетдин багъдин анар,
Валди я чи гьар са гьунар
Рехи кифер-къизил чIунар,
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!.
АСИЯ
Сейфудинан хтулдиз
ТІавусар тир къушарикай
Гелхен хуьруьн рушарикай,
Цуькведавай яшарикай,
Хъсан руш я вун, Асия!
Припев:
Гьелелигда аял тир,
Дидед рикIин хиял тир,
Буба – Аскер кьегьел я,
Пуд йисан руш, Асия!
Акун гуьрчег, рахун ширин,
Чирвал жедай, акьул дерин,
Даим сивел алай хъуьруьн,
Сусан руш я вун, Асия!
Ийиз кІадай гьар са кІвалах,
Сив земземдин мелгьем булах,
Такур инсан жедач чІалахъ,
Инсан руш я вун, Асия!
СтІал шаир Сажидиназ,
Акурла, гуз тахьурай наз.
Жегьил яшда авай сусаз,
Масан руш я вун, Асия!
Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
I3 июля 20I9 г. ·
=Жуван жегьил вахтунда, муьгьуьббатдикай ихьтин цIарар кхьенай. Таб тавуна лугьун, а шиирдин цIарар, са гьи тафтарда ятIани кхьенваз, зи рикIелни аламачир. Алай девирдин бажарагълу композиторрикай сад тир, за хуьруьнжуван руш, общественный деятель, амай титулар виридаз чида, чун мукьвал-мукьвал суьгьбетар ийиз жезвай са дуьшуьшда, Маина Саидовна Абдулмуталибовади, вичин сивяй и цIараркай арадал атанвай мани лагьана. Гуьгъуьнилай ам са кIеретIди тамамарзава. Аллагьди гайитIа, за гьа манини эцигда.

МУЬГЬУЬББАТ

Зун валди шад хьана, гуьзел, пашманни.
Заз вун хьанай играми дуст, душманни.
РикIикай са ваз тир хабар, бейхабар
Зи рикIел на иляйна хьи пис къабар.

Тикрар:

Инсаф ая, са гаф ая, муьгьуьббат.
Фагьум-фикир гзаф ая, муьгьуьббат.
Акунани кIамач заз вун, вил гала.
РикIе дердер пара ама, гъил къала.
Яраб вун заз яр жедатIа? - Ваъ, жедач!-
Лугьумир, яр, ви рикIикай ракь жедач.

Белки кьисмет амачтIа чун сад жедай,
Вун патал физ тахьурай зун тек туна.
Вахт хьайитIа, рикI вун патал пад жедай,
Ви дакIарда лампа хьурай экв туна.

На зи кефи хана вакай, ширин я.
Ви багъда рагъ, амма зи багъ серин я.
Къуй вун кьванни бахтлу хьурай, зун туштIа.
Ваз зун дакIан ятIани за вун хушда.

СА ГАФАР Я

Сад Аллагьдин ирид цавар винелай,
Багъиш авур чIавуз вичин гъилелай;
Бахт аслу я анжах руьгьлувилелай,
Адаз кьуьд, гад, гатфар, зул – са гафар я!

Жегьил, агьил вахт бахтуниз чидайд туш,
Кьисмет тушир касдин кIвализ фидайд туш.
Ада вичел напакдан гаф гъидайд туш,
Адаз кесиб, девлет, пул – са гафар я!

Тек са кIвалах чида заз лап хъсандиз,
Кьисмет хьун кIан ятIа бахт ви хзандиз;
Гьуьрмет ийиз алахъ гьар са инсандиз,
Адаз ришвет, ятур, кIул – са гафар я!

Зун – бахт жагъай ксарикай сад хьана,
Халкьдиз къуллугъ авунал зун шад хьана.
Са чIавузни лугьумир геж, фад хьана,
Адаз гъейри печать, къул – са гафар я!
ЯБ ГУЗ ДАКIАН ХЬАЙИЛА

Гьажидин кIвал – далдам алачир мехъер хьиз авай. Къари, гададиз свас гъана, сенке гадани хьанвай. Инсандин уьмуьрни адетдин йикъаз ухшар авайди я. Садбурун уьмуьрдин йикъар, чIехи пай ракъар аваз, са бязибурун, чIимел варцар гзаф авайбур жеда. Вуч ийида? Чна хкягъзавайди туш хъсан в апис шартIар, яшамиш жедай чкаяр. Кьисметдал рази хьана кIанда.
Лугьуз жедач, Гьажидин уьмуьрни са акьван пис кьиле фена. ЯтIани, адавай вич бахтлубурукайни гьисабиз жезвачир. Атана яшлу хьайила, жувай акъакь тийизвай карда куьмек гана кIанзавайла, сефил чIавуз, са шадвал кутадай, жувахъ галаз са кьадар уьмуьр кьиле тухвай, хизан арадал гъайи, кIвалин берекат – къари рагьметдиз фена. Вири рикIелай алудна ада. ТIуьр фани кваз дад хугузмачир.
Жегьилар: гада, свас, аял кваз кьаз жедач, абур чпин дерди-балайрал машгъул тир. КIвале авай кьуьзуьбурукай, сусаз къари са акьван хуш туширтIани, и кIвалах, а кIвалах лугьуз, чандивай хьанвай. ЯтIани, сусаз вичи тавур хуьрек, вич кардал машгъул хьайила, аялдин кьеб эчIяйдади тир. Гьа са вахтунда, абуру чеб секинарни ийизвай: Яшар хьайила, рекьидай адет я. «Аллагьди гана, Аллагьди вахчуна».
Къарини амачир Гьажи, вичивай кIвал патал, маса кIвалахар тежезмаз, гадади, суса вуч кIвалахар ийизва? Вири дуьз ийизвани? Кими кIвалах акурла, мецелди, яб тагайла, са кIус ван хкажна, тикрар хъийиз, дуьз хъийиз куьмек гузвай. ИкI са кьадар вахтар фена.
Амма, вири вахтара, къужади гузвай таъкимар, ийизвай буйругъар гададин свас Бикедиз хуш къвезвачир. Гьикьван эхда? Винелди акъуд тийиз, гьикьван эхда? Хьанач Бикедивай арза тавуна:
-Межид, бес хьурай лагь ман, кьуьзуьдаз!
-Вуч хьанва?
-Вуч жеда кьван? ЛепIлепI къачуна, рахазва. Буюрмишзава. На лугьуда, зун накь къанвай свас я. Заз хуш текъвез акурла, гададин тIвар кьаз, «Я чан хва, агъа салаз цицIибар галай верч фенва. Ана авай помидор, афнадиз кIуфар яда, жува кьванни акъуд!- Ина вуч хьана? Чун аялар туш хьи. Кисна, вичин вилик атайди, нез ацукьрай. Бесрай, лагь адаз!
-Я дах. Вун кьуьзуь хьанва. Вуна вакай вучиз инжикли ийизваз. Вилик атайди нез ацукь. Чунни аялар туш эхир.
-ЗаланзаватIа, рахадач, чан хва. Жуван кьве тIуб алай чкадал кап эцигна, акъвазда.-
ИкI лагьайла, Межидазни шад хьана. Кьве йикъалай папа, буба себеб, зи чинар кудач. Низ кIан жеда кьван, секин кIвале къал хьана. Гьа икI са кьадар вахтар алатна. Са нянихъ, чуьлдиз ахъайнавай малкъарадикай вири хтана, ламарикай сад хтанач. Вуч ийида? КIвалевайбуруз, абур гьисабна, вири хтанва-хтанвач, чирдай мажал авач. Варцихъни къеняй тар вегьена, чеб кIвале, лугьуз-хъуьрез, нянин хуьрек тIуьнал вил алаз, къулал алай къажкъандай акъатзавай бугъадиз тамшиз, адак квай верч ругур ни атайла, нел гьар патахъ агъуриз, ни чIугвазвай. -
МичIини хьана, амма лам хтанач. Вч чара ийида Гьажиди? ЛагьайтIа, хъел къвезва, амма кIвализ жезвай зиян акурла, талгьана акъваз жезвач. Маса къайда жагъун тавур Гьажидин рикIел маса къайда атана. Акван, - лагьана ада, - абуру аннамиш хъванни ийидатIа. Ада, сифте кьиляй яваш сесинал, саймиш тавун ятIани чидач, ахпа, къуншийризни ван къведайвал, ламра хьиз ар яна.
Серкин япар алай хтулдиз ван атана. Адак хъвер акатна акурла, Бикеди хцивай хабар кьуна:
-Семед, вун квел хъуьрезва?!
-Я бах, квез ван къвезвачни?
Межидаз хъел атана,- ваз квен ван къвезва?
-Чи бубадикай лам хьанвай хьтинди я.
-Лал хьухь! – Ам вуч гаф я вуна лугьузвайди?!
-Я бах, хъсандиз яб акал. Бубади ламра хьиз гьарайзава.
Са кьве декьикьадилай гьабурун япарихъни, Гьажиди язавай ардин ван галукьна. Межидаз регъуь хьана. Гьикьван лагьайтIани, жагъай буба тир. Амма Бикедин, акIани ахъа сив, япарихъ фенвай:
-Дуьз гафар я папари лугьузвайбур, ажал агакьайла, кицIи шаламар недалда, кьуьзуьбурур гьайванри хьиз, гьарагъдалда.
-Бесрай ви гекъигунар! Хьарарикай жагъизвай гафар я ваз абур.
Са арадилай а патал алай кIваляй ван-сес къвез амукьнач. Гьар вуч лагьайтIани, уьмуьр вичин рехъ кьуна физвайди я. Къажгъандал акьалтай бугъади, кьил элягъайла, верч ругур чIал чиз, хкудна, тинидин кинияр вегьена. ХинкIарни тIуьна, руфунар дулу хьанвай жегьил хизан, йифен ширин ахвариз фена.
Экуьнахъ къарагъай Межидаз, гьаятдай акъуддайла, ламарикай сад авачиз акуна. Нянихъ хтай малкъара хъиягъайди свас Бике тир. Лугьудай чин аламачиз, пакаман фу недайла, ам хуьрек авай къабни гваз, бубадин кIвализ фена. Гьажидиз, хцин чиник квай серин акурвалди чир хьана, жузуна:
-Вуч хьана, чан хва? Ви чин, гьалчIай цав хьиз ава хьи?
-Накь ламарикай сад хтанвач. Ам Шагьан багъда, чакъалри кукIварнава.
-Кьуьзуь кьиляй сив харчини авун кутагнавач, я намуссузар, я саймазар, накь нянихъ ламарикай сад хтун тавурди акурла, за куьне кьатIидатIа акваз ламра хьиз арни ягъна, амма а кваляй атайди заз куьн хъуьруьнрин ванер я. Хъсан хьанани чIехида лагьай гафарикай хъел атайла, кьилел гьихьтин дуьшуьшар къвезватIа?
ЭЛЬМИРА

Багъада билбил рахаз ширин аваздал,
Къизил гуьллер хъуьрез хьана аяздал.
Ашкъидин дерт акъатзава даяздал,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Рагъ яни вун, варз яни вун, гъед яни?
Кард яни вун, лиф яни вун, къвед яни?
И дуьньядал ашукьбур чун кььвед яни?
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Уьмуьрдикай вацI хьана зи, сел хьана,
Гьар йикъакай мехъер хьана, мел хьана.
Хейлин рушар, вун себеб яз хъел хьана,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Лугьур гафар пара ава фикирда,
РикIин гьиссер гьакьзавач зи шиирда.
Эхир на зи рикI гъед хьана, куькIуьрда,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Жегьил шаир Сажидина кьасухдай,
ТуькІуьрнай и чІал ашкъидин язухдай.
Гуьзел суьрет акваз пекдин яйлухдай,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
I2
СА БЯЗИ ПАПАРИЗ

Кьилел алай хъархъун тарар атIана,
Серинрикай хкатда са бязибур.
ЧIараризни хине ягъиз датIана,
Жегьил папар хьиз аквада кьуьзуьбур!

ЛукIвиликай хкатай хьиз эхирдай,
Кьуьлер ийиз, ягъиз жеда манияр.
Хквен тирийр малар хьтин нехирдай,
Вун гьикьван фад катна закай, кIани яр?

Гзаф папар гъилер кьейи вахтуна,
Ясдин партал алаз, сефил къекъведа.
Са бязибур хкаж хьана тахтуна,
Кьуьзуь уьмуьр хъийиз жегьил гелкъведа.

Гъуьлер амач лугьуз, сура гьахь жедач,
Амай уьмуьр тухуй чпиз шаддаказ.
Къелем тирла ичин къене квак жедач.
Абур гьикьван акъвазда кьван саддаказ?

Сажидин, на къванер гьалчиз чарадал,
Де лагь, вучиз ваз регъуь туш, кьуьзуь яз?
Гатаз тамир, жув вегьена кьарадал,
И шиирдал къул чIугвамир, рази яз!
августа 20I9 г. ·
=БУБАДИ ЗАЗ ЛУГЬУДАЙ=

РИКIЕЛ ХЬАНАЧ
Лугьуда хьи, кьейи кал,
Тир некIедин, гъеридин.
Декьин патал, хуьдай чIал,
РикIел хьанач къаридин.

ЖЕГЬИЛ ЧIАВУЗ
Жегьил чIавуз авачир,
Акьул къвенни кьуьзуьдаз?
Ахмакьвиляй кIамачир,
Садни, вичел разидаз.

ДАИМ
Даим туп ядай кьиле
Жез, бубадин кавал туш.
Чарха акурла келле,
Лугьумир, ам завал туш.

ХЬАНАЧИРТIА
ХьаначиртIа, ахмакьар,
Акьуллуяр чир жедач.
АвуртIани кIвалахар,
Ахмакьрикай пIир жедач.

БЕЛЕД ХЬУЙ
Лугьумир хьи, гада, руш,
Анжах ферли велед хьуй.
Диде-буба чидай хуш,
Дуьз рехъ чидай белед хьуй.

КАР АЛАЧ
Акьул гунал кар алач,
ЯтIа, акьул кьадайди.
Дахай касдал – тIвар алач,
Акьуллу хьуй хадайди.

ЧЕНЕДАЛ
Сивяй акъатай агьар,
Алукьдайди ченедал.
Ван атанач, чан вахар,
ЛагьанатIан, шеледал.

КЪВЕДАЧАЛДА
Шехь тавунмаз, аялдиз,
Темпел, гьелле-мелледин;
Лугьуда хьи, хиялдиз
Къведачалда дидедин.

Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
I0 августа 20I9 г. ·
=Несигьатдин бейтер=

НЕСИГЬАТДИН БЕЙТЕР

КIанивилихъ ава вичин жуьреяр:
Сад – жуваз хьиз, жувни ярдиз кIани хьун.
ЦипицIар хьиз, авун патал мереяр,
ТIимил кар я, чIижер, виртIер, куьнуь хьун.

КIанибурун яд авахьдач арадай,
Эгер абур ятIа, Исли, Керемар.
Эгер сада масад кьуртIа, чарадай,
Кьел квачир цик, жеда ругур келемар.

КIанивилин къадир чидач виридаз,
Са кве ятIан, вил авайд туш кIанивал.
КIантIа, садаз, кIантIа, алад иридаз,
ЗатIни гьатдач, авачтIа вахъ къенивал.

Гагь сад кIан жез, гагь масада вил жеда,
Амукьда ам, бубад кIвалин кван хьана.
Сад кIанидаз, кIвал-югъ жеда, гъуьл жеда,
Муькуьдан тIвар – сур руш, - лугьуз, ван хьана.

Сад – кIанивал, садни ава кьисметар.
Муьгьуьббат хьун, хъсан я хуьз хьайитIа.
Девлетарни жеда, гьелбет, гьуьрметар,
Бегьердин ник кьведани гуьз хьайитIа.

Несигьатар - куьн патал я, жегьилар,
Бахтлубур жез кIанзаватIа рикIивай.
КIан ятIани багьа къашар, къизилар,
Яргъа жемир адалатдин рекьивай.

КIанивилер, жегьилвилин ярар я,
Хизан патал кIанда чими рагъ хьана.
Итимни паб – бегьер гъизвай тарар я,
Чарасузди, бахт я, чанар сагъ хьана!
ВИРИДАН КЬИЛ
Виридан кьил, кIватI хьана,
Авайла, са чантада;
Ахмакьдан кьил, гват хьана,
Гьатнавалда хатIада.

ЙИФ ГАЛАЙДИ
Йиф галайди гьар йикъахъ,
Алудмир куьн рикIелай.
БатIул ийиз, гьахъни гьахъ,
АлучIмир дуьз рекьелай.

КЪУНИ - КЪУНШИ
Къуни-къунши, хуьрни кIвал,
Сад – масадаз герек я.
Циф алачиз, цавай къвал
Къун, ахмакьрин хуьрек я.

ЯБ ГУННИ
Рахазвайдаз, яб гунни,
Акьуллу са лишан я.
Риб герекдав, раб гунни,
Сенжефил туш, явшан я.

АГЬ АВУНА
Агь авуна чарадаз,
Амма вичихъ галукьна.
Вилик физвай арада,
Кьарад кьулал алукьна.

ХКАЖ ХЬАЙИТIАН
Дагъдиз хкаж хьайитIан,
ТIуб кягъ жедач цаварик.
Гьикьван тIуьн-хъун гайитIан,
Гьар къуз жедач суварик.

ЗАЗ ВУЧИЗ ИКЬВАН

Дуьньяда рушар, яруни цIару.
Хъуькъвер галайбур пара авалда.
Келле балкIандин ягъай хьиз кIуру,
Ярдихъ къекъвез, зун гара авалда.
Вакай женнетдин пак къуш хьанатIа?
Заз вучиз икьван вун хуш хьанатIа?

Йиф – текъвез ахвар, вахъ цава къекъвез,
На куькIуьрай цIай, хура авалда.
Дагъдин марал хьиз, вун гъилив текъвез,
Валай гуьрчегбур пара авалда.
Заз кьисметнавай вун руш хьанатIа?
Заз вучиз икьван вун хуш хьанатIа?

Экуьнахъ гьеле экъечIнавач рагъ,
Вун емиш хьана, тара авалда.
Куьз чи арада гьатнаватIа дагъ?
Чун такIан уьзуькъара авалда.
Вун такур чIавуз, рикI буш хьанатIа?
Заз вучиз икьван вун хуш хьанатIа?

Писателрин съездда ( Поэмадай чIук )
II ИЮНЯ 20I9 В 2I:09
Сулейманаз меркез Москов шегьердай
Съезддиз ша! — чар атана, эвердай.
Яргъал рекьиз, чи бубайри лугьурвал,
Сулеймана акваз хьана гьазурвал.

Ам сеъезддиз тефин патал зегьметар
ЧIугурбурни авай, ийиз туьгьметар.
“Куьгьне чухва, хипен бармак, шаламар
Алаз акур, хъуьреда чал аламар”.

Вири гафар кьулухъ хьана, Сулейман,
Московдиз физ гьазур хьанва, яз мугьман.
Ракьун рекье гьалтна адал дустарни¬,
ЦIададай тир шииррин мерд устIарни.

Садаз-садан чIал чидачтIан рахадай,
Шаирар тир фад гъавурда акьадай;
Урусатдин яргъал тир рехъ атIана.
Горькийд патав чи Сулейман атана.

“Ажеб хьана чун кьведни са яшарин
Ксар хьана, зун шаир яз маршарин.
Чи кьведанни фикир, хиял сад хьана,¬
Максум Горьки акунал зун шад хьанଔ.

Коллонный зал патарилай атанвай
Шаирривни писателрив ацIанвай.
Президиум, съезд кIватIай векилар,
Горькийдинни Сталинан шикилар.

Тамашайла Сталинан шикилдиз,
Шад хиялар къвез эгечIна фикирдиз.
Сулеймана, гьар са кIвалах кьатIана,
Гъиле-гъилди инал шиир атIана.

Доклад кIелдай, чараризни гъил ягъиз,
Максим Горький, ара-ара вил ягъиз,
Сулейманаз тамашзавай кисзаваз,
Акуна ам, са вуч ятIан гьиссзаваз.

Са арада, аватай хьиз ахварай,
Сулейманахъ амукьнач мад къвез кьарай.
Адаз, вичиз гаф гайиди ван хьана,
Трибунадихъ камар къачуз кIан хьана.

Путар галай саягъ кIвачер залан тир,
Вич яшариз итим тиртIан кьулан тир,
ГьакI ятIани, рикIи вилик чIугуна,
Горький вичиз тамашзаваз акуна.

“Зун съезддал туьрк чIалалди рахазва,
Айиб мийир, багъиш ая, — лагьана,
КIан яз, Ленин, Сталинни акуна,
Атайла зун, Горькиди зи гъил кьуна…”

Сулейманан чIаларин ван хьайибур,
Залда тIимил авачир кIан хьайибур.
Совет власть — халкьдиз гайи азадвал,
Эвер гузвай хуьз бейтералд, чи садвал.

Коллонный зал шад капари зурзурна,
Сулейманаз Горькийди тIвар гьазурна¬.
Авай кьван халкь шумудни са вишералд
Сулейманаз яб гуз, алай кIвачерал.

Горький экъечI авур чIавуз эхирдай,
Речь рахана, гьар са рикIиз таъсирдай:
“Заз кьуьзуь кас, президумда ацукьна,
Мурмур ийиз акур зун гьакI амукьна.

Писателрин атана чи съезддал,
Сулеймана, лугьун патал гьевесдал,
Ам майдандиз викIегь яз икI атайла,
Шад хьана заз, гьар са гаф дуьз рахайла.

Ахпа ада — Гомера къад виш йисан
Вичин чIалар кIел авуна лап хъсан!
За минетда жавагьирар куьн патал!
Теснифзавай ксар куьне хуьн патал!”

Зал мад кIвачел вири сад хьиз къарагъна,
“Сагърай Сулейман!” — лугьуз хьана, гьарагъна.
Сулейманан билбилдин ван хьайибур,
Адав рахаз кIанз, къекъвезвай вирибур.

Амма ада, дегиш тийиз къекъуьнар,
Алахънавай ийиз кIанз вич секинар.
Тарифри кьил квадар тавур Сулейман
Гьар са касдин ам акун тир эрзиман.

Сулейман вич амаз Москов шегьерда,
Дагъустанда шадвал авай тегьерда,
Азиз кас хьиз, къарши авун паталди,
Цуькверни гваз, вилив хуьзвай кIватIалди.

Кьасумхуьрел, терсепулдин майдандал,
Пионеррин галстукар гарданда.
Шад хабар гваз агакьайла эллерал,
СтIал Сулейман хкажна гъилерал!
ЖЕГЬЕННЕМДИН ЦIАЙ

Гатфар мукьа жезвай гуьзел арада,
Ни лугьудай аялар цIа чарада?
Девлетлуйри доллалар тваз харада,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Девлетлуяр артух жез югъ-чандивай,
Зегьметчи хьалкь ийизва хьи чандивай.
Ихьтин гужар ийиз тахьай хандивай,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Шадвал ийиз, къугъваз тухвай яалар,
Ни авунай икI кудатIа хиялар?
Диде, буба, кайи халу, халаяр,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Мус адалат хьура совет вахтарин?
Агал хьанван варар халкьдин бахтарин?
Девир хьанвай ягъиз, рекьиз ахтарин7
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Завай жеда давамриз и шиирар,
Бед хабаррив ацIанва чи эфирар.
Я Сад Аллагь, гьикI хьурай чи эхирар?
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Чпин тахсир вегьез гьар са чарадал,
Кавказдин тIвар хкизва мад арадал.
Чпи гьарам кIватIал ийиз харадал,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Намус вуч я чизмач бязи гьакимриз,
Чпи чIуриз, амайбуруз такимриз.
Жен тийизвай гьулданар мад лигимриз,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

ЦIа кузвайбур аялар я чан алай,
Тахсиркарар пелен кьерел къан алай.
Ихьтин уьмуьр йикь-шувандин ван алай,
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

Сажидин, вун кисмир, гьарай цавариз!
Халкьар кьиникь элкъуьрзавай сувариз.
Кемеровдин тамаш кузвай къавариз!
Жегьеннемдин цIай яни им, я эллер?

ГАТФАР ХЬАНА
Кьуьд акъатна, къваз, цIараз жив,
Эхир хьи чаз гатфар хьана.
Хвалар, вирер ацIуриз цив,
Живерикай марфар хьана.
Мукьва хьунвай ракъинив чил,
Чил, цав чими жез эгечIна.
Гатфар хьунал фад алай вил,
Цава цифер шез эгечIна.
Хкаж хьана рагъ цаварал,
Цуьк ахъайна туму, тара.
Гьава атIуз луваралди,
Яру сувар гъана Яра!
Чка-чка лугьун-хъуьруьн,
Рагъ акурла, цифер цIараз.
Атирдин ни галай ширин,
Цуьквер бахшна гьар са тараз.
Къе цуьквер я, пака емиш,
ПIиниярни гьам хатрутар.
Рагъ къизилдин, варзни гимиш,
ЧIагай сусар я гьар са тар.
Агь чан гатфар, вахъ тир цIигел,
Къе-пака чаз гадни жеда.
Зегьмет чIугваз жемир энгел,
Берекат бул, шадни жеда.
Гатуз чуьллер гьар са ризкьи,
Куьтягь тежер кIватI авуна.
Куьн зегьметдиз гуда гьакъи,
Гьар са кIвалах фад авуна.
Гатухъ галаз гьуьжетда зул,
Емиш, майва артух ийиз.
Гьар а нямет кIватIалда бул,
ЧIем, фиринек, къатух ийиз.
Мус кIантIани атурай кьуьд,
Чун хъуьтIеркай кичIебур туш.
Чи гъилева гьар хъуьтIуьн туьд,
Чаз живеркай кичIебур туш.
Чахъ зегьметда лигим авур,
Гьулданар тир чанар ава.
Гьар садакай гьаким авур,
Адалатлу гьунар ава!

 

 

ВАХТ – СА ЗАТI Я
Вахт – са затI я, жен тийидай акъвазар,
Алцум ийиз жедай анжах ракъинал.
Гьар вахтунихъ ава вичин авазар,
Кьил акъудиз тежер, кIвачи къекъуьнал.
Къе акурди, пака ийиз дегишар,
Вахтуни чун хкажзава юкьвал кьван.
БалкIан хьиз ам, жедач кьуна, вердишар,
На гьалда ам, яхцIурни цIуд йисал кьван.
Ахпа ада, муьтIуьгъарда вун вичиз,
КIандачтIани ваз и кардал рази жез.
Сив буш жеда, сарар, сухвар амачиз,
Къуватдиз-буш, чIарар-рехи, кьуьзуь жез.
Вахт – са затI хьиз такур эвел кьилерай,
Гьар декьикьа акъвазда ваз къизилдай.
ЧIугур кефер хкин хъийиз вилерай,
Яваш-яваш вегьеда вун гуьгьуьлдай.
Вахт – са затI я, шив хьиз авай юргъада,
Вири вичиз муьтIуьгъарда, тамашиз.
Вахт – вахъ галаз, аялдив хьиз къугъвада,
Вавай къугъваз жедач, къуват амачиз.
Чаз, гьар садаз кьисметнавай вахт ава,
ТIимил, гзаф, къачуз тежер, пул гана.
Садбуруз – виш йис аквадай бахт ава,
Садаз – ятур, сад бейкефда, кIул гана.
ТIимил, гзаф лугьудачир, за, вахт, ваз,
АлакьнайтIа, тухуз кIани саягъда.
Икрамдай за, юкь агъузна хьиз, бахт, ваз,
Илгьамдин цIай-экв хьанайтIа, чирагъда.
Эй, Сажидин, тIалабунриз гаф аваф,
Рази хьайид авач гайи бахтунал.
Вахт, гъуьр хьтин, яна, михьдай, саф авач,
Кисна, акъваз, жуваз гайи вахтунал!

ЧIАЛАРБАНРИН КТАБАР
Гьарда вичиз кIандай саягъ,
Акъудзава ктабар.
КIелдай чIавуз, садбур начагъ,
Садбур жезва татабар!
Им вуч тIвал я, дарман течир,
Начагъвал фад сагъардай.
Ихтиярдин фарман течир,
Акъудзавай тагъардай.
ЧIал – къаришма, цIийи гафар,
Вичи-вичиз туькIуьрай.
Мелен кьулал - мечед афар,
ТIуьртIа, кIелна, декьирай!
Редактор – вич, корректор вич,
Рецензентни вич хьана.
ЧIалар кIелдай лекторни вич,
Яб гудайбур гьич хьана.
Ктабхана – пул гайидаз,
Карвансара, кIару я.
Ятур туна, кIул гайидаз,
Къумлух чуьл хьиз кьуру я.
Манидарар, чIаларбанар,
Нехир хьанва данайрин.
Гатаз, кIелиз таз, дабанар,
Эхир хьанва балайрин.
Гьукуматди квазни кьазвач,
Низ кIан ятIа, гьакI кхьихь.
Я дуьз лугьуз тазни кьазвач,
Хеб кхьимир, вак кхьихь!
Я Сад Аллагь, вакай чара,
Инал эхир эцигиз.
ЧIаларбанар жезва пара,
Вилик чехир эцигиз.
Сажидиназ хъелни къвезва,
КIелиз бязи ктабар.
Са-садбуруз шелни къвезва,
Ийиз тежез ихтибар!
ВАХТ – СА ЗАТI Я
Вахт – са затI я, жен тийидай акъвазар,
Алцум ийиз жедай анжах ракъинал.
Гьар вахтунихъ ава вичин авазар,
Кьил акъудиз тежер, кIвачи къекъуьнал.
Къе акурди, пака ийиз дегишар,
Вахтуни чун хкажзава юкьвал кьван.
БалкIан хьиз ам, жедач кьуна, вердишар,
На гьалда ам, яхцIурни цIуд йисал кьван.
Ахпа ада, муьтIуьгъарда вун вичиз,
КIандачтIани ваз и кардал рази жез.
Сив буш жеда, сарар, сухвар амачиз,
Къуватдиз-буш, чIарар-рехи, кьуьзуь жез.
Вахт – са затI хьиз такур эвел кьилерай,
Гьар декьикьа акъвазда ваз къизилдай.
ЧIугур кефер хкин хъийиз вилерай,
Яваш-яваш вегьеда вун гуьгьуьлдай.
Вахт – са затI я, шив хьиз авай юргъада,
Вири вичиз муьтIуьгъарда, тамашиз.
Вахт – вахъ галаз, аялдив хьиз къугъвада,
Вавай къугъваз жедач, къуват амачиз.
Чаз, гьар садаз кьисметнавай вахт ава,
ТIимил, гзаф, къачуз тежер, пул гана.
Садбуруз – виш йис аквадай бахт ава,
Садаз – ятур, сад бейкефда, кIул гана.
ТIимил, гзаф лугьудачир, за, вахт, ваз,
АлакьнайтIа, тухуз кIани саягъда.
Икрамдай за, юкь агъузна хьиз, бахт, ваз,
Илгьамдин цIай-экв хьанайтIа, чирагъда.
Эй, Сажидин, тIалабунриз гаф аваф,
Рази хьайид авач гайи бахтунал.
Вахт, гъуьр хьтин, яна, михьдай, саф авач,
Кисна, акъваз, жуваз гайи вахтунал!
ГУЬЗЕЛ
Гуьзелрин гуьзел,
Жегьилрин жегьил,
Дамахдиз эфзел,
Гъилер тир кьизил.
РикIиз кIани эл,
Гьам мехъерни мел;
Гьахьтин са хтул,
Ава захъ, дустар.
Акьулдиз дерин,
Мециз тир ширин,
Гафунин устIар.
Варидаз хъсан,
Виридаз масан,
Аида я тIвар!

Аидадин шиирарни,
Гьа вич хьтин гуьрчегбур я,
Гьар са цIарцIин эхирарни,
Шикиларни керчекбур я.

ХТУЛ Я
Лугьуда хьи, рикIяй-рикIиз рехъ аваз,
Чир хьайи кас, ам мукьвади, хтул я!
Акуна заз, и мисалдихъ гьахъ аваз,
Зун паталди ам девлет я, акьул я!

САМИРА
Аидадиз бахш яз.
Ахцегь шегьер, Къурукалар Самурдин,
Маканар я гьуьрметдинни, хатурдин.
Гьам атирдин, ирид жуьре тир нурдин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
Гаф авач ви буй-бухахдиз шумалдин,
Сив уймах я, пIузар яру чумалдин,
Чирвал дерин, гьар са хъсан амалдин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
Бине хуьруьн, дамах меркез шегьердин,
Иер руш заз акур туш и тегьердин,
Чиг аламай фад экуьнин сегьердин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
КIелна, устад хьухь са хъсан кIвалахдин,
Вири шартIар авай бике дамахдин,
Гуьлчемен тир Абуземзем булахдин,
Вун цуькверин кIунчI руш ятIа, Самира?
ВУЖ ЯТIА?
Хтул Аидадиз бахш яз!
Бегьердин тар алаз къвалал,
Малаикар, женнет гьалал,
Акун гьикьван чаз хуш ятIа?
Вири эллер гъанвай чIалал,
Патав гвайди ни руш ятIа?
Лацу чинал чIулав вилер,
Цавуз лув гуз гьазур гъилер,
Ам женнетдин пак къуш ятIа?
РацIам мукал, таза цIвелер,
Патав гвайди ни руш ятIа?
Жуван кефи хьана зайиф,
Ам мукьувай такур гьайиф.
И аламат лагь вуч ятIа?
Ислягьвилин лацу тир лиф,
Патав гвайди ни руш ятIа?
Сажидин, на мийил хиял,
Нид ятIа чир ийиз аял.
Белки лугьун ам вуж ятIа.
Лугьуда ваз, са кIус ягъ ял,
Патав гвайди ни руш ятIа?

Де лагь, тариф, гьикI акъвазда, тувуна,
Гъетер акваз цавун кьакьан тавуна.
Хъуьрез-хъуьрез акъвазнавай, эквер гуз,
Дуьньяни кваз ишигълаван авуна!
ЧИДАЧ ЗАЗ
Аида сусаз бахш яз.
Тарал хьайи пIини ятIа, чидач заз,
Ширин ванцин мани ятIа, чидач заз.
Вич, чан алай нини ятIа, чидач заз,
Гьахьтин гуьзел са свас ава Ахцегьа!
Бегьер гъидай цуьквер ятIа, чидач заз,
Зуьгьре гъетрен эквер ятIа, чидач заз,
Ам вирт яни, шекер ятIа, чидач заз,
Гьахьтин эфзел са свас ава Ахцегье!
Абу Земзем булах ятIа, чидач заз,
Цуьквер авай яйлах ятIа, чидач заз.
ВиртIедик квай мумлах ятIа, чидач заз,
Гьагьтин гъезел са свас ава Ахцегьа!
Сажидин, вун шаир ятIа, чидач заз,
Девлетлу ва факъир ятIа, чидач заз.
Вун гафагьир магьир ятIа, чидач заз,
Гьакьван кьегьел са свас ава Ахцегьа!

ЖЕГЬИЛ ШАИРРИЗ
Шаир хьунухь, гьелбет, четин кIвалах я,
Гьар са шаир – ам са цIийи булах я.
Булах ятIа, адахъ даим яд хьурай,
Гьар стIалдихъ вичиз хас тир дад хьурай.
ИкI лагьайла, бязибуруз хъел къведа!
АцIай гатал, хал кьилеллаз, сел къведа!
Им лагьай гаф туш, кхьимир шиирар,
Кхьихь, амма кьадайбур хьуй эхирар.
Кхьейвалди, гуз алахъмир печатдиз,
КIвачер михьна, ахпа кам вегь гьаятдиз.
Фу чразвай саягъ ифей акадал!
Гьар келима эциг герек чкадал!
Эминарни, Сулейманар – жегьилар
Яз, хьайид я, аваз чпин гуьгьулар.
Шиир ятIа, шаир адан буба я,
Жавабдарвал гьа кардалди зурба я.
Рифма, гьижа дуьз туширди – шиир туш!
Вуч кIантIани кхьизвайди – шаир туш!
Лугьузвач за, зун шииррин устIар я,
Гьар са жегьил шаирар зи дустар я.
Дуствал – сад я, амма шиир – маса затI.
Гьар са шиир, ам жен герек, масан затI!
Чешне къачу Эминалай чIехи тир!
Чи Сулейман бубадилай рехи тир!
Чешне къачун гьисаб мийир айиб яз,
КIанзаватIа, шаирвиле гъалиб яз.
Халкьдихъ галаз рахаз ширин гафарал,
Билбил хьана, ашукьди хьухь гатфарал.
КIанзаватIа, багъри халкьдин векил яз,
Гьар са шиир тесни фая, шикил яз!

АЛИМ БУКАР ТАЛИБОВ
Бине Ахцегь ятIан вичин бубадин,
Агъа, Вини СтIалви яз кьазва за.
Халкьарикай кхьенватIан Къубадин.
ЧIехи ятIан, дуст яз кIеви кьазва за.
Амма алим дережадиз виневай,
Алимрикай дугъриданни сад я ам.
Хиялар хьиз, халис рикIин къеневай,
Лезги чIалай бегьерлу тир гад я ам.
Гаджиеван словардал кIвалахдал,
Давам ийиз чIугур кас я зегьметар.
Ам девлетлу, къиметлу яз алахъна,
Къазанмишна халкьдин патай гьуьрметар.
ЯхцIур ктаб акъудайтIан цIийибур,
На туькIуьрай словардиз баркалла!
Ви словардик квач кIватIайтIан вирибур,
Гьа кIвалахдал виридалай кар ала.
Дустар тир чун, рикIяй рикIиз рехъ авай,
Зи патай ваз гьуьрмет ава гьамиша.
Дуьнья я им, ажалар гвай, пехъ авай.
И кардал зун гъалатI ятIа, багъиша.
Сажидиназ кIандай алим Ражидин,
Агьмедуллагь, гьа кас-алим, зи дуст тир.
Мегьамед заз чидачтIани Гьажидин,
Къе а ксар ахварава пак суст тир.

Гьар са касдихъ вичин хайи муг авай,
Сана рекье къир, масана руг авай.
Сана багълар, сана къуьлуьн юг авай.
Нежефхуьруьн бике ятIа Бести вах?
ЛЕЙЛА ХАНУМ
Тамашна зун, кваз вун вилик,
Зун гьахъ туштIа куьнни килиг.
Хур атирдив ацIанвай рикI,
Къизилгуьлдин цуьк я Лейла.
Рагъ экъечIай цавун тегьер,
Ава чина экуьн сегьер.
Хъуькъвен кьилер-кьве цIун тIегьер,
Халис дидед рикI я Лейла.
ЧIулав вилер авай аял,
Бубадин тир рикIин хиял.
Цуькведиз пIагь гудай къаял,
Гегьвердин кIус - чиг я Лейла.
Гуьзелвилиз тиртIа зайиф,
Ийидачир за ви тариф.
Шад муштулух гваз атай лиф,
Вун гатфарин цIиг я Лейла.
Тикрар:
Лацан-яран руш тир Яран,
Вал ашукь я дагъни Аран,
Цуьквер алай пIинид таран,
Халис билбил нуькI я Лейла.
ЯГЪЛУХ ГУМА - БАГЪИШАЙ
Кьисметдикай нарази туш са кIусни,
Вун зи гъиляй акъатнатIан лиф хьтин.
Вун вилериз аквазмачтIан са къузни,
Рагъ алай югъ мичIи ятIан йиф хьтин,
Ягълух гума на заз садра багъишай!
Дерт къати я, рикI катзава хурудай,
Зун кац акур ава кичIе кьиф хьтин.
Чун уьмуьрлух юлдашар я лугьудай,
Зун туна вун катна чилин циф хьтин.
Ягълух гума на заз садра багъишай!
Бурма чIулав чIарар, фидай чилелай,
Вилерикай карагзама киф хьтин.
СтIал-стIал накъвар къвез кьве вилелай,
АватIан зун шуьшед сиве къиф хьтин,
Ягълух гума на заз садра багъишай.
ГЬИХЬТИН ШАИР
Гьихьтин шаир тир чи Гьуьсейн Рамазан,
Алай межлис, на лугьун, ам мехъер тир.
Мани ягъиз, кфил къугъваз, гагь чIагъан,
Адан сивел жедайди са шад хъвер тир.
Кьурагь дагълар, сефил хьана булахар,
Гъиляй къведай шумуд жуьре кIвалахар.
Са чIавузни чир хьун тавур дамахар,
Адан дустар кьакьан дагъдин лекьер тир.
Сад Шамсудин, садни Гьуьсейн – устадар,
Амачирла, гьикьван рикIер хьана дар?
Кьил чIугваз физ, кьве дустунал арифдар,
Шад межлисриз физ-хкведай рекьер тир.
Халкь амай кьван, алуд тийиз рикIелай,
Жавагьирар амукьда чаз на кIелай.
ВацIар гьалтиз, фидай чIавуз рекьелай,
Шииратдин уьцIвен тийир муькъвер тир.
Сажидин, на хажалатмир, жегьилар,
Амазма чахъ, шад хъийидай гуьгьуьлар.
Жавагьирар – шииратдин къизилар,
Гьар гатфариз экъвечIзавай цуьквер тир.
ЯРГЪАЛ АКЪВАЗ
Даим вичихъ бас-къастдавай,
Яргъал акъваз а касдивай.
Вичелай мад Кавказдавай,
Алчах ерли кицIни декьий!
Акун къене вич кьве чуьхвел,
Гьар са гаф я цIай куькIуьр хьел.
Хъуьртуьк квай цIай-вичик квай хъел,
Хкатдалди цIицIни декьий!
Вири зегьер кIватIна вичел,
КъекъвезватIа гьикI ам кIвачел?
Икьван ашукь тир кас мичIел,
Чхра амаз рицни декьий!
Сажидиназ агьни аллагь,
Кутугай кар тушир, валлагь!
Авачир кас рикIе Аллагь,
Азраилди ам вичи кьий!
БЯЗИБУРУЗ
Бязибуруз гьикI я дуьнья-
Вич халид цил, рикI я дуьнья.
Гагь яхун, гагь куьк я дуьнья,
Пашман кефи шад тир чIавуз.
ГЕРЕК ТУШ
Инсанар чун гьарма сад я,
Гьардал алай тIвар масад я.
Руьгьдин вилик вун азад я,
Са чуьруьк-къал ваз герек туш
Гьар са касдиз вичин рикIяй,
Ризкьи гурай цайи никIяй.
Суфрадал вав гвайди экIяй,
Амай гаф-чIал ваз герек туш.
Дидед хана, рекьидалди,
Уьмуьрдин рагъ акIидалди,
Кеф чIугу «акт» кхьидалди,
Гъейри тIвал-квал ваз герек туш.
Я эвел туш, я вун эхир,
Цурцуни кваз кьада пехир.
Гьала жуваз жагъай жигъир,
Маса рехъ-хвал ваз герек туш.
Инсанвилел нез алахъ фу,
Кьилел бала тагъуй кIуфу.
КязаватIа вахъди юрфу,
Шад хьухь, шел-хвал ваз герек туш.
Сажидина къалурай рехъ,
Ахтармиша, ятIа ам гьахъ.
Гьарам девлет ацукьай пехъ,
Гьич мал-жамал ваз герек туш.
БАХТИКАРА
Бахт авачир бахтикъара,
Уьмуьр куьз я уьзуькъара?
Декьин патал, гуьнуькъара
ЧIугуниз чун мажбур жезва.
Виридаз бахт бесни жезвач,
Бахт тIалабдай сесни жезвач.
Бязибуруз месни жезвач,
Лугьуниз чун мажбур жезва.
Бахтни рагъ я къвез-хъфидай,
Мугьман хьана нез-хъфидай.
КIвал кIан ятIа квез хъфидай,
Кьабулиз чун гьазур жезва.
Им тегьердин гаф туш, дустар,
РикI тIваларин саф туш, дустар.
Як шурпадин каф туш, дустар,
ТIуьн булиз чун гьазур жезва.
ГьИКI КЪАЧУДА
Дишегьлиди дахайдан чан,
Сад Аллагьди дагъайдан чан,
Дуьньядал гьич тахьайдан чан,
Азраилди гьикI къачуда?
Дишегьлиди ханатIа ам,
Аллагьди чан гъанатIа ам,
И дуьньядал хьанватIа ам
Ва кьенватIа, ам кучуда.
ВИЛЕР ХЪУЬРЕЗ
Вилер хъуьрез, рикIе зегьер,
Къалурда чеб дуст тир тегьер.
Кьунан крчар алай цIегьер,
Захъ кIусунин дустар ава.
Гаф лагьайла, гатаз хуру,
Руьхъвед тупар яда кьуру.
Дустарни кваз ядай кIуру,
Чпихъ чIуру къастар ава.
Камун кьиз гудай зиян,
Тахъвайдини ийиз пиян,
Терсина тир патахъ гуз ян,
Шумуд кубут устIар ава?
Чинал са гаф, кьулухъ-масад,
Акуна заз шумуд фасад.
ТIварар кьуртIа, гьар садаз сад,
Лугьудай бул тостар ава.
Шумуд гатан, шумуд галкIин?
Шумуд чинал маска алкIин?
Булахрин яд ийир чилкин,
Пара мурдал ятар ава.
СтIал шаир Сажидин на,
Къалурмир тум кьацIай дана.
Нехирдикай рахаз чIана,
Абур гьикьван кьадар ава?
ИНСАН ПАТАЛ
Инсан патал бес я са чин,
Эгер адак намус кватIа.
Дуьзвилик пай жедач вичин,
Гьарам-гьешем, хумус кватIа.
Инсан патал бес я са рикI,
Эгер адал тIвар алатIа.
Ам лам хьтин жеда гъарикI,
Адал девлет-пар алатIа.
Инсан патал-сад я Ватан,
Жуван диде, буба, чIал хьиз.
Гьайван ятIа жеда патан,
Нехир квахьай шеври кал хьиз.
Инсан патал затI туш кьиникь,
Халкь паталди, Ватан патал.
Бегьемсуз кьил квез я хуьнуьх?
Цава кьунвай са чан патал.
Инсан патал чилер, цавар,
Халкь авунва Сад Аллагьди.
Квез хъсанвал, ая ялвар,
Гун паталди мад Аллагьди.
Инсан патал-женнет я чил.
Адан къадир чиз хьайитIа.
Чапхунчидин атIана кьил,
Диде Ватан хуьз хьайитIа.
КУЬЗ КИСНАВА
Куьз киснава Шагьни Шалбуз?
Квехъ гьи кьадар сабур ава?!
Лезгистандин халкь я ялгъуз,
Куьн такабур-абур вуч я?!
Вили цава экуь гъетер,
Чаз тамашиз сефил ятIа?
Ватандихъ рикI кузвай бейтер,
Зи дарман-сенжефил ятIа?
Гьикьван эхда на Кьулан вацI?
Са беден кьве пад хьанва хьи!
Лезги рикIяй акъудна кьацI,
Кьаркьулувар кIватI хьанва хьи!
Рахадайбур пара хьанва,
ХъуьтIуьн йикьни гъиляй текъвез,
Халкьарин фу тара хьанва,
Дуьз фикирар кьиляй текъвез.
Садвиликай ийиз гафар,
Чи гьал мадни пис жезва хьи!
Тух хьайибур, тIуьна афар,
Ядни хъвана кис жезва хьи!
Са вил хъуьрез, са вил ишез,
Мецивай дуьз рахаз женни?
Хаинри ви девлет къечез,
Мез аваз, лал акъваз женни?
Шарвилидал чан хкиз кIанз,
Кьуру гафар-ванер жедан?
Душманриз чун яз, рекьиз кIанз,
Чан аламаз къванер жедан?
Кар чкадал атай чIавуз,
Шарвилияр герек жезва.
РикI пердедай атIай чIавуз,
Сад-вадаз фу, хуьрек жезва.
Жафа хьана хьи чи гьалар,
ГьакI гафар-чIалар хьайитIа.
Халкьдин чанда туна ялар,
Чун цацар-валар хьайитIа.
Низ лугьун, низ ийин гьарай?
Аллагь пара цава ава.
Сад жедалди авач кьарай,
Де лагь, чун низ тIува ава?!
Сажидин, ви вил нел ала?
Игит ятIа, чан це жуван!
Гьамиша вил рекьел алай,
Яланчийриз къван це жуван!!!
КЬИНИКЬ ХАС Я
Кьиникь хас я вирибуруз:
Яшар хьана, кьуьзуьбуруз.
Къенибуруз, дилибуруз,
ДакIанбуруз, кIанибуруз,
Амма рагьмет тахьун кьисмет,
Хас кIвалах туш кьейибуруз.
Я ажалдик, я ажалсуз,
Я мажалдик, я мажалсуз,
Азраилди лал, гьаялсуз,
Я тIал гана, ва я тIалсуз,
Зазни ажал жеда кьисмет,
Авун мурад я зун кIвалсуз.
Рекьидалди гьар са кIвалах,
Тадиз тамам хъийиз алахъ.
Буш гафарин жемир чIалахъ,
Рузи амаз гьала улакь,
ЧIугу зегьмет, къачу къимет,
ИйизватIа валай алакь.
Сажидинни вири хьтин,
ЦIарада гьакI гъери хьтин.
Йисар фена суьруь хьтин,
Вахт жагъурна куьруь хьтин,
Аквада квез, гатаз кьил-мет,
Катда квекай угъри хьтин.

ИМ ДУЬНЬЯ Я
Им дуьнья я – садаз бул тир, кьведаз – дар,
Кьейи кьванбур рикІел хкиз алахъ куьн.!
Гьар садакай хьайи чІавуз арифдар,
Ахпа кьванни жен, белки, зи чІалахъ куьн.
Чаз Аллагьди гайи уьмуьр куьруь я,
Ам кьатІ авун – чуьхуьз тежер гунагь я.
Яшамиш жез кІанибур чун вири я,
Чи гьар садан чІехиди Сад Аллагь я!
И гьакъикъат чидатІани виридаз,
Бязибуру ахъайзава гъалатІар.
И дуьньядал инсанар яз, кьейидаз,
Халкьдин патай тІварар гузва – жаллатІар!
Эгер вавай хийирар гуз жезвачтІа,
Зиян тагун – амни зурба хийир я.
Амма хийир гуз ви рикІяй къвезвачтІа,
Вун дуьшуьш хьун, валлагь, ийир-тийир я!
Им тек са ваз ганвай дуьнья туширди,
Ажеб жедай са кІус фад чир хьанайтІа.
Гьарам рекье чил кІвачерив тІушурди,
Мурад тир чи, фад ви эхир хьанайтІа!
УЬМУЬРДИН ДАД
Рагъ экъечІна, акІидалди,
Кьарай авач кІвачериз.
Веривердер, рекьидалди
Алцумзава, ичІириз..
Амма зи кьил акъатзавач,
Уьмуьрдин дад вуч ятІа?
Зун адавай къакъатзавач,
Къакъат авун гуж ятІа?
Рагъ акІана, экъечІдалди,
Ял язава кІвачери.
Ксуз, мисик экечІдалди,
Хиялрик ква куьчери.
ЯтІани кьил акъатзавач,
Уьмуьрдин дад вуч ятІа?
Са кар рикІив агатзавач,
Фейи уьмуьр пуч ятІа?
ЯхцІурни цІуд, пудкъад, кьудкъад,
Виш хьунухь – намумкин я.
Амма гафар-чІалар я сад,
Эхир са къуз секин я.
Уьмуьр икьван куьз куьруь я?
Чилер, Цавар – гьамиша.
Чун патал уьмуьр – вири я,
КІамай кьван чаз багъиша!
Им тІалабун туш тек са зи,
Адамалай Хатамал.
ТІимилдал туш садни рази,
Хъуьрез Хусейн Садамал.
Сад Аллагьди гайи уьмуьр,
Бахтлувилел гьализ тур!
Жуван кьисмет течиз эхир,
Рекьидалди ялиз тур!
ШАРАБАН
Мехъер юкъуз далдам-зуьрна ван жеда,
Зарб макьамрал кьуьлер ийиз кІан жеда.
Свас гъидайла, вун жегьилрин чан жеда,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Къванерай цІай акъудиз, физ, ракьарив,
Вуч дамах гва зарбдиз фидай чархарив?
Вун акурла, рахаз кІандач ахварив,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Гам–халича, ни галамай атирдин,
Шуьрбетдин яд гичиндава къадирдин.
Гар кутадай сусан кьилел дуьгуьрдин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Свас хквезвай муштулух гвай чамардин,
Туьфенгдин ван къведа гайи хабардин.
Чам хъуьрезвай, чухва алай къатардин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Девиррилай девирралди мензилар
АтІана, чи кар ийизвай кьезилар;
КІарас – магьи, ракьарни тир къизилар,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
ЦІайлапан я бахтлу рекьиз фидайла,
Машин затІ туш мехъериз свас гъидайла.
Заз хуш я вун аманат хьиз хуьдайла,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!
Тикрар:
Гваз хквезвай чи свас - бике,
Шарабан, ви чархар сагърай!
«Перизада» мани рикІе
Авай енге вахар сагърай!
ШАИРВАЛ
Аламатдин пеше я вун – шаирвал!
Зун уьмуьрлух гьатнава ви есирда.
Ялиз четин залан пар я загьирвал,
Гужарин гуж я вун гьар са асирда.
Яргъариз зун фидач, хквен мукьварал,
ТІимил авач аламатар акурбур.
Чиле тІеквен ийиз вилин накъварал,
Гзаф ава азиятар акурбур.
Кьуьчхуьр Саид хьана вичин вилервай,
Мурсал хьтин хан хьайила Куьреда.
Гужар эхиз жен тийидай чилервай,
А ашукьди эхнатІа гьи жуьреда?
Етим Эмин кана халкьдин дердери,
Шем хьиз цІараз, хам хьиз кьураз, азарда.
РикІяй фейи агъзур веривердери,
Девирди ам туна хьи бедназарда.
Чи стІалви – Сулейманни кесиб тир,
Уьмуьр халкьдиз багъиш авур шаир яз;
АквазватІан кас хьиз бахтар несиб тир,
Регьятвалдай мажал ганач загьир яз.
Шаирвилин бармак пара залан я.
Ам алукІай кьил агъузна кІан жедач.
Ви гуьгъуьна фитне жеда илан яз,
Адахъ галаз гьуьжетдай вахъ чан жедач.
Йифен ахвар шаирвили къакъудиз,
Йикъан кьарай къалурдач ви вилериз.
Садбуру вун аршдин цавуз акъудиз,
Пехилбуру ракъурда вун чилериз.
Хизанни кваз чІалал гъана, рахуриз,
Шаирвили гъида йикъал къекъведай.
Вуч гуж ава дуьньяда гьахъ жагъуриз?
Бахт – ничхир хьиз ава гъилив текъведай.
Шаирвили артухарна душманар,
Дустарни кваз пехилзава, хъел хьана.
Вакай хуьдай жагъанач заз дарманар,
Ви тІал, ви квал хкякь тийир сел хьана.
Сад Аллагьди гайи пай я, шад я зун.
Шаирвиле гуда жуван чанни кваз!
Вал ашукь тир агъзурдакай сад я зун,
Вун паталди кукІварда за къванни кваз!
Зун – Сажидин хьанач хьи, яз стІалви,
Шииратда хиве кьуртІа ажузвал.
Зи дамарра къугъвазмай кьван стІал ви,
Алахъда зун гъалибвилер къачуз Вал!

РИКІИН КЬАЦІ
РикІин кьацІ- ЧІехи вацІ,
Кьилелни зар алай-
Самурдин тІвар алай.
Кьве патал пайнавай,
Тараш, вай-зайнавай!
А падни-лезгияр,
И падни-лезгияр,
Авай пак дердияр.
ВацІ хьтин кьве патал,
ПайнатІа, квен патал?
И патай – а патаз,
Физ тежез, кап атаз.
Сергьятдиз- чара я.
Менфятдиз пара я.
АтІанвай чара я!
Вак акваз, гел такваз.
Халкьдик квай хъел такваз.
Ажугъдин сел такваз.
ВацІ хьана, физва вахт.
Мус къведа, чаз са бахт?
Рахунар – пара я.
Кхьинар – хара я.
Герекди – чара я.
ВацІ - кура- кура я.
Гьарайдай ара я!
Лезгияр – сад хьана,
Самур там яд хьана,
АкуртІа, шад хьана,
Мани яз, цІил ийиз,
ЭкечІдай кьуьл ийиз!
Пачагьар – тахтара.
Чи вилер – бахтара.
Эй Аллагь, Вуна лагь:
«Лезги халкь – Сад ая!
Жедай кар – Фад ая!»
РикІин кьацІ Сагъ ая!
Самур вацІ – Чахъ ая!
Кьилел чи Рагъ ая!
Лезгистан – Багъ ая!
Къизилдин Дагъ ая!
Чи куьрпейриз имуча-мучаяр:
ВУЧ ЯТІА
Билбил рахаз гатфарихъай,
Цифер катиз марфарикай,
Цуьквер жезвай гьарфарикай,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?
КІватІиз ризкьи челлеравай,
Куьмек кІани эллеривай,
Бурж вахчузвай чилеривай,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?
Яр-емишдин базар жедай,
Келем, картуф, газар жедай,
Марфарикай бизар жедай,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?
Чилерикай хьана бажгъан.
ЭкІяй хьана живед яргъан,
Яд-муркІади кьунвай къажгъан,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?
Кьуд вахтункай гьар са йисан,
Менфят къачуз алахъ хъсан.
Чилин винел шагь тир инсан,
Къадир тахьун, лагь, гьахъ ятІа?
Гьа икІ, дустар, йисан кьуд вахт-
Лагь, уьмуьрдин чи бахт ятІа?
Сад стха тир, пудни пуд вах,
Гьар са йисан чи тахт ятІа?
ХУЬРУЬН НУЬКІВЕР
Хуьруьн нуькІвер –
Гишин рикІер,
Чпин кІвале
Фу нез тежез –
Баятдиз;
Верчериз тІвар
Вегьей чІавуз,
Цавай лув гуз,
Къвезва гьар къуз,
Гьаятдиз!
Верчер, кІекер,
Гишин нуькІвер,
Кьве хизанни
Сад хьана,
Акур чІавуз
Бадедин рикІ
Пад хьана.
Верчериз – киш!
НуькІвериз – гьуй!-
Лугьуз баде
Гьаятда.
Мягьтел хьанва,
Куьз нуькІвер фу
Баятда?
Им са югъ туш,
Са пакама;
НуькІверин луж -
Гужарин гуж,
Къвез, нез, хъфиз,
Ксуз йифиз,
Гьамиша хьиз,
ГьакІ ама.
ЛУГЬУДА ХЬИ
Лугьуда хьи – хъел атун.
КІусни хъсан кІвалах туш.
Квез лазим я сел атун?
Ам яд хъвадай булах туш.
Фад хъел къведай аялрин,
Назик жеда беденар.
Сабурлу тир кьегьелрин,
Чанал жеда гьулданар.
Са сеферда хъелдалди,
ЦІудра хъуьруьн хъсан я.
Ам течин кас къедалди,
Валлагь, авам инсан я!
Шадвал ая уьмуьрдал,
Зегьмет чІугваз, кьуьл ая!
Рази яз и фикирдал,
Жуван кьамуз гъил ая!
Лугьуда хьи, бубайрин,
Дуьз гафар я мисалар.
Есир хьана багьнайрин,
Жув ийимир усалар,
ХУМАЯР
Вацра пудра начагъ жез,
Къаткидалда аялар.
Гьамишалиг сагъ тежез,
Квекай ятІа хиялар?
Физзарядка авунвач,
Гьар экуьнахъ къарагъиз.
КІусни зегьмет чІугунвач,
Я кІанзавач кІвалахиз.
Эгер сагъ чан кІан ятІа,
Азарлу жез туштІа кІан;
Ала-багьа чан ятІа,
Лигим ийиз, хьухь зи ван!
ХЪСАН АЯЛ
Хъсан аял хьун патал,
Тербиядиз, чирвилиз;
Тарсариз яб гун патал,
КІелун хъсан тирвилиз;
Эвел кІвале, хзанда,
Ахпа ясли-бахчеда;
Тхуз алахъ хъсандиз,
Школада, куьчеда.
Гьар йикъа са цІийи гаф,
Амал чириз алахъиз;
Акъатдайвал гьекь гзаф,
Галат тийиз, кІвалахиз;
Акьуллу тир гафариз,
Яб гуз гьар са сеферда;
Цуьк акъудиз гатфариз,
Гатухъди къвен бегьердал.
ЧІехи-гъвечІи чир хьана,
КІватІалайтІа гьуьрметар;
Дневникда гьуьл хьана,
Жеда хъсан къиметар.
Тербиялу аял хьун-
Бахт я диде-бубадин.
Аял рикІин хиял хьун,
Тахт я диде-бубадин!
Начало формы
Конец формы
АМАЛИЯ
Чун чаз мукьувай чидачтIан хъсан,
Сегьнедай акур я гуьрчег инсан.
ЧIехи хьайитIан са шумуд йисан,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
Мубаракдайла вун хайи йикъан,
Гуьзел дишегьли, буйдизни юкьван;
Гуьрчегвал авай, вичизни икьван,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
Багъишна лугьуз къе квез и цIарар,
Тариф авункай авач кьван зарар.
Чинал къугъвазвай экуьнин ярар,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
Лезги театр, зи багъри хизан,
Зунни мугьман туш цIининни шазан.
Ухшарар къвезвай бахтлу тир сусан,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
Тикрар авуна, бейкеф жеч, за чиз,
Гьар са кас гуьзел ятIан вич вичиз,
Тек са экуьнин Зуьгьре гъед квачиз,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
Сажидин, шаир, дугъри тир са кас,
Тариф ийидай дишегьлийрин хас,
КIунчI цуьквер кьуна, тамашзавай заз,
Вун ракъинин руш я, Амалия!
ВУЧ ШИРИН Я
Къал-чуьруьк квай гьуьжетдилай
Пис кар авач къилетдилай.
Къурбатдавай женнетдилай,
Жуван ери-хуьр ширин я.
ЯлайтIани яхцIур йиса,
Акьул жедач къачуз маса.
ЯкIалайни чарай таза,
Ахмакь касдиз къир ширин я.
Хъсан кар жеч гьуьрметдилай,
Пис затI авач ришветдилай,
Гьарамзада лезетдилай,
Ярдин гьалал сир ширин я.
Чир хьун хъсан я гьар садаз,
Гьим дерин я, гьим я даяз,
Галукь тавур хъуьтIуьн аяз,
Къацун таза цIир ширин я.
Яман кIвалах фич рикIелай,
Алуд мийир жув рекьелай.
Ясиндилай течиз кIелай,
Куьруь астахфир ширин я.
Кими касдиз акьулдилай,
Дуьз лагьай чухсагъулдилай,
Вичиз чидай яхул даллай,
КьацIанвай цин вир ширин я.
ХъуьтIуьн йикьни текъвер гъиляй,
Дустунилай вакай хъелай?
Катна фейи ви варцелай,
Жейрандилай къуьр ширин я.
Къалгъандилай хъуьтуьл сараз,
Як гайитIан гъилел чараз,
КIвалин къадир течир ламраз,
Валлагь, мичIи куьр ширин я.
Эминани Сулеймана,
Шумуд садаз тарсар гана?
Ахмакь вакIаз тIуьна-хъвана,
Яд амачир хир ширин я.
Сажидин, на куьтягь куьрел.
Элкъвена хьиз са цIуд хуьрел,
Гваз хтайнвай, фена пIирел,
Руквадин таъсир ширин я
ЖЕЗВАЧ НЕСИБ
Кьарадикай инсан хьурна Худади,
Акьалдарна чанни, акьул багъишна.
Хуруда ван туна рикIин-кIутади,
Чиниз экуь женнетдин нур алхишна.
ГьикI лугьуда, акьах юргъа балкIандал!
МичIивилин тамай экъечI, чамарна.
Гьикьван гужар акьалдарна зи чандал?
Кайи рикIяй акъудзава гумар на.
И кар патал тирни на чан гайиди?
Ахтармишиз гьулдан яни, ракь я ни?
Зун бахтлу жез тир дидеди хайиди,
Бахтсуз авун кьисметдинди гьахъ яни?
Зи чкадал кьарадикай Худади,
Са маса затI вичиз туьретмишначир?
Гатадалди кьил кьисметдин кIутади,
Вучиз, Аллагь, и кар гуьзетмишначир?
БалкIандикай чара кьуна катзавай,
Зи хуруда муркIар кьазва, къуйда хьиз.
Садни авач зи гъавурда гьатзавай,
Гьахъ кваз такьаз, адалатсуз судда хьиз.
МичIи йифер, экуь йикъар амай кьван,
Гьахъни БатIул эбеди я женгина.
Дегишвилер хьурай чпиз кIамай кьван,
Къайда – сад я, кузва зи чан куькIуьнна.
БалкIандикай чара кьуна, гьиниз кьван
Вун катдатIа лагь, я кесб Сажидин?!
Жува Хушбахт и кьадардин виниз кьан,
Амма ваз ам жезвач несиб, Сажидин!
Начало формы
Конец формы
ЗАЗ БЕГЕНМИШ ТИР ДИШЕГЬЛИ
Заз бегенмиш тир дишегьли,
Зун ви гъиляй гьиниз фида?
Ша, чун тахьун патал эгьли,
Чи девранар гьализ фида.
Лугьуз жедач мад чи яшар,
Цуьк акъудна жегьил хъижен.
Берекатлу никIиз ухшар,
Муьгьуьббатдин къизил хъижен.
Заз бегенмиш, азиз инсан,
Зун ви хъиляй гьиниз фида?
Ви дерт рикIе амаз масан,
Я цавуз, я чилиз фида.
Лугьуз жедач, мад чи руьгьер,
Гьалт хъийила, лифер хъижен.
Сад Аллагьди гана бегьер,
ЧIугваз тахьай кефер хъижен.
Заз бегенмиш гъамлу суна,
Зи гафар ви кьилиз фида.
Ша, чун кьведни гъилер кьуна,
Муьгьуьббатдин гьуьлуьз фида.
Лугьуз жедач, адетар я,
Чи гьал мадни бетер хъижен.
Гъам чIугвамир, кьисметар я,
Цава чун кьвед гъетер хъижен.
Заз бегенмиш, назлу халум,
Ша, чун инай виниз фида.
ТахьайтIа зун, чIулав залум,
Азраилдин кIвализ фида.
Лугьуз жедач, Сад я Аллагь,
Жегьил рушни гада хъижен.
Я тахьайтIа, галукьна агь,
Зи зегьметар бада хъижен.
АЗИЗДИ
Жегьилвал-бахт я Аллагьди багъишдай,
Ам гичинда хуьз тахьурай экъичдай.
Заз ви чинин гьар са гуьзел нехишдай,
Жуван кьисмет-рагъ аквазва азизди.
РикI къалуриз жедач, хуру кIеви я.
Чун кьведни, яр, са як я, са иви я.
Заз кIаниди са гаф я, са жизви я,
Вучиз ам ваз дагъ аквазва, азизди?
Аллагь-Сад я, шагьидар я пIирерни,
Сад я чи кьве рикIе авай сирерни.
Къуй, бегьердал атуй таза цIирерни,
Заз чи кьведан багъ аквазва, азизди.
Кьве рикI садав агуд тежез, шезва зун,
Шаклувили инсаф тийиз незва зун.
Ислидихъ вил галай Керем жезва зун,
Заз ви вилел нвагъ аквазва, азизди.
Сажидиназ хабар авач, чир жедач.
Пуд лагьайдаз чидай кIвалах - сир жедач.
Яд авачир къураматда хир жедач,
Муьгьуьббатдин тагъ аквазва, азизди.
Начало формы

ВУН ДЕМЕРА
Вун демера кьуьлер ийиз шад я, шад.
Зун къерехдал капар ягъиз сад я, сад.
Гафар гъалиб хьайи гатфар, гад я, гад,
За заз вучин, за ваз вучин, азизди?
Уьмуьр са затI я къисметдай акъатдай,
Юлдашар жен багьна течир къакъатдай.
За ваз уьмуьр багъишдай хьи савкьватдай,
За заз вучин, за ваз вучин, азизди?
И дуьньядин иервилер ваз гана,
Вучиз закай катзава вун, наз гана?
Ахварай на зав пияла хъваз гана,
За заз вучин, за ваз вучин, азизди?
Захъ пул авач, девлет авач пачагьдин,
Аман минет, кьил кьамир са алчахдин.
Вакай лампа ийидай зи утагъдин,
За заз вучин, за ваз вучин, азизди?
Сажидин кьий, вакай чIалар туькIуьриз,
Чарабурун рикIера экв куькIуьриз.
Акъваздачир хьи зун яргъал фикириз,
За заз вучин, за ваз вучин, азизди?
КАИНАТ
Лацу халат алаз галат тийидай,
Акуна заз духтур гъалатI тийидай,
Начагъ инсан бирдан сагъар хъийидай,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Акун гуьрчег, рахун ширин шекердин,
Чирвал дерин Ибна Синан тегьердин.
Бине хуьряй, дамахни наз шегьердин,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Дава дарман герек туш и сеферда,
Вун хьиз гуьзел жедач кьибле-кеферда.
Муьгьуьбатдин багъ атанвай бегьердал,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Къуй чир хьурай Каинат вун виридаз,
Заз кьисмет я, кIан хьанатIан иридаз,
И кардикай вуч ава кьван гъейридаз?
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
Сажидина белки келле элкъвена,
Ихьтин шиир тесниф ийиз гелкъвена.
Зун ви суьрет чIугун патал къекъвена,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?
ЯркIижуван руш
Чирагъ вацIун кьве пад кIунтIар,
Гьардал ала вичиз хас тIвар.
Заз чида вун авай бахтар,
ЯркIжуван руш я, Мая.
Акур чIавуз дере-тепе,
Атирдив гуз жеда лепе.
Дидедин рикI алай куьрпе,
Женнетдин са къуш я, Мая.
Кьуд уьлкведа гьатдай тариф,
Такурбуруз жеда гьайиф.
Муьгьуьббатдин лацу тир лиф,
Гьадалайни хуш я, Мая.
Лезгистандин ватан авай,
Рушар къугъвай майдан авай,
Вахъ хьиз гуьзел тир тан авай,
Кас акурди туш я, Мая.
Сажидиназ багъишламиш,
ЯтIа са кIус кьван ягъалмиш.
Тарал хьайи ширин емиш,
Жагъайдаз вун нуш я, Мая.
ЛЕЙЛА РУШ
Лацу чинин кIалуб гуьрчег рангарин,
Вун хам марал ятIа кьакьан рагарин?
Юкь - камари хважамжамдин тангарин,
Вун Гилийрин халум ятIа, Лейла руш?
Экв экъичай яру хъуькъвен кьилериз,
Рагъ, Варз - вун хьиз аквазва зи вилериз.
Хурал лепе алай такур гьуьлериз,
Вун Гилийрин халум ятIа, Лейла руш?
Къизил гуьллер пехил я ви абурдал.
Ваз тамашиз женни мегер сабурдал?
Зи рикI атIай муьгьббатдин гапурдал,
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш?
Багъишламиш ая на зи гъалатIриз.
Гуьзелвилин къадир женни жаллатIриз?
Гаф авачир рикIин михьи мурадриз.
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш?
Зун - Сажидин, цIигел тир вун акунихъ!
Зи гъавурда гунагь квачиз акьунихъ.
Вун вил галай кас туш гудай гьакьунихъ,
Вун Гилийрин ханум ятIа, Лейла руш.
Агъа-КIамун, Вини-КIамун булахар,
Вун акурла хъуьрез жеда, Лейла руш.
Сад Аллагьди туькIуьруй ви кIвалахар!
ТахьайтIа зун мерез жеда, Лейла руш.
КЬАСУМХУЬРУЬН РУШАР САГЪРАЙ
Дагъларилай къарагъай гар,
Акьадачни пеле пайгар?
Цуьквериз хас авай рангар,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
Гъиле кIвалах, сивел хъуьруьн,
Хьунухь адет я и хуьруьн.
Рахаз чидай мецел ширин,
Кьасумхуьрун рушар сагърай.
Гуьрчегвилиз авач къаншар,
Гьарма сад са багьа къашар.
Цуькведавай таза яшар,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай,
Тикрар:
СтIал вацIун дередавай,
Тухум-тара Куьредавай,
ИситIаяр шуьредавай,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
Чир тавунал рикIерин сир,
Сажидинан я ам тахсир.
Муьгьуьббатдал кьадай есир,
Кьасумхуьруьн рушар сагърай.
СЕЛИМАТ
Лацу чинал къугъваз сегьер,
Хайи макан Дербент шегьер,
Вун гьи багъдин ятIа бегьер?
Чан женнетдин къуш, Селимат!
Лезгистандин хуьрерикай,
Пуд СтIаларин пIирерикай
Аламатдин сирерикай,
Рахаз я ваз хуш, Селимат!
Муьгьуьббатдиз хас тир яшар,
Пара ава гуьзел рушар.
Гьелелигда а ваз ухшар,
Акунач заз руш, Селимат!
Тикрар:
Цуьквераллай дагъда авай,
Шагьнабатдин чиг, Селимат!
Бахтлувилин багъда авай,
Чан билбилдин рикI, Селимат!
Начало формы

РУШАР АВА ЧИ СТIАЛДАЛ
Шагь бикейрин чешме Куьре,
Гьар са хуьре гьар са жуьре.
ПIузар ципицI, хъуькъвер дере,
Рушар ава чи СтIалдал.
Буй такабур, лацу гардан,
Акурла кIан жеда бирдан.
Мециз ширин, гъилиз мердан,
Рушар ава чи СтIалдал.
Чил шиткидай яргъи кифер,
Муьббатдиз хас тир лифер.
Хуш тир акун гьар са сефер,
Рушар ава чи СтIалдал.
Квез герек я артух тариф?
Кьисмет тахьун гуж я гьайиф.
Гьар са рекьяй кIелай ариф,
Рушар ава чи СтIалдал.
Вини-, Кьулан-, Агъа-СтIал,
Гевгьерар я гьар са стIал.
РикIе твадай ашкидин тIал,
Рушар ава чи СтIалдал.
Сажидинахъ ава кьатIун,
УстIарвилел чIалар атIун.
Женнетдин гьар сад са хатун,
Рушар ава чи СтIалдал.
ЧИ ПАЧТАРИН РУШАРИКАЙ
Халкьдиз къуллугъ ийиз хъсан,
Чи почтарин шад я хазан.
Гьунаррикай гьар са йисан,
Чир хьун патал вирибуруз,
Шиир туькIуьр, на Сажидин!
Припев:
Кьасумхуьруьн почтарикай,
Алакъадин картарикай,
Сусарикай, рушарикай,
Чир хьун патал вирибуруз,
Шиир туькIуьр, на Сажидин!
Гьар са газет, гьар са журнал,
Гваз къекъвезвай, кьуна хурал,
Машгьур хьанвай гьар са марал,
Чир хьун патал вирибуруз,
Шиир туькIуьр, на Сажидин!
Муштулухрив тир барабар,,
Рекье твазвай гьар са хабар,
Почтарикай – къизил гьамбар,
Чир хьун патал вирибуруз,
Шиир туькIуьр, на Сажидин.
Гьам радио, гьам телефон,
Гьам компьютор квез теклифун,
Хушвиликай чахъ илифун,
Чир хьун патал вирибуруз,
Шиир туькIуьр, на Сажиди
КЬЕЙ КЪАРИ, ЧАН КЪАРИ
Акун бес я, рахун-сес я зуьрнедин,
Кьуд кьиликай хабар я ваз дуьньядин.
Регъуьн гъедгъетI хьиз кьил зарзаз ченедин,
Кас язух къвеч кIеве авай, кьей къари!
Гаф лугьудай мажал гудач, цIур ийиз,
ВиртIедикай алахъда вун цур ийиз.
Къени патахъ туькIвей карни чIур ийиз,
КIур гуз вердиш деве авай, кьей къари!
Жин хьиз гьахьда хам инсандин яхада,
Югъ атай кьван рахада гьа, рахада.
Вич тахсиркар яз ви чинар чухвада,
Сивин жагъун герве авай, кьей къари!
Къазанмишун патал девлет хазандиз,
Рекье твада Сибирдизни Къазандиз.
Гагь истивут, гагь кьел квахиз гузандиз,
Хирен душман живе авай, кьей къари!
Гьич вич амаз вакни декьий тамавай,
Ихьтин инсан женни акьул кьамавай?
Чiулав тир сикI са затIни туш кIамавай,
Иблисдин мез сиве авай, кьей къари!
Гаф акъудиз гудач кIвале къужадай,
Ягъда мухан тварар алай ружадай.
Чарад рекьиз гьазур вичин жазадай.
Ажалдин къан хиве авай, кьей къари!
Гьар патахъай за ви шикил чIугуна,
Амма вучин, вун зи рикIи чIугуна.
Беден кIвале, акьул авай дугуна,
Даим кIвале дяве авай, кьей къари!
Валлгь къари авачиртIа гуж хьанай,
Зазни чидач, адаз зун гьикI хуш хьанай.
Вич лагьайтIа, арагъжуван руш хьанай!
Сив жугъун тир герве авай, кьей къари!
Гьич са касни авач крар вири дуьз,
ХъуцIур элкъуьр ийиз чидай гъеридиз,
Паб ухшар жен Сажидинан къаридиз,
ЯхцIурни цIуд неве авай, кьей къари!
АМАН ТIАРАМ
Аман тIарам, чан тIарам,
Заз са мили хъвер ая.
Кудай кьве гаф лагьана,
Сивин патал хер ая.
Аман тIарам, чан тIарам,
Фите акъуд вилерай.
Ваз ушхамиш кIизрини
Жегъич, белки гьуьлерай.
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Мадни тIарам хьурай вун.
Са нер патахъ, кьил гачал,
Темпелбегез гурай вун.
Аман тIарам, чан тIарам,
Вуч зур ава ви чанда?
А ваз ухшар, тум куьруь,
Кацни дахьуй хазанда.
ТIарам, тIарам, чан тIарам,
Мег – зизи, кьам – дуду я.
Акунрай вун я цIалцIам,
Къене патай – жаду я.
Аман тIарам, чан тIарам,
Вуч пис я ви къилихар?
Вишекай ви къудкъадни
ЦIекIуьдни я синихар.
Инжикли гьич жемир вун,
Вун тIарамрин тIарам я.
Хуьрени кваз вун авай,
Яшамиш хьун гьарам я.
Хуьре авай рушаркай,
Чир жеда вун хкатна.
Регъуь тушир яшаркай,
Мад гъуьлуькай вун катна.
Дидеди ваз базарлух,
Гьазурна вад йис хьана.
Тухун тийиз, азарлуз,
Хуьруьз, кIвализ пис хьана.
Шалвар алай гададин,
Эркек яни, дишиди?
Са гаф кьванни къайдадин,
Къвезвачни ваз, бишиди?
Ирид гъуьлуьз физ-хквез,
Къизил гьамбар – тIарам я.
Тум кайи кац хьиз хуьквез,
КIватIай девлет гьарам я.
Аман тIарам, чан тIарам,
Руш туш, сивин кулак я.
Вакай свас хьун яз гьарам,
Вун гъидай кас – дурак я.
Диде-бубад ала руш,
Бес я авур дамахар.
Вун рикIиз хуш жедай туш,
Алцурардай ахмакьар.
Аман тIарам, чан тIарам,
Ваз закай хъел къвез тахьуй.
Фуни хьайи тIуьр гьарам,
Гьайиф чIугваз, шез тахьуй,
ЛЕЗГИ КЬЕБ
Шумуд несил, дидеди хьиз къужахда,
Кьаз, хвена на ви пак михьи къундахда?
Виридалай багьа затІ тир утахда,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Чи дидейри ягъиз лайлай – лирлияр,
ЧІехи авур затІ я вун Шарвилияр.
Багъиш аваур чи къадилу манияр,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Дидейрин гъил алаз йифиз кьепІинал,
Чун суст жедай лампад зайиф экуьнал.
Вил алай затІ чи гьар са кар туькІуьнал,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
КьепІинин тар, тангар галай кьветІелрин,
Чин ацІурдай дидед темен-тевелрив.
Сифте нубат ара хьайи кьегьелрив,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Кьеб - Ватан я кьунвай мягькем къудахда!
Кьеб – Диде я хвейи кьуна къужахда!
Пагьливанар авур кьуна кьуршахда,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
Къафун хьтин мая гайи ципІина.
Гьар са аял чІехи хьана кьепІина,
Аялдин ван къведай амаз рикІина,
Вун гьи кьадар багьа я чаз, Лезги Кьеб?
РОЗЕ МАКСУМОВОЙ
Курахские горы! – Возвысьтесь и неба коснитесь!
Достигнув немеркнущих звёзд, в синеву окунитесь!
День выдался праздным. Эй, мысли мои – семенитесь!
Я Розы Максумовой голос услышал сегодня!
Водой заструились Кюринских округ родники.
Весь берег омыли потоки Курахской реки.
Луга зацвели по-весеннему, солнце – с руки!
Я Розы Максумовой голос услышал сегодня!
С Шахдагской горы вижу Каспий в его преферансе
И волны прибой озираю в восточном убранстве.
Лезгинская песня, как турман в открытом пространстве.
Я Розы Максумовой голос услышал сегодня!
Народная песня медвяной струной услаждает,
Все недра земли разорвав, доброту утверждает.
Народный напев чувства радости в нас пробуждает.
Я Розы Максумовой голос услышал сегодня!
Ответь, Сажидин – что за радость?.. Кто счастье дарует?..
С какою же вестью вернулся?.. Бог небо ль шарует?..
Как мета на сердце, таинственна, музой чарует…
Я Розы Максумовой голос услышал сегодня!
Перевёл с лезгинского Мурад Саид.
Айиб мийир
Ам за вакай туькIуьрначир манияр,
Ви ухшарар авайтIани цIарара.
Ам вун тир жал са чIаван зи кIани яр?
Ахъа кьечIем авай чIулав чIарара.
Ам за вакай авур тушир фирикирар,
Вун зи рикIе гьатнайтIани цаз хьана.
Ягъалмиш яз багъишнатIан шиирар,
Ви муьгьуьббат бейхабар яз хъваз хьана.
Ахъа пеле экIяй хьанва биришар,
Хъуькъвен кьилер цIай амачир цуьквер я.
Са чIавуз за темен гайи пиришар,
Кьве пIузаррин винел алай шекер я.
Зав рахамир, хкимир мад рикIел зун,
Вун рикIелай алахънава алудиз.
Муьгьуьббатдин гъайи инсан рекьел зун,
ГьикI хъфида далу яна далудиз?
Гьа вун я вун, чIехи ятIан яшариз,
Муьгьуьббатдин цIай куькIурай рикIевай.
Гьа кар себеб кичIе туштIа къушариз,
Цава лув гуз, муьгьуьббатдин рекьевай?
Яшарин рагъ акIизватIан цавара,
Лугьумир хьи, муьгьуьббатдин эхир я.
ИстикIандин нур къугъвазвай рувара,
Галукьарна, хъваз тахьанвай чехир я.
ХъуьтIуьз мукьва ятIани зул-къизил я,
Чалай аслу я чимивал, къайивал.
Гунагьрилай гъил къачурла, кьезил я,
Уьмуьр фена, чир тахьана кIанивал.
Белки чун чал гьалт хъийин са сеферда,
Чи кьисметрин иеси Сад Аллагь я.
Айиб мийир, хияллу и тегьерда,
Бахтлу хьунухь гьар са касдин темягь я.
Ваз муьгьуьббат чир хьанач
Ваз муьгьуьббат вуч затI ятIа чир хьанач,
Адан къадир течирдаз кIвал, хуьр хьанач.
Куьз лагьайтIа, адахъ ярдин сир хьанач,
Гьам тушни бес чи бахтунин кьеривал?
Зун тек туна, вун чуьллема-чуьл хьана,
Квез я лугьуз ахьтиндакай гъуьл хьана.
Уьмуьр катна бахтлувилел вил хьана,
Хиве кьаз кIан туш акьулдин кьеривап.
Ваз зун акваз, рикI акунач хуравай,
Вун пехъ хьана кьакьан хъархъун таравай.
Жейранрикай хьиз чуьнуьхай чIуравай,
Чир хьанач ваз зи ашкъидин диривал.
Вун гъед хьана кIанзавай заз цавара,
Вун зал гьинай дуьшуьш хьана, авара?
Гьелелигда къуват амаз лувара,
КIан туш мецин къалур ийиз куьруьвал.
Шумуд гатфар къвез алатна, гад хьана.
Вакай юлдаш хьун тавунал шад хьана.
Авай фикир эхиз тежер сад хьана:
Ваз къалурун хьана хъуьтуьл гъеривал.
Вилер руьгьдин къашар я зи экв авай,
Уьмуьрдикай къурху туш заз тек авай.
РикI жедалди хурун къене тIвек авай,
Зун кьисметдин хуруз фида жеривал.
Къуй шаирди авурай чи суд-дуван,
Сад Аллагьдин зи ялвардин хьурай ван.
Кьисметдикай нарази кас туш жуван,
Хиве хадач ви вилик за къуьруьвал.
Вун гьина ава
Вун гьинва зи къизилдин цуьк?
Шадвилелди хъуьрез жедай.
ХьаначиртIа вал икьван рикI,
Зи чан эрез-мерез жедай.
Вилер чIулав пIузар пIини,
Заз ви ширин дад акурай.
Енгедив гвай мехъер сини,
Ви шуьрбетдин яд акурай.
Зи къизилдин цуьк тир бике,
Яргъи кифер къуьнераллай.
Вун хиял хьиз гьатна рикIе,
Зун гар хьанва синераллай.
Вун къаршидиз атай чIавуз,
Закай луван ничхир жезва.
Ялвар ийиз кьакьан цавуз,
Нефесдикай чехир жезва.
Хунча хьана чуьллерикай,
Цав атирдин гьуьл хьиз ава.
Вун карагиз вилерикай,
Са къизилдин гуьл хьиз ава.
Заз уьмуьрдин эхир кьиляй,
Ахварай хьиз акуна, яр.
Гагь шадвиляй, гагьни хъиляй,
Хуравай рикI дакIуна, яр.
Начало формы
Конец формы
ВИЛЕРАЛДИ РАХАНА
Са чIавуз чун рикIяй-рикIиз дустар тир,
Гьич хиялдиз къведачир чун чара хьун.
Вун залай гафар чидай устIар тир,
Мурад тир чи муьгьуьббатдин тара хьун.
Чи муьгьуьббат ухшар хьана вацIариз,
Дегишардай, сел атайла, шакъаяр.
Къизилгуьллер кьисмет хьана цацариз,
Дар хьана чаз, жегьил чIавуз ахъа, яр.
Вун, зун туна, фена ценцел цуькI алаз,
Зун, хажалат чIугваз туна, есир хьиз.
Чун, сад садал и кьадардин рикI алаз,
Кьисмет тахьун, аквазва зи тахсир хьиз.
Къе дустунин залда ава мехъерин,
Столар чи яргъа ава мензилдиз.
ЦIай къати я муьгьуьббатлу рикIерин,
Вафалу яз ама чун кьвед гуьгьуьлдиз.
Чун рахазва ишарайрал вилерин,
Сад масадаз тамаш ийиз яргъалди.
Вучин, вучин, рехъ чи кIанивилерин,
КIевирна, яр, къайи живед маргъалди!
ВУЧ ХЬАНВАТIА?
Лугьумир хьи на зи рикIиз,
Вун хъел хьана, тIар жедай туш.
Рагъ акурла дагъда акIиз,
Хура рикIиз дар жедай туш.
Бес вуна шаз гайи гафар,
Абурукай гар хьанани?
Чи тIварарин сифте гьарфар,
Ранг алахьна, пар хьанани?
Вун заз такваз гьикьван вахт я?
Гила зун ви душман яни?
Вун зи бахт я, зун ви бахт я,
И кардал вун пашман яни?
АватIа, са вун ава, яр,
Яргъи кифер галай суна.
Зун чилелла, вун цава, яр,
Вуч себеб на кьисас кьуна?
Лугьумир хьи, вун такурла,
Эх тежедай кар жезвани?
Залай гъейри, масад кьурла,
Ваз адакай яр жезвани?
Экуь дуьнья квез ятIа лагь,
РикIиз кIани яр авачтIа.
Дагъдай экъечI жедач, валлагь,
Пеле акьаз гар авачтIа.
ЧIур хьана фий ихьтин дуьнья,
РикIиз кIани яр авачтIа.
Зи кIаниди анжах вун я,
Чир хьухь, кьиле гар авачтIа!
РикIел хуьквез жегьил вахтар,
Сажидин, вахъ вуч хьанватIа?
Ахъай хъийиз куьгьне дафтар,
Эхиз тежер гуж хьанватIа?
ГЕЖ ХЬАНВАЧ
Я залум дерт, куьз алатдач чандилай?
КIвач атана патал ала сурал зи.
Залан пар я итим кьейи къандилай,
ЦIай эцигиз алахъмир тIун хурал зи!
«Гьелелигда геж хьанвач, чаз вахт ама.-
Лугьуз, на зун алудзава рикьелай.
Чаз муьгьуьббат къужахда кьаз бахт ама,
Вун, кIаниди, алатзавач рикIелай».
Чилиз финни, экъечIдани цавариз?
Эй Сад Аллагь, элкъуьр хъия жегьилвал.
Къуват це чи муьгьуьббатдин лувариз,
Яргъаз авун патал чавай пехилвал.
«Гьелелигда геж хьанвач, чун жегьил я,-
Лугьуз на зун, алдатзава, аял хьиз.
Чи арада авайди вуч мензил я?
Хуш я заз вун рикIе авай хиял хьиз».
Зазни чида, вазни чида адетар,
Жакьваз жеда чун пехилрин сивера.
Акакь тийир мурадар я минетар,
Гужуналди тван тийин чун кIевера.
Гьелелигда геж хьанвач чаз, - лугьумир.
Чун яргъалай акунни са кIвалах я.
Я жувани жув сефил яз къалурмир,
Муьгьуьббат чи гьуьл кьван дерин булах я.
КЬУЬЗУЬБУР ЖЕМИР
Яшар жердавай, хкаж жез виниз,
Тамаш гъетериз, вацраз, ракъиниз.
Уьмуьрар ганва гьар са шейиниз,
Яшар хьайитIан, кьуьзуьбур жемир!
Кьуьзуь тирвилел разибур жемир!
Уьмуьр Аллагьдин ганвай са бахт я,
И дуьньядал кеф чIугун паталди.
Уьмуьр – югъни йиф, йисар – са вахт я,
Ганвай, сад садав, шад рахун патал.
Къушар хьайитIан, кьуьзуьбур жемир!
Кьуьзуь тирвилел разибур жемир!
ТIебиат хьтин, йис-йисандивай,
Гуьрчег ва жегьил ксар жез алахъ.
Ихтияр къачуз, кьве хизандивай,
Чам гадаярни сусар жез алахъ.
Къашар хьайитIани, кьуьзуьбур жемир,
Кьуьзуь тирвилел разибур жемир!
Дишегьли, эркек – алемдин цуьквер,
РикIин чирагъар, вилерин эквер.
Рехи хьайитIан цIвелерни мекер,
Ухшар хьайитIан, кьузуьбур жемир!
Кьуьзуь тирвилел разибур жемир!
==
Мегьамед дуст – сагьиб Лезги газетдин,
Чандин сагъвал, бахт жагъанвай кьисметдин;
Шииратдин дад чиз гьар са няметдин,
Дережайриз виниз жедай кас хьурай!
Лезги халкьдиз къуллугъ ийиз адетдин,
Квехъ гьамиша вилик фидай къаст хьурай!
Сажидинни векил яз куь хизандиз,
Кьабур ая, мумкинвал гуз хъсандиз.
Сад Аллагьди хъсанвилер инсандиз,
Гунугиз вун, гьамиша дуст, хас хьурай!
Гьуьрмет хвена, кефи тахаз, масандиз,
Даим рикIик хъсан крар кваз хьурай!
ЧАН ЗИ ДИДЕ
Сад Аллагьди гайи бахтар,
Уьмуьр я чаз гайи вахтар.
Гьар са велед емишдин тар,
Вун гьа таран багъ я, диде.
Аман аман аман диде,чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!
Тикрар:
Мез кьилин вирт, камал дерин,
Амач валай касни ширин,
Чи сивик квай шад тир хъуьруьн,
Аман, аман, аман шагьни
Шалбуз дагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир диле!
Эй женнетдин багъдин анар,
Валди я чи гьар са гьунар.
Рехи кифер-къизил чIунар,
Вун чи кьилел рагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диле!
ЧАН ДИДЕ
Сад Аллагьди гайи бахтар,
Уьмуьр я чаз гайи вахтар.
Гьар са велед емишдин тар,
Вун гьа таран багъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!
Мез кьилин вирт, камал дерин,
Авач валай касни ширин,
Чи сивик квай шад тир хъуьруьн,
Шагьни Шалбуз дагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир диде
Эй женнетдин багъдин анар,
Валди я чи гьар са гьунар
Рехи кифер-къизил чIунар,
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!.
ЗУН ДАРИХ ТУШ
Зун дарих туш садрана зи ватандихъ,
Къужахдавай аял хьиз я дидедин.
Бахт аватIа, эгер гьар са инсандихъ,
Векил яз хьун буржи я чун бинедин.
Дагълари цав, таж хьиз кьуна, кьилел зи!
Зун уьтквем яз къекъвезва къе чилел зи!
Зун дарих туш, ава халкьдин арада,
Халкьдихъ галаз чIугвазва за зегьметар.
Лугьудайвал ийизвач гаф чарада,
Къазалмишиз алахънава гьуьрметар.
Гурлу лепе ала Касдин гьуьлел зи!
Зегьмет чIугваз гьазур я кьве гъилел зи!
Ватан туна, фенач пата-къерехдиз,
Диде, Ватан гьикI тада за сефил яз?
Ватанда зун къекъвезва шад, уяхдиз,
Дагъда авай чубанди хьиз кфил яз.
Ватандин нур, экв ала кьве вилел зи!
Чинал шад хъвер, гьекьни ала пелел зи!
Дарих жедай вахт авач заз Ватанда,
Жув хайи тир кьазва ада велед яз.
Яшамиш жез гьуьрмет авай хизанда,
Къекъвезва зун тарихчи хьиз, белед яз.
Руьгьдин бегьер ала таран са хилел зи!
Дарих жедай вахтни къвезвач рикIел зи!
МУАЛЛИМ РУШАР
Урусат - Ватан муаллим рушар,
Аялриз тарсар гуз атай къушар,
Чебни жегьил тир лифериз ухшар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Урус чІаланни маса илимар,
Чир ийиз атай рушар-малимар,
Чи аялрикай ийиз алимар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
ЧІехи паяриз – кьвед лагьай Ватан,
Хьанай дагъларин макан-Дагъустан!
Дишегьлияр хьиз халис чи патан,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Гьикьван четинбур тиртІани вахтар,
Пара кьванбуруз жагъана бахтар!
Дагъви халкьарив сад ийиз къастар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Ниче шумуда гана чаз тарсар,
Пара четинбур тиртІани йисар,
Чи жегьилризни хьун патал сусар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
Сажидин, вуна ийиз тарифар,
Са чІавузни сес мийир зайифар!
Чирвилер дерин, халис арифар,
Мугьман хьанай чи дагъдиз, арандиз.
ВИЛ АЛУКЬИЗ ТАХЬУЙ, ДУСТАР
Руш – дидедлай, диде гуьзел рушалай,
Яраб инихъ аватІа вуч аламат?
Камари хьиз гуьрчег гьар са къаш алай,
Аллагьдилай асли я хуьн саламат!
Вил алукьиз тахьуй, дустар, минет я!
Лезги рушар гуьзелбур хьун – адет я!
Лезгистандиз тамаш женнет багъларин!
Акур инсан амукьда яз аламат!
Куьн кукІвариз тамаш кьакьан дагъларин,
Такабурвал хуьзвай даим саламат!
Вил алудиз тахьуй, дустар, минет я!
Багълар, дагълар гуьрчегбур хьун – адет я!
ЗАРИФАТ
Чим тир яваш тежер рикIин тавуна,
Цуьк тир гьар са рангар авай тавуна,
ГьикI акъвазда зун ви тариф тавуна?
РикI акъвазда, тавуна хьуй, Зарифат!
Ви тIвар кьуна, дишегьлийриз, рушариз,
Чи дидейриз, пак руьгьер тир къушариз,
Гуьрчег жезвай, акъатунвай яшариз,
Квез суварар мубарак хьуй, Зарифат.
Сажидин я, гьарамнавай секинвал,
Кваз такьадай азиятар, четинвал.
Шиир бахшда, хьайи чIавуз мумкинвал.
Вун аквазвай, халкьдиз шад хьуй, Зарифат!
АЗИЗДИ
Жегьилвал - бахт я Аллагьди багъишдай,
Ам гичинда хуьз тахьурай экъичдай.
Заз ви чинин гьар са гуьзел нехишдай,
Жуван кьисмет- рагъ аквазва азизди.
РикI къалуриз жедач, хуру кIеви я.
Чун кьведни, яр, са як я, са иви я.
Заз кIаниди са гаф я, са жизви я,
Вучиз ам ваз дагъ аквазва, азизди?
Аллагь-Сад я, шагьидар я пIирерни,
Сад я чи кьве рикIе авай сирерни.
Къуй, бегьердал атуй таза цIирерни,
Заз чи кьведан багъ аквазва, азизди.
Кьве рикI садав агуд тежез, шезва зун,
Шаклувили инсаф тийиз незва зун.
Ислидихъ вил галай Керем жезва зун,
Заз ви вилел нвагъ аквазва, азизди.
Сажидиназ хабар авач, чир жедач.
Пуд лагьайдаз чидай кIвалах - сир жедач.
Яд авачир къураматда хир жедач,
Муьгьуьббатдин тагъ аквазва, азизди.
Чидач заз
Вахтар фена билбилар хьиз хъуьредай,
На лугьуда, вацI я фейи дередай.
Накъвар хьана, яд авахьиз чIередай,
Вучиз вун, яр, сефил ятIа чидач заз.
Кьисмет лугьур агъдабандин кар ятIа,
Заз чидам вун бахтлу касдин яр ятIа,
Ваз чидани, зи рикI гьикьван тIар ятIа?
Ви яр кьванни жегьил ятIа чидач заз.
Бязибурун бахтар ахъа жедалда,
Гуьрчегбурни акьуллуяр шедалда.
Са-садбурал бахт цаварай къвадалда,
Гевгьер ятIа, къизил ятIа чидач заз.
Къе атана рех гьатнава чIарара.
Яшлувилин жив къватIа чIурара?
Жегьил чIавуз кIан хьайи руш, ахвара,
Зи пел кьурди ви гъил ятIа чидач заз.
Ахпа са кас, регъуь кьванни тахьана,
Гъил вахчуна, вахъ галаз туьнт рахана.
Са кIус амаз за адан кьил тахана,
А небгет кас ви гъуьл ятIа чидач заз.
Сажидинахъ гъамар эхдай чан ава.
Ягьсуз пеле итим кьейи къан ава.
Зи япара ви манийрин ван ава,
Ам вун ятIа, билбил ятIа чидач заз.
Къизилгуьл
Вили цава лацу лифер луж хьана,
Акур чIавуз чими рикIиз хуш хьана.
Зун хьиз бахтлу хьайи инсан вуж хьана?
ЯркIижуван руш акурла-Къизилгуьл.
ЧIулав чIарар къугъваз цIалцIам къуьнерал,
Пияладин жем кьунвани гъилерал?
Шадвилин нвагъ акьалтна зи вилерал,
ЯркIижуван руш акурла-Къизилгуьл.
Дамахни наз дидеди ваз багъишна,
Камаллу яз бубади вун вердишна.
На лугьун зи чина нурар экъична,
ЯркIижуван руш акурла-Къизилгуьл.
КIеле патан тIебиатдин цуьк ятIа?
Лезги чилин ашкъи авай рикI ятIа?
Яраб, дустар, куьн кефияр гьикI ятIа?
ЯркIижуван руш акурла-Къизилгуьл.
Дагъдин булах авахьна физ векьерай,
Зун атана къаярайни мекьерай.
На лугьун заз бахт жагъана рекьерай,
ЯркIижуван руш акурла-Къизилгуьл
Ашкъидин тIал
Къизилгуьлдин пIузаррикай,
Заз виртIедин дад акуна.
Муьгьуьббатдин азаррикай,
Ашкъидин тIал сад акуна.
Ваз шуькуьр хьуй, эй Сад Аллагь,
Къадирда кьур яд акуна.
Заз шад уьмуьр гайи ислягь,
Ахварай яр мад акуна.
Халкь авур Кас чилер, цавар,
ХъуьтIуьн цикIиз гад акуна.
Кутаз кIанз зак ракьун лувар,
На къурмишай чад акуна.
Кьил-кьакьан рагъ, беден аран,
Лезги чилин ад акуна.
Илгьам я зун шаир таран,
Адан бегьер фад акуна.
Сажидинахъ чIалан шир-шир,
Шииратдин пад акуна.
Гафаралди тефидай шир,
Чiалар кхьиз, шад акуна.
Бахтаварар Петербургда авайбур,
Кьвед лугьудай меркез хьай уьлкведин.
Чакай вучиз хабар кьадач, я хвайбур?
Я тахьайтIа, яни чун квез тахайбур?
Чавай жезвач, Куьн иниз мус хуькведа?
Чавай кIани вуч аватIа, лагь куьне?
Ктаб, чIалар, риваятар, манияр.
Интернетда алакъаяр яхъ куьне,
Са кIус кьван фад, чарадалди пIинияр,
АцIурдайвал хатрутривди синияр,
Хтана хьиз, кIамай кьадар твах куьне!
АГУДЗАВАЙ ВАЦI
Кьве патахъди лув гуз Лезги чиле,
Агъзур йисара тухванвай кьиле,
Зи Лезги Макан, зи Лезги Къеле,
Кьве пад Лезгияр агудзавай ВацI!
Хаинри вакай, чIур хьанвай келле,
Авунва, Самур - къакъудзавай ВацI!
Са пад Шейхерин, ПIирерин дагълар,
Муькуь пад Женнет емишрин багълар.
Рекьер-дамарар - Уьмуьрдин Гъалар,
Са Лезги Беден агудзавай ВацI!
ЧIугуна валай симерин валар,
Авунва, Самур – къакъудзавай ВацI!
Мус къведа а Югъ, кьве пад Садзавай?
Сергьятрал алай симер кьатI-кьатIзавай!
Чара авур халкь санал кIватIзавай,
Стхаяр санал агудзавай ВацI!
Самур там кьураз, вакай катзавай,
Авунва, Самур – къакъудзавай ВацI!
Хкаж, Сажидин аршдиз сес жуван!
Сад Аллагьдиз къвен, иншаллагь, ви Ван!
Дуьньядал ала Адалат Дуван,
Халкь, сад садавай къакъудзавай, ВацI!
Шуьрбет хьиз хъвадай чилери яван,
Хъижеда, Самур - агудзавай ВацI!
ДИДЕДИН СУЬРЕТ
Вахтар физва чун жез чІехи,
Са девирда аялар тир.
Азиз диде, кьил тир рехи,
Чун ви рикІин хиялар тир.
Къе заз а ви гуьзел суьрет,
Лув гуз физвай циферикай,
Малаикрин галаз кІеретІ,
Карагзава лиферикай.
И дуьньядин гьар са нямет,
Ваз кІандай чаз хьана, диде.
Вун себеб яз бахтлу кьисмет,
Заз Аллагьди гана, диде.
Диде, диде, ширин диде,
Мез вирт, акьул дерин диде!
Вил галама акунихъ мад,
Ви милаим хъуьруьн, диде.
Диде-Сад я, Сад я Аллагь.
Диде-багьа кас я, Валлагь.
Лугьузва заз даим рикІи,
Дидедикай манияр лагь!
ХАЙИ ЮГЪ ВАЗ МУБАРАК
Багьа я чаз гатфарин варз, югъни кваз,
Чими чиляй акъатзавай бугъни кваз.
Къацу жезвай чІаван векь-кьал, ругъни кваз,
Шад гатфарин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Кьурагь дагълар - абу-земзем булахар,
Кьисмет хьунухь – туькІуьн тушни кІвалахар?
Жейранрин луж къекъвей чІаван яйлахар,
Шад гатфарин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Къелемдин дуст, халкьдиз къуллугъ авуна,
Шииратдин чирагъар жен тавуна.
Крар ама герек тир чахъ хъувуна.
Шад гатфарин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Лезги газет хиве кьуна, жаваб яз,
Вуна зегьмет чIугвазва къе суваб яз.
Кьан тийизвай хиве, ам са азаб яз,
Шад гатфарин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
Сажидинахъ, кас яз мажал авачир,
Хуьр-кІвал авач ярар-дустар галачир.
Лезги халкьдин эдебият чархачи,
Шад гатфарин чубарук, дуст Мегьамед!
Ваз хайи югъ мубарак, дуст Мегьамед!
ЧІАЛ АМУКЬДА
Гьарайзава гзафбуру,
Чи лезги чІал квахьна лугьуз.
Сад-вад гафар чарабурун,
Къвез, чи чІала гьахьна лугьуз.
Къуни-къунши хьайи чІавуз,
Рушар гуда, сусар гъида.
Яргъарай, лув гудай цавуз,
Аламатдин къушар гъида.
ЧІал квахьдай туш, халкь амай кьван,
Халкьни квахьдач чІал амай кьван.
Лезги иви чак кумай кьван,
Чахъ Ватан хуьр-кІвал амай кьван.
Заз чида, чІал херде хьанва,
Чара чІалан гафар рахаз.
Къемедадин перде хьанва,
Сада-садан кефияр хаз.
Са пай – ана, са пай – ина,
Чара-чара гьукуматар.
АватІа лагь гьахъвал гьина?
Кхьидайвал малуматар.
Чи чІал – ЧІал я, чил – чи Чил я!
Халкьар Сад хьухь, вуч авуртІан!
Чаз кІаниди – рагьбер – Кьил я,
МуьтІуьгъ тежер гуж авуртІан!
Лугьумир хьи Сажидиназ,
Михьи лезги чІал дакІан тир.
Вуж ятІа лагь а аннамаз,
Жуван Ватан, КІвал дакІан тир?!
ГУЬЗЕЛАР Я ЛЕЗГИ СУСАР
Гьам буй-бухах, гьам уьмурдин рехъ чидай,
Вуч чIав ятIа, чимивални мекь чидай.
Гьим кард ятIа, гьим тIиб ятIа, лекь чидай,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Гьам булушка, гьам шал галаз дамахдин,
ЯцІа жеда абур гьар са кІвалахдин,
Сивевай мез ширин земзем булахдин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Абур лезги дидеяр я хайибур,
Хуралайни я абур нек хъвайибур.
Эл-адетдин намусарни хвейибур,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Хва, руш жеда теменар гуз къужахда,
ЧІехибуруз гьуьрмет ийиз алахъда.
Эгер квез жез кІан ятІа зи чІалахъда,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!
Сажидиназ чида писни хъсанди,
Гъуьлуьхъ гелкъуьн буржи я гьар сусанди,
Гьуьметар хуьз чидай мугьман, хизандин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир.
Начало формы
Конец формы
ДАГЪУСТАН
I
Гзаф масан я зи Ватан,
ТIвар вичин я Дагъустан.
Виридалай ам я хъсан,
Ша зи Ватандиз, гьар са инсан.
2
Акурла ви гуьзел цуьквер,
Атирдин нидай ацIузва нер.
Иерни я вун гзаф -гзаф,
КIанда заз вун «Дагъустан» гаф.
3
Касни авач ваз ийидай наз,
Эгер душман акуртIани ваз.
Жеда чунни гзаф викIегь –
Ви умудар на чал вегь.
4
Гьар юкъуз на хуьзва зун,
Мурад я зи ваз куьмекун.
Мурад я зи дявеяр тахьун,
Иер яз амукьдайвал вун.
5
Валай хуш затI авач чилел,
Акурла шад нагъв къвез вилел.
ГьакIан накъвар ваъ, накъвар сел,
Ви дагъда зун хьиз къугъваз кIел.
ЗИ ХАЙИ ХУЬР
Чан Чуьхверхуьр, вун зи диде ватан я,
Зи чан я вун, зун хуьзва на къужахда.
Вун зи сифте абурни я, макан я,
За вал, зи хуьр, мус хьайтIани дамахда.
Авазва чаз дагъларани аранда
Еке чилер, кьакьан синер, гуьнеяр.
Куьгьне хуьре, чуьхверрин а маканда
ЧIехи хьана чи бубаяр, дидеяр.
Гуьзел чуьллер, къацу-къацу бинеяр,
Иервилел садарзава руьгьер чи.
Дашлу патахъ галай еке дуьзенар,
Бегьерралди шадарзава рикIер чи.
Авазва чаз депутатар, алимар,
Кандидатар, муаллимар, лирикар,
Къуват авай пагьливанар, шаирар,
Чуьхверхуьрел язва вири игитар.
МискIин ава вахъ са гуьзел нур гудай,
Гьейранардай гьар са инсан вичелди.
Акъсакъалри, гьар садаз акьул гудай,
Абур гъизва, экв чукIурна чпелди.
Зи хайи хуьр, вун зи вилин ишигъ я,
Гьар сеферда акурла вун шад я зун,
Вун зи мециз, Чуьхверхуьр, лап ширин я,
Мурад я зи вун гьамиша шаддиз хьун.
ЖАНАВУР
I
Гьикьван ахмакь гьайван я вун?
Ийидач на са кIус кьатIун.
Фикир я ви кIвалах тавун,
Амма гьакIа фу жагъурун.
2
СикIрехъ вун фад чIалахъ жеда,
Кьилел ви са бала къведа.
Алцурариз ада неда,
Ви кьулухъай гзаф хъверда.
3
Лугьудани за ваз са кар?
Чизвани ваз сефил хабар?
И тама гьатнава ви тIвар
Им туш йифен четин ахвар.
4
Кьил я ви къарпуз, жанавур.
За ийизвайди я хатур.
Ийизва масабру мурмур.
Я кьил чIур хьанвай, жанавур!
ДЕРБЕНТ—ВЕЛИКИЙ ГОРОД.
I
Дербент – это город самый древний в России.
Его стены как скалы хранят нас от бед.
Этот город известен во всем нашем мире,
Как город сражений, и как город побед.
2
Дербент – это город России, Кавказа.
Его никогда невозможно сломить.
А враг моей Родины будет наказан,
И в ноги падет, о пощаде молить.
3
Прожил этот город не только времена,
Когда враги его пытались захватить.
Были для него и те чудесные века,
Когда он мог свои красоты проявить.
4
Здесь торжественно встречал купцов,
Дербент великим шелковым путем.
Родина великая орлов,
Пламенным питавшихся огнем.
5
Дербент – это малая Родина моя,
Красивый его каждый уголок
Все больше продолжает радовать меня,
Ведь это все, родной мой отчим дом.
ВЕСЕННИЙ ДЕНЬ.
I
О, как прекрасен день весенний,
Он полон радости, забот.
И будто он мечтой заветной
Мне душу исцеляет вновь.
2
Природа вдруг вся оживает:
Цветы нас радуют красой.
А птицы песни распевают,
И все горды этой порой.
3
Как будто лучик озаряет,
Нам сердце нежностью своей.
И душу нашу расслабляет
Чудесным пеньем соловей.
4
Но разве это не прекрасно?
Мы отдыхаем всей душой.
И понимаем все мы ясно
Все это только лишь весной.
5
Как жаль, весна нас покидает.
Прощаемся на год мы с ней.
Хотя о прошлом вспоминаем,
Сегодня жить гораздо веселей.
ЯРАН СУВАР ЧУБАРУК РУШ
Зи гатфарин чубарук руш,
Вуч гар ква ви луварук, руш?
Берекатрив ацIуриз чуьл,
Ша, чи Яран суварук, руш!
Муштулухдин хабарар гваз,
Гьар ризкьидин гьамбарар гваз,
КiватIна хъчар ирид жуьре,
Ша, чи кIвализ афарар гваз.
Яран йифер, яран йикъар,
Вили цава экуь йикъар,
Мел-мехъерар бул жедайвал,
Ша, ийиз шад вири халкьар.
Яран юкъуз къугъваз «цIегьер»,
Гьар са кIвале тукIваз са гьер,
Гьикьван гуьзел аквада, руш,
Булахдал физ сегьер-сегьер?
Зи гатфарин чубарук руш,
Зунни яхъ ви луварук, руш.
Лезгистандал ийиз шад кьуьл,
Ша, чи Яран суварук, руш.
Сажидинан рикIин мурад,
Гурлу хьун я Яран «парад».
«Пенкер баха» мани лугьуз,
Ша, чи кIвализ кьуна таратI!

Вири шаирриз,
Чи Эмин хьтин;
ЧIалан магьирриз,
Халкь-лезги хьтин,
Аламат загьирриз,
СтIал Сулейман,
Хъуьруьг Тагьирриз,
Шииратдин Пак
Сувар мубарак!
Мубаракрай кьуд лагьай йис!
"Марвардикай" мугьман хьайи.
ЦIийи крар мад хъийиз гьисс,
Чи руьгьериз дарман хьайи.
Къуй "Марвардин" хизан къалин,
Гьуьрмет, девлет, берекат хьуй!
Мурад акъуд ийиз кьилин,
Куьн крарик гьерекат хьуй.
Сажидиназ Куьредавай,
Куь "Аламдин" "Марвар" хуш я.
Къусар, Къуба дередавай,
Куьн кьуд йисан сувар хуш я!
АФЕРИН - САГЬИБ
Гъейри ксарал хьун тавуна вил,
ЭкъечIнай Имам женгчи майдандиз.
Къадим эпосдик, къакъажна кьве гъил,
Гурлувилелди, кутуна хьиз кьил,
КIватIална халкьар сувар сегьердиз!
Шумуд райондай, шегьеррай шумуд,
КIватIна суварик, ийиз шад ялвар.
Чи дуствилерик кутуна умуд,
Кьиле тухванай сад лагьай сувар!
Жегьил багъ хьтин атай бегьердиз!
Мукьвал хуьрерай, гзаф яргъарай,
КIватI жез эгечIна Имам кваз вилик.
Гьар йисан гатуз, къвен тийиз кьарай,
Дем кутаз хьанай Ахцегьрин хуьруьк!
Къагьриман хцин мехъер тегьердиз!
КIеледин кьилел пудра гьарайиз,
Шарвили лугьуз, авунай эвер!
Кьакьан синерлай лекьер къарагъиз,
Чаз тамашзавай цаварай эер,
Лезгийрин къадим Ахцегь шегьердиз!
Сагъ хьурай зи халкь, дагъвияр вири,
Имам хьтин хва авунвай багъиш.
Рази яз халкьар адакай вири,
Хуш келимаяр ийизва алхиш,
Ийизвайвиляй къуллугъ иердиз!
УЬМУЬР Я ИМ
Аквада ваз, рагъ хкаж жез винелди,
Дуьнья экуь жез эгечIда, циф амач.
Вацра гъетер суст авуна, куьрелди,
Чиле, цава вилер зайиф, йиф амач.
Сад Аллагьдин эмир я им, эмир я!
Жегьил чIаван уьмуьр я им, уьмуьр я!
Цава дегишвирер жез гьар жуьредин,
Гагь циф алаз, марфар къвада, селлерни.
Емиш, техил дигмиш жез гьар бередин,
Алахъда шад ийиз рикIер эллерин.
Зегьметчийрин девир я им, девир я!
Шадлувилин уьмуьр я им, уьмуьр я!
ТIебиатдал ранг акьалтна къизилдин,
Шад мехъеррин шад мелерин вахт я им.
КIвалер къени ийиз гьар са жегьилдин,
Виридалай багьа тир са бахт я им.
Вирибуруз загьир я ам, загьир я!
Бахтлувилин уьмуьр я им, уьмуьр я!
Ара-ара живер къвада чилерал,
Пешер кIвахьиз, кьецIил жеда тарарни.
Рехи чIарар акьалт ийиз кьилерал,
Кьери жеда сиве авай сарарни.
ЧIал туькIуьрай кас, Сажидин шаир я!
Гьа имани, гьелбетда, чи уьмуьр я!
РИКIЕЛАЙ АЛАТ ТИЙИДАЙ КРАР
Аял чIавалай акур кьван затIар,
Аял чIавара акур кьван крар,
АлахъайтIа, зун са-садан кьаз тIвар,
Кьиле акъатдач, рувада сарар.
Амма бязибур ерли рикIелай,
Алатдач, гьатта ксанвай чIавуз.
Гъуьлягъди кIасай, саягъ рекьелай,
Яргъанни галаз, акъатда цавуз!
Жегьил вахтарин гуз жедач баян,
Суьгьуьрда гьатай кIанивилерин.
Ички тахъвана, хьана жув пиян,
Сан гуз жеч авур диливилерин?
Сифте цуьк гайи, кIани тир рушаз,
Кьисет тахьай вахт хтана рикIел.
Кьудкъад йисалай акуна ам шаз,
Хтулар къарши ийизваз рекьел.
Акьур вахтуна, вилер вилера,
Раханай абур, чаз течир чIалал.
ЗатI гьат тийирди чиз чи гъилера,
Белки гъалатIар ийизвай гьалал.
Вилер акьална, къатканвай мисел,
Гьарнай са-са кIус хкведа рикIел.
Уьмуьр фенатIана, гьич тахьай мисал,
Дамарра ама, цIаран тийиз кьел.
РикIелай алат тийидай крар,
Амая, яраб чун, фида жал суруз?
Сажидин, гумир на рикIиз зарар,
Жигерриз, нефес къачуз дар хуруз!

БУБАДИЛАЙ МУТIЛАКЬ ХВА
Пабни, гъуьлни са кесиб тир хизан яз,
Хвани аваз аялвилин яш авай.
Дуланмишни тежез акьван хъсан яз,
Суфрадик фу, целни нисид кIаш авай.
Варзни фидач, ниси амач, базардай,
Техил гана, мажбур хьанвай къачуниз.
Кьил акъудиз тежез гъуьлуь азардай,
Гъилериди авай вилер тIушуниз.
Меслят хьана, фу недайла, суфрадал
Цел эцигин, недайвал кIус эцигиз.
Нисини чи аламукьда арадал.
Фуни неда, чуькь тавуна, каци хьиз.
Гада – дили хьана, мутIлакь бубадал,
Кьуру фу нез, чIехи жеда яшарни.
Буба кьена, затIни текьвез арадал,
Хци гъиз, нез хьана нисид кIашарни.
Чир хьайила, бубад кьенят авурвал,
Рази хьанач, акI цIелни тIвек-тIвек жеда.
ТIуьр мисал я, цел яргъалай акурвал,
Руфуна – фу, вилерани экв жеда!

МУЬГЬУЬББАТ
Зун валди шад хьана, гуьзел, пашманни.
Заз вун хьанай играми дуст, душманни.
РикIикай са ваз тир хабар, бейхабар.
Зи рикIел на иляйна хьи пис къабар.
Тикрар:
Инсаф ая,са гаф ая, муьгьуьббат.
Фагьум-фикир гзаф ая, муьгьуьббат.
Акунани кIамач заз вун, вил гала.
РикIе дердер пара ама, гъил къала.
Яраб вун заз яр жедатIа?- Ваъ, жедач!-
Лугьумир, яр, ви рикIикай ракь жедач.
Белки кьисмет амачтIа чун сад жедай,
Вун патал физ тахьурай зун тек туна.
Вахт хьайитIа, рикI вун патал пад жедай,
Ви дакIарда лампа хьурай экв туна.
На зи кефи хана вакай, ширин я.
Ви багъда рагъ, амма зи багъ серин я.
Къуй вун кьванни бахтлу хьурай, зун туштIа.
Ваз зун дакIан ятIани за вун хушда.

ЛЕЗГИ ХЬАРАК
Лезги сусан вилик фирчин,
ЦикIен хтин яру я чин,
Гъилевай кар тадиз вичин,
АвунайтIа, вуч хъсан тир?
Хьаран кIане сивни хъуьрез,
Аквазвачни хала серес?
Фал вил алай гишин мирес,
АкунайтIа, вуч хъсан тир?
Гум квачиртIа, эгер хьарак,
Ацукьдай тир, фу нез тарак.
Са кьве йисан жунгав кьурак,
ТукIунайтIа, вуч хъсан тир?
Фу фирчиндал, хьар ичIи жез,
Зур сят амач, югъ мичIи жез,
Хъуьрен тийиз, сив гъвечIи жез,
КутIунайтIа, вуч хъсан тир?
Фу чарадай чIавуз хьарак,
Акьал ийин сивик квай рак.
Дуьз гъавурда, мез кваз сарак,
АкьунайтIа, вуч хъсан тир?
Хьаран кIане тежер суьгьбет,
Гьар жуьредин жеда, гьелбет
Сада садав, тийиз гьуьжет,
АгъунайтIа, вуч хъсан тир?
Чи лезгийрин хьарарикай,
Къадим адет крарикай,
ЦIийи йисан ярарикай,
РаханайтIа, вуч хъсан тир?
Сажидин, на зарафатар,
Кхьиз, ахъай жуван дафтIар.
Хьаран фу нез, ийиз рафтар,
ЖакьванайтIа, вуч хъсан тир?

ТАРАШУН
(басня)
Са рагъдандихъ кIватна тама гьайванар,
Башламишна, Аслан рахаз хъилелди,
-Атанвай накь, арза ийиз жейранар,
Там тарашна, куьтягьзава, куьрелди!
Жанавурар, алдатмишиз чагъалри,
Иесивал из жезвач хперин.
Тама авай гьар жуьре къал-макъалри,
Ванер къвезвай дуьз рахазвай хъперин.
Тама са затI тазвач, атIуз мишердал,
Мумкин я цIай ягъунни зи къеледиз.
Гапур гъана, эцигдалди кешердар,
Ихьтин фикир атанва зи келледиз:
Я зун квахьда, я квадарда вири куьн!
ИкI давамрун, там элкъуьн я къумлухдиз.
Терг авуна, вири санлай суьруь куьн,
Такур тегъуьн кьисметда куьн тумлухдиз.-
Мад кис хьана, акъваз тахьай чакъалди,
Лагьана, гьич кичIе тушиз, зирек яз:
-Вунни, чIехид яз амукьдач яргъалди,
Чун амачир тама вун низ герек я?!
Несигьат:
Эгер, асландим хвенайтIа, невс вияин,
Садани чIур ийидачир дуьз къайда,
Кар кьилелай чIур авунва, мад вучин?
Чун рахункай авач тама кIус файда!

ЗУН, ВУН СЕБЕБ
Зун, вун себеб, начагъ хьана,
Зун яр хьунал пашман яни?
Закай катна, къачагъ хьана,
Зун, мегер, ви душман яни?
Цава гъетер хъуьрез вацраз,
ЛупI-лупI ийиз вилералди.
Зун, вун акур чIавуз цIараз,
Рекьизва на гъилералди.
Заз ви чIулав тир вилерай,
КIанивилин нур аквазва.
ЭкъечIай, ваз гуз, чилерай,
Пак цуькверин чIур аквазва.
Тикрар:
Зун, вун себеб, начагъ хьана,
Зун сагъардай дарман я вун.
Вун экв гудай заз рагъ хьана,
Муьгьуьббатдин фарман я вун.

АВУР ХЪСАНВАЛ
Авур хъсанвал тийижир инсан,
Чир хьухь, цаварал алайди Аллагь.
Чир тахьайтIа ваз, авурбур хъсан,
Вири вилерай хкида, валллагь!
Ваз куьек герек хьайи вахтуна,
Земетар чIугваз, жен тийиз галат;
Ацукьай чIавуз чIехи тахтуна,
РикIелай дустар ийимир алат!
Чир хьухь, къуллугъар, я вад къан кIвалах,
Вирибур жедач рагъ алай йикъар.
Фитнечийрин вун жез тахьуй чIалахъ,
Иличиз тамир, жувал яд йигар.
Жуван уьмуьрда акуна шумуд,
Саймиш тийидай инсанар, Аллагь.
АтIай вахтунда дуьньядкай умуд,
Гьич садакайни жедач ваз панагь!
Сажидин, вуна жув хуьх яз тIарам,
Садрани къачуз алахъмир гунагь.
Гьи кьадар ширин акуртIан гьарам,
Гьич са чIавузни ийимир темягь!

РОССИЯДИН ИГИТ Радим Халиковаз
Жегьил рикIе амаз михьи хиялар,
Я Сад Аллагь, куьз рекьизва кьегьелар?
Свас-хендеда, етим туна аялар,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Мад са виш суз амайди тир гена вун,
Дуьньядилай экв такуна фена вун.
Терс женгина игитвилел кьена вун,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Вафалу кас хайи диде ватандиз,
Багьа я ви тIвар къе гьар са инсандиз.
Хура рикI хьиз хвейи бала масандиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!
Гьай амачир чи гьарайдиз-звердиз,
ФенватIа вун хуьквен тийир сефердиз?
ЦIай галукьай тар тир атай бегьердиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им.
Ви викIегьвал - хуруз фейи ажалдин,
Чешне я чаз халис игит кьегьелдин.
Россиядин игит Куьре магьалдин,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!

ЖЕЗ ЛАМРАН ЧIАЛАХЪ
Хьана кьван, хьанач Малла Несреддин,
Адахъ авай кьван са куьмекчи лам.
Хатурдиз-хатур, крар гьуьрметдин,
Ийир кас тир ам, гайидаз салам.
Инсанар, гьелбет, вири тушир сад,
Садбур авазвай чир жедай хатур.
Са бязи ксар гьалтзавай муртад,
ГайитIани чир тежедай ютур.
Хуруьнбур пара, авай тек са лам,
Гьайвандиз авач, ял ягъиз мажал.
Хиве кьаз, гьелбет, жедач кьван алам,
Рекьизвай гьаван аламаз кIвачел.
Мад атана сад, чIалахъ тежер кас,
Регъвяй гъуьр хкиз, це лугьзва лам.
«Лам кIвале авач!», - лагьайла адаз,
Кьулухъди хъфиз гьазур хьанвай ам.
Садра акуна, цуравай ламра,
Нубатсуз чIавуз, авуна гьарай.
Лам кIанз атайдай чIур хьана сумра,
Суал гуда кьван татана кьарай:
-На лугьудай хьи, «Лам авач кIвале?»
Хъсан кIвалах туш авун тапарар!
Малла Несредин ргана хъиле,
Ягъдач кьван гьар са сивиз дапIарар.
-Валлагь, я къадаш, гила чир хьана,
Фагьумдай келле авачирди вахъ!
Инсан яз вун зи, чIалахъ тахьана,
Регъуь тушни кьван, жез ламран чIалахъ?
КЕФИ ХАНА
Гьич садазни кIан жемир гьа кефи хаз,
Ам гичин туш, клей ягъиз кукIурдай.
Жуван патав маса ксар сефигь кьаз,
А паталлай инсан хъилев дакIурдай.
Садра жуван туькIвей чIавуз кIалахар,
Дамах къачун, гьич хъсан туш, сабур хуьх.
Сад-кьвед жеда мурк такьадай булахар.
Жез амай кьван инсанвилин абур хуьх!
Шаирдин рикI тIар авун пис кIвалах я,
Сагъ жедай туш са сеферда хер хьана.
Ам шиирар теснифзавай булах я,
Ваз адакай къванер авай кьер хьана.
АкI хьанач хьи, Сажидин вахъ вуч хьана?
Лугьузва за, тахсирдилай гъил къачу.
Лугьуз тежер, эхиз тежер гуж хьана.
Мад кIаматIа, атIана, зи кьил къачу!
Начало формы
Конец формы

 

АРЗА

Вилин накъвар кьураз хъуькъвен кьилерал,
Харар хьана, аватзавай чилерал.
Эй Сад Аллагь, цIарай вилин нинеяр,
Ваз кьванни ша, язух кесиб дидеяр!

Вуч паталди хайибур тир аялар?
Къермеяр хьиз чкIиз рикIин хиялар.
Нвагъ алачир вахт жагъизвач вилерал,
Са гьахъ-дуван мус жедатIа чилерал?

Я гьукумат, депутатар хкягъай,
Куьн дестегар тир, чун патал экъегъай.
Веледарни катна чпин кьилер хуьз,
Кьуьзуь ксар тунва хуьре, кIвалер хуьз!

Пенсияни бес тахьайла, тIуьн патал,
Чна сесер гайиди тир куьн патал.
Къе ацукьна гьукуматдин тахтуна,
Халкьдин рикIер гъизва туьтуьн хтунал.

Чун къе ама, пака амач, рекьида,
Квез кьван недай суьрсетни квез жагъида.
Сад Аллагьди, кичIе тушни ягъункай,
Ахпа вучда, кьил фейила жугъункай? –

ИкI лугьуз, са чара атIай къариди,
Гъавурда тваз жезвач сакIан гъейриди.
Я жемятар, чна кьванни кесибриз,
Куьмек гун бахт кьисмет тахьай – несибриз.

Гьукуматдай акъакьзавач вири хуьз,
Чи дидеяр ишезва и къари хьиз.
Эй, гьукумдин кьилевайбур, вил ахъай,
Кьуьзуьбуруз куьмекар гуз, гъил ахъай!

Я Сажидин, валай гъейри, кьуьзуьбур,
ТIимил аван акур икI наразибур?
ГьакI на ви кьил твазва чуьруьк чантада,
Хъел атайда, валлагь, вунни гатада!

АТIЛУХАНАН МЕДРЕСАДИН СУХТАЯР

Агъа-СтIал, къадим багъдат дередин,
Хуьрерин шагь тир чIехи тир Куьредин,
Чирвал къачуз авай гьар са жуьредин,
АтIлуханан медресадин сухтаяр!

Фу авай хуьр, гегьенш мулкар, чуьллерин,
Фур тир чIехи сарубугъда къуьлерин.
Машгьур хьанвай векилралди хуьрерин,
Ина твазвай цIийи-цIийи къайдаяр!

Мугьаммед ал Ярагъиди кIел авур,
Аслан хандихъ пис рахана, хъел авур,
Тарихдани алат тийир гел авур,
Авай ина баркаллу тир рухваяр!

Къанни вад суз женгер чIугур асир яз,
Шамила вич вугай чIавуз есир яз,
Гьар са дагъви кьур вахтуна тахсир яз,
Вагьши хьанвай Урусатдин хахаяр!

Абдул-Гьамид, Етим Эмин, Ших-Буба,
КъепIирвини Гьажи-Мурад буй зурба,
Авун патал Урусатдин гуж туба,
Кьаз алахънай къазаватдин яхаяр!

Эхиз хьанач Урусатдин зулумар.
Терг ийиз кIанз Дагъустандай залумар,
Бунт къарагъиз, авур чIавуз малумар,
Инкьилабдин кьунай вири чкаяр!

Туьркиядихъ авун хана ихтибар,
Ружа, гьенеф гваз экъечIнай кесибар.
Гьикьван чпихъ авайтIани таъсибар,
Гъалиб хьана яракьар гвай нахаяр!

Етим Эмин азарлу яз, къаткана,
Азадвилин женг юкьвалай кьатI хьана.
Пуд кьегьел хва, гарданра еб гьат хьана,
Тахсир квачиз, хъиляй гана жазаяр!

Кесиб халкьдал илитIна хьиз жермеяр,
Хъуьрез хьана, башибузукь семеяр.
Са жизвидлай ийиз са-сад лемеяр,
Вирибурун атIуз хьана чараяр!

Гьажи-Мурад, Абдул-Гьамид, Ших-Буба,
Амачиз, чи Эминаз гуж тир зурба.
Ясда гьатнай Дагъустандин хуьр-уба,
Гьайиф лугьуз, чанар гайи архаяр!

Садвал патал, аслу туширвал патал,
Чпин чанар гайи ксар халкь патал,
Азадвилин женгер чIугур гьахъ патал,
Куьн рикIелай алуд мийир, балаяр!

Сажидиназ дуьньядикай хабар я,
Зи рикIелни алудайди къабар я.
Авур гужар, гьисаб кьуртIа, гьамбар я,
Эхир чпиз къалумарна къазаяр!

И Нажмудин муаллимди зав къелем гъиле кьаз тазва. Уьмуьрда акьван крар ва дуьшуьшар ава хьи, абур халкьдал, акьалтзавай жегьилрал агакьарун, чна, кхьизвай ксари, чи эвелимжи буржи яз кьуна кIанзва: АЛАКЬНА КIАНДА
Са сеферда кимел угъривиликай, суд-дувандикай ихтилат кватна. Гьамиша вичин раж регъвел вегьез вердш Цимиди лагьана: - Угъри – дустагъда ацукьарна кIанда. Адан чка – дустагъ я!
-Я кьарай атIайди,-лагьана эхиз тахьай яшлу Межида.-На фу кьван за кьел тIунвай кас я. Гзаф вахтара, чуьнуьх сада авуна, ацукьар маса кас ийизва. Бес идазни суд-дуван лугьуз жедани? Са цIуд йисан вилик хьайи кар я къунши хуьре, верчер тIуьрди Жими яз, верчер квахьайди, гьакI угъри я лагьана тIвар акъатнавай вичин мукьвадан патав фена, арза авуна: -Мад Беца сенфиз чи демекдай верчер чуьнуьхнава!-
-Къачу и вагьрам, ахьтин алчах стха, чарада яна, кьена лагьай алчах тIвар къведалди, жува кьин хъсан я. Ша, за адан гъилер кьада, жува я!-Гьа икI меслят хьана кимел фейи абуруз, экверин столбадихъ далу акална, экуьнин раг гуз, кIвачел акъвазна, амма вилер акьалнай Бец акуна. Кимел маса инсанарни алай. ЧIехи стхади, бейхабар, Бецан кьве гъил кьуна, верчер квахьайдаз «Ягъа!» буйругъ гана. Адани акI кьаст аваз яна, вагьрам Бецан кьилихъ галукьиз са жизви амаз, уях хьайи ада кьулухъ хъуткьунрайла, вагьрат чIехи стхадин гъилин далуйрилай атана. Кьве гъиликай кьве верч тукIур кьван иви физ, ам кIвалихъ, Бец, мурмур ийиз масанихъ, вагьрам гвайди, къанди кьурди хьиз са кьадар вахтунда, кимел амукьна, ахпа квахьна, хъфена!
-Вуна инал Межид халу, чаз лекция кIелна. Тахсиркар туш а Бец, вагьрамни галукьнач.
-Кар тахсирдал алач, алакьунал ала. Къачун чна кьве кас фена са багъдиз ва кьведани кьве тапрак ичер чуьнуьхна. И кардикай хабар хьайи къаравулди гьарайна: -Алай чкадал акъваз! ТахьайтIа, язава за куьн!-Садаз чан ширин хьана, кичIевиляй акъвазна, муькуда вичин кьил къакъажна. Ичер гваз кьурди, йифиз цура туна, пакадин юкъуз дустагъда туна, муькуьда, чуьнуьхай ичер базардал тухвана маса гана. Де лагь. Чуьнуьх кьведани авуна, амма дустагъда сад туна. Гьа им яни суд-дуван.
-Ана ихьтин са кар ава, Хан, Чуьнуьх кьведа авунватIани, кар алакь тавур угъри-дустагъда, кар алакьай угъри-утагъда ацукьнава. Алакь тийидай кар авуна кIандач!

ГЬУЬРУЬЯТ РАИЖАЙ ШАИР
Дегиш хьана куьгьне вахтар,
Пачагьдин кIватI хьана тахтар.
Ачух хьайи халкьдиз бахтар
Гьуьруьят раижай шаир!
Уьмуьр фена чIугваз зегьмет,
Кас жагъанач гудай къиметт.
Уях ийиз гьар са миллет,
Гьуьруьят раижай шаир!
Течирбуруз несигьат гуз,
Акьулсузар чIаларал куз,
Гьар са мурад кьиле тухуз,
Гьуьруьят раижай шаир!
Шиирралди къешенг, мариф,
Азадвилин ийиз тариф;
ЯтIан кIелун тавур ариф,
Гьуьруьят раижай шаир!
Совет гьукуматдин сегьер,
Акунал шад Москов шегьер,
Кесиб халкьди багъдин бегьер,
Гьуьруьят раижай шаир!
Ленинанни Сталинан,
Кьисметай чаз цIийи заман;
Зегьметчийрин рикIин дарман,
Гьуьруьят раижай шаир!
Алат хьана мичIи йисар,
Яшлубуруз йифен курсар,
Чи аялриз гудай тарсар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Жавагьирар ийиз тесниф,
Эвер гузвай вилик финиф;
Бахтлу авур кесиб синиф,
Гьуьруьят раижай шаир!
Камал артух, зигьин дерин,
Азад совет власть ширин,
Экуь ийиз йикъар серин,
Гьуьруьят раижай шаир!
Агъа-СтIалдикай еке,
Шииратдин авур Мекке,
СССР битмишай уьлкве,
Гьуьруьят раижай шаир!
Сес ширин яз, вич дилавар,
Ватандал ашукь бахтавар,
Гьар илимдихъ ахъа тир вар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Вичихъ авай хурун илим,
Дуьз тербия гудай малим.
Вине кьадай гьар са алим,
Гьуьруьят раижай шаир!
Чил-жежберриз, фабрик, завуд,
Фялейрив гуз, ниче-шумуд,
ТуькIуьр авур гьар са умуд,
Гьуьруьят раижай шаир!
АкунатIан тIимил чIавуз,
Яру пайдах кьуна цавуз,
Гьар шегьерда са шумуд ВУЗ,
Гьуьруьят раижай шаир!
Чи душманри авуна къаст,
ЧукIурнатIан совет власть;
ТуькIуьр авур, кIватIална маст,
Гьуьруьят раижай шаир!
Вишни яхцIурни цIуд йисар
ЯтIан, на чаз гузма тарсар.
Къад лагьай виш йисан асар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Гьар са шиир, ктаб, сегьне,
Агъзур сузни тежер куьгьне,
Шиират гьул авур дегьне,
Гьуьруьят раижай шаир!
Вун себеб чи дагълар кьакьан
Хьана, гьатта гъетерив кьван.
Са шаирни авач юкьван,
Гьуьруьят раижай шаир!
Чи лезги халкь амай кьадар,
Чаз на дуьнья ийидач дар.
Дуьньядикай яз гьаяндар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Дегиш хьайтIан чилер, цавар,
Ахъа хъижен бахтунин вар.
Гьар са югъ тир халис сувар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Пис вахт яргъал жедач давам,
КIанзавай халкь ийиз авам.
Цуьк ахъагъай совет аям,
Гьуьруьят раижай шаир!
Йис-сандивай пара артух,
Ван рикIел гъиз, жезвач чун тух.
Акъваз тийиз къенлай кьулухъ,
Гьуьруьят раижай шаир!
Совет халкьдин рикIиз кIани,
ЧIехи шаир язма къени.
Уьлкведикай ислягь, къени,
Гьуьруьят раижай шаир!
Вун чи намус, вун чи дамах,
Гьар са хъсан карда даях,
Девирдикай, авур уях,
Гьуьруьят раижай шаир!
Агалкьунар авай вичихъ,
Хайи район галай тIварцIихъ,
Дуьньядиз чукIурай ишигъ,
Гьуьруьят раижай шаир!
Горькиди, вун яз гьаяндар,
Багъиш гана Гомеран тIвар.
Яз са шумуд чIалан устIар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Устад Етим Эмин хьайи,
Вич чаз адан замин хьайи,
Гьар са кардал таъмин хьайи,
Гьуьруьят раижай шаир!
Шаирвилин чIехи устIар,
Лезги театирдал ви тIвар:
Гьар са миллет авур дустар,
Гьуьруьят раижай шаир!
Меркезда сур хьана кьисмет,
Халкьдиз багьа я ви зегьмет.
Кесиб халкьдиз гайи къимет,
Гьуьруьят раижай шаир!
Гьар сада вун кьазвай буба,
Шаиррикай сад я зурба.
Азад авур хуьр ва уба,
Гьуьруьят раижай шаир!

ГЬА ЧIАВУЗНИ ЗАЗ
Чун сифте сефер гьалт авур чIавуз,
Квар гваз булахдин яд гъизвай рекье.
Зурзун акатна, тамашнай цавуз,
Сад лагьана зун гьатай хьиз мекье.
Гьа чIавузни заз, къекъвез гваз дамах,
Вун рикIи чIугур яр хьанай заз, яр!
Хъуькъвер яру, акун са мах,
РикIелай тефир, кар хьанай заз, кар!
.
Вун кьилдин кьилихъ авай а чIавуз,
Яд авай кварци, агъузна са къуьн.
Зун кьил хкажна, тамашнай цавуз,
Акур чIавуз ви дамахдин къекъуьн.
.
Хьанач чун кьвед чаз, тахсир яз кьисмет,
Вун кIвалин-йикъан, хьанва жегьил свас.
Заз мехъер авун, кар хьанва зегьмет,
Хъуьруьнни мумкин я, ван хьаайи кас.
Гьа чIавузни заз, къени гвай дамах,
Вун рикIи чIугур яр яз ама, яр!
Хъуькъвер беневша, сив яру уймах,
РикIелай тефир, кар яз ама кар!

АЖАЛ АГАКЬАЙ КИЦIИ
Ажал агакьай кицIи,
Мягьтел ийиз аламар;
Иесидин, кIвач кьецIи,
Жакьвадалда шаламар.
Инсанрикни са бязи,
Ква и жуьре алчахар.
Вич хвейидахъ, нарази
Яз, элкъуьрда къалчахар.
АКЬУЛ КЪАЧУЗ ЖЕДАЙТIА
Акьул къачуз жедайтIа,
Девлетлуяр жедачир.
АкI акьулар къведайда,
Са кесибни шедачир.
А уьлкведа вири сад,
Нез-хъваз жедай, дустар яз.
Къаних невсер хьана пад,
Къекъведай кускафтIар яз!
КIВАЛИХЪ НИ РИКI КУЗВАТIА?
КIвализ герек гьар са кар,
Кьиле тухуз ламралди.
Папа вичин фендигар,
Дамахзавай чамралди.
КIвалихъ ни рикI кузватIа
Течир, и паб хам ятIа?
Ялиз, ни чан гузватIа,
Гъуьл яни ам, лам яни?
ЛАМРА АВУРДИ
Ламрал гьар къуз авурди,
Харж авуртIа, лам патал;
Халкьнаван лам жагъайди,
Са артухан гъам патал?
Иесиди хуьзва лам,
Вичин хизан хуьн патал.
Ахъайдай, тахьайтIа ам,
Жанавурди тIуьн патал.
АКЬУЛЛУДИ ВУЖ ЯТIА?
Парцин кьилел вични кваз,
Хкаж хьана далудал;
Хъуьрезвай сад, кичIни кваз,
Яхди физвай халудал.
Халу хьана хияллу,
Ламраз гьикьван гуж ятIа?
Абурукай акьуллу,
Гьакъикъатда вуж ятIа?
КЬАМИР, ГЬАКIАН МИНЕТ Я
Рухвайриз сусар гъидай,
Рушар гудай гъуьрелиз;
Адет я, хъсан чидай,
Санлай вири эллериз.
Хва – сусаз гун, рушаз гъуьл
Гъун, гьи жуьре адет я?
АкI лугьумир, - лугьуз гъил
Кьамир, гьакIан минет я!
ЦIЕРИД ВИЛИН МУЬГЪ
"Муьгъ эцигиз рагьбервал гайи Алискендар Алкадарскийдиз бахш яз"
Дербент, Баку, Магьачкала ва Москва,
Шегьерриз фин, хтун патал гьар юкъуз;
Гьар са улакь гьалдай шегьре рехъ авай,
Халкь физ, хуьквез, шейэр гъидай, пар тухуз,
СтIал вацIал цIерид вилин муьгъ хьана!
Арабайрал, фургъунралди, бигарда,
ВацIун шивдиз пурар ягъиз алахъна.
Ашкъидивди зегьмет чIугваз и карда,
Куьревийри афериндив кIвалахна,
СтIал вацIал цIерид вилин муьгъ хьана!
Сулеймана, гьар юкъуз къвез, кьил чIугваз,
Садаз меслят къалаз, садаз куьмек яз.
Вичин чIалар кIелиз гьар къуз зил чIугваз;
КIвалах вилик тухуз туна, зирек яз,
СтIал вацIал цIерид вилин муьгъ хьана!
ЦIерид лагьай инкьилабдин гьуьрметдай,
Тагъ чIугуна, са артухан вил патал.
ТIурфан себеб сел къвайитIа, гьуьжетдай,
Кьер ацIайтIа, рекье твадай гьуьл патал,
СтIал вацIал цIерид вилин муьгъ хьана!
Дар девир тир совет власть паталди,
Кьве патахъ физ аватIани гуьтIуьвал;
Гьам устIаррин, гьам фялейрин кIватIалди,
Куьре пата хьун патал са цIийивал,
СтIал вацIал цIерид вилин муьгъ хьана!
Виш йисалай артух ятIан яшариз,
Жегьилдан руьгь гва а муьгъуьв дамахдай!
ЦIерид вилив, ухшар гуьрчег къашариз,
Акъваз тийиз, йифди, югъди кIвалахдай,
СтIал вацIал цIерид вилин муьгъ хьана!
КЬУЬД – ЕГЭ Я
Гатфар – живер муркIар цIараз,
Рагъ акьур кьван чка кьураз,
Алукьайлар гьар са Яраз,
Цуьквер авай багъ жеда чаз!
Гад лагьайтIа, гьар са емиш,
Векь-кьал, техил ийиз дашмиш,
Темпел ксар ийиз пузмиш,
Кьилел ргаз, рагъ жеда чаз!
Алукьзамаз къизилдин зул,
Малкъарадин артухриз дул,
Ярни емиш, ципицIрин кул,
Берекатрин дагъ жеда чаз!
Кьуьд: живни къай, гъам хажалат,
ЕГЭ хьтин, тийир алат,
Жагъуриз чи гьар са гъалатI,
Кьве вилинни нвагъ жеда чаз!
Санлай къачур чIавуз са йис,
Кьуьдни акьван пуд варз туш пис.
Гьар са кIвалах авуртIа гьисс,
Беден лигим – сагъ жеда чаз!
ЧАН ХКИН ХЪИЙИН
Дагълара авай чи куьгьне хуьрер,
Тамашзава чаз рикIеллаз хирер.
Сад авуна хьиз виридан сирер,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне.
Ина бубайрин амазма сурар,
Патан душманриз къалурай зурар.
Мад гъилик хъийиз гуьнеяр, чIурар,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
Маларин нехир, лапагрин суьруь,
ЧIижерин виртIер, цIурурай гъери,
Абад хьун патал бубайрин ери,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
Къайи булахар, михьи тир гьава,
Дагъдин лекьери лув гузвай цава,
Гьар са азардин дердиниз дава,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
Гуьнгуьна хутан мягьлейрин кимер,
Мехъерар ийиз, худда тваз демер,
Куькда твадайвал чуьнгуьррин симер,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
Аялрин сесер тваз мад кIвалера,
Шад кьуьлер ийиз цIийи мелера.
Яру пайдахар аваз гъилера,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
Аян жеди чи кьейи бубайриз,
Хтун хъувурла къадим убайриз.
ЦIийи бинеяр хъийиз балайриз,
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
Сажидин, вуна хкаж жуван сес,
Хайи маканар етим тадан бес?
Им зи патайни эвер гун я квез!
Чан хкин хъийин хуьрерал куьгьне!
ЦАВУН ПАГЬЛИВАН
Риваят
КIварчагъ дереда, кьер хьтин гьуьлуьн,
Куьлуь кIунтIарин, дерейрин макан.
Шарагар авай лекьерин мукан,
Элкъвена, кьуд пад никIер тир къуьлуьн.
ЦипицIлухрикай гутIуртIа рахаз,
Къизилдин кулар, тварар тир ширин,
Хиялра гьатун мумкин я дерин,
И кар чида гьар са стха, вахаз.
Амма КIварчагъа къекъвезвай ванер,
Цавун пагьливан атанва лугьуз.
Хьайи кар им тир лугьуда зулуз,
Марфар къвайила, кьежидай къванер.
КIватI хьанвай жемят дередин КIварчагъ,
Зизикни НуьцIуьгъ, патав гвай Экен.
КIватIнавай затIар, тиянни леген,
Пагьливандин тIвар Шагьлар тир къучагъ.
Бегни КIварчагъиз папарни галаз,
Атанвай инал, аладриз рикIер.
Далудихъ галаз са шумуд нуьквер,
Вуч лагьайтIани килигдай чIалаз.
Кьуьзуьни жегьил, дишегьли, аял,
Гьазур тир вири тамашиз цавуз,
Пагьливан хкаж жез гьазур чIавуз,
РикIера аваз истеклу хиял.
Далдамдихъ галаз рахана зуьрне,
Майдандал бирдан акъватна Кваса.
Кьиллипацарна гьич такур кьаса,
Мухан гъуьр авай чанта гваз къуьне.
Пагьливан къугъваз нуькI хьиз цIилинал,
Квасади тIварар кьазвай аялрин.
КIварчагъ дередин игит кьегьелрин,
Вичи шад ийиз халкьар кьуьлуьнал.
Эркекри – пулар гуз, кьазвай тIварар,
Дишегьлийрини гузвай пишкешар.
Пагьливан жегьил, халис пешекар,
Дагъдин лекь ва кард алазвай тIварар.
Бегдиз и кIалах тахьана рази,
Кьве гуьнедилай чIугваз туна цIил.
Кьве сефердилай яргъи тир мензил.
КIварчагъ бег тир кьван межлисдин къези!
Гьадаз кIанивал чIугуна цIилер,
Пагьливан къугъваз лекь хьтин цава.
Бегдин жегьил свас, килигиз ава,
Пагьливандиз шад, ийизвай кьуьлер.
И кар акуна бегдиз вичин свас,
Ашукь хьанвайди пагьливан лекьрел.
А касдин чандиз ягъун патал кьел,
Бегдин кIан жеда кьаз адаз кьисас.
Пагьливан зирек къугъваз цIилинал,
Нуьквер ракъурна, цIил атIун патал.
Кьисасдай адан кьил атIун патал,
Халкь пагьливандин шад тир кьуьлуьнал.
Бекди нуьквердиз экъисна вилер,
КьатI авун патал пагьливандин цIил.
Зуьрнечидинни кьатI хьана, кьур зил,
Гуя зарзана кIвачерик чилер!
Гьарай акъатна, элдай кIватI хьанвай,
Жегьил пагьливан – ивидин вире.
Кар хьанва лугьуз, КIварчагърин хуьре,
Вири Куьреда ванер гьат хьанвай!
И зулун бере, вилер накъварин,
Жегьил пагьливан вуч себеб кьена?
Бегди лугьузвай: «Ам жеб кьена!
Пул тарашзавай кесиб халкьарин!»
Сада лагьана, тахьана кичIе:
«Белки ви сусан, папаркай жегьил,
АцукьнавайтIа, а касдал гуьгьуьл?»-
Лагьана, фена, гъил аваз эчIе!
Вуч хьанатIани, гьакI алат хьана,
Халкьдин рикIерал алама и кар.
Мад хьайи кIвалах хъижедач инкар,
Кьиса ахъайиз, зун галат хьана!
АКВАЗ КIАНДАЙ ЗАЗ
Ви гъилералди чарай хьаран фахъ,
Вил гала диде, вил гала зи вахъ.
Дидеяр кьинихъ – кIвалах яни гьахъ?
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
Экуьнин кьиляй гьарагъиз кIекре,
Цавун кIенелай гъед хьана Зуьгьре.
Гьар садра рикIел вун атай бере,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
Аллагьни Ватан, Диде сад я, сад,
На багъиш авур уьмуьрдал я шад.
Дарих чIавуз ви гъилерай хъваз яд,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!
Чун чаз аквадай мукьвал жезва вахт,
Ви гъилералди гьазур ая тахт.
Женнетда чун чаз акун патал бахт,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Ахварай кьванни акваз кIандай заз!

ГЬАХЪВАЛ КIАНИ
Темягь тефей чарабурун чилерал,
Зегьмет чIугваз вердиш жуван гъилерал,
Фагьум ийир камаллу тир кьилерал,
Гьар са кардиз дуьз тамашдай вилерал,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Намусдикай пайдахар кьаз женгина,
Адалатдин крар хутаз гуьнгуьна,
Душманрин кьил, тваз, гатадай дингина,
Мугьмандин гъил кьадай амаз рикIина,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Тарих багьа, гьар са аям вине кьаз,
Вич кьван залан крар вердиш къуьнел кьаз,
Вердиш вичин тIвар гьамиша сине кьаз,
Хуьрер-кIвалер кутаз чидай, бине кьаз,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Шумуд душман, катна пашман чал атай?
Чав гьуьжетиз экъечIайдан чIал атIай,
Женгер чIугваз, рикIе авай тIал атIай,
Угъри дакIан чара касдин кIвал атIай,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Къадир чидай берекатлу чилерин,
Дагълар – хпер, аран никIер къуьлерин,
Устадар тир демера туьнт кьуьлерин,
Кьебледихъ чин авай кьакьан кIвалерин,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Еке хизан, тухум-тара, дустарин,
Хатур-гьуьрмет чидай михьи къастарин,
Дуьнядикай уях тир кьуд патарин,
Рушар гуьзел, рухвайрин жинс картарин,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Лезги – лекь я, къенени кваз лекь авай,
Беден лигим гьулдан битев ракь авай,
Багълар – емиш, малкъарадиз векь авай,
Чар булахар, халкьарни дуьз рекьевай,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Кьилел бапIах, юкьва гапур чIулунихъ,
Иблисривай къачуз тежер пулунихъ,
Йигъан тийир наши касдин чIалунихъ,
Кар туькIуьрдай, галайди хьиз гъалунихъ,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!
Зун – лезги я, заз зи чIал, чил масан я,
Дагъвияр чун вири санлай – хизан я.
Чаз кIаниди инсанвал гвай инсан я,
Ислягьвал хуьн гьисабзавай хъсан яз,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

ЛЕЗГИ ДИШЕГЬЛИЯР
Камилова Гуллерадиз бахш яз.
Ахьтин гуьзел дишегьлияр ава чахъ,
Акур инсан гьейран жедай абурдал!
Эркекбурухъ галаз атIуз санал рехъ,
Фагьум-фикир ийиз вердиш сабурдал!
Яргъирушан нурар авай пелера,
Муьгьуьббатдин мелгьем авай вилера,
Гузан алай фу кьуна хьиз гъилера,
Мугьман, яр-дуст кьабул ийир хатурдал!
Амма чIуру ният аваз рикIера,
Дуьшуьш тахьуй, гьич уьмуьрдин рекьера,
Эркекри хьиз, гьахь тавуна йикьера,
Чпин намус хуьз алакьда гапурдал!
Чи лезгийрихъ дишегьлияр дамахдиз
Ферлибур я, амма викIегь кIвалахдиз.
Рахун ширин, земземдин цин булахдиз,
Чебни тамам, балугъбур я акьулдал!
Им тариф туш Сажидинан нубатдин,
Рахаз вердиш, мецел ширин набатдин.
Лезгинка кьуьл ийиз чидай гьайбатдин,
Рази жеч куьн тек са сефер акурдал!

КЬЕЙИ КАСДИЗ
Кьейи касдиз и ийидалди гьуьрметар,
Вуч хъсан тир, дуст хьанайтIа миллетар?
Диде-бубад гьайиф чIугур зегьметар,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Лугьуда хьи, алач лезги пайдахар,
Лезгийрикай кьуна чпиз уртахар.
Медалрикай кьуна ацукь даяхар,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Садбуру кеф чIугваз, садбур рекьизва,
Садаз девлет, садаз ажал жагъизва.
Диде, буба, куьн и йикъал ни гъизва?
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Гьиниз фена чIугур кьадар зегьметар?
Гьа ибур ян ийизвай квез гьуьрметар?
Нез тахьана, кьисметнавай няметар,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Белки кIани рушан вилер рекьеллай,
Пехилбурун вилер шелдин йикьеллай.
Вакай чара хьанач, Аллагь, кьилеллай,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Диде ишез, буба - рикIе мур ийиз,
Мукьвабурун кенефдин кьил кур ийиз,
Чилер патал халкьдин кефи чIур ийиз,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Чаз са касни кьена кIандач чилерал.
Бес я акур аламатар вилерал.
Пайдах алаз, мяфе кьуна къуьнерал,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!
Сажидин,на сабурар це рикIериз,
Бесрай эчIел акъудай кьван никIериз.
Шад мехъерар элкъуьрнава йикьериз,
Велед амач, Велед амач, эй эллер!!!!!

АЛИХАН
Шумуд кIвалах кьуна гъиле,
КIусни ийиз течир гьилле,
Гьам мехъерик, гьамни меле,
Къачурди хьиз меркез къеле,
Къекъведай кас я, Алихан!
Буй-бухахдиз ятIан аскIан,
Манидар я пара кьакьан,
Гзафбуруз хуш тир гьакьван,
Вичив вичин гаф гваз юкьван,
Къекъведай кас я Алихан!
Сивел даим алай хъуьруьн,
Суьгьбет ийиз чидай ширин,
Мани лугьуз, гафар дерин,
Шегьерда хьиз, хва яз хуьруьн,
Къекъведай кас я, Алихан!
Анжах мягькем чIалал вичин,
Гьуьжетиз, гьахъ патал кIвачин,
Кваз такьадай тарифдин чин,
Халкьдин вилик уьзяй яз чин,
Къекъведай кас я, Алихан!
Гзаф авай ярар-дустар,
Чуьнгуьр ягъиз - магьир устIар,
Гьар суз дегиш ийиз постар,
Сажидиназ масанриз тIвар,
Къекъведай кас я Алихан!

ХАЛИС ШАИР
Халис шаир хьунухь - регьят кIвалах туш,
Уьмуьр къалур авун патал авайвал.
Халис шаир, ам яд авай булах туш,
Ни хьайитIан, метIер яна хъвадайвал.
Халис шаир – земзем хьтин булах жен,
Гьар са тIалдиз лазим чIавуз дарман тир.
Гьар шиирдин адан халкьар чIалахъ жен,
Гьар са шиир кар туькIуьрдай фарман тир.
Халисвилиз къимет гудай кас амач,
Низ герек я гафар, чIалар, лирлияр?
Шаиррикай ерли дустар кьаз амач,
Къавум-кърадаш, гьатта мукьва кьиляр.
Тарифдарар сад, кьвед шаир бес я къе,
Девлетлуйрин тереф хуьдай чIаларал.
Халис шаир и девирдин квез я къе?
Ашукь жедай цуьквер алай валарал.
Сажидин, на кьазвани вун халисан
Шаиррикай сад яз, къалаз, алахьун?
Зун шиирар теснифзавай я инсан,
Халкьди лугьуй, ава, авач алакьун.

Я АЛЛАГЬ
Акуналди чир жедач хьи инсанар,
И кьадардин пехил женни, я Аллагь?
Акван тийиз чпиз чпин нукьсанар,
Суьрме квачир техил женни, я Аллагь?
Сифте жуваз тамашна хьиз хъсандиз,
Ахпа тегьне ягъин гъейри инсандиз,
Аватнавай виляй вичин хизандиз,
Са гардандал кьил женни, я Аллагь?
Вуч аватIа чиз-чиз вичин шеледа,
Ванер твада чара касдин къеледа.
Мефт авачиз, кьуру хьанвай келледа,
Цан цуналди мух, къуьл женни, я Аллагь?
Айиб авач, сад хьиз жедач виридур,
Сад-кьвед мумкин я хьунухьни дилибур.
Саймиш тийиз къекъведайла къенибур,
Гишин руфун, кьве гъил женни, я Аллагь?
Сажидин, на вуж и жуьре цIарарив,
ГатазватIа, лагь, жакьваз кIанз сарарив.
Гьуьжет ийиз, зегьерлу тир тарарив,
Вунни ам хьиз туькьуьл женни, я Аллагь?

ЛУКIАР ЖЕДАЧНИ
Садбуру чарадан тIушуниз тини,
ТIунутIар чаразва, хкахьай хьара.
Тарарал чарадан, цIай кутаз пIини?
ЦIуз уф гуз кесибдин атаIанва чарар.
Агь гъиле гьат тийир, буьркьуь кIанивал,
Гафар ваз кIанибур, крариз чIуру.
Агь авам, кимиди, ви дугъри къенивал,
Пеш хьана, леш хьана, тухвана гару.
Чарадаз лукIвилел авунал къуллугъ,
Вун адан аквазвач чапрас вилериз.
Тамашиз жен тийиз, я вилик, кьулухъ,
Алайвал физва вун чиляй чилериз.
Куьн хьтин авамар аватIа яраб,
ЛукIариз ухшар тир къецин йикъарин?
Гьикьван жакьада чарадан кIараб?
Арабир хиялдиз фена ахварин.
Бязи шаирриз яб гудай лукIвар,
Садни кьвед акунач вилерал жуван.
Низ чидай тиртIа куьн чан алай якIар,
Акуниз инсанриз ухшар тир гьайван.
Бес хьурай, Сажидин, гатун чIаларал,
Тарифар ийидай лукIар жедачни?
Ахьтинбур хьун пис туш вазни къваларал,
Сад кьванни чан алай якIар жедачни?

ЧИ ДИДЕЯР
Гьикьван гуьзел, гуьрчегбур я,
Чи лезгийрин дидеяр!
Чи дидейриз ухшарбур я,
Чи вилерин нинеяр!
Чинра авай берекатриз,
Тамаш ая хъсандиз!
Тамаш квай кьван гьерекатриз,
Уьмуьрар гуз инсанриз!
И дуьньядин тушни абур,
Мягькем кьунвай даяхар?
Гьам инсанвал, гьамни сабур,
КIусни гвачир дамахар.
Къакъажна хьиз кьве гъил къуьнел,
Зирекар я кIвалахда.
Гаф-чIал тегъир чпин винел,
Михьи яд я булахда.
Гьам рухвайрал, гьам рушарал,
Уьзягъ я чи дидеяр.
Ашукь ислягь тир къушарал,
Я гьулдандин къелеяр!
Чун дидейриз буржлубур я,
Ийизвай чи сагьибвал.
Чун дидейрал гужлубур я,
Къазанмишиз гъалибвал.

ГЬАЙИФ ЙИСАР
Гьайиф йисар и кьадар фад яшлу жез,
Я диде, квек гьикьван тади акатнай?
Яшарал за къул гьикI чIугван рази жез?
Залум дяве, лагь, вучиз вун акъатнай?
Къе атана кеф чIугвадай вахтуна,
Билбилди хиз мани ядай тахтуна,
На зи яшар парча хьиз тваз къатуна,
Закай жегьил тирвал куьз фад къакъатнай?
Яшамиш жез ашкъи атай береда,
Дегишвилер хьана агъзур жуьреда.
Садбур шад яз, зун сефил яз Куьреда,
Куьз зи уьмуьр йиф-югъ хьана, кьве кьатIнай?
Чан ширин я, дуьньяни кваз ширин я,
И кIвалахдин мана-метлеб дерин я.
Рагъ авай югъ, яшлу тир заз, серин я,
Эй яшлувал, вун зав куьз фад агатнай?
Сажидин жен азраилдив гьуьжетдай,
Вуж я а кас зун рекьиз кIанз, къилетдай?
Зунни фида вири хьиз эл-адетдай,
Дурна хьана, лужуникай хкатай!

ЛЕЗГИЯР
Лезги чилер пайна куьлуь паяриз,
Кьурай тамар багъишнава цIаяриз.
Хуьрер – кентар, вацIар элкъвез чаяриз,
Чахъ чи тIварар, тIул амачни, лезгияр?!
Вахтар фена асунардай лацадай,
ЧIурар амач калириз нек ацадай.
Чилерни кваз маса гуз таз цан цадай.
Чахъ чи мал-мулк, къул амачни, лезгияр?!
ВацIара – яд, ничхир амач тамара.
Булахрин цин сесер амач кIамара.
Аялар шез, нек амачиз мамара,
Берекатлу дул амачни, лезгияр?!
Диде-буба секин хьайи сур авай,
Пак пIирерин ишигълаван нур аай,
Шарвилидин азадвилин тур авай,
Юкьва кутIур чIул амачни, лезгияр?I
Лезгистандай гапур чIугур кьацI хьана,
Самурдикай иви ричей вацI хьана.
Яйлахрикай вални, цазни, нацI хьана,
Ам шткидай кул амачни, лезгияр?!
Ивидин сел ргазмай кьван дамарра,
Азадвилин шивер жеда чамарра!
Чун есир кьаз кIанибурун дапIарра,
Чанда твадай фул амачни, лезгияр?!
Чарабуру кIур ягъизва чилиз ви,
Чарабуру чил вегьезва гьуьлуьз ви,
Зегьмет чIугваз, мажиб текъвез гъилиз ви,
Хизан хуьдай пул амачни, лезгияр?!
За гьарайда, виридаз ван жедалди:
Кьин хъсан я, лукI яз фан кIус недалди.
МуьтIуьгъ тахьай лезги халкьдихъ къедалди,
Гатфарни гад, зул амачни, лезгияр?
Зун лагьайтIа, чи халкь патал чанни гуз,
Гьазур я хуьз, ам душманриз къванни гуз!
Акатайдав чи чилер, чи кIвални гуз,
Чахъ сергьятрин гул амачни, лезгияр?

ГЬИКЬВАН ГУЬЗЕЛ ВАТАН ТИР ЧИ СССР
Рагъ экъечIдай, рагъ акIидай патаз кьван,
Шумуд жуьре дагълар авай, дуьзенар?
Хкаж хьана Шалбуз дагъдин кукIваз кьван,
Шумудни са жуьре авай хизанар,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
ЦIукьуд-цIувад республика сад хьана,
Фяле-лежбер иесияр бахтарин.
Стхаярни вахар хьтин шад хьана,
Яшамиш жез цIийи жуьре вахтарин,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
КIелиз, кхьиз, сагъламвал хуьз эллерин,
Азад зегьмет хьанай мехъер, мел хьтин.
Иесияр хьана мублагь чилерин,
Артух ийиз берекатар селлерин,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Фабрик, завод, хазинаяр чилик квай,
Вирибур тир иесияр девлетрин.
Гьар са рекьяй, гьар са карда вилик квай,
Векилар тир гьар жуьредин миллетрин,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Душманривай эхиз тежез чи гурвал,
ЧукIуриз кIанз башламишнай дявеяр.
Гьи кьадардин ганайтIани чаз курвал,
КукIвар авур а душманрин къелеяр,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Космос муьтIуьгъ хьана совет халкьариз,
Дуьнья кIвачел къарагъарнай, дустар жез.
Берекатар багъиш ийиз накьвариз,
Гъалибвилер къазанмишдай устIар жез,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Ленинани Сталина туькIуьрай,
Азад совет макан хьанвай гурлу тир.
Чи гьукумат гъед тир чилел куькIуьрай,
Яру пайдах, вад пипIен гъед нурлу тир,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Бегьемсузрал ават хьана гьукумат,
Тахьай мисал авуна ам, тарашиз.
Къур хъувуна халкьарал мад зулумат,
Вагьшияр чаз ягьанатдив тамашиз,
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?
Сажидина хабар кьазва къе квевай,
Гьахьтин власть хъижедатIа туькIуьриз?,
Гьар са мурад тамам ийиз рикIевай,
Лугьудайвал, азад тир рагъ куькIуьриз:
Гьикьван гуьзел Ватан тир чи СССР?

ЖЕГЬИЛ СУСА ЧАРАЗВА ФУ
Жегьил суса чаразва фу,
Суфрадални алазва фу,
Чешне патал къалазвай фу,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Ацукьна хьиз хатрут тарак,
Жегьил суса, чарай хьарак,
Фу, къенфет хьиз цIараз сарак,
Сусан гъилик мелгьем кватI?
КIвалакIар къвез хьаран варцел,
Рагъ хьиз акьар ийиз кIарчел,
Ширин тир дад гъидай мецел,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
ЦIакулралди атIуз нехиш,
ТупIаралди ийиз алхиш;
Хьаран чиниз ийиз багъиш,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
КIарас кIведал ийиз элкъуьр,
ЦIуз тамашиз, хьара гелкъуьр.
Чими фак, нек авур экъуьр,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Лезги къадим хуьз адетар,
Авун герек туш гьуьжетар.
Я азиз лезги миллетар,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
Мягьтел жемир вун, Сажидин,
Фар чарадай гьам тIанурдин,
Гьам адетар, гьамни гвай дин,
Сусан гъилик мелгьем кватIа?
СВАС БУЛАХДАЛ АКЪУДЗАВА
Ирид юкъуз далдам -зуьрне,
Ягъиз, авур лезги мехъер!
Чамрахъ галаз, къуьнер -къуьне,
Аваз, сивел алай шад хъвер,
Свас булахдал акъудзава!
КIватI хьухь, рушар, ша аялар,
Чи шадвилин шагьидар жез.
Ислягьбур я чи хиялар,
Чи жегьилар игитар жез,
Свас булахдал акъудзава!
Чамран кIвале девлетар жез,
Сусан кIвачихъ берекатар.
Тухвай кIвале гьуьрметар жез,
Кар-кеспида гьерекатар,
Свас булахдал акъудзава!
Къурбанд хьайи булахдин яд,
Зем-зем хьтин гъизва кIвализ.
Ша, сивера тваз ширин дад,
Чи мурадар тухуз кьилиз,
Свас булахдал акъудзава!
Ша, аялар, ша, чан рушар,
Цив ацIура, чи сусан квар.
Шарвилидиз авай ухшар,
Хва хьун патал, алакьдай кар,
Свас булахдал акъудзава!
Ирид юкъуз далдам -зуьрне,
Ягъиз, гъайи свас я им чи!
Къени хьунухь патал дуьне,
Муштулух гвай кас яз им чи,
Свас булахдал акъудзава!
СУВАР ТУШНИ?
Сивел мили хъвер алай руш,
Вун акун са сувар тушни?
РикIиз икьван хьанвай зи хуш,
Муьгьуьббатдин лувар тушни?
Вун акурла хъуьтIуькайни,
Цуькведавай гатфар жезва.
ЧIагъан хьана рикIикайни,
Шад манидин гафар жезва.
Вунни жегьил, зунни жегьил,
Кьисмет тахьун гуж тушни бес?
Ачухзавай на зи гьуьгьуьл,
Вазни зун гьакI хуш тушни бес?
Чи кIвачерик цуькверин гам,
РикIерани шадвал ава.
Вун зи свас я, зунни ви чам,
Чахъ муьгьуьббат-садвал ава!
Сажидин, вун тахьуй кьуьзуь,
Чи жегьилрин гуьгьуьлар яхъ.
Аллагь валай жеда рази,
Дустар патал жегьилар яхъ!
ГЬА ДИДЕЙРИН АЯЛАР
Тамаш садра, цавуз - рагъ, варз, гьетерин,
Йифер гъетрен, йикъар ракънн экв хьтин;
Чуьллер аку, билбилринни къветерин,
Вацраз тамаш, чиг тир фиринск хьтин.
И дуьнядиз гъайибур, жез кьегьалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Куьн дуьньядиз тамаш, гуьрчег тегьердин,
Океанар, гьуьлер, вацIар, булахар?
Куьн чуьлериз тамаш, гьар са бегьердин;
Багъ, ник - аран, кьакьан дагълар - яйлахар.
Зегьмет чГугваз, хайибур, яз шад ялар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Тамаш, шумуд жуьре ава миллетар,
Са стхаяр, са вахар, са дидеяр;
Тамаш, гьикьван чIугвазватIа зиллетар,
Чун сад садаз тахьун патал мидяяр?
Хайибур, гваз ислягьвилин хиялар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Ша, инсанар, ислягьвал хуьн чилел чи!
Лув гун чна къунши вацрал, гъетерал.
Къуй михьи цав, рагъ алаз хьуй кьилел чи!
Дидеяр хуьн, чун хвейи хьиз гъилерал!
Гайибур чаз: акьул, чирай амалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
Сажидин, на вил тияна яшариз,
ЧIалар багъиш чи дидейриз, бикейриз.
Чеб ухшар тир ислягьвилин къушариз,
Шадвал гъизвай, ракъин экв хьиз уьлквейриз!
Дуьз тербия, багъишай чаз камалар,
Чун тушни кьван гьа дидейрин аялар?
ЛУВ ЦЕ МАНИ
Дагьни Аран сад хьана дегь чIавалай,
Чи азадвал хуьн паталди женгера.
Дагъдин лекьер сирнав ийиз сувалай,
Гьикьван гуьзел ятIа тамаш мензера?
Вили тир цав кьуна дагъдин кукIвари,
Булахрикай вацIар жезва ватандин.
Шагь дагъдин кIукI кьунва яцIу муркIари,
Шалбуз дагъдай ван къвезва заз азандин.
Лув це мани Шалбуз дагъдин кьилелай,
Ван жедайвал гьар са лезги хизандиз.
Чун рази я Аллагьдилай, Чилелай,
Чаз къулайвал ганвай икьван хъсандиз.
Лезги чилер - берекатрин никIер тир,
Багъ-бустандин буллух хьурай девлет тир.
Сагърай чи халкь дуствал кIани рикIер тир.
Дуьнья машгьур «Лезгинкадин» миллет тир!
Дуьнья элкъвез ракъинлай, вич вичелай,
Ам гьетерин алемдава, Шалбуз дагъ.
Саламар це чи халкьарин мецелай,
Чун къветерин алемдава, Шалбуз дагъ!
КIВАЧЕРИК КВА ЖЕННЕТ ХАЙИ ДИДЕЙРИ
Куьн, Женнетдихъ къвекъвезвайбур югъ ва йиф
Яргъа авач, куьн патав гва, вилик ква.
Хъсанвилихъ авуниз хас тир тариф,
Ам дидеяр алай гьар са чилик ква.
Эеннет кIандай гьар са касди дидейриз,
Гьуьрмет ая, куьн дуьньядиз акъудай.
Вилерин нур кIан ятIа кун нинейриз,
Дидеяр хуьх, куьн арадиз акъудай!
Диде Сад я, Аллагь хьтин, рикI хьтин.
Адан хатур хаз тахьурай, Женнетдин,
Хуьз алахъ ам, атирлу тир цуьк хьтин.
Ширин мецел, юкьва аваз гьуьрметдин.
Женнет акун кIан ятIа, чан аламаз,
Куьн дидейрин тамаш гуьзел суьретриз.
Чан зи диде, - лугьуз рахух, ван алаз,
Гьуьрмет ийиз, гьар са хъсан адетриз!
ФИЗВАТIА КУЬН АХВАРАЛ?
Диде лагьай тIвар акьалтай чIавалай,
Рагъ, варз кими тежедай хьиз цавалай,
Садра кьванни, алатна жув жувалай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Гъуьлуьн, кIвалин залан буржар хивеваз,
Дуланажагъ кьиле тухуз, кIевеваз,
КьепIин кьилихъ, лайлай мани сивеваз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Гьина велед аватIани, чир ийиз,
Гьар жуьредин дуьшуыприкай сир ийиз,
Мурадрикай, хиялрикай къир ийиз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Дидеяр чаз уьмуьр бахшай ксар яз,
Дидеяр чи даим жегьил сусар яз.
Чаз акьулар яз гайибур тарсар яз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?
Дидеяр гьич ксар туштIан рекьидай,
Гъетер я чаз, цаварилай жагъидай.
Вахт авачир, чеб патал кар ийидай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

="Риваятрин камари" давам жезма=
ЧАНДИКАЙ РИВАЯТ
Аллагьди тагай чан - азраилдиз кIан хьун дуьз туш.
Аллагьди багъишай чан - Вичи вахчурай.
Аллагьди гайи чан - инсанвилин рекье твах.
Адал чан алайтIа - кьейила чир хьана.
Берекат - чандик квачирди - азарлу фад жеда.
Ватандиз багъишай чан - гьайиф къвемир.
Гзаф хвейи чан - фад гъиляй акъатда.
Гунагь - бедендик. кваз - азаб - чандиз гуда.
Гъурбатда авайдан чан – ватандихъ гъафил жеда.
Гьардаз вичин чан багьа я.
Гьамиша чандиз - къулайвални жагъидач.
Диде – бубади гайи чанар – веледрал ала.
Диде - бубади тагай чан – веледриз гьинай къведа.
Дуьньядал чан алай затIар пара ава.
Еке бедендик - гъвечIи чанни квачни?
Жендек - филдин, чан - кьифрен.
Зи чандикай - заз хабар ава.
И чан, а чан, чан - базаран - кьил газаран.
Йифиз хвейи чан - юкъуз герек къведа.
Кайиди - беден я, акъатайди - чан.
Къастунал кIевидан - чан къачун четин я.
Кьве чан алай са касни авач.
Кьена, чан хтайбурни ава.
КIани чан - дакIандан гъиле гьикI тван?
Ламразни - вичин чан ширин я.
Масадал алай чан гзаф аквамир.
Нубат алачиз - чандивай авун гунагь я.
Пис ксариз чан къачудайла - тади гуда.
Ракьун бедендал - якIун чан жедач.
Са чандик - гзафбурун пай ква.
Са чан яни, маса затI, вуч кIандатIани хьурай!
Садазни - чандиз гуж тагана суваб жагъидач.
Тарифри - чан вара-зара ийида.
ТIал – ямандавай, чан дармандивай хуьз жедач.
Угъриди - вичин чандилай гъил къачуда.
Уьмуьр - тек са чан хуьз ганвайди туш.
Фагьумсуздан чан - гьамиша хатадик жеда.
Хвейи чан - хазина я, дехвей чан - терсина.
Цавай аватна, садазни чанар жагъизвач.
ЦIуру яцран чан - цIару хамуна ава.
Хъсан ксарал - кьейилани чан аламукьда.
Хьайивал - хьурай лагьана, чан пучмир.
Чан акьалдарна Аллагьдикай наразибурни ава.
Чан - хуьзни чир хьана кIанда.
Чан саракай кватдайвал ийимир.
Чан - чанда авай уьмуьрдин юлдашар жен.
Чан алай як жедалди - къван хьурай.
Чан - чан лугьуз - чан къачумир.
Чан аламаз - сувабар къазанмиша.
Чан авачир чкада - къизиларни аквадач.
Чан рагъ лугьумир, чан мурад рагъ лагь.
Чан - диде, чан - буба лагь.
ЧIарчIелни кваз - чан ала.
Це лагьай кьвандаз – чан гуз алакьдач.
ЦIай чандал кайила я, кар арадал къвезвайди.
Шаз кьейи чандихъ - цIи ишемир.
Эбеди яз чан - садазни багъишнавач.
Юкьваз тIар тавуна, чан хуьз алакьдач.
Я Аллагь, Ваз шукур хьурай. чал чанар гъайи!
Начало формы
Конец формы

ВАЖИБАТ ВАХ
КIварчагъ дере, гатфар бере, Дулама,
Кратерар авай Вацран саягъда.
Мукьвал-мукьвал финихъ зи вил галама.
Йифди, югъди экв куькIуьнвай чирагъда.
Важибат тIвар алай ина вах ава.
Школада тарсар гунай устIар я,
Агалкьунар къазанмишиз кIвалахдай.
Хуьруьн вири гъвечIи, чIехи дустар я.
И крарал уьзуьагъ яз, дамахдай,
Важибат тIвар алай ина вах ава.
Гьам райондин муаллимрин арада,
Гьар са хуьре ава адаз гьуьрметар.
Грамотар, гамар хьтин харада,
Тунвай, чIугур кьадар даим зегьметар,
Важибат тIвар алай ина вах ава.
Машгьур ксар гзаф ава КIварчагъа,
Берекатар бул ава и дереда.
Гьар са рекьяй авай чпихъ салагъа,
Дишегьлияр аватIани Куьреда,
Важибат тIвар алай ина вах ава.
Хайи тир югъ къейд ийидай вахтуна,
КIватIал жеда хуьряй-кIваляй, шегьердай.
Дамах авун патал, зегьмет чIугуна,
Хайи макан ацIурнавай бегьердай,
Важибат тIвар алай ина вах ава.
Сажидинни, вири хьтин, шад я, шад,
Стхаярни гала адан далудихъ.
Вири хьтин инсанрикай сад я, сад.
Агъунвай кас халкьдихъ, хала, халудихъ,
Важибат тIвар алай ина вах ава.
Начало формы
Конец формы

=Чи аялар патал=
Йисан I2 варз
Январь
Атай вахтунда тарихдиз Январь,
Ракъиниз чна ийида ялвар.
МуркIади кьуна тарарни тамар,
Туп-туп цавариз акъатда гумар.
Февраль
Тек са вацралай алукьай Февраль,
Расанмиш жеда ксанвай севрал.
ТIуьрди хьиз ада вичиз тур паяр,
Къати ийида пичера цIаяр.
Март
Живер къваз, цIараз, Март атай чIавуз,
Регъуьз, кчIез рагъ экъечIда цавуз.
Гатфарив вахкуз кIан тушиз къеле,
Куьлегар кьада, чIугна гъиле.
Апрель
Аквазни такваз атайла, Апрель,
Ракъиниз паяр гуз фида пIирел.
Тарари цуьквер, ахъайда пешер,
Гьар сада вичихъ чIугвада мишер.
Май
Май алукьайла, ахъайна лувар,
Гьар са гьафтеда жеда са сувар.
Хатрутни пIини чараз алахъда,
Гьар са инсанди худа кIвалахда.
Июнь
Агакьай чIавуз гатун варз Июнь,
Темпелривайни хъижедач уюн.
Яр-емиш кIватIиз, майваяр салан,
Кьвед-пуд сеферда ацIурда план.
Июль
Кьулан варз Июль атайла гатун,
ЦипицIар кIватIиз ийида гатIун.
Зул алукьдалди ийиз гьерекат,
КIватIалда гьар са жуьре берекат.
Август
Августдин вацра дегиш ийиз чин,
КІватІалда бегьер чуьхверин, ичин.
Гатун ял ядай вахт – куьтягьиз йикъар,
Гагь къурда марфар, гагь къведа ракъар.
Сентябрь
Сентябрдин варз алукьайла, вахт,
Аялар патал ахъа жеда бахт.
Чирвилер къачуз кутун патал гьисс,
ЦIийи кIелунин башламишда йис.
Октябрь
Октябрдин варз атайла кьезил,
ТIебиатдикай жеда чаз къизил.
Марф къваз, алахьиз, алукьдайла зул,
Емиш кIватIиз бул, артух жеда дул.
Ноябрь
Ноябрдин варз, гьам марф, гьамни жив,
ВацIарни хвалар ацIуз жеда цив.
Кьибле патахъди, гадарна Кефер,
Дурнайрихъ галаз элкъведа цифер.
Декабрь
Декабрдин варз къаяр гваз зурба,
Къвез гьазур жеда чаз Аяз-Буба.
Живед Руш галаз цIикьвед жез йифиз,
Мугьман жеда чаз азиз ЦIийи Йис!

Лезги рушарин манияр:
Вун чи патаз тамашмир, руш,
Баку пата гар ава, гар.
Ам за гъиляй ахъайдай туш,
Мехъер пул гъиз яр ава, яр!
Бакудавай баругърикай,
Нафтар авай вирер хьанва.
КукIун, чухун, ягъунрикай,
Са шумудал хьирер хьанва.
Вун Бакудай фад хъша, яр,
Зун кIанибур къвез-хъифизва.
Алукьдалди хъуьтIуьн къаяр,
Зи илчияр нез, хъфизва.

Гивиль Лувари
ТЕБЯ САМОЙ ХВАТИЛО МНЕ
Красивое стихотворение. Возможно, оно и песней станет.
Правда, есть там два-три места, где слова требуют замены для большей эластичности текста.
* * *
Зун паталди экуьн ярар,
Ракъин хъуьруьн бес, бес я!
Цуькверив шад рахаз тарар,
Гуьзел ярдин чIулав чIарар,
Гарув къугъун бес я, бес я!
Бес я, бес я, заз кIаниди,
Ви ширин тир сес я, сес я!
Пияладин яд хъвайиди,
Сад Аллагьди заз гайиди,
Зун патал вун бес я, бес я!
Аял вахтар лифер хьана,
Цава къугъун бес я, бес я!
Цав чIулав тир цифер хьана,
Чи кIанивал, йифер хьана,
МичIи авун квез я, квез я?
Квез я, квез я, чан кIаниди?
Гъам чIугур кьван, бес я, бес я.
Заз муьгьуьббат наз гайиди,
Хаму жейран хьиз хвейиди,
Зун патал вун бес я, бес я!
Сажидин Саидгьасанов, 20I7.
ЛЕЗГИ РУШАР
Куьн акурла, шад жеда заз,
Таза цуьквер гъилел зарзаз,
Гьар сада са жуьре гуз наз,
Шад хъуьрезвай, Лезги рушар!
Пехилбуруз такун патал,
Квез куьн гуьзел акун патал,
Гьар са рушаз, закун патал,
Герек я са гуьзгуь, рушар!
Пехилрин вил кун паталди,
Аллагьди бахт гун паталди,
Мадни гуьзел хьун паталди,
Аш неъ ргаз дуьгуь, рушар!
Сажидина, кьатІана квез,
ЧІалар бахшиз датІана квез,
Мад са шиир атІана квез,
Закай жемир муьскуь, рушар!
АЗИЗДИ
Вун руш яни, вун къуш яни женнетдин?
Сад Аллагьдин муьгьуьббатдин няметдин,
Вун дамах я хайи лезги миллетдин!
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
Шабалутдин чІарар къизил киферин,
Вацрахъни жеч дамах экуь йиферин,
Лацу хъуькъвер лувар хьтин лиферин,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
ЧІулав вилер хъуьрез рикІин къашар хьиз,
Вун гуьзел я халис лезги рушар хьиз.
Цуьк акъудиз кІвачин хьанвай яшар хьиз,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
Сажидиназ тІвар чижач ви вуж ятІа?
И кар, белки, чир тахьун са гуж ятІа?
Яраб Аллагь, гьи лезгидин руш ятІан,
Вун бахтлу яз яшамишрай, азизди!
ЧАХЪ АВАЙ САД
Цав ацIана гъетер ава,
Вун чахъ авай сад я диде!
Чуьл ацIана къветер ава,
Вун чи гатфар, гад я диде!
Тамаш цавуз, йифиз, юкъуз,
Дуьнья вуч хуш затI я, диде!
Гьа ваз ухшар затI я лугьуз,
Чилни вун хьиз сад я, диде!
Чахъ гьар садахъ и дуьняда,
Играмиди сад я, диде!
Валай багьа кас аватIа?
Чун, вун акваз, шад я, диде!
Ракъар, варцар дуьньяда мад,
Ава лугьун – ад я, диде!
Ви гъилелай гайи фу, яд,
Вун чи руьгьди дад я, диде!
Сажидинахъ, вун авай захъ,
Виридахъ хьиз, сад тир диде!
КьатI авуна уьмуьрдин рехъ,
Айрутлу жез фад тир, диде!

АЗАД ЖЕДАЙ ЛЕЗГИЯР
Лезги халкьдин дердер аваз рикІера,
Шумуд кьегьал авазва дуьз рекьера?
Къалгъанарни чІуру хъчар никІера,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Чахъ авачир вуч ава лагь, бахт патал?
Женгер чІугваз, халкьдиз лайих тахт патал.
Пулар гвайбур, харж ийизвай, вахт патал,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
РикІяй чІугур гьенеф хьтин Кьулан вацІ,
Хайи халкьдин сагъар тежер рикІин кьацІ!
Я балабан, кфил тежер кьерен нацІ,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Хуру гатаз, гьарайдайбур бул аваз,
Рекьизва халкь, чанда мекьи фул аваз.
МутІлакьбурни, шкьакьбурни пул аваз,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Гегьенш чуьллер, кьакьан дагълар, вацІарни,
Самур Куьре, Къуба, Хачмаз, КцІарни,
Кас гьуьлни чахъ, къаратикен цацарни,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Гафни чІал сад мус жеда чи эллерин?
Эхир кьисмет гьикІ жеда Садвилерин?
Устадар тир ксар иблисвилерин,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Сада-кьведа чан гана, кар туькІуьдач,
Чи рикІерин къати цІаяр туьхуьдач!
Лугьурбур, женг чІугуна, бахт жагъидач,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!
Сажидинан мез аватна сивевай,
Буржар кьилиз акъуд тежез хивевай.
Халкь акъудиз тежер касар кІевевай,
ХьаначиртІа, азад жедай Лезгияр!

ХЪУЬРУЬХЪ, ДУСТ
Гьар са кIвалах туькIвенватIа, рикIик квай,
Хизанрин кар туькIвенватIа, гъилик квай,
Къизиларни вибур ятIа, чилик квай,
Куьз хъуьредач? Ваз кIамай кьван хуьруьхъ, дуст!
Ви уьлкведа гьахъвал аваз хьайитIа,
Сада садан дерди акваз хьайитIа,
ЧIурувилер вири акъваз хьайитIа,
Куьз хъуьредач? Ваз кIамай кьван хуьруьхъ, дуст!
Фу бул хьана, къиметарни агъуз жез,
Шадвилерни гьар йифиз, гьар юкъуз жез,
Эгер мажал гузвачтIа вав ялгъуз жез,
Куьз хъуьредач? Ваз кIамай кьван хуьруьхъ, дуст!
РикIиз регьят ятIа, кIвалин гьалдикай,
Яргъа ятIа, къуншид папан къалдикай,
Нек, гъери, як жезватIа, ви малдикай,
Куьз хъуьредач? Ваз кIамай кьван хуьруьхъ, дуст!
Артух яргъи герек къведач рахунар,
Гишинвили ийизвачтIа, яхунар,
Эгер кIвалах ятIа, шад тир къугъунар,
Куьз хъуьредач? Ваз кIамай кьван хуьруьхъ, дуст!
Сажидинан руьгь фейиди хьиз жеда,
Кар авачиз, де лагь куьне, куьз шеда?
Эгер вавай вилер хъуьрез хуьз жеда,
Куьз хъуьредач? Ваз кIамай кьван хуьруьхъ, дуст!

Сажидин
ИЗАБЕЛЛА
Уьмуьрдин нур, рикIин хиял,
Жеда анжах сад-кьве аял.
Акъвазнавай хъуьрез къаял,
Чан дидедин, Изабелла!
Кьисмет хьана Бостон шегьер,
Гуьрчег бике, сусан бегьер,
Зуьгьре гъед тир, экуьн сегьер,
Чан дидедин, Изабелла!
Америка девлет авай,
Гьар жуьредин миллет авай,
Вун руш жеда гьуьрмет ава,
Чан дидедин, Изабелла!
Варз хьиз цIийи, рагъ хьиз экуь,
Гуьзел руш хьухь, юкь тир шуькIуь,
ЧIугвадайвал акур рикIи,
Чан дидедин, Изабелла!
ЧIехи дидед авай ухшар,
Тек-тек жеда гуьзел рушар.
Гьелелиг пуд варз тир яшар,
Чан дидедин, Изабелла!
Зун-Сажидин шаир буба,
Устад туштIан акьван зурба,
Чан къизилрив ацIай турба,
Чан дидедин, Изабелла!
ЧИДАЧ ЗАЗ
Вахтар фена, билбилар хьиз хъуьредай,
На лугьуда, вацI я фейи дередай.
Накъвар хьана, яд авахьиз чIередай,
Вучиз вун, яр, сефил ятIа чидач заз.
Кьисмет лугьур агъдабандин кар ятIа,
Заз чидач вун бахтлу касдин яр ятIа,
Ваз чидани, зи рикI гьикьван тIар ятIа?
Ви яр кьванни жегьил ятIа чидач заз.
Бязибурун бахтар ахъа жедалда,
Гуьрчегбурни акьуллуяр шедалда.
Са-садбурал бахт цаварай къвадалда,
Гевгьер ятIа, къизил ятIа чидач заз.
Къе атана рех гьатнава чIарара.
Яшлувилин жив къванватIа чIурара?
Жегьил чIавуз кIан хьайи руш, ахвара,
Зи пел кьурди ви гъил ятIа чидач заз.
Ахпа са кас, регъуь кьванни тахьана,
Гъил вахчуна, вахъ галаз туьнт рахана.
Са кIус амай за адан кьил тахана,
А небгет кас ви гъуьл ятIа чидач заз.
Сажидинахъ гъамар эхдай чан ава.
Ягьсуз пеле итим кьейи къан ава.
Зи япара ви манийрин ван ава,
Ам вун ятIа, билбил ятIа чидач заз.
СТIАЛЖУВАН РУШ АКУНА
Лацу хурал къизилдин сят,
Акур рикIиз хьана регьят.
Чи яшара аваз сергьят,
Эхиз тежер гуж акуна.
Чiулав вилер-руьгьдин къашар,
Тек-тек жеда жегьил рушар.
Женнетэгьли Гьуьруь ухшар,
Гуьрчег таза къуш акуна.
На лугьуда, экъечIна рагъ,
Билбил рахаз, хъуьрена багъ.
Муьгьуьббатдин кьакьан тир дагъ,
СтIалжуван руш акуна.
Хуру нефес къачуз зайиф,
Гьатна акур чанда гьайиф.
Авур чIавуз пара тариф,
Заз вун лап сархуш акуна.
Элкъвей чинин рангар къумрал,
Яраб ни яр ятIа марал?
Ам гваз къекьуьн, кьуна хурал,
Зи дустуниз хуш акуна.
САМУР ВАЦIУН ДИДЕД ШЕЛАР
Цаваривай тIалабай марф чилерал,
Вай-зай хьана, накъвар хьана вилерал.
Самурдин ци бала гъанвай кьилерал?
Квез лезги халкь язух кьванни къедачни?
Дагълар чибур, живер чибур, булахар,
Цуькверивди безетмиш тир яйлахар,
Гьар са рекьяй чIурзавайла кIвалахар,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
Гурлуз атай Самурдин вацI, кьер кьуна,
СДК-дал атIана вацI, хъел кьуна.
РикIяй чIугур гапурдин кьацI, хер кьуна,
Квез лезги халкь язух кьванни къедачни?
Самурдин там са кьилихъай кьуруриз,
Кьерекай чIем хкудзава цIуруриз.
Самур дидед рикI тIанурда чуруриз,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
Самур вацIун дидед шелар сел хьана,
Дагъдай агъуз авахьзава кьел хьана.
Дуьнья машгьур авур чIехи эл хьана,
Квез лезги халкь язух кьванни къведачни?
РЫЧАЛ - СУ
Рычал-Судин яд чи лезги чилик квай
Женнетдин кьвед лугьур Земзем булах я.
Гьар са тIалдиз гьар са дава вичик квай,
Сад Аллагьди чаз бахт гайи кIвалах я.
Рычал дере элкъуьрзавай женнетдиз,
Ам пIирерин, ам шейхерин яйлах я.
Камаллу тир халкь яз лезги миллетдиз,
Сад Аллагьди чаз бахт гайи кIвалах я.
Гзаф ава булахар чи Куьреда,
Абур гьар сад чи винизвал, дамах я.
Рычал цикай рахайтI гьахъ жуьреда,
Сад Аллагьди чаз бахт гайи кIвалах я.
ВАХТУНИ ВИЧИН ИЙИЗВА КIВАЛАХ
Вахтуни вичин ийизва кIвалах,
Садавайни кьун тавуна хабар.
ГьакIан кIвалах я авунар алахъ,
КIантIа жемир квез, кIантIа хьухь чIалахъ,
Вахт кваз такьурдал эляйда къабар.
Жегьил вахтуна гьатна дамахда,
Фагьум тавуна, фида, атIа кьил
Лиф гьатай саягъ лекьрен къармахда,
Геж хьиз фагьумда и кар ахмакьда,
Кьил акъат тийиз, нив гудатIа гъил.
Я вахтни кьулухъ тежер элкъуьриз,
Я жигьилвалнн гьат хъийич гъиле.
Дуьз фин тавуна, рекьер къекъуьриз,
Уьмуьрдин рекье мекьер къекъуьриз,
МефтIер къаюв кьаз вугуда кьиле.
Емиш гумаз, тар акъатна гъиляй,
Йиф гьикI акъудда юлдаш галачиз?
Вуч себеб хизан чукIурна хъиляй?
Жагъин тийиз са шад тир гаф кIваляй,
ГьикI акъудда йиф сирдаш галачиз?
Вахтуни вичин ийизва кIвалах,
Адахъ галаз кам-камуна къекъуьгъ.
Кьвед лагьай уьмуьр галач кьван къвалахъ,
Мад яшамиш жез хъийидай алахъ,
Гьатдач гъиле затI, авуртIан экъуьгъ!

Шаирдиз вичин ван атана кIада халкьдиз. Шаирдиз чанни гуз кIанда халкьдиз. Шаир сад я, халкьар пара. АтIузвачни шаирдин чара? Шаирдиз гар кIанда, вичин ван чукIурдай, шаирдиз чан кIанда, вири халкьар патал гудай. Амма шаир, ам халис шаир ятIа, Аллагьди адаз шаирвилин пай гунвайди хьиз, адаз чуьнгуьр, адаз тафт, адаз ширин авазар гъиз алакьдай ашукьар, манидарар, музыкадан алатрин пайни ганва. Аллагьдиз кIан хьайила, са таракай тамни ийида, са касдикай агъзурарни. Шукур хьурай, чун халкь авур Аллагьдиз. Алай девир техникадинди я. Халкьди чкадин багъларин емишрикай дад хкудзавайди хьиз, алай девирдин техникадин алатрикайни менфят къачузва. Им чаз, им квез, им вири халкьдиз ашкара авун патал, зи гафарин гьахъвал успат авун патал, квевай, зи ширин вах Бести Нифтиевадин гуьзел ванцихъ яб акализ ва куьн фикирар лугьуз жада. Вуч амукьзава заз, и гафарилай гуьгъуьниз? Анжах АФЕРИН лугьуз, ва адан алакьунриз, икрам ийиз.Гивиль Лувари
25 мин. ·
Казачья станица Самурская близ Майкопа обязана своим названием императорскому Самурскому полку, стоявшему там лагерем в I862 году. Своё наименование этот полк, сформированный в I845 году, получил от реки Самур, известной у лезгин как Срединная река (Кьулан вацI). Штаб-квартира Самурского полка находилась в селении Яргун на правом берегу Самура в его среднем течении. Данный полк целиком состоял из русских солдат и офицеров. Первым его командиром был полковник Грамотин, которого впоследствии сменил полковник Чиляев, занимавший потом должность Шемахинского военного губернатора. Что касается станицы Самурской, то первыми её поселенцами были крестьяне из Харьковской и Полтавской губерний, причисленные позднее к казакам. Станица Самурская славилась и как оживлённый торговый центр. Ранее эти места (станица Самурская и окрестности) принадлежали черкесам, которые после завершения Кавказской войны (I8I6-I864 гг.) были выселены в Турцию. Местные черкесские легенды и предания (СМОМПК, вып. VI. Тифлис, I888), объясняющие происхождение глубокого озера близ станицы Самурской, из которого вытекает речка Хосако (Свиная балка), перекликаются с аналогичными сказаниями лезгин, например, об образовании озера Наур в окрестностях города Кабала – древней столицы Кавказской Албании.
Мад хьана чаз са генерал,
Бине Штул хуьряй тир вич.
Къизилдин чинер къуьнерал,
Тагьир Минетуллагьович.

Чир хьурай хьи, чи лезгийрихъ
Къегьриманар мад авайди!
Ватан ширин тир багърийрихъ,
Лигимардай чад авайди!

РЕКЬИДАЙ ЧIАЛ

Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
Гьар садаз вич рекьин тийир хьиз жеда.
КIантIа, буйдиз, кIантIа, мецер куьруьдаз,
Халкьдиз вичи гузвайд хийир хьиз жеда.

Тек са кIвалах – суал я,
Вич – я куьк, я усал я.
За куьн вилик гъизвайди,
Квез виридаз чизвайди,
Анжах халкьдин мисал я.

КIватIай кьвандал рази тежез, ксайла,
Ахвар текъвез мисикни кваз къуьруьгиз;
Мажибдилай къерехдай затI татайла,
Къал акъудиз, агъзур жуьре кьуьруькиз,

Чин чIуру яз кIвалахдал,
Акьан тийиз чIалахъда,
Кутаз квачир тахсирар,
КIелиз вичин тасфирар,
Вун рекьиз кIанз алахъда.

Вуч замана я акурди вилериз?
Дуьз гафуниз къимет гудай кас амач.
Гьуьрмет амач зегьмет чIугур эллериз,
Колхоз амач, гамиш амач, яц амач,

Туькенчияр, алверчияр,
Пул гуз, къачу тапанчияр.
Ажалдик, сад, кьвед рекьизва,
Ажалсуз цIийкьвед рекьизва?
Хъуьрезва чал яланчияр.

Рахуникай авач файда, рахух ваз,
Дуьз гафуниз къимет авач, гьуьрметни.
КIантIа кимел фена, чIарар чухух ваз,
Къазанмишда, эхир кьиляй туьгьметни.

Девирдин чин чIуру хьанва,
Совет власть чIукIурна хьиз.
Девлетлуйриз кIару хьанва,
Чамарардай, чукурна хьиз.

 

ТАПАРРИКАЙ ЯРАКЬ ХЬАНА.

Низ лугьун, низ арза ийин?
Жаваб гудай кас туш тайин,
Гьахъ гвайдакай хьана хаин,
Тапаррикай яракь хьанва!

Таб вилик ква, къалуриз рехъ,
Гьахъвал гвайдаз акъудиз гьекь.
Пехърени кваз такьадай лекь,
Тапаррикай яракь хьанва.

Тапархъанрин гъиле вири,
Гьахъ гвайдан мез хьанва куьруь.
Дуьзвал гвайбур ийиз къуьруь,
Тапаррикай яракь хьанва!

Кьуд пад хьана тапан базар,
Дуьзвал кьазва квайдай азар.
Зегьметчи хьалкь хьана бизар,
Тапаррикай яракь хьанва.

Мажбур жезва кIвалени кваз,
Таб авуниз, кьилени кваз,
Хкат хьанвай къелени кваз,
Тапаррикай яракь хьанва.

Я Сажидин, вунанни кваз,
ИкI лагьайла, тийиз акъваз,
Кис хьанвани, пIузар жакьваз,
Тапаррикай яракь хьана.

ЖАГЪИЗ ХЬАНАЙТIА

Рушар ава, яд аквадай туьтуьнай,
Вилер авай муьгьуьббатдив куькIуьнай.
Бахтлу кас я гьар са кIвалах туькIуьнай,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Адан суьрет акун бес я яргъалай,
Гъед акур хьиз я дагъдин са чархалай.
ЦIар илитIдай дуьньядиз за юкьвалай,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Куьн чIарариз таваш чIулай тилерин,
Гуьзелвилиз тамаш хъуькъвен кьилерин,
Тамашдай зун нурдиз адан вилерин,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Цуьк са затI туш, чешме ятIан атирдин,
РикI са затI туш шез, цIаразвай шаирдин,
Эмуьрни кваз багъишдай за эхирдин,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Залумдин хва Сажидин я гьаялсуз,
Жегьилрив секин яз тагузвай ксуз?
Хкадардай, валлагь жегьеннемдин цIуз,
Ихьтин лезги бике жагъиз хьанайтIа!

Бидирхан дуст Эскендаров,
Ваз хайи югъ мубарак хьуй.
Гьар ни кIвализ илифайтIан,
Квез гьамиша ахъа рак хьуй.
Чан сагъ, кефи шад яз, кIубан,
Ви гьар са кар туькIуьрай, дуст.
Лезги тарих тир баябан,
Рехъ къалуриз, куькIуьрай, дуст.
Сажидиназ хуш кас я вун,
Дерин чирвал авай кьиле.
Аферинриз мад хас я вун,
ЧIехи крар авай гъила!

КУЬЦIЕНВА ЗУН ЯШАРИКАЙ
Яшамиш хьун, уьмуьрни хьун яргъиди,
Артухлама, бахтлуди хьун хъсан я.
Низ кIан жеда, уьмуьр, рикIиз гъуьргъуьди?
Зунни куьн хьиз, уьмуьр кIандай инсан я!
Амма уьмуьр хкаж хьунвай яшариз,
Гьар вад ва цIуд йисалай – са сувар я.
Цавуз хкаж хьун паталди къушариз,
Куьмекчияр, анжах гужлу лувар я.
Амма вучиз заз такIан я яргъивал?
Вучиз кьван заз хуш туш авун суварар?
Им тушни зи писвал, жуван ягъивал?
Жувакай гун рикIиз къайи хабарар.
Гьар савариз цIийи-цIийи ктабар,
ЦIийи-цIийи манияр хьун адет я.
Нихъ ийин за и девирда ихтибар?
Закай садни бейкеф жемир, минет я.
ТуькIуьрай кьван шиирар зи баят я,
Я акъуддай газет авач, журнални.
Тек са Фейсбук, заз рак ачух гьаят я,
Тек са гьадаз ава яб гуз мажални.
Кьудкъадни вад йисан сувар уьмуьрдин,
Белки жен ам майдин сифте кьилера.
Белки им зи шадвални жен эхирдин,
Буш суварар тухун шумуд гъилера?
Сажидин, вун кIвалах хьанвач куьцIедай,
Вахъ вун кIандай авачиз жеч юлдашар!
Ахьтин кIвалер жеч вахъ къавар уьцIедай,
КIичIе жемир яргъи хьункай ваз яшар!
МУМКИН Я
Мумкин я зун шив хьиз кьиникь кIвачеллаз,
Югъди, йифди авайвиляй чамарда.
Улакь гвачиз, гьикьван ам вич вичеллаз,
Галатун чин тийиз, вилик камарда?
Белки адаз гьарамнатIа регьятвал?
Белки адаз чизвач вичин къадирни.
Зал атайла, расал хьанан кьегьятвал?
Жагъин тийиз машин, балкIан, къатирни.
Лугьуда хьи, кьуьзуь жезвач Сажидин.
Зун ярх хьана, кIанзаватIа, къаткана?
Секинвилел рази жезвач Сажидин,
КIанзавани квез зи уьмуьр кьатI хьана?
Зун девлетар кIватIалзавай инсан туш,
Шиирар я зи девлетар, хазина.
Бязибуруз хьиз жуван чан масан туш,
Халкьдиз тамаш ийиз вердиш терсина.
Девлетар – квез, и чилерни, цаварни,
Зун халкьдвай къакъуд мийир азизбур!
Вири квез хьуй мел-мехъерар, суварни,
Зун секиндиз тур къуллугъриз винизбур!
За аялар патал кхьиз шиирар,
Тек гьабурун къайгъуяр заз пара я.
Гун паталди жувакай квез хийирар,
КIанзавайди квекай заз са чара я.
Зак хкуьрмир, кIвалах ийиз тур жуван.
Мад заз квевай кIандач къизил, гимишар.
Яван фу нез, сивиз тухуз тIур жуван,
Жагъай чIавуз, нез кIанда заз емишар.
За квевай фу, тIалабзавач, я партал,
Дуьз гафунихъ яб акалун кIанда зи.
Эхь, эхь, - лугьуз, кьун тавуна кIуф патал,
Артухан гъам кIан тахьуй тваз чанда зи.
Мумкин я зун шив хьиз кьиникь кIвачеллаз,
Йифди, югъди авайвиляй чамарда.
Къуй гьар са кас яша хьуй вич вичеллаз,
Иви ргаз, гьам рикIе, гьар дамарда!

АДЕТРИКАЙ РИВАЯТ
Лезги халкьариз йисара агъзур,
Кьабул авунвай ава адетар.
Гьар садан тариф авуниз машгьир,
Я чеб дагъвияр – лезги миллетар.
Адетар ава, кьабулдай мугьман,
Мукьвабурулай цIуд сефер артух.
Жагъай саягъда ви тIалдиз дарман,
Хьайид хьиз жеда, гишин ятIан тух!
Адетар ава мел-мехъер чIавуз,
Куьмекар гунин вирида садаз.
И шадвилери акъудда цавуз,
Аллагь рази хьуй лугьуз са-садаз!
Адетар ава кIвалинни хуьруьн,
Жув дуьз тухунин, хуьнуьхин къайда.
Герексуз чIавуз авункай хъуьруьн,
Авачирд гьич са кIусни файда.
Адетар ава намусдиз талукь,
Хуьз кьабулнавай чанни эцигна.
Ихтияр авач кам къачуз кьулухъ,
Камар къачудай анжах вилик на!
Адетар ава кьейи-хайидан,
Шадвал ийидай ва чIугвадай яс..
Намус закон я ам чи виридан,
Дуьз тухун патал, инсанвилиз хас.
Адетар ава кьадардиз пара,
Вирибурукай четин я рахаз.
Сажидн, на ви атIумир чара,
Вири адетар са къужахда кьаз!

ВИЛ ГАЛА
Хкаж хьана, жув уьмуьрдин яшариз,
Тамашзава цавун гъетер – къашариз.
Кас акур кьван диде-бубад ухшарриз,
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала!
Гьар са сурун кьилихъ шагьид къван галаз,
Ахвар тир жал, куьн акурди чан алаз?
Квехъ са-садахъ, ширинвилел, ван алаз.
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала.
Ахварайни аквазва заз гьар йифиз,
Са чIавузни гьич рикIелай куьн тефиз.
Уьмуьрдин рехъ дуьз къалуриз, вилик физ,
Суьгьбет ийиз, куь рахунрихъ вил гала.
Куьн женнетда, зун чан алаз чилерал,
РикIел хуьквез, накъвар къвезва вилерал.
Аялдиз хьиз, кьунвай куьне гъилерал,
Суьгьбет ийиз, куьн рахунрихъ вил гала.
Им мугьман тир дуьнья тирди чир хьана,
Куьн кьведакай зун патал кьве пIир хьана.
Куьн патавди атай чIавуз, сир хьана,
Суьгьбет ийиз, куьн рахунрихъ вил гала.

ТIВАРАРИН ТАЖ
Захъ лезгийрин дишегьлирин тIварар кьаз,
ТуькIуьрнавай шииратдин таж ава.
Гьар экуьнин гуьрчегвилин ярар кьаз,
Дишегьлийрин къалур ийиз дамахар,
Машгьур ийиз баркалладин кIвалахар,
Шииратдин акьалтI тийир раж ава!
Гзафбур зал пехилни я, шадни я.
Дишегьлийриз бахшна лугьуз шиирар.
Дишегьлияр, заз гатфарни гадни я.
Гьатта зулун гьар емишдин дад аваз,
Акур чIавуз, кефиярни шад аваз,
Хъвайиди хьиз, пиянардай чехирар!
Дишегьлияр: аял, жегьил талгьана,
Тарифуниз халкь авунвай ксар я.
Шумудакай хъсан гафар лагьана?
Абурукай чIехи тир пай рушар я,
Чеб лагьайтIа, пак женнетди къушар я,
Амай пайни – къарияр я, сусар я!
Чал алай чан багъишайбур вужар я?
РикIин кIаник хвена, хана, нек гайи.
Ибур гьар са дишегьлидин буржар я.
Бес чахъни хьун герек тушни кIанивал?
Хатур авун, гьуьрмет хуьнуьх, къенивал?
Багъиш авур дуьнья, ракъин экв гайи!
Дишегьлийрин, гьар са рушан шикилар,
ЧIугун патал жагъурна за гафарни.
Дуьз къалуриз желб авуна фикирар,
Гьар са касдин къейдер ийиз гуьрчегвал,
Къалур ийиз ранг тиягъай керчеквал,
Бахшзава за атирлу тир гатфарни.
Сажидиназ хуш я вири инсанар,
Дишегьлияр иллаки заз ширин я.
Абур гьар сад авун патал масанар,
Са бязибур кьисмет хьанва манийриз.
Муьгьуьббатдин виртIер авай куьнуьйриз,
Ухшар хьунин мана-метлеб дерин я!
ЛУГЬУДА ХЬИ, ЛЕЗГИЯР…
Гьар лезгидиз вичиз вич,
Пачагь течир хан жеда!
Эхиз тежер са гаф гьич,
Къачун тийир къван жедв!
Яр-дустуниз, мугьмандиз,
Чанни гуда, кIвал гуда.
Амма пехил душмандиз
Хцикьдиз хьиз тIвал гуда.
Гьисабдайвал, синих яз,
Цаварилай сел атун;
Лезгийриз, туьнт къилих яз,
Къуьхуьнарда, хъел атун.
Тараш ийиз душпамди,
Вегьейди хьиз къеледал;
Хъел атанмаз, лезгиди,
Гъил вегьедап къемедал!
Лезгийрикай женгера,
Лигим гьулдан, къван жеда.
Душманар тваз дингера,
Кьисас вахчуз кIан жеда.
Чун дидейри гьар са хва,
Шарвили жез хайид я.
Дустариз гуз як, юхва,
Чапхунчияр кайид я!
ТАМАШ ТИЙИН САФУНАЙ
I
Агъзур сарин тарих аваз, сад хьана,
Къавкъазвияр хьуналди чун шад хьана.
Чахъ бегьерлу зул, кьуьд, гатфар гад хьана;
Залумри, чун муьтIуьгъ ийиз тахьайла,
Чпихъ галаз викIегьвилел рахайла,
Артух хьунухь патал азаб, зиллет чи,
Къе паталди пай авунай миллет чи!
И кардикай рахун, къал-къул пара я.
Садбуруз шад, садбур уьзуькъара я.
Вири санал кIватI авуртIа, хара я.
Гьахъвал патал женгер кьиле тухвайла,
Гьарда вичин квадай чка чухвайла,
Сад тирвилин вахчуна хьиз билет чи,
Къе паталди пай авунай миллет чи!
ВацIуз сел хьиз, къвез, хъфизва йисарни,
Девирри чаз гузва чпин тарсарни.
Рагьберарни жезва сад, кьвед ксарни.
Гьабурунни, виликай физ, рехъ атIуз,
Дуьз рахайдан сив кьаз, туьд кьаз, гьахъ атIуз,
Акъудиз тан тийиз кьилиз гьуьжет чи,
Къе паталди пай авунай миллет чи!
II
Ша, чун рахан авай къенин гьалдикай,
Метлеб авач чуьруькдикай, къалдикай.
ЧIал себеб яз, авай залан тIалдикай.
Гьар сада вич элкъуьр ийиз малимриз,
Тарсар гуз кIанз алахъзава алимриз.
КьацIар, тIеквер акъудиз гьар гафунай,
Вучиз чун чаз тамашзава сафунай?
Миллет сад яз, гафар ава ван тахьай,
Са бязи тир гафар ава кIан тахьай.
Кьве пад санал агуд ийиз чан тахьай,
Чи эвердиз гьай лугьудай вуж ава?
Гьахъ гвай Аллагь цава аваз, гуж хьана.
Садбур, кисна, рахаз анжах руфунай,
Вучиз чун чаз тамашзава сафунай?
Гзаф гафар - гимиш, тIамил къизил я.
Дерт кьве патал авур чIавуз кьезил я.
Садбур яшлу, са бязибур жегьил я.
Ша, чун санал, кьвед – кьве стха саягъда,
ЧIал сад авун патал кIвачел къарагъда.
Ширин сесер къачуз гьар са гьарфунай,
Чун чаз тамаш тийин чIарчIин сафунай!
КЬУЬД АЛУКЬНА
Мад са Цӏийи Йис алукьна, аялар!
Живер къвана, лацу хьанва чилерни.
Рикӏиз къвезва цӏийи, хъсан хиялар,
Цӏийи йисал ашукь хьанва эллерни!
Яру Кӏекрен, алатайди Йис хьана,
Асуллу тир Кицӏин цӏинин йис хьана.
Чи кӏвалахар вили-филик физ хьана,
Лугьуз, зарб кваз кӏвалахдик ква гъилерни!
Кьуд патахъ вил ахъа авур вахтуна,
Яваш-яваш жив гьатзава тахтуна.
Чи виридан вилер ала бахтунал,
Цӏи бул жеда мехъерарни мелерни!
Районда чи агалкьунар мад хьана,
Школайра, карханайра шад хьана,
Кьуд уьлкведа чи кьегьелрин ад хьана,
Аваданлу жеда хуьрер, кӏвалерни!
Живерикай ятар хьана чилериз,
Берекатар артух жеда эллериз.
Аферинар чи райондин кьилериз,
Гатфарихъ къваз жеда марфар, селлерни!

ВИЧИ ВИЧ ЯЦІУЗ КЬАДАЙДАЗ
Ахмакьарни ава кьван и дуьньяда,
Вичин табни гьахъ яз даим къалурдай.
Гьар са чIавуз яр-дустарин арада,
Вич акIайтIан, экъечI тежез кьарада,
Вири вичин чIурувилихъ югъурдай.
Гьамиша жув дуьз гьисабун гьахъ яни?
Вири крар жедач жуваз кIанивал,
Тек са жуваз чидайди дуьз рехъ яни?
Тек са вун лиф, амай гьар сад пехъ яни?
Вучиз гьарам авунва ваз къенивал?
КСАР Я
Чи лезгияр, гьяркьуь ксар къуьнериз,
Вафалу три кьазвай вири кьинериз,
Кьейилани элкъвез вердиш къванериз,
Ватан патал чанар гудай ксар я!
Душманрихъай кичIе тушир женгина,
Шумуд садан кьилер гатай дингина.
Иви ргаз, рикI хуравай куькIуьна,
Алпандин цIал са-сад кудай ксар я!
Вил вегьейла, агъзур сарин тарихдиз,
Ухшарбур я Шарвилидин къилихдиз,
Женг чIугвазвай азадвилихъ къанихдиз,
Игитвилиз, гьар сад цIудай ксар я!
Чилер, цавар ашукь Лезги кьуьлуьнал,
Бахтар цавай кьаз алакьдай чилинал,
Ракъин мензил алцумзавай цIилинал,
Вилик амаз вахт лугьудай ксар я!
Такьун патал зи гафар яз тарифар,
Тамаш гьиван аватIа чахъ арифар.
Садавайни ийиз тежер зайифар,
Лезгияр – халкьар агуддай ксар я!

Сажидин
ГЬИХЬТИН МУМКИНВАЛ
Я ахвар хьана, ахвар туш акур,
Хкаж хьанвай зун кьакьан тир цавуз.
Акуна заз са экуь затI - какур,
А затIунилай яргъамай чIавуз.
КилигайтIа, варз тир цIувад йикъан,
Адал гьар жуьре кIватI хьанвай гъетер.
ГьикI акъатнатIа, зун цавуз икьван,
Течиз жигерри къалзавай бетер.
Малаикарни, цавара гуз лув,
Залай са кIус кьван аквазвай яргъа.
Зуьгьре гъед кузвай, цавун кIанел цIув,
Шивдал алай хьиз, лувар квай юргъа.
Гьар жуьре ванер гьатна япара,
КIан хъижезвай заз сейр ийиз яргъаз.
Гъетери эквер цазвай къапара,
Йифен мичIера нурарив къугъваз.
Гуя, ахварай ават хьана зун,
Яргъан аламач, кьецIил я беден.
Са гъвечIи герен кумукьна зурзун,
Жув, жувал хквез кIан яз де-беден.
Гьайиф, ахварай, фад ават хьана,
Хкаж хьанвайди тир гьикьван цавуз?
Гьихьтин бахт гъиляй зи акъат хьана?
Ихьтин мумкинвал багъишай чIавуз.

КАКАЯ ВОЗМОЖНОСТЬ!
Это был сон, а может, не сон…
Я с облаками летел в тишине.
Тусклым сиянием мир озарён,
Сабля кривая плыла в вышине.
То был полумесяц пятнадцати дней,
Он плыл в хороводе сверкающих звёзд.
Я тоже кружился средь звёздных огней.
Но горло вдруг сжалось - дышать я не мог.
А уши мои заглушали шумы…
Но мне ещё выше хотелось взлететь
Искрились высокие звёзды из мглы,
Мерцал во Вселенной рассеянный свет.
И ангелы в небе пронзали простор,
Сверкали их крылья, как острый алмаз.
Венера горела сильней, чем костёр,
Кружился под ней многокрылый Пегас.
И вдруг я очнулся и, как в полусне,
Поднялся с постели всем телом дрожа.
Но звезды и месяц кружились во мне.,
Пока не проснулся всей грудью дыша.
Я рано проснулся – о, как это жаль…
А сколько я пробыл на той высоте?
Какую возможность теперь потерял?
Я был, как поэт, в неземной красоте!
Сажидин Саидгасанов
Перевёл с лезгинского
Король Поэтов Фатхула Джамаль
ТАГАНА ЖАВАБ
АкъатзаватIни дуьньядал вири,
Гунагьсузар яз, куьлуь ва ири.
Амма дуьньядал гьардаз са жуьре
Ганва уьмуьрар яргъи ва куьруь.
Себеб вуч ятIа, акъатзавач кьил.
Садаз гуз, садал илисзава кьуьл.
Сад гишинвилик рекьизва кьере,
Садаз бахтунин багъишзава гьуьл.
Вучиз и кьадар цав ятIа мичIи?
Куьз и кьадардин цав ятIа ичIи?
Крчар алачир хпен хьиз кере,
Чир тахьай чIавуз, кьил жезва гъвечIи.
Дуьнья халкь авур, эй Сад тир Аллагь,
Виридаз сад хьиз вучиз ганвач, лагь.
Белки гьар са затI халкь авур бере,
Залум Иблисди авунатIа агь?
Агъзур йисара суалриз жаваб
Тагунин себеб вуч ятIа яраб?
Садбур цIурунал, садан кьил гъуьре
Тваз, къекъуьникай аватIа суваб?
Кесиб Сажидин, мукьвал ва яргъал,
Жаваб авачиз, суалрин маргъал;
Белки чуьллера, я туш хьи хуьре,
Мумкин я кьатI хьун ви уьмуьрдин гъал!
ИЛГЬАМДИН РАГЪ-ШИВДАЛ АЛАЗ
Аял чIав за гуьг балкIандин далудал,
Рекье тутай, туькIуьр ийиз шиирар.
Татанвайбур яз чIарарни чурудал,
А шииррин, зайифбур тир эхирар.
Шаир хьунин къастуни зав секинвал
Тагуз, туна йифиз-юкъуз кIвалахиз.
Гьар декьикьа, хьайи чIавуз мумкинвал,
Гьар са цIарцIел мажбурна зун алахъиз.
Къе акъатна са кьадардин яшариз,
БалкIандикай заз халис Рагъ-Шив хьана.
Инсаф тийиз кьве вилинни къашариз,
Кьилел алай чIарарикай жив хьана.
Компьютер заз - юлдаш хьурна кIвалахдин,
Дустар кьунин рекьяй эрчIи гъил хьана.
Дуьнья акун патал, Сад тир Аллагьдин
Патай, багъиш авур экуь вил хьана!
Интернетда ийизва за чамарар,
Шииратдин пак Рагъ-Шивдин пурара.
Шииратдиз бахшиз рикIини дамарар,
Хкаж жезва, кIар амай кьван гурара.
За къурбандда жув хайи тир халкь патал.
Идалайни багьа тир мад бахт жедан?
Гишиндан вил жедайди хьиз гьар гатал,
Мад идалай жуваз туькIвей вахт жедан?
Сажидин, ваз, илгьам Рагъ-Шив гьал ийиз,
Дуьядилай элкъуьр ийиз цIар жуван;
Гьар са хуьре, гьар шегьерда кIвал ийиз,
Таз кIанзавай гьар са кIвале тIвар жуван!?
Раш - рагъ-шив. Лезги чIалан Б.Талибован словарда Раши -Пегас. махарик квай Рагъ-Шив.

Магьмуд стха, халис устад чIижерин,
Россияда сад лугьудай кас хьана!
Вуна кIватIай хазинаяр виртерин,
Виридалай ширин тирвал хас хьана!
Чандин сагъвал, мадни ширин мез хьурай,
Балайрикай рикIиз регьят, кIубан яз.
Кьилин виртIер дустар галаз нез хьурай,
Гьам чижерин эмир яз, гьам чубан яз!

ШИРИН Я
Сад-кьвед агъач, кьуртIа кьинал,
ВацIуз, кафар алаз винал,
Сел атайла, хъел ширин я.
Дуьз хиве кьан, ингье инал,
Дишегьлидин экуь чинал
Заз, ачух тир пел ширин я.
Садбуруз, шадвилин кьилел,
Гурлу мехъер, мел ширин я.
Булах такIан, шад яз гьуьлел,
Адан цик квай кьел ширин я.
Рази тушиз гьалал гъуьлел,
Шевривилин гел ширин я.
Заз лагьайтIа, жуван гьалал,
Лезги мехъер, мел ширин я.
Къуни-къунши алаз къвалал,
Хизан галаз, кIвал ширин я.
Мани лугьуз лезги чIалал,
Яб акалдай эл ширин я.

ЗА ЖУВАН БУРЖИ
Аллагьдин патай гайи кьван кьадар,
Уьмуьрди вичин авуна кIвалах.
Чилин къатарай, рекьер атIуз дар,
ЭкъечIайди хьиз, винелди булах.
Амма заз къуват татана гьайиф,
Лугьун тавуна, рагъ авай ва йиф,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Аял чIавалай къецин йикъалди,
Уьмуьр фенач, зи регьят яз рикIиз.
ЧIуру хъчари, вагьши эчIелди,
Тади гудайла, къуьл авай никIиз.
Фагьум-фикирна анжах хьи кьелел,
Зегьмет чIугуна, жуван кьве гъилел,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Заз куьмек гудай я хала, халу
ХьаначтIани зун физ хьана вилик.
Жув хьана жуван рагьберни далу,
Четин кIвалахар авуна гъилик.
Вири кIвалахар феначтIан ише,
Чириз алахъна са шумуд пеше,
За жуван буржи акъудна кьилиз!
Эркин я тирвиляй Ватандин вилик.
Къецин йикъалди ийизма кIвалах.
Секин тир уьмуьр кIан хьанач чилик,
Шииратдив зи рахазва булах.
Уьмуьр аматIан тIимил ва гзаф,
Халкь патал чандиз, тавуна инсаф,
За жуван буржи акъудда кьилиз!

ЧУН ГЬАБУРУН АЯЛАР Я
Лугьуда хьи, са мус ятIан,
Залум дяве хьайид тир.
А дяведа, хуьз чи Ватан,
Са гзафбур кьейид тир.
А дявеяр вуч паталди,
Хьайид тир, ни лугьуда?
Чи бубаяр вуч паталди,
А дявейра кьейид тир?
Белки чавай кIанзавайтIа,
Вахчуз хуьрер, шегьерар?
ЧIуру хиялар авайтIа,
Тарашиз чи бегьерар?
Чи чил, девлет, чи азадвал,
Элкъуьр ийиз лукIвилиз?
Гъалиб хьайи чIавуз садвал,
Шадвал гъана гьар кIвализ!
Чир хьурай хьи, бубайрин гьа,
Тирди викIегь аялар!
Ислягьвал хуьн, рикI хьиз багьа,
Я чи пак тир хиялар!
Дяве терг хьуй чилерилай,
Бесрай! Шумуд сефер я?
Ислягьвал хуьз, кьилерилай,
Лув гузвай шад лифер я!

КЪАН АВА ХИВЕ
Сад Аллагьди заз багъишай уьмуьр,
Эгер гьар са югъ авуртIа гьисаб;
ГьикI лугьугьуда за, жува жув кумир,
Гунагьни жедач авуртIа кьасаб!
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Кьудкъадалай зи алатна яшар,
Гьикьванбур гана, пешер хьиз гарув?
Гьикьван бейкефар авуна рушар,
Уьмуьр кирида гуз чарабурув,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Менфят авачиз харж авур йисар,
Вахчуз тахьайла, гайи хьиз буржар,
Шумудни са йис авуна кIусар,
ГьакI жува жуваз авуна гужар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
И кьудкъадакай, са вад йис квачиз,
ЦIуд паюнкай са пай ятIа хъсан;
Кими хьайибур ягъайтIа кIвачиз,
Жув жуваз хаин хьана зун инсан,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Анжах шиирар шагьидар хьана,
Зи гунагьрилай къачудатIа гъил?
Вуч паталди заз дуьнья дар хьана?
Акъуд тежезвай са куьнайни кьил,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Диде-бубадин вахкуз хьанач бурж,
Абурун вилик хьанватIа тахсир;
И дуьньядал жеч ахьтин залан гуж,
Жува жувакай авунвай есир,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Халис дустарин ханатIа кефи,
Ватандин вилик хьаначтIа уьзягъ;
Тяй хьанатIа зун жаллатIрин сефигь,
Бегьемсузрикай кьунатIа даях,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Эй Сад тир Аллагь тIалабда вавай,
Залай гъил къачун, зи амай йисар,
Бахшда Ватандиз, девлет хьиз авай,
Къадир тийижиз авунай кIусар,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Аквазни-такваз акъатна вахтар,
ЭкъечIиз рагъ, варз, физ, акIиз цава.
Яргъаз хьайила, кьисмет тир бахтар,
Садакайни хьун тавуртIа дава,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
Сажидин, на низ ийизва арза?
Халис тахсиркар вун хьайи чIавуз!
Вуна гьарайиз авуртIан суза,
Агакь тавуртIа, лазим тир цавуз,
Итим кьейи кьван къан ава хиве!
ВИЛ РЕКЬЕЛЛАЗ
Экуьнихъай гьарайдалди кIекери,
Цаву вичин чин чуьхуьзвай береда;
Зуьгьре гъетрен ярувал квай эквери,
Халичаяр экIяйзавай дереда,
Геж хьайитIан, эхиз тежер жуьреда,
Вун атунал, вил рекьеллаз акъвазда!
Лугьуз жедач, яргъал рекьер-хуьлер я,
ЖедачтIани вири рикIиз кIанивал.
Дуьнья – вацIар, океанар, гьуьлер я.
Вири жеда, Сад Аллагьди гайивал
РикIив агат хьайитIани къайивал,
Вун атунал, вил рекьеллаз акъвазда!
Кими жедач хийир такIан ксарни,
Явашардай, вилик фидай кIвалахар.
Хьайиди я хъуьтIер мекьи йисарни,
Есирар кьаз муркIаривди булахар.
Гьатта кьилел къвайитIани залум хар,
Вун атунал, вил рекьеллаз акъвазда!
Заз чида, рагъ экъечIдайди цаварал,
Дуьнья ишигълаван хьана, шад жеда!
Зун ашукь я гьар са чIаван суварал,
Кьуьд акъатна, гатфар хьана, гад жеда,
Чи кьведанни кьадар-кьисет сад жеда,
Вун атунал, вил рекьеллаз акъвазда!

Сад-кьвед агъач, кьуртIа кьинал,
ВацIуз, кафар алаз винал,
Сел атайла, кьер ширин я.
Дуьз лагьайтIа, ингье инал,
Дишегьлидин экуь чинал
Заз, мили тир хъвер ширин я.
Текъвер кIвалах жедач кьилел,
ТакIанбуруз хъел ширин я.
Булах такIан, шад яз гьуьлел,
Адан цик квай кьел ширин я.
Рази тушиз гьалал гъуьлел,
Шевривилин гел ширин я.
Заз лагьайтIа, жуван гьалал,
Лезги мехъер, мел ширин я.
Къуни-къунши алаз къвалал,
Хизан галаз, кIвал ширин я.
Мани лугьуз лезги чIалал,
Яб акалдай эл ширин я.

ЯР ГАФУНИХЪ
Яр гафунихъ метлеб ава пуд жуьре,
Къарши ийиз гьазур хьанвай гьар хуьре:
Сад лагьайди, Яр тIвар я чи кIанидан,
РикIяй-рикIиз сад садаз кIан хьайидан!
Яр – чамар я алукьнавай гатфарин,
Йикъар къвезва лугьуз ракъар, марфарин!
ХъуьтIуь гьикьван зур гайитIан къаярив,
Яра адаз жаваб гуда цIаярив!
Яр – гафунихъ мана ава яру тир,
Цуьк акъуддай чуьлда яру-цIару тир.
Яр – шадвал я, яшлу, жегьил, аялриз.
Хъсан, къени крар гъидай хиялриз!
Яр атайла, чан акьалтда чуьллерал,
ВацIарин вил жеда къвадай селлерал.
Рагъ экъечIда кьакьан цавун майдандиз,
Гьар са затI бул ийиз гьар са хизандиз!
Яран паяр, гьар жуьредин хуьрекар,
Зегьмет чIугваз экъечIда чи зирекар!
Шад манияр, мел-мехъерар, суварар!
Вири санал язва Яран чамарар!

Яраб, - лугьузва за, за жуван рикIе хуьзвай и сирлу келимаяр низ ва гьинай ван атанатIа? Белки, са гьина ятIани, рекье-хвала авайла, галат хьана ширин ахвариз фенваз, жув-жував гвачиз, за и гафар са низ ятIани ван къведайвал тикрарнатIа? Ваъ, жедай кар туш. Зун ахварайни дидедин чIалал рахазвайди я. А чIал виридаз чидач. Бес вуж хьурай, и зи рикIе рычал хьиз ргазвай фикирар, дидедикай ийизвай хиялар ван хьайиди? Белки ихьтин михьи хиялар диде-бубадикай вирибурун рикIера ава жал? Амма абур нивай хьайитIани, гуьзел рушан гарданда авай кагьрабаяр хьиз, гъал атIун тавуна, сад хьиз, кIелайдаз хуш къведай саягъда кхьин ва я лугьуз жедач. И хиялри зун илгьамдал гъана, ихьтин цIарар арадал атана:
Захъ гелкъвена, таза аял чIавалай,
На ви чандал цIаяр кана, диде чан!
Шумуд йисан къене нек гуз хуралай,
Заз и бахтлу уьмуьр гана, диде чан.
Къе атана элкъвейла вун аялдиз,
Жувалайни ширин хьана, диде чан.
Жуван аял вахтар хуьквез хиялдиз,
Хажалатар дерин хьана, диде чан!
Зун себеб яз, ви бегьердин никIерал,
Шумуд сефер тIурфан къванай, диде чан?
Ашукь я зун ви биришрал, кикерал,
Жувалай заз вун кIан хьана, диде чан!
Кьуьзуь жедай туш дидеяр, бубаяр.
Хажалатмир, яшар хьана, чан диде.
Чаз багъишай лезги хуьрер, убаяр,
Малаикриз ухшар хьанва, диде чан!

Ктабарни журналар квехъ пара я,
Дуьз лугьун за, им чи кьведан ара я:
Амай крар вири таб я, Седакъет,
Куьн чан алай са КТАБ я Седакъет!
Гуьрчеквилер багъишна квез цуьквери,
Дамахарни Яргъирушан эквери.
Амай крар вири таб я, Седакъет!
Камаллу тир лезги ПАБ я, Седакъет!
ИкI лагьайла, Сажидинахъ хъел хьана,
Самур вацI хьиз, катна фимир, сел хьана!
Амай крар вири таб я, Седакъет!
Лезги тIалрин са ЗАПАБ я, Седакъет!

КАМАЛДИН БУЛАХ
Буба – Бармак, я чи кьилин винизвал!
Гьа кар себеб алазва ам Кьилел чи.
Буба себеб тушни дидед азизвал?
Гьабуру чун ашукьарна Чилел чи.
Бубадин тIвар – медал хьиз я хурудал!
Гьулдандик хьиз гуьлле акат тийидай.
Буба себеб чIар къвезва чи чурудал!
Буба – михьи Кас я гъалатI тийидай.
Бубади зун танишарна Намусдихъ!
Инсанвилин Тарсар гана, чир ийиз.
Намус маса тагун патал пIапIрусдихъ,
Вердишариа, рикIевай гъам гъуьр ийиз!
Бубадвай хьиз алакьнайтIа кIвалахар,
Зун зи халкьдиз вафалу са инсан тир!
Бубаяр чи я камалрин булахар!
Гьанай чна хъванайтIа, хупI хъсан тир.

ЧУН АЛАХЪИН
Ша, чун кьведни хъфин къекъвей рекьерай,
Анра цуьквер экъечIнава векьерай.
Гьар са хиял фейи кьван чи рикIерай,
Санал кIватIиз жедатIа, чун алахъин.
Зун яргъариз акъудна зи кьисметди,
Гару тухвай чубарук хьиз зегьметди.
Сабур кьадач, куьз ятIа чи миллетди,
Ша кван, кьатIиз жедатIа, чун алахъин.
Зун ана вахъ, вун ина захъ вил галаз,
Кьурана чун, патав вацIар, гьуьл галаз.
Гила кьванни, садан садахъ гъил галаз,
Чавай катиз жедатIа, чун алахъин!
Лувар кьванни квач чак кьведак, лув гудай.
Ракъинал кьван хкаж хьана, цIув гудай.
Чи душманрин, чун кьвед чавай къакъудай,
Хиял кьатIиз жедатIа, чун алахъин!
Акакь тийир ятIан ибур хиялар,
Дустар кьванни хьурин чна аялар.
Белки чи бахт, а дуьньяда яз ялар,
Гьана гьалтиз жедатIа, чун алахъин!

ГЕЖ ХЬАНВАЧ
Я залум дерт, куьз алатдач чандилай?
КIвач атана патал ала сурал зи.
Залан пар я итим кьейи къандилай,
ЦIай эцигиз алахъмир вун хурал зи!
«Гьелелигда геж хьанвач, чаз вахт ама.-
Лугьуз, на зун алудзава рикьелай.
Чаз муьгьуьббат къужахда кьаз бахт ама,
Вун, кIаниди, физвач,-лугьуз рикIелай».
Чилиз финни, экъечIдани цавариз?
Эй Сад Аллагь, элкъуьр хъия жегьилвал.
Къуват це чи муьгьуьббатдин лувариз,
Яргъаз авун патал чавай пехилвал.
«Гьелелигда геж хьанвач, чун жегьил я,-
Лугьуз на зун, алдатзава, аял хьиз.
Чи арада авайди вуч мензил я?
Хуш я заз вун,-лугьуз рикIин хиял хьиз».
Зазни чида, вазни чида адетар,
Жакьваз жеда чун пехилрин сивера.
Акакь тийир мурадар я минетар,
Гужуналди гьат тийин чун кIевера.
"Гьелелигда геж хьанвач чаз, - лугьумир.
Чун яргъалай акунни са кIвалах я.
Я жувани жув сефил яз къалурмир,
Муьгьуьббат чи гьуьл кьван дерин булах я.

Рахуналди, лугьуналди,
ШткайтIани кулуналди
КьацIай мецяй акъатайди,
Кьаз тежер хьиз къакъатайди,
Агуд хъувун четин я.
Фу тIуьналди, чай хъуналди,
Бегьемсуздан тай хьуналди,
Вал аферин тIвар къведач.
Гачал кьилел чIар къведач,
Ам дуст туш, са батин я.
Жува виниз авур бармак,
Жув кул хьтин кутаз хьарак,
Алахъун са гуж я хьи.
Ам чакъалрин луж я хьи,
Дуст инсан туш, хаин я.
Эй Сажидин, вири чидай,
Гьим хъуцIур, гьим гъери чидай,
И дуьньяда вуж ава?
Шумудаз и гуж ава?
Вун вучиз архаин я?
==
Винел патан гуьрчегвилел кар алач,
Руьгьдиз михьи бахт жагъидач виридаз.
Муьгьуьббатдал, зални вал хьиз тIвар алач,
Кьисмет сад я, кIан хьайитIан иридаз.

==
ЙИФЕН КЬУЛАРИЗ
Са вахтар жеда, рикIик кваз гъалаб,
Къарагънавай хьиз цIийи инкъилаб.
За Аллагьдивай авуна тIалаб,
И дегиш хьун патал хийирдиз.
Къарагъна тадиз кьулариз йифен,
Къачуна дафтар ва къелем – туьфенг,
Са сятина кьил авуна за денг,
И гъалаб элкъуьр ийиз шиирдиз.
Пешени – пеше, имани пеше,
ГьисабайтIа, зи гаф фидач ише.
КIантIа са чайда, амма са шуьше,
Элкъведа, хъвайи чайни чехирдиз!
Ахпа вахкай хьиз жувал алай бурж,
Секин хьана зи бедендик квай гуж.
Ксурун патал, малаикрин луж,
Атана, секин ийиз, эхирдиз!
Пешеяр чирда чирвилел авай,
Шаирвал ганва Аллагьди цавай.
Декьена къакъуд жедач ам завай.
И кIвалах чида гьар са инсандиз!
Сажидин, вуна, хайила ахвар,
Чаз, аялриз хьиз, ахъаймир махар.
Алахьай цавай къурзавай хьиз хар,
ТIуьр хуьрек элкъуьр мийир пехирдиз!

БАГЪИША...
Хъел хьайила, ван ийида цавуни,
Циферикай кIвадриз накъвар чилерал.
На зун вакай икьван бейкеф авуни,
Бахтсузвилер къурда мад чи кьилерал.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз чарасуз я гьамиша.
Пехилбуру къал тунва чи арада,
Рагъни Варз хьиз, чун кьвед чавай къакъудиз.
Са чIавузни чун паталди чарада,
Заз чиз, зегьмет чIугвадач чун агудиз.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз чарасуз я гьамиша.
Са вахтара чун мукьва тир, сад хьана.
Гила чун чаз тамашзава яргъалай.
Чи гатфарин эхир гьикьван фад хьана?
ХъуьтIуь вичин агудиз чав маргъалар.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз чарасуз я гьамиша.
Багъиш авун, мумкин я заз, тавунни.
Заз чида вун, зун галачиз шадни туш.
Хъелна бахтлу я зун жедач, я вунни.
Гуьзел гатфар галачирди гадни туш.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз чарасуз я гьамиша.

РЕКЬИН ЮКЬВАЛ КЪВАН
Хьана кьван, хьанач, кьуллу пачагь,
Гьамиша рикIе авай кас Аллагь.
Вичин къуллугъдив эгечIна хъсан,
Къайда-къанунар дуьз тухур масан.
ГьикI ятIа чириз ватандашрин гьал,
Чир авун патал тушир ам кагьал.
Базарда савда ийидайбуруз,
Туьмбуьгьдай дуьзвал тийидайбуруз.
КIвалахдайбуруз, чIугуна зегьмет,
Пачагьдин патай ийизвай гьуьрмет.
Са гафуналди, пачагь тир халис,
Гьар хиве кьур кар акъуддай кьилиз.
Рази туширбур гьакI ятIан адал,
Арзачиярни авай дал-бадал.
Чпиз пачагьди гузвач лугьуз яб,
Са гаф дуьз ятIа, цIуд ийизвай таб.
Куьчеяр бегьем михьзавач лугьуз,
Гьарда вичин бурж гьиссзавач лугьуз;
Секин жезвачир рахадай сивер,
Агалдарзавай сад-кьведа къивер!
Эхиз тахьана, са мичIи йифиз,
Пачагь экъечIда, ахварал тефиз.
Акван халкьари чирин хъсан, пис
Адан келледиз къведа ихьтин гьисс:
Меркезда авай са рекьин юкьвал,
Хкажайди хьиз са чIехи тир кьвал;
Эцигда са къван, чархуниз ухшар,
КукIвар тежедай, илигна кIашар.
Вуч ийидатIа, чир авун патал,
Кисда, алукIна, адетдин партал.
Мягьел хьана халкь, акурла и къван,
Агь, аллагь ийиз, чпиз кIамай кьван.
Садни и кьван акурла рекьел,
Ам анлай вахчун къвезвачир рикIел.
Файтунар гвайбур, балкIанрал алаз,
Ламрал алайбур хъуьрез, къван къалаз;
Шумуд югъ хьана, шумуд хьана йиф?
Рехъ физвайбурун гьал хьана зайиф.
Эхир са юкъуз атайтIа пачагь,
Са кесиб, рикIел алай кас Аллагь;
Вири азият вичелди къачуз,
Алахънава къван рекьелай вахчуз.
Са кьвед-пуд сефер авурла алахъ,
Авахьна и къван рекьяй са къвалахъ.
Рекьин юкьвалай алудадайдаз къван,
Пачагьдин патай кьисмет хьана кван!
Къизилар авай цIиб къванцин кIаник,
Акур кесибдин ават хьана рикI!
Амма кесибдал, къизилар жагъай,
Къуьхуьнин гафар бес хьанач тагъай.
Са гзафбуру, рикIер жез зайиф,
Чпиз тахьунал чIугвазвай гьайиф.
Акьуллу кIвалах хиве кьур кесиб,
Хьаналдай еке девлетдин сагьиб.
Халкь паталди ни чIугуртIа зиллет,
Гьадаз Аллагьди гудалда девлет!

АКУРБУР ТИР АХВАРАР
Къванер гъидай тир Генжедай регъверин,
Фахъ гьикьван дад жедай регъвей гъуьрерин?
Шишер ягъай хьтин чуьлдин къуьрерин,
КIвале жедай гьавани кваз ширин тир.
Берекатар квахьна яшлу ксар хьиз,
Чуьллер хьанва хендеда тир сусар хьиз,
Чилер пайна пулдихъ лидин кIусар хьиз,
Чаз хажалат, дерт багъишна дерин тир.
Гьардан гъиле ийидай кар -затI жедай.
Хуьруьн къена кьве чкадал чад жедай,
Кимер вуч тир, гьар мягьледа кIватI жедай?
Анал гьар къуз жедайди шад хъуьруьн тир.
Камаллуйри ийиз жедай суьгьбетар,
Сусар жедай гьазур ийиз шуьрбетар,
Аяларни къугъваз, ийиз гьужетар,
Ялар ягъиз жедай тарак серин тир.
Фейи вахтар рикIел хуьквез кьилелай,
Амаларни къачуз жедай чилелай,
Чуьлда гзаф жедай хайи кIвалелай,
Зегьметчияр патал кIвалах къалин тир.
Сана ген гуьз, сана векь яз багъларай,
Садбур хуьквез суьруьяр гваз дагъларай,
Школадай хтайла, текъвез кьарай,
КIватIдай кьилер гьам мухан, гьам къуьлуьн тир.
Гила вуч я, кIамач ийиз кIвалахар,
Гьардан кIвализ хъваз хканва булахар.
Я рушарив гумач куьгьне дамахар,
Кьакьан кIвалер сад, кьвед, вири чилин тир.
Сажидин, ваз акурбур тир ахварар,
Гъилин регъвер амаз, амач чIахарар.
Я фермайяр, калер амач, я хварар,
Незвай фуни, къуьлуьн, мухан, силин тир!

РИКIИХЪ ГАЛАЗ КЪАЛ
Гьикьван эхда за ви гъамни хажалат?
Вакай мармар къван хьанвани, я кьей рикI?
Зун алахъна хуьз намусни адалат,
Зи эхирзаман хьанвани, я кьей рик?
КIанидахъ ви галаз кьунач амалар,
Муьгьуббатдив чараз тунач чумалар.
Гьихьтин рушар авай гуьзел тамалар,
Вун зал пехил хан хьанвани, я кьей рикI?
Куьз на хабар кьадач къе зи гьалдикай?
Хабар тушиз хура авай къалдикай?
Зун тахьайтIа, негь авуна, тIалдик квай,
Гадарнавай чан хьанвани, я кьей рик!?
Вун къван хьана хуьдалди за хуруда,
ДуркIун, я лекь хьун хъсан тир далуда.
ЧIулав са чIар тун тавуна чуруда,
Закай чIуру ван хьанвани, я кьей рикI?
Сажидин жен, кьалуналлай нуькI хьтин,
Вун хуруда чуьнуьх хьанва сикI хьтин.
Гьайиф зи рикI, жегьил чIуван цуьк хьин,
Зун кьин эрзиман хьанвани, я кьей рикI!
Дидедин тIвар кьун герек я - чан лугьуз,
Гьада тушни зун инсан яз хайиди?
Диде себеб чун зерек я - чан лугьуз,
Диде тушни заз и дуьнья гайиди?
Диде, буба, эвелимжи Сад Аллагь,
Чилер, цавар, рагъ, варз багъиш авурди.
Диде финни зи рикIелай эсиллагь,
Диде я зун элдив таниш авурди!

Са бязибуру ахъайда махар,
Гьич акун тавур вилериз ахвар:
Каци незвалдай къацу тир векьер,
ЦIару тир кицIи незвалдай нагъвар.
Асфалтар цана къвекъвезвай рекьер,
ЭкIяйнавалдай гамарни рухвар.
Куьн гьикI жедатIа, лагь кван заз чIалахъ,
Азиз стхаяр, азиз тир вахар?
Девлет авайда татана гьайиф,
Багъишзавалда инсанриз зайиф.
Жанавурни хеб хьайла дустар,
Герек хуьквезмач чубанар, кицIер.
ШакIуртдикайни хьанвалда устIар,
Дуст авун патал кьиферни кацер!
Куьн гьикI жедатIа, лагь кван заз чIалахъ,
Азиз стхаяр, азиз тир вахар?

Инсанар хьана дуьньядал пайда,
Алалатдин дуьз тун патал къайда.
Са бязи ксар чIехид хьайила,
Пабни нефсиниз пехъид хьайила,
Артух рахункай амукьдач файда,
Эллеминдикай жагъуриз далда,
Девлет кIватIалда гьарам-гьешемдин!
Эгер ламаркай жезвачтIа регъуь,
Жизви кьванни рикI жезвач жал гъуьргъуь?
Намус квачирбур къекъвез кьве кIвачел,
ТIвар эцигдани инсандин вичел?
Амалар ийиз каци хьиз муьргъуь,
Девлет кIватIалда пар жегьеннемдин!

ГЬИКЬВАН Я ШИРИН
Кьакьан тир дагълар,
Аранар дуьзен,
Емишриз багълар,
Халийриз – Уьзен,
Фагьумай чIавуз,
Хиялрив дерин,
Хуьруьн ругни кваз,
Гьикьван я ширин?
Вун СтIалдилай
Дагълариз тамаш,
Хуьр кIунтIалдаллай,
Багълариз тамаш!
Фагьумай чIавуз
Хиялрив дерин,
Хайи мугни кваз,
Гьикьван я ширин?
Шегьерарни квез,
Секциярни квез.
Тегьерарни квез,
Лекциярни квез.
Фагьумай чIавуз,
Хиялрив дерин,
ЦIай квай цIукIни кваз,
Гьикьван я ширин?
Сажидиназ хуьр,
Гьикьван ширин я?
Хайи хуьруьн сир,
Гьуьл хьиз дерин я.
Фагьумай чIавуз,
Чиник кваз серин,
Халид чIукни кваз,
Гьикьван я ширин?

Lezgin dili, annenin sütü =

LEZGİN DİLİ
Uzun mesafelerin üstesinden gelmek
Yanmamızı kolaylaştıran sizsiniz.
Milletler olarak yaratılmış insanlar
Allah birdir ve sen benim lezgi dilimsin!

Allah birdir, anne birdir, dil birdir,
Vatan - Bir, isim - bir, ev 0.
Kalp zevkleri ve acı bir
Tatlım kadar tatlısın, dildesin, Lezgi dili!

Sen bizim kalbimizsin, sen zihinsin, sen ve dilimiz,
Sensiz, geri kalanı ve mutluluk işe yaramaz.
Ve zaferlerde ve savaşlarda - sesimiz,
Yorgun ve doğru değil, Lezgi dili!

Bizi doğuran ve koruyan bir anne gibi
Zaferden zafere bizi yönlendiren
Size her zaman borçluyuz, güçlü bir dil,
Derin sabunlar, tatlı sesler, Lezgi dili!
Перевод на турецский язык
===

Магьмуд стха, вил хьанва вун акунихъ,
ЦIийи Йисни муракиз кIанзава.
Секинвилив, кьве стха хьиз рахунихъ,
Тамарзу яз, хура рикIи ванзава.

Я ваз мажал, я заз мажал авачиз,
Чун къвердавай яргъа жезва мензилдиз.
Инай кьванни рахан, акун галачиз,
Гвай хажалат алуддайвал кьизилдиз!

САЛАН МЕЙВАЯР
Гьар са мейвадахъ ава ча къилих,
КIантIа серг къачун, кIандатIа силих.
Сарарив ада авуртIа эця,
ЦIаяр акъудда гунагьсуз мецяй.
КъачуртIа чна са гъуд кьван чичIак,
Вилер куз, квачир шел кутада чак.
Гьар са хуьрекдал гъизватIани дад,
НуьцIуьгърин хуьре ава адан ад!
Амма чичIакни серг кьадач санал,
Цуру некIедин тахьайтIа къанал.
Эгер абурун арада афни,
ХьайитIа, хъилен жедач са гафни.
Мадни хъсан тир жеда са кIвалах,
Кьелни винелай авуртIа алах.
Помидорни жен, истивут са кIус,
Куьткуьнин адак, кудай саягъ пIуз.
ТIуьн патал затIар аватIан санбар,
Гатуз виридаз хуш затI я камбар.
ТуьтIуьрбур тахьун паталди ялар,
Сажидина квез туькIутрда чIалар!

АЯЛАР – ЧИ …
Аялар - чи дидейрин,
Шадвални я, дамах я!
Хутулар – чи бадейрин,
Пачагь квачир, са мах я!
Абур ислягьвилерин,
Сенгер хуьзвай даях я!
Мехъерринни мелерин,
Кьуьлер ийиз уртах я!
Аялрилай хъсанбур,
Вафалу тир дидейриз;
Аялрилай масанбур,
Хуш кас авач бадейриз.
Гьам гадаяр, гьам рушар,
Багьа вуж ва вуч ава?
Лагь, абуруз тир ухшар,
И дуьньядал вуч ава?
Аялар чи дидейрин,
Вилин эквер, нурар я.
Хтулар чи бадейрин,
Шадвал, гуьгьуьл, гьунар я!
Аялринни дидеяр,
Гьар сад багьа, масан я!
Хтулринни бадеяр,
Гьар сад азиз инсан я!
Аялар чи дуьньядин,
Чанар алай цуьквер я!
Хтулар чи ватандин,
Къеле хуьдай аскер я!
Чаз кIанибур – дидеяр,
Лугьун, къугъун, хъуьруьн я!
Чахъ гелкъвезвай - бадеяр,
Вирибуруз ширин я!

САД ЗАЗ ЧИДА, САД…
Инсанар ава, чарабурукай
Анжах писвилихъ рахаз кIанибур.
Сад-кьвед жагъида ваз абурукай,
Сивяй ван къведай дуьз ва къенибур.
Амма гьакъикъат, хиве кьуртIа дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
Рахаз вердиш яз, акъвазиз тежез,
Чарабурукай ахъайда махар.
Къуншийри закай, гъалар хьиз къечез,
Гъилин регъверик ийида чIахар.
Зун нагьахъ яни, зун кас ятIа дуьз,
Сад заз чида, са – Сад тир Аллагьдиз!
Белки ква жеди закни гъалатIар,
ГъалатI квачир Кас тек Сад я – Аллагь.
Гьар са инсандал ала вичин тIвар,
Заз жуван тIварни багьа я валлагь.
Халкьдихъ галаз рехъ физвачтIа зун дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
РикI акъудна хьиз, Данкодин саягъ,
Акъудиз хьанач куьн мичIи тамай.
Амма рикIикай экв гудай чирагъ,
Авун тавуна, са жизви амай.
Алакьна залай, я алкьнач, дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!
Гьикьван лагьайтIан, авачир файда,
Инсанар ава шейтIанриз ухшар.
Абурун мурад чIурун я къайда,
Крарив чIуру, гафарив нашар.
Гафар гьахъ ятIа, Сажидинан дуьз,
Сад заз чида, сад – Сад тир Аллагьдиз!

ДИДЕДИЗ
И дуьньядал виридалай аялдиз,
Мукьва тир кас жуван хайи диде я.
Къужахда кьаз атай инсан хиялдиз,
Азиз диде, вун зи рикІ, зи бине я.
Гьар жуьредин азиятриз таб гана,
И рагъ алай дуьнья на заз багъишна.
За ширин тир ви лайлайриз яб гана,
Гьикьван гуьзел уьмуьр на заз битмишна?
Диде – буба – уьмуьр патал датІана,
Илгьам гузвай руьгьлувилин къашар яз.
Куьн зи рикІел гьамиша яз атана,
Аквазва куьн малаикриз ухшар яз.
Диде – диде, вун гьамиша масан я.
Зун вахъ цава вил экъуьриз къекъвезва.
Айиб мийир, диде масан инсан я,
Гьа кар себеб фад-фад рикІел хквезва.
Сажидинахъ амач диде бубани,
Белки а кар Сад Аллагьдин кьадар я.
Дидедалди ширин я хуьр-убани,
Азиз диде, авайди ви дидар я.

КIАНИДИ
РикIи зи кьабулдач къакъатун,
Зи пелев кудай гар агатун.
РикIивай, азиз яр къакъатун,
Ша, ваз зун язух ша, кIаниди!
Чун са чан, чун са рикI, са жигер,
Къакъудиз женни кьван чун мегер?
Зун тек тун къаст ятIа, ви эгер,
Хъфимир, кьулухъ ша, кIаниди!
ЦIай кьуна, кузва зун, куькIуьнна,
Вун закай чIурукIа, луькIуьнна.
Акьалмир, ашкъидин рикIин на,
Зи патав ачух ша, кIаниди!
Квез тир зи, герексуз жегьилвал?
Дустарин арада пехилвал.
ГьикI ашукь хьанай зун, эхир вал,
Чин хъуьрез, сагълугъ ша, КIаниди!
Сажидин кьий вичиз хъел кьуна,
Тула хьиз къекъвез ви гел кьуна.
Вун фимир душамнди гъил кьуна,
Зун кьейи сурухъ ша, кIаниди!

КЪАЧУ ЖУВАЗ
Къачу жуваз экъуьгъунар рушарин,
Чпел ашукь хьанач лугьуз акурбур.
Таяр-туьшер ятIани са яшарин,
Пис аквада, тамашайла, дакIурбур!
Пис рушар туш, амма кифер куьруь я,
Гьар са руш, са женнетдин къуш, гьуьруь я.
Чеб лагьайтIа, малаикрин суьруь я,
Гьар са касдиз хуш я рикIи чIугурбур!
Гьар жегьилдиз сад кIан жедай адет я.
Амайбуруз, такIан тахьун, минет я.
Садбурунбур гьакIан кьуру гьуьжет я,
Са бязибур ава чпихъ югъурбур!
КIантIа экъуьгъ, кIантIа къекъуьгъ яб кьуна,
Завай акъваз жедач рикIе таб кьуна.
Сада вичиз дакIандакай паб кьуна,
Ава кьисмет патахъ хьана, какурбур!
Зун лагьайтIа, зун кьирай зун жагъайдан,
Квехъ галаз и жуьре, хъел кваз рахайдан.
Зи кьисметни хьанва халис тахайдан,
Гьич сад кьванни кIанид хьанач гакьурбур!

ЧИДАЧ
Чидач жува жуваз мад вуч ийида?
Акъваз жезвач чIалар туькIуьр тавуна.
Гьикьван жува жуваз икI гуж ийида?
РикIе авай хиялар куз тавуна.
Мумкин я зун хушни тахьун садбуруз.
Зун руш туш кьван, акурбуруз кIан жедай.
Зазни хуш туш, зун хуш хьана ядбуруз,
Камун кьилиз пеле акьаз, къван жедай.
Амма чIалар, зун гьиниз фин кьуьн гъиляй?
Я секиндиз ракъурзавач ахварал.
Вучиз ятIан, са нин ятIан, зун хъиляй,
Кьиф хьиз ашукь хьанва нехуьн чIахарал.
Фидай рекье, ацукь авур чкадал,
Ахварайни рахазва зун чIаларал.
Эхир за жув тарагъажриз чIугвада?
Кьеривални, рехивал гъиз чIарарал.
Чидач, чидач, эхир квел зи къведатIа,
ЧIалар вара-зара жен зун кьейила.
Аллагь рикIел алай са кас жедатIа?
Яд иличдай, зун дердери кайила.
Начало формы
Конец формы

ЛЕКЬ Я ВУН
Инсан ава хкаждай халкь цавариз,
Гьар са гуьзел югъ элкъуьрдай сувариз.
Къуй къуват гуй дагъдин лекьрен лувариз,
Гьа Дагъдин Лекь Вун я Абдусалам дуст!
Кьабул ая чи патай хуш Салам, дуст!
Алкьвадарви, тухумдай тир алимрин,
Шаиррини философрин малимрин,
Бине кутур гьар жуьредин илимрин,
Гьа Дагъдин Лекь Вун я Абдусалам, дуст!
Кьабул ая чи патайни Салам, дуст!
ШАИР ЯТIА
Жув такана, авун кайи амалар,
Артист квачиз, кутугнавач шаирдиз.
ЦIай кутуна, чурун патал чумалар,
Цуьквер алай тар кьурада эхирдиз.
Шаир ятIа, рикIяй къвен ви гьар са чIал.
ТIуб фитIимиз кхьей эсер – шиир туш.
Эхда лугьуз, кхьей цIарар на чарчел,
Кхьиналди, вун гьакъикъи шаир тиш.
Аквазва заз, акъудзава ктабар,
Пул гайила, ктаб жеда, шаир ваъ.
ЦIарцIин кьилиз, рифмаяр жез татабар,
Гьарнай са гаф ава, амма шиир ваъ.
Заз кIан хьунал, пагьливан жеч, кьуршахар
Кьаз акатай нихъ хьайитIан сегьнеда.
Квез герек я галтадарун хъалчахар?
Шаирвилин руьгь авачтIа мефтIеда.
Эмина хьиз, Сулейманан къайдада,
Шиир кхьин патал кIанда алакьун.
Шаирвал – пул туш кьван гудай файдада,
Шаирринни кIанда чпел кIвалахун.
Лагьай чIал туш, мад кхьимир шиирар.
Кхьихь, эгер шаирвилин руьгь кватIа.
Я метлеб квач, кьадайбур туш эхирар,
Ша, эгер вав дуьз шиирар мад гватIа!
АкI хьанач хьи, Сажидин ваз вун шаир
Яз акуна, амай ксар хуш тушиз.
Къуй, туькIуьррай хъсандаказ гьар шиир,
Гьиссерив рикI ацIанватIа, буш тушиз!

ТIВАРАРАЛ ГЬИЧ КАР АЛАЧ.

Йисар, гьелбет къвез хъфизвай вахтар я,
Гьи йис хьана, адан тIварцIел кар алач.
КIанзавайди эллер патал бахтар я,
Бахт тахьунлай, вич кьван залан пар алач.

Йисар дегиш жез, цIийибур къвез жеда.
Четинвилер, регьятвилер кIулаваз.
Садбур хъуьрез, са гзафбур шез жеда,
Са бязибур бул девлетдин кьулаваз.

КIанзавайди дегишвал я инсанриз,
Ислягь цавни, фу тIуьн регьятвилелди.
Сагъ-саламат яшамиш хьун хизанриз,
Гьалал фу тIуьн кьилел ва кьве гъилелди.

Хъсанвилихъ дегиш ийин къилихар,
Сада садаз гьуьрмет ийиз вердиш жен.
Гьарда хкуд ийиз вичин синихар,
Дуствилелди сад масадахъ таниш жен.

ТIварар туш кар алайди чал, крар я,
Кьифрен йис хьуй, вал асландин тIвар хьурай.
Къал квай йис хьун, ам виридаз зарар я,
КIантIа цавай гуьлле къурай, хар хьурай.

Чирвал къачун гьар илимдин рекьерай,
Къециндалай пака хъсан жедайвалЭ
АкъечIдайвал къаярайни мекьерай,
РикIер шад яз, са тике фу недайвал.

Лезгийрин тIвар машгьур къадим чIавара,
Чун гьабурун чирин тирди веледар.
Гьам женгера, гьам зегьметдин сувара,
Кьиле тухун чи рикIерин мурадар.

Чи лезгивал, лезги намус, игитвал,
Ша, чан хкин чи къадим тир адетрал!
Инсанвал хуьз, ийин чна бажитвал,
Несилри тIвар кьадайвал чи гьуьрметрал.

СА-СА ЧIАВУЗ
Са-са чIавуз кIан жеда заз
Аял хъижез хьанайтIа.
Ажеб жедай кIан хьана ваз,
Ви хиял жез хьанайтIа.
Физва вахтар, вун яргъа жез,
Хиялри зун рекьизва.
Закай са шив, ви юргъа жез,
Гьекьеда зун рекъизва.
Тек садакай кIан я чара,
Цавараллай кьакьан яз.
АтIумиртIун на зи чара,
Гагь кIанз, гагь-гагь дакIан яз.
Вирибулуз кьве гъил хьиз гуз,
Ни канатIа зун агьди?
Язух кьванни къведач жал куз?
Жаваб гузвач Аллагьди.
Са ваз кьванни ша зун язух,
Зун вал ашукь яр я хьи!
На, тамашни тийиз кьулухъ,
Зал къурайди хар я хьи!
Я Сад Аллагь, вучиз вуна,
Нафт иличиз, кана зун?
Гъилер, кIвачер, туьд кутIуна,
Ярдив рекьиз гана зун?

СА ВАХТ КЪВЕДА
Са вахт къведа, вири фида рикIелай,
Кьуд патахъди чкIида ви хиялар.
Тарсар хьтин са мус ятIан пис кIелай,
Акьалтайла, са-сад кIвачел, аялар.
Хцин кьисмет гьикI жедатIа, гележег?
КIвал-югъ хьана, хизанар къвез арадал.
Руш агакьун – хажалат я лап керчек,
ГьикI ихтибар ийин,-лугьуз, чарадал?
Гьар аялдин къайгъу чIугваз кьисметдин,
Гьатта жуван тIварни фида рикIелай.
Эвленмишун – кIвалах ятIан адетдин,
Свас гъун, руш гун - гъам я цIийи кьилелай.
Хцин къайгъу, рушан къайгъу чIугуна,
Диде, буба кьуьзуь жеда яшариз.
Заз шумудан гъам, хажалат акуна?
РикI дуркIун гуз гадайризни рушариз.
Са вахт къведа, шадвал ийиз хтулрал,
Яман касдин, Аллагьди хуьй виликай.
ЧIулав тIехвер тахьуй лацу тухулрал,
Аллагьдин пай хьуй регьимлувиликай!
Придет такое время, что забудешь, как тебе звать.
Вырастит дети, пора поженить сына, а с кем?
За кого выдать дочери, в чужие руки и муки.

ГЬЕЛЕЛИГ
Гьелелигда хкадра цIицI,
Гатфар хьана, гад я ваз.
Къуй, зунжурда элуькьрай кицI,
Кефер чIугу, шад я ваз.
Кьуд пад къацу, цуьквер цIару,
Атир къачу гьардакай.
КIвалахункай вирибурун,
Ваз хабар туш кардикай.
Гьелелигда хъсан вахт я
ЦIингав ягъиз куьн патал.
КIанзавайди анжах бахт я,
Жув кеф чIугваз хуьн патал.
Жагъидайла, чIугу кефер,
Авачирла шез ацукь.
Гьар са йикъахъ гала йифер,
КIватI авурди нез ацукь.
Кьуьд мукьва жез, зул атана,
Марфар, живер акахьна.
ЦицIрез сурун фул атана.
Угьар, цIухьар алахьна.
Дидедивай жехвач куьмек,
Кефер чIугур баладиз.
Вични, гьелбет, хьана гьелек,
Фена кьведни чладиз!
Чан балаяр, куьн туш цицIер,
Тарсар кIелиз, кIвалаха.
Элуькь тавун патал кицIер,
Секин ийиз алахъа!

КЪУЛЛУГЪЧИЙРИЗ
Къуллугъарни къелеяр я,
Ягъай кIарас кукIвадиз.
Абур гьеле-мелеяр я,
Вил вегьез хьухь пакадиз.
Жез хьайитIа, ая гьуьрмет,
Гьахъ паталди ял ийиз.
Ийидайвал мийир туьгьмет,
Рахаз алахъ, къал тийиз.
Вун Аллагь туш вирибурун,
ТуькIуьр ийиз кIвалахар.
Куьмек гана жерибуруз,
Кьурайди туш булахар.
Халкьдиз кIан хьун квелай аслу,
Гьам кIвалах, гьам гафар я.
Куьмек гунуг касдиз яшлу,
ХъуьтIуькай хьун гатфар я.
Лугьумир хьи, акьулар гуз,
Кьазва куьн яз аялар.
Ибур,рикIяй фейи куз-куз,
Я, гьелбет, зи хиялар!
Белки садаз, кьведаз закай,
Мумкин я хъел атунни.
Ахмакьбуру, хъел къвез вакай,
Мумкин я вун гатунни.
НАЗЛУ ЖЕЙРАН
Экуьн кьиляй рагъ хьиз цавуз экъечIай,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Гъетерин чиг хьиз цуькверал экъичай,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Билбил рахаз, гьейран ийиз гьаваздал,
Шумуд йис тир акъвазна ви къараздал?
Цуьк хьиз хъуьрез акъвазнавай аяздал,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Дагълар аку, таратIар гвай циферин,
Белки абур лужар ятIа лиферин?
Варзни цава къаравул я йиферин,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Лезги чилел, ЦIийи Йисан, Ярарин,
Багъ, вил алаз цуьквер алай тарарин,
Вилер чIулав, кифер бурма чIарарин,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?
Зун, Сажидин, вахъ вил галаз, такуна,
РикI акъатиз, хура авай дакIуна.
Кьиникьни кваз гуж тушир, вун акуна,
Назлу жейран, вун гьинава, гьинава?

ВИШ ЙИС ЖЕЗВАЙ СУВАРИЗ
I
Гзаф хьана ягъунарни кьиникьар,
Дегишвилер кьисмет жез гьар жуьредин.
Лап туьнт хьанвай чи фялейрин къилихар,
Рази тушиз вахтунал и бередин.
Ленин буба экъечIнавай майдандиз,
Гьалкъа вегьин патал цардин гардандиз!
Фяле-лежбер, матросарни аскерар,
Къарагънавай гъиле кьуна яракьар.
Са-сад къачуз урусатдин сенгерар,
Шад хабаррин чукIурзавай суракьар.
Азадвал хьун патал гьар са инсандиз,
Женг чIугуна кIанда,-лугьуз хъсандиз!
Сталинни, галаз вичин юлдашар,
Аваз хьана пачагьлугъдихъ женгина.
Девлетлуйрин кьилиз вегьез лапIашар.
Динэгьлияр са-сад туна дингина.
ФагьумнайтIа и кар са кIуз хъсандиз,
Къуьхуьнардай гаф жедачир душмандиз!
Гьар гьикI ятIан кIвалах совет властдин
Тестикь хьана, и кьил, а кьил таквадай.
Гъед хкажна Кремладал алмасдин,
КуькIуьрнавай яру рагъ хьиз аквадай.
Шадвал хьунухь патал гьар са хизандиз,
Алахъна фу элкъуьр ийиз гузандиз!
Хкаж хьана заводарни фабрикар,
Чилерикай артеларни колхозар.
Сада-садаз власть ийиз тебрикар,
Дустар хьана кIашни мукал, кIавузар.
Душманар чаз тамашзавай пашмандиз,
Ракьар элкъвез акур чIавуз гьулдандиз!
II
Яргъал хьанач чи шадвилер, хъуьруьнар,
Гитлера чав мажал ганач ял ягъиз.
Рагъ авай югъ авуна чаз серинар,
Са кьилихъай эгечIна чав, тIвал ягъиз.
Гьикьван тIарвал хьанайтIани чи чандиз,
Чна немсер вегьез хьана лакьандиз!
Кьуд сан дяве, гагь кьулухъ физ, виликди;
Ягъун, кьиникь пара хьана кукIунар.
Вири къуват авуна са гъиликди,
Башламишна вили-вилик чIугунар.
Фир-тефир сал хьана вагьши душмандиз,
КицIин пухъни жагъин тийиз дармандиз!
Душман кьена, вуч экъечIай магъарда,
Совет власть гъалиб хьана, немсерал.
Гитлер кьена, чилик, къванцин тагъарда,
Есирар кьаз туна са виш генерал.
Немсери йикь ийиз эхир замандиз,
Чпин гъалатI гьисс авуна ямандиз!
Ниче шумуд азад ийиз гьукумат,
Фяле-лежбер хьана чпин сагьибар.
Са кьилихъай терг авуна зулумат,
Гьукумтрин кьиле хьана кесибар.
Халкьди нефес къачуз хьана азаддиз!
Гьар са кIвалах тамам ийиз сир саддиз!
Гьайиф хьи чи гьукуматдин кьилериз,
Къвез эгечIна ксар чIуру ниятрин.
Ябни тагуз зегьмет чIугур эллериз,
Иесияр авуна чун баятрин.
Азад тирвал жагъай икьван масандиз,
Квахьна, чна дерт чIугвазва заландиз!

ХЬАР
Къурбанд хьайи и хьаран фу,
Чаразвайдан гъилериз кьий.
Ваз герек туш маса къафун,
Вун багъишай чилериз кьий.
Алпандин цIал чаразва вун,
Лезгийрикай лекьер ийиз.
Девиррикай рахазва вун,
Мелер ийиз, мехъер ийиз.
Вун тушни кьван чи чан, чи тан?
Чи дамарра ргаз иви.
Чахъ Лезгистан ава Ватан,
Дагъви халкьар диндал кIеви.
Хьарак квай цIай дамарравай,
Чун лезгияр, дагъвияр я.
Шад хабар гваз чамарравай,
Чун са аманневияр я.
Чи тарихдин кьиляй-кьилиз,
Чун хьаран фал чIехи хьана.
Алпандин цIай кIваляй-кIвализ
Физва, чIаарар рехи хьана.

ГЬИКЬВАН ШИРИН Я
Хайи ватан, вун гьи кьадар ширин я,
Лугьуз четин жезва анжах гафарал.
Зи кIанивал вахъ а кьадар дерин я,
Цуькверин хьиз ашукь хьанвай гатфарал.
Рагъ экъечIдай гьар йикъан вахт гуьзетиз,
Закайни цуьк хьанва халис ракъинин.
МичIивилихъ, мекьивилихъ гьуьжетиз,
Суракьдава зун бахтунихъ къекъуьнин.
На заз гайи яргъи уьмуьр, и шадвал,
Алцум ийиз тежер цIийи кьилелай;
Къакъуд ийиз тежерди я чи садвал,
Кьейилани алат тийир рикIелай.
Хайи ватан, зи чан, зи тан, бахтлувал,
Ви рекье зун гьазур кас я чанни гуз.
Анжах вуна кIанарна заз гьахълувал,
Дустар кIанриз, пис ксариз къванни гуз.
Ви вилерай акваз диде, бубани,
Заз вун ширин жезва агъзур сеферда.
Заз ширин я зи хайи хуьр, убани,
Зун емишдин тар я гъанвай бегьердал!
=
Сада гардан, сада гъилер, чIугуна
Кьаз кIан жеда, кьуьзуь хьанвай дидейрин.
Дидейризни хтулар яз акуна,
Эквер хьтин я кьве вилин нинейрин.
Куьн гьамиша амукьуй, чан дидеяр.
Пак хтулрин туькIуьр ийиз дердияр!
==
Гуьзел, гуьрчег рушар я,
Чебни ислягь къушар я.
КIанзавайди гьар тIуьнал,
ЧIем квай дуьгуьд ашар я!
ИХЬТИН ДЕВИРДА ЖЕЗВА ЯШАМИШ
Ламран хциз – лам лагьайла,
Хъел атана.
Ахпа вичиз –чам лагьайла,
Шел атана.
Дуьз лагьайдаз, пемни тфу,
Къведа кьван.
Дасмалчиди, ламра хьиз фу,
Неда кьван!
+++
Авур чIавуз цавун тариф,
Сел атана.
Чилел, цавал акьалтна циф,
Эл атана.
И кьадар чун хьана зайиф,
Квел атана?
+++
ВакIаз – буба,-лагьай сивиз,
Кьел атана.
Кьена лугьуз а кас йифиз,
Тел атана.
Гила нубат лагь кван, квез чиз,
Нел атана?

ЯШЛУБУР ЧИ – ДЕВЛЕТАР Я
Чун эл-адет чидай хъсан,
Миллетар я, миллетар.
Яшар хьайи гьар са инсан,
Девлетар я, девлетар.
Акурбурни а ксариз,
Зиллетар я, зиллетар,
Бахт жез кIани сусариз,
Билетар я, билетар.
Чаз кIанибур чеб кьван хъсан,
Адетар я, адетар!
И кар патал еке нукьсан –
Гьуьжетар я, гьуьжетар!
Сажидиназ нахуш крар,
Къилетар якъилетар.
Яшлу ксар патал чIалар,
Минетар я, минетар!

КIАНДАТIА АГЪАЗ
Эгер инсандихъ кIандатIа агъаз,
Гафарлай вилик, тамаш вилериз.
Къизилдин гафар гвайдавай яргъаз,
Пашман жедалди эхир кьилериз.
Инсанар ава гафариз фараш,
Дугъриз къалуриз, ийидай тараш.
Ажеб кар жедай, инсанар угъраш,
ФенайтIа са юкI кьадар чилериз.
Такур кас, белки, жедач зи чIалахъ,
ШейтIанвал гвай кас такунмаз къвалахъ.
КIарас хьиз ягъиз, алудиз хъвалахъ,
Куьс гуда вичи кьурай гъилериз.
Ахьтин инсанар гьикI чир жеда лагь?
Дуьз жаваб гунуг, четин я, валлагь.
Иблис инсандихъ авайд туш Аллагь,
И кIвалах чида вири эллериз.
Эвелдай харжи ийида вичин,
Къизилдин дагълар гуз жеда кIвачин.
Тфу гайитIан, регъуь тежер чин,
Алцурарда вун, тухуз кIвалериз.
Ви кIаникай яд ракъурда ада,
Ярар-дустарни вахъ къурда ада.
Са бязибуруз къалурда ада,
Вич малаик хьиз, мехъер-мелериз!

=Шиират кимел-коммунимад мел=
КОММУНИЗМА АКУНАЙ ЧАЗ ВИЛЕРАЛ
Садбур хъуьрез, садбур ишез накъварив,
Лагь, идазни уьмуьр лугьуз жедани?
Хъуьрейбурун агат тежез мукьварив,
Шехьдайбурухъ галаз жувни шедани?
Социализм са гужалди туькIуьрна,
Кесиб тиртIан, рикIе авай шадвилер.
Душманди чи секинвилик хуькуьрна,
КIеняй акъуд ийиз кIанз чи садвилер.
Вирибуруз ихтиярар сад хьтин,
КIантIа кIела, кIантIа ая кIвалахар.
Гьар чкадал пуд кепекдихъ яд хьтин,
Лимунад квай хъваз рычалин булахар.
Духтур герек хьайи чIавуз, цIай хьтин,
Къведай кIвализ, дарман ва раб гьавая.
Мус хьайитIан, эверайдаз гьай хьтин,
Курортарни гьар са тIалдиз дава я.
Колхоз, совхоз, гьар къуз авай кIвалахар,
Фабрик, завод гъиле авай фялейрин.
Гьам нафт, гьам газ, турбайравай булахар,
Хусусият тир зегьметчи эллерин.
Гъалиб хьана душманрал гьар жуьредин,
Дуьз хъувуна барбатI хьайи шегьерар.
КIвенкIвечияр хьана алай бередин,
КIватIал ийиз хьана гурлу бегьерар.
Сталин тир руьгь кутазвай шадвилин,
СССР-дин тIвар гьатнавай цавара.
Пролетарар суракьдавай садвилин,
Капитализм терг ийидай мукьвара.
Душманар фин тийиз хьана ахвариз,
Сталинал вил эцигна кьин патал.
Ришвет-шеле гана ламран рухвайриз,
Ам вахтунда дуьньядилай фин патал.
Власть гьатна акатайдан гъилера,
Гьукуматдин дегиш хьана шикилар.
Душман ксар гъиз, эцигна кьилера,
Къеце патаз маса гудай векилар.
Амай крар тикрар авун герек туш,
Абур залай квезни хъсан акуна.
Къе незвайди зукьун я, ам хуьрек туш,
Гьарда вичин ихтибар хуьх чIугуна.
Коммунизма акунай чаз вилерал,
Чи жегьилриз абур, гьелбет, махар я.
Бегьемсузар алай чIавуз кьилерал,
Ви къуьлуькай гъуьр ваъ, жедайд чIахар я.
КIантIа чIалахъ агъугъ, куьд я ихтияр.
КIандачтIа, ваъ, коммунизма акуна.
Гьар сада вич гьисабдай яз бахтияр,
Жафа тир ам кьин хьанайтIа такуна!

ЦІИЙИ ЙИС
Къе ЦIийи йисан алукьнава югъ,
Куьгьнедан гьеле дад амач сиве.
Аяз Бубади ийизва къуллугъ,
Буржияр вугуз гьар садан хиве.
Вирида шаддиз рекье туна йис,
Намуслудаказ зегьметар чIугур.
Артух хьун патал чаз Ватандин гьисс,
Авунвай чна чи ёлка чIагур.
ЦIийи сан чина ава шадлу хъвер,
Жигьил рикIе - хиялар цIийи;
ЦIирерив таза рахазва кьуьгъвер,
Ислягь гележег паталди цайи.
Куьгьне йисанни уьзуьагъ я чин,
Хъсан мурадар акъудай кьилиз.
ЦIийи йисахъни къаст ава вичин,
Секинвал ва бахт гун патал чилиз.
Кузвай Яру Гъед Кремлад кукIва,
Чи чилин винел ёлка яз чIехи.
Бахтлу гележег ийизвай мукьва,
Вахтунихъ галаз женг чIугваз рехи!
Сажидинни куьн авазва юкьва,
ЦIийи шиирар туькIуьрун патал.
Чун я инсанар сад садаз мукьва,
Ракъар хьиз рикIер ша, ийин куькIуьр!!!!

СОВЕТРИН СОЮЗ
I
Такурбур зи чIалахъ жедач,
Вуч гьакумат тир СССР?
Къумлух чуьлда булах жедач,
Анжах жеда абукевсер.
АтIа кьил тир Яргъал Восток,
Вини кьилни Прибалтика.
Гьар са кIвале экверин ток,
Стха цIувад республика.
Пул тагана чирвал кьачу,
Ясли-бахча, гьам школа.
РикIиз кIани тирвал къачу,
Институтрин вилер квелла.
Къуни-къунши, гьар са миллет,
Са стхаяр, са вахар тир.
ЧIугуртIани гьар къуз зиллет,
Гьар йиф секин са ахвар тир.
И дуьньяда садахъайни,
КичIе тушир гьукумат тир.
Гьар сада вич кьаз агъайни,
Гьар къуз са шад малумат тир.
Гьар са йисан апрель вацраз,
Агъуз жедай къиметарни.
Суьс лугьур кас жеч ви яцраз,
Авай еке гьуьрметарни.
ТIварар республикаяр тиртIан,
Са хизан тир, течир сергьят.
Фу, кесиб тирвилел тIуьртIан,
Яшамиш жед лап регьят тир.
РикIиз кIандай ийиз кIвалах,
КичIе, регъуь кас авачир.
ГалайтIан душманар къвалахъ,
Гъам, хажалат, яс авачир.
Ватан хуьз фин буржияр тир,
СССР-дин гьар са пата.
Гьукуматдин харжияр тир,
Авачир гьич садаз хата.
Фабрик, завод – гьукуматдин,
Гьукуматни халкьарин тир.
Течиз, вуч затI я зулумат,
Чанар лигим ракьарин тир.
Космосдиз физ космонавтар,
Гагарин чи сад лагьай кас.
Чал пехил тир гьукуматар,
Чун акурла кьаз жедай яс.
II
Бегьемсузбур кьиле хьана,
СССР чи чукIурна хьи.
Къачуз тахьай къеле хьана,
Компартия чукурна хьи.
Фабрикарни заводар кьаз,
Кьилдин ксар агъаяр жез,
Пул гвай ксар чарвадар кьаз,
Кьилел къизил жагъаяр жез.
Рахуникай амач метлеб,
Амач СССР гьукумат.
Пулсуз кIелдай амач мектеб,
Гьар къуз артух я зулумат.
Ленин, я Сталин амач,
Чаз СССР туькIуьр авур.
Чав виликан бахтар гумач,
РикIера экв куькIуьр авур.
Гафар лугьуз чаз кIандайбур,
ТуькIуьрзава чпин крар.
КIватIална чун дакIандайбур,
Алахънава чаз гуз зарар.
Чи девлетра туна вилер,
Алахънава къакъуд ийиз.
Кьаз кIанзава чав гвай чилер,
Чун кIвалерай акъуд ийиз.
Нафтни, газни, цIивин, тамар,
Байкалдин вир, гьуьл хъвадай яд:
Акализ кIанз чахъни тумар,
Ягъизва гьа юкъуз баяд.
Эхи жедай туш кIвалахар,
Я азадвал хвена кIанда,
Хъуьруьрдалди чал алчахар,
Ватан патал кьена кIанда.
Чун кьейитIан къвезмай несил,
Вилик, чун хьиз азад жеда.
Адалатлувал ва асил.
Авай халкькьар чи сад жеда!
Азад СССР паталди,
Чанар ганай, мадни гуда.
Чи кьегьелрин са кIватIалди,
Чи душманар цIа тваз куда.
КичIе хьункай авач хийир,
Экуьвилихъ фин хъсан я.
Чун инсанар яз кьан тийир,
Намуссузар кьин хъсан я

=Шиират кимел-бахтарикай мел=
ГАНВАТIА ВАЗ БАХТ
Эгер Аллагьди ганватIа ваз бахт,
Ам пайиз алахъ, татана гьайиф.
Яргъи уьмуьрдин кIан ятIа ваз вахт,
КIанзавачтIа ваз вун хьана зайиф,
Мягькемриз алахъ ви уьмуьрдин тахт!
Халкьдин арада, гьикI ятIа вири,
Яша жез алахъ, юкьван жуьреда.
Вуч ийизватIа, кIвалини хуьруь,
Ник ва багъ дигиз, яд тваз береда,
Вердиш хьухь ийиз, суьгьбетар куьруь.
Бахт гайиди хьиз, мумкиня вахчун,
Алахъ халкьариз ийиз хъсанвал.
Халкь авур чIавуз инсанар яз чун,
Кутугай саягъ хуьз чи инсанвал,
Виридахъ галах рекье кам къачун.
Агь бубари чаз гайи кьван акьул,
АлакьнайтIа хуьз, жедай чун абад.
ЧIугваз хьанайтIа, дуьз гафарал къул,
Дяве, чуьруькрал къведачир нубат,
Алакьдай чалай хуьз жуван кIвал-къул.
Хьайи кар авач гилани гьеле,
Хъсанвал ийиз амазма вахтар.
Акьулдив кIвалаз ийиз тур кьиле,
Атун кIан ятIа, бегьердал ви тар.
КIан ятIа мягькем хьана ви къеле.
Сажидин, вуна пайиз акьулар,
Гьайиф къвезвачни гьакI ракъуриз вахт?
ЧIугуртIани сад-вад касди къулар,
Садбуруз кIан туш я на гайи бахт,
Я кIелизни на туькIуьрай чIалар.
=ЦIийи йисан кимел=
ЛЕЗГИ ПАТАЛ
Лезги патал намус - адан пачагь я,
Адаз чара касдин буйругъ герек туш.
Гьар са лезги намус михьи къуччагъ я,
Адаз са нин ятIан къуллугъ герек туш!
Им лугьун туш, чун беглер я, ханлар я,
Амма чир хьуй, лезгияр я уьзденар!
Дамах гвачир, дуьзвал кIани халкьар я.
Женгер чIугваз лигим хьанвай беденар!
Лезгийриз чеб вине кьун кIан хьайид туш,
Агъузвални кьаз вердиш туш лезгияр.
Чарадан гаф къачур лезги хайид туш,
Адахъ анжах ава халкьдин дердияр.
Недай фуни, кIвал хьайила, ацукьдай,
Лезгийри нефс ахъа ийич, къаних яз.
Ийидай кар чIехибурал алукьдай,
Инсанар я, намуслувал хуьнуьх яз.
Лезги патал бес я дагълар, Касдин гьуьл,
Арандин чил – бубайрилай ирс яз тур.
Гьар лезгидихъ ава фагьум ийир кьил,
Ам вердиш кас туш кьур кIвалах кирс яз тур.
Лезги лугьур гаф метлебдиз дерин я,
Ам пайдах хьиз гьазур я чун вине кьаз.
Лезги намус, гьар лезгидиз ширин я,
Вичин ватан са чIехи тир дуьне кьаз.
Эй жегьилар, чешне къачу намуслу
Инсанрилай, къуллугъ авур эллериз!
Тахьун патал чарадалай чун аслу,
Зегьмет чIугван, куьс гана хьиз гъилериз!

МАХСУДОВАЗ
Икьван фад-фад кьуьзуь тирвал хиве кьаз,
Абдурашид женни мегер икьван буш?
Вун чи лезги театрдин «деве» кьаз,
А кьадардин зайиф артист жедай тушI
Яшамиш хьухь сегьенеда хьиз, ван алаз!
Кьуьзуь жедай инсанар туш артистар!
Чаз вун викIегь кас яз чида, чан алаз,
Вазни заз хьиз хушбур туш аферистар!
ЦIийи йис ваз мубаркрай, сагъвилив,
Жегьил хьун кIан ятIа хъша сегьнедиз.
Ролар къугъван хъия мад къучагъвилив,
Пис инсанар вегьедайвал дегьнедиз!
Сагъ хьурай куьн, галаз ви яр-дустарни.
Вун виридан артист я лап рикI алай.
Дуст Сажидин шииратдин устIарни,
Верг хьиз ава, жугъун кIане, чиг алай!

ЗИ ЛЕЗГИВАЛ – ЛЕЗГИ НАМУС
Дуьньяда халкь ацIанва бул, гьар жуьре,
Заз Аллагьди кьисметнава лезгивал.
Зун бахтлу я багъишнавай дагъ-дере,
Аран чилер, чи Кас гьуьлуьн гуьзгуьвал.
Лезги намус кваз ханва зун ивидик,
Ам за хъванва нек яз хайи дидедин.
ХкIурна хьуй зи намусдин жизвидик,
Зун аскер я, зун женгчи я дяведин.
Лагьай чIал туш, зун я халис дявекар,
Заз ислягьвал кIанда, дуствал миллетрин.
Заз такIан я чапхунчини.темягькар,
Къадирсузар хатурринни гьуьрметрин.
Зи намусди къачуч кIирвал гардандин,
Гьатта гапур гьазур ятIан чан къачуз.
Гьа чIавузни вил акъудиз душмандин,
Гьазур я зун чилелай са къван къачуз.
Душман ятIан, атайла зи утагъдиз,
Гьалалда къан, атанватIа минетиз.
Гьалалдач за намус квачир къачагъдиз,
АтанватIа зи патавди гьуьжетиз.
Лугьуда хьи, лезгияр я – лезгияр.
И кардалди зун кас я кьил виневай.
Намус патал экъичзавай ивияр,
Лезгияр я хци рикIер къеневай!
Чарадан гаф къачун тийир къилихсуз,
Дуст паталди гьазурбур я чанни гуз;
Кесибвилел разибур я – къанихсуз,
Ватан патал гьазурбур я чанни куз.
Лезги намус багьа я заз Ватан хьиз.
Лезгивал гваз жеда чилел яшани.
Тухуда жув дуьзвал кIани инсан хьиз,
Зунни намус я тфенг хьиз - къушани!
I-январь 20I7-йис.

=Шиират кимел-дуьшуьшдикай мел=
ДУЬШУЬШ ГЬИКI ХЬАНАЙ?
Са шаирди кьин кьунай заз каламдал,
Са гуьзелдал вич гьикI дуьшуьш хьанайтIа.
Яргъа хуьруьз фейи чIавуз саламдал,
Ахъайна заз вич гьикI тешвиш хьанайтIа.
Серин югъ тир, цав кIевирна цифери,
Гатфар ятIан, дамах гумай гарарив.
ХъуьтIуьн гьайбат гумачтIани йифери,
Дамах ийиз вугузвачир тарарив.
Зун рехъ кьуна физвай чIавуз явашдиз,
Вилик гуьзел акъат хьана рекьелай.
Тамаш инал рикIе хьайи сивашдиз,
Сад лагьана, вири фена рикIелай.
Ам заз тамаш авуна са жуьреда,
Кьве жуьт вилер, налугьуда сад хьана.
Гъавурда гьат тавур инсан хъуьреда,
Ам зи рикIе, цIун хьел хьана, гьат хьана.
Гьайифдин кар хьана, чпин кIвалерив
Агакьна ам, акьал хьана варарни.
Адан суьрет гумазмай зи вилерив,
Зак цIай кутаз алахънавай нурари.
Тамашна зун цавуз, кьунвай цифери,
На лугьуда, рагъ галукьна, цIарана.
Кьве-кьвед хьана, лув гуз цава лифери,
КIвачерик квай рехъни кваз зи кьурана.
КIвалин варар, кIуьчедин тIвар рикIеваз,
Зун дустунин кIвализ гьахьна, мугьман яз.
РикI, лагьайтIа, кIанивилин «йикьеваз»,
Акуна зун дустуниз гьакI пашман яз.
Жузунарни качузунар хьайила,
Хабар кьуна, сефил ятIа кефияр.
За агьвалат хьайи хабар гайила,
Ам яз хьана, зи дустунин кIани яр!
Кьведанни чи дегиш хьана гьаваяр,
Багъиш ая, лугьуз сада, масадаз.
Зи дустунин парабур тир жафаяр,
Мад хажалат гун хъувунач за адаз.
Мад сеферда дустунивай тIалабна,
Алахъна зун, руш акъудиз рикIевай.
Эй Сад Аллагь, куьз гана и азаб на?
Дуьшуьш куьзна, чарадан яр, рекьевай?

ХУШ Я ЗАЗ
Гьар акурла, ягъиз захъ вил,
Жизви патахъ ийида кьил,
Са тIимил кьван галтадриз гъил,
Сивел алай хъвер хуш я заз!
Мукьув агат ийиз татаз,
Зун акурла, катда патаз,
Хъел атайла, кьуна гатаз,
Вуна авур хер хуш я заз.
Хъуькъвен кьилер хьана яру,
Яргъи кифер чухваз гару,
Нефес къачуз, къугъваз хуру,
Ви къелемдин нер зуш я заз!
Камар къачуз къветрен саягъ,
Дуьз рекьикай кьада даях.
Муьгьуьббатдин вилер чирагъ,
КIвачерик квай звер хуш я заз.
Сажидиназ вакай чара
Авач, чун кьвед хьанва чара.
ЧIере хьтин ягъай цIара,
Кьилиз ягъай сер хуш я заз!

 

=Чи аялрин бахчейриз=

КЬИФРЕН ЙИС

ЦIинин Йисал гъвечIи Кьифрен тIвар ала,
Яраб адак угъри тирвал кумач жал?
Вичин тIварцIихъ Йис ягъунал кар ала,
Яраб адаз угъри тирвал кIамач жал?

Тикрар:
Аман чан Кьиф, масан Кьиф,
Ислягьбур хьуй цавар чи.
Зиян гумин, хъсан Кьиф,
Ви Йис хьун чаз сувар я!

Чин тийидай югъ яни им йиф яни,
Ви мукьва кас, чидач, кьркьулиф ятIа.
Вахъ галайди тум хьиз шуькIуь киф яни,
Олигархрин пулар гъварждай кьиф ятIа.

ЦІИЙИ ЙИС
Къе ЦIийи йисан алукьнава югъ,
Куьгьнедан гьеле дад амач сиве.
Аяз Бубади ийизва къуллугъ,
Буржияр вугуз гьар садан хиве.
Вирида шаддиз рекье туна йис,
Намуслудаказ зегьметар чIугур.

Артух хьун патал чаз Ватандин гьисс,
Авунвай чна чи ёлка чIагур.

ЦIийи сан чина ава шадлу хъвер,
Жигьил рикIе - хиялар цIийи;
ЦIирерив таза рахазва кьуьгъвер,
Ислягь гележег паталди цайи.
Куьгьне йисанни уьзуьагъ я чин,
Хъсан мурадар акъудай кьилиз.
ЦIийи йисахъни къаст ава вичин,
Секинвал ва бахт гун патал чилиз.
Кузвай Яру Гъед Кремлад кукIва,
Чи чилин винел ёлка яз чIехи.
Бахтлу гележег ийизвай мукьва,
Вахтунихъ галаз женг чIугваз рехи!
Сажидинни куьн авазва юкьва,
ЦIийи шиирар туькIуьрун патал.
Чун я инсанар сад садаз мукьва,
Ракъар хьиз рикIер ша, ийин куькIуьр!!!!

Кьифер жеда гьар жуьредин, кацериз
Акур чIавуз хъуьрез-къугъваз, хуш жедай.
Сарар хци, секинбур тир мецериз,
Хесет хкуд, кац акурла, буш жедай

Припев.

КЕФЕР ЧIУГУ
Гимишдин хар къвазва кьакьан цаварай,
Чи аялрин тамаш яру хъуькъвериз.
ЧIехи, гъвечIи авахьзава кьамарай,
КичIерар гуз къаяризни мекьериз!
Кьуьд гьи кьадар кIан жеда чи аялриз?
Живерикай ийиз Аяз-бубаяр.
Ширинлухар къвез, ара физ хиялриз,
Аяз-Бубад кIула гуда турбаяр.
Аялар туш, гъвечIи дустар – кицIерни,
Жеда къугъваз, пацар вегьез хуруйрал.
Живед кIаник чладавай цицIерни,
Гьазур я къвез, кьилер чIугваз халуйрал.
ХъуьтIуьн пуд варз, тарсарилай гуьгъуьниз,
Чи аялриз майдан жеда къугъвадай.
Чирвилерин дерин фурар эгъуьниз,
АцIурзава жигер чими бугъадай.
Кефер чIугу гьелелиг жив амай кьван,
Ам элкъведа яру, цIару цуьквериз.
Тарсар кIелиз, ялар ягъа кIамай кьван,
Шад гьевесар кIватIал ийиз рикIериз!

ГЬАЛТНА БАХТУНАЛ
КIватIална хьиз вири мукьва-кьилияр,
Къарши ийиз гьазур чIавуз ЦIийи Йис,
Эркекрикай хьун патал Шарвилияр,
Дишегьлийрин рикIе жеда цIийи гьисс.
Шад межлисриз элкъведа чи кIвалахар,
РикIиз кIани крар ийиз къастариз.
Сиверикай жез шуьрбетрин булахар,
Мубаракар рекье твада дустариз.
Умуд кутаз анжахъ хъсан крарик,
РикIера шад аваз хъсан хиялар,
Дишегьлийри фу чрада хьарарик,
Тухар авун патал чпин аялар.
Столар чи элкъвез ачул суфрадиз,
Алачир са емиш жедач, хуьрекар.
ЦIийи крар гъун паталди арадиз,
Машгьур жеда кIвенкIвечияр, зирекар.
ЦIийи Йисан акьалтIайла суварар,
Мад зегьметдин рекье жеда гьерекат.
Гьар межлисди тIуьн паталди къавурар,
Йисан къене кIватIна кIанда берекат
Квез ЦIийи Йис мубаркиз рикIивай,
Зун-Сажидин гьазур я гьар вахтунал.
Яргъа жемир ислягьвилин рекьивай,
Эгер гьалтна кIандатIа куьн бахтунал!

Маймундин йис
Йисар жеда гьар жуьредин тIварарин,
Кар алайди ам кьиле дуьз тухун я.
Бегьерар бул жедайбур жен тарарин,
Чаз дакIанда дяве, кукIун-чухун я.
Къуй и йисни, тIвар ятIани маймундин,
Ислягьди хьун, хажалатар тахьун я.
Кьуьдни хьана живеринни къаюнди,
Берекатар цIинин йисуз бул хьун я!

ВАЗ БАГЪИШ Я, ЗИ ВАТАН
Зи лезги халкь, Эмин, Сулейман гайи,
Зи Лезги халкь ЧIехи Лезгистан авай!
Зи лезги халкь – зи чIал, зи иман авай,
Заз бахтлувал кIан я анжах са вавай!
Зи лезги хьун, зун дагъви хьун, аранви…,
Зун бегьер хьун багъда авай таран ви,
Заз ЦIийи Йис хуш ятIани Яран ви,
За жув гъетряй гьисабзава цававай!
Зи лезги халкь Намус кьунвай Пайдах яз,
Зи лезги халкь – дуствал кьунвай уртах яз,
Кьве дуьньядин кьунвай жуван утагъ яз,
Ваз бахшда за, вуч жедатIа жувавай!
Начало формы
Конец формы

КIЕК ЯНИ?

ЦIийи Йисан экуьн кьиляй къарагъиз,
Чун ахварай авудзавай КIек яни?
Я тахьайтIа, гьар пакамаз гьарайиз,
Йифяхъ галаз женг чIугвазвай экв яни?

Тикрар:
Аман чан КIек, масан, КIек!
Жагъа алай къизилдин.
Гьикьван хуш я чаз ви тек,
Тек зуьрнедин ван зилдин!

ЦIинин йисуз кеф чIугу ваз рикIивай,
Им бахтлу йис я, гьелбет, ви тIвар алай.
Чун хуьз алахъ мекьи хъуьтIуьн цикIивай,
Ам ви бурж я виридалай кар алай.

Тикрар.
Чаз ЦIийи суз бул гъиз алахъ берекат,
Чи дидеяр, чи бубаяр шад ая!
И дуьньядал ислягьвал хуьз гьерекат,
Дуьз фикирар гвай инсанар сад ая!

Тикрар.
Кьиляй-кьилиз, гьатта йисан эхирдал,
Жуван буржар кьиле тухур аскер я.
Чун шад я цIи вун кьилевай девирдал,
Чун паталди вун чайни я, шекер я!

.

 

ВУЧ АМУКЬЗАВА? - ЧТО ОСТАЕТСЯ?

Вуч амукьзава, лагь чи арадал?
ЧIугур кьван зегьмет йифизни юкъуз.
Чун вердиш хьанва, хъуьрез чарадал,
УстIардални кваз, яд гудай ракьуз.

Бубайри гайи, хуьз хьанач власть,
Фялени лежбер мад хьана лукIвар.
Чахъ амачни кьван бубайрин туьнт къаст?
Вуч амукьзава – чан алай яIар.

Жегьилриз мехъер, авуна кIвалер
Эцигун патал, чилер амачир.
Урус къайдада ийиз таз кьуьлер,
Дуьз рехъ къалурдай кьилер авачир.

Вуч амукьзава, вуч тазва чна?
Къвезмай несилдиз лезги миллетдин.
Гьар са межлисда вуч хъвазва чна?
Чи бубайри хьиз, куьгьне адетдин.

Гьиниз физва чун, а кьил тийижиз?
Шумуд йис хьурай, къе, пака лугьуз?
Лагь, ни гъиляй чун хьанватIа ажиз?
Вучиз хьанватIа, чун икьван ялгъуз!

Сажидин, вуна, гьакIан халкьарив,
Вучиз вугузва гъамни хажалат?
Муьрхъ кьаз вугузвай чIавуз ракьарив,
Нивай кIанзава лагь ваз адалат?

ХАСВАЛ ВА КАСВАЛ
Рушариз хас ятIа, эгер гуьрчегвал,
Акур инсан гьейран жедай саягъда.
Гадайриз хас я, гьелбетда, эркеквал,
КIвалахдай, аферин къведай саягъда.
Дишегьлийриз бахт я хьунухь дидевал,
Арадал гъиз, куьрпе-куьрпе аялар.
Итимар жен чин тийидай кичIевал,
РикIе авай ислягьвилин хиялар.
Бадейризни, метIераллай хтулар,
Хас кIвалах я, ахъай авун хкетар.
ЧIехи буба, хтулриз гуз акьулар,
Кардик кваз жен, ахъай ийиз суьгьбетар.
Аялриз вуч хас ятIа ни лугьуда?
Яб гудайбур жен акьуллу гафариз.
Абуру чеб къелемри хьиз тухуда,
Бегьердал къвез, цуьк гъизвай хьиз гатфариз.
Икьван крар чидайла ваз, Сажидин,
Куьз, къедалди лагьанач гьар аялдиз?
Шумуд гъилер лагьанатIа, квез чидан?
ЧIехи-гъвечIи атай чIавуз хиялдиз.

РУШ ЗАМИРА
И кьадардин зун авур шад,
Самур патай тек туш вун сад,
ГьикI хьана заз Зем-Земдин яд,
На гайид хьиз, руш Замира!
Инсанар чун гьар жуьредин,
Векилар я гьар дередин.
На – Самур яд, за Куьредин,
Я хъвайид хьиз, руш Замира!
Аллагь рази хьурай валай,
Гьар са кIвалах хьана къулай.
Вун цуькверин юкьни-кьулай,
Я фейид хьиз, руш Замира!
Гила, гьелбет, зи яшарни,
ЧIехи хьанва, зи ухшарни,
Дегиш яз, руьгьдин къашарни,
Хьайид хьиз я, руш Замира!
Сажидина, квачир гунагь,
Гьич садазни ийидач агь.
Гьар са хъсан кардин, валлагь,
Шагьид хьиз я, руш Замира!

ВИЛЕРИКАЙ КЬВЕ ГАФ
Гьар са затI патал кьве вил я герек,
Са вилиз муькуь аквазвачтIан вил.
Хци вилерал инсан я зирек,
Кьве вил паталди бес я хьун са кьил.
Чеб чпиз акун шартI туш вилериз,
Кьведазни сад хьиз акун герек я.
Юкъуз тамашиз цавар, чилериз,
Йифиз ял ягъиз, юкъуз жен зирек.
Вил вилихъ муьгьтеж тахьуй лугьуда,
Вилер инсандин я руьгьдин къашар.
Вилери чун дуьз рекьяй тухуда,
Вишни къанни цIуд жедалди яшар.
Вилериз хуш я гуьрчег тир цуьквер,
КIалубриз пайгар гуьзел тир рушар.
Вилериз кIанда гьамиша эквер,
Шадвал кутадай мехъериз ухшар.
Вилерикай чи хъсан тир крар,
Сажидинавай кхьиз жеда мад.
Вилериз хуш я экуьнин ярар,
Яргъируш акур абур жеда шад.

И ЖУЬРЕДИН СА КЬИСА
Лугьуда хьи са касдиз,
Анжах тек са руш хьана.
Амма а руш пуд касдиз,
Хцин свас хьун хуш хьана.
Гьар атайдаз гьа са руш,
Бубадин къаст гун хьана,
Хъфин тавун патал буш,
И кар хиве кьун хьана.
Гила вучда? Тек са руш,
Пуд дустуниз гьикI гуда?
Рушан буба яз сархуш,
Хура авай рикI куда.
Эхир ада тIалабна,
Регъуь тушиз чамракай,
Гьатта кицIни гьисабна,
Са руш хьурин ламракай.
КъарагъайтIа, экуьниз,
Пуд руш ава гьаятда.
Пудни ша, луькIуьниз,
Кьил акъатдач гьасятда.
Далдам-зуьред ван алаз,
Къавумар къвез, демерна.
Бубадини, чан алаз,
Гьар са рушаз туьмерна.
Пуд дустни лап рази яз,
Гьарда са руш тухвана.
Бубади нарази яз,
Кьве гъили кьам чухвана.
Сад зи руш тир, муькуьбур,
Вуж вуч ятIа гьикI чирда?
Ухшар ятIан вирибур,
Руш чирун веревирдда.
Гьар къавумдал чIугваз кьил,
Буба фида мугьмандиз.
Хабар кьада, кьуна гъил,
Фикир чириз хъсандиз:-
Мас авачир рушан ви,
Вири тамам свас хьана.
АтIун тийир ван сиви,
Гзаф рахар кас хьана.-
Бубадиз ам чир хьана,
Руш я хьайи кицIикай.
Эхиз тежер сир хьана,
Езне хьанвай хцикай.
Кьвед лугьудай къавумдал,
Кьил чIугуна бубади.
Рази тир свас-ханумдал,
Са синих тир зурбади:-
Вири крар хъсан я,
Свас рази тир чамракай.
Амма кардиз залан я.
Пай атанвай ламракай.-
Вуч лугьуда бубади:-
Кьисметар я, кьисметар.
Гуж ятIани зурбади,
ЧIугу адал зегьметар.-
Пуд лугьудай къавумди,
Авур чIавуз илифар.
Шадвилелди, залумди,
Башламишна тарифар:-
Свас туш, ичIи къизил я,
Тамамбур я гьар кIвалах.
Кар-кеспидиз кьезил я.
Сив, ширин земзем булах!-
Чир хьана хьи бубадиз,
Халис вичин руш тирди.
КIвализ, хуьруьз, убадиз,
Гьар са кардал хуш тирди.
-----
Лугьуда хьи, пуд рушаз,
Пуд жуьредин хиялар,
Халичаяр хьиз рашаз,
Кьисмет хьана аялар.
Сусар ава пуд жуьре,
Кар-кеспидиз заланбур.
Садбуру ван тваз хуьре,
Рахаз вердиш яманбур.
Пуд лугьурбур – зирекбур,
Жаваб гудай суалдиз.
Кар-кIвалахда зирекбур,
Артухбурни камалдиз.
Лугьуда хьи, чи рушар,
Я пуд лагьай жуьреяр.
Чеб женнетдин яз къушар,
АцIанва чи дереяр.

=Риваятрин ким=
Кьведар
+++
Чир хьанач лугьуз вацIай физ улам,
Ахмакь Алиди гатаналда лам.
+++
Элуькьна лугьуз дустунал вичин,
КицI гатун патал Вели тир кIвачин.
+++
Вич папалайни акурла агъуз,
Алидкай хьана хендеда ялгъуз.
+++
Цан цайидаз нек гайила фири,
ТIамбул ягъайдан мез хьана куьруь.
+++
Гьикьван дуст ятIан зи яргъа балкIан,
Цiап себебда заз ам хьана дакIан.
+++
Эрекь хъвайила, инсандикай лам
Хьуналди муьгьтел хьаналда алам.
+++
ЦIакулар чIулав я лугьуз пехърен,
Вилер чапрасбур хьанатIа къуьрен?
+++
Тахьурай лугьуз тум галай кIвалах,
Ламра вичин тум кьуна са къвалахъ.
+++
КицIиз эгер кац туширтIа къунши,
Абурун ара жедачир турши.
+++
Цаз акьахайла къекъвей дабандиз,
ДакIан хьанайтIа куьз агъдабандиз?
+++
Ахмакьданни кваз хьайила яшар,
Камаллу кьилиз жедалда ухшар.
+++
Гьарда вичин кар авуртIа вичиз,
Темпел гишила амукьда, заз чиз.
+++
Дустунин къадир авачир душман,
Са кIус фад кьинал жемир куьн пашман.
+++
Вичелай ширин авунвай емиш,
Эвелдай куьне тар ая саймиш.
+++
Эгер цихъ вичин авачиртIа дад,
Ширин жедачир виридалай яд.
+++
Еке тир са рикI туналди хура,
Гужлу жедач нуькI лекьрелай пара.
+++
Вуч затI ятIа рагъ, вуч ятIа атир,
ХъуьтIуьз чир жеда гьар садан къадир.
+++
Сиви лагьана, гъили къачуна,
Темпелдин къаву тIили къачуна.
+++
Незвай макъамда билбилдин шараг,
Гъуьлягъ акатна кьуьгъуьрдин сарак.
+++
Цаву авурла тIурфандин ванер,
Чилел ишена муркIадин къванер.
+++
Течирдаз сирнав лепейрал гьуьлуьн,
Лув гуз кIан хьана винелай чилин.
+++
Гайи зиянар авурла гьалал,
Угъри чакъални атана чIалал.
+++
Багьа затIаркай-къизил хъсан я,
Амма буржунин-кьезил хъсан я.
+++
Нубат алачиз кьадайдан кьинер,
Дарман я кьилел акьалжун кьенер.
+++
Цан цайи касдиз-цурунек гана,
Тiамбулчидин сив-фирида кана.
+++
Гапуррал кхьей адетар хъсан,
Цiакулдал чIуриз алахъмир, инсан!
+++
Ламракай регъуь тахьайтIа эгер,
Хкункай регъуь женни кьван мегер?
+++
Женгина герек жедатIа гапур,
Ислягь къул чIугваз бес жеда цIакул.
+++
КIвал къачудалди тийижир хуьряй,
Къунши жагъура къилихриз къулай.
+++
Бармакдиз эгер авачтIа хатур,
Нубатсуз кьазва кьецIил тир гапур.
+++
Гъери тIуьр кац чир жеда чIарчIелай,
Девлет авай кас-ракьун варцелай.
+++
Чiехивал ламран гайила хиве,
Вичин тумунал кутIунда деве.
+++
Уьмуьрдикай дуьз тахьайдаз вафа,
Лап гьайиф къведа чIугур кьван жафа.
+++
Дуьз гъавурда гьат тавун зегьмет я:
Уьмуьр: пис-хъсан, ам ви кьисмет я.
+++
Ишехь тавунмаз нек гун аялдиз,
Са бязибурун къведач хиялдиз.
+++
РикI гвачир папан, тум квачир аял,
Хунухин яраб, вуч тиртIа хиял?
+++
Вирибурун кьил тек са чантада,
Хьайи вахтунда, вуна къатада!
+++
Лагьана гафар, гуз хьана акьул,
Гайи акьулдал чIугунач на къул!
+++
Аял вахтунда дидедиз - бала,
ЧIехи хьайила, баладиз - бала.
+++
Даим жагъидач шегьре тир рекьер,
Мукъаят алад, кьуна вацIун кьер!
+++
Курунай къачуз, тIуьр хьиз тIурунал,
Регьят кар туш женг чIугун турунал.
+++
Кутаз кIан ятIа, вазни пай чилик,
Камаллу са кар ая ви гъилик!
+++
Гуж тагана тIуьр фахъ тежер хьиз дад,
Адаз гьарам я, гьатта хъвадай яд!
+++
Япуз ван хьана, кьатIанач кьили,
Марф хкякьнатIан, атIанач тIили!
+++
Руш хьана, гада, вуч я кьван сусаз?
Гъуьл пис хьайила, гуж я кьван сусаз!
+++
Садбуру чпин вири кIвалахар,
ТуькIуьрда, кьурур ийиз булахар!
+++
Яд фидай патахъ ягъиз вердиш пер,
Суьруьйра кьери жедалда хпер!
+++
Жува хкажна, алукIна бармак,
Тадиз агална, кабинетдин рак!
+++
Чилиз фейитIан, фейитIан цавуз,
КIел тавурдавай куьтягь жедач ВУЗ.
+++
Я чуьлда зегьмет чIугваз кIан хьанач,
Я цла туна, кьадай къван хьанач!
+++
Гъиляй са кIвалах татайла, апай,
Къал акъуд ийиз алахъна папай!
+++
Жигер са пата, рикI маса пата,
Тирвиляй ятIа, вун ата-бата?
+++
Вилик фейила, гатаз хьана кьил,
Акъвазай чIавуз, эцяйзава кьуьл!
+++
Эверайдаз - гьай, жузурдаз - жаваб,
Гуз, саймишайдаз авалда суваб!
+++
Киле къуьл цана, гвена кьве рипе,
Темпелдилайни зирек я пепе!
+++
Яшамиш хьана шумуд цIуд яшар,
Нез чида, ийиз чир хьанач ашар!
+++
Хизан арадал гъун ятIан регьят,
Абур хуьдай вахт гьикI хьанай кьегьят?
+++
Зурба кIвалах туш фин гъуьлуьз рушар,
Тамам сусариз хьайитIа ухшар!
+++
Къуншидин кIвале аватIа мехъер,
Куьмек гуз, сивик герек я хьун хъвер!
+++
КIан хьайила - дуст, хъел квайла - душман,
Жедай инсанар, фад жеда пашман!
+++
Я кьиле хьанач, я кIвале хьанач,
КукIвадиз яна, кьур къеле хьанач!
+++
Етимар чIавуз хвена аялар,
РикIер агатдай хьанач хиялар!
+++
Шумуд сеферда гьатнатIан кIеве,
Садра кьванни кьаз кIан хьанач хиве!
+++
Угъриди нез-хъваз, сиве такурла,
НуькI гьикI аквада, деве такурла?
+++
Тараш авурла, низ ийин арза,
ДапIарни галаз, акъудна риза!
+++
Къведай жеди дуьз тир рекьиз жаллатI,
ХьанайтIа, са-сад хиве кьаз гъалатI!
+++
Квахьна аялвал, дяведа чIехи,
Лап жегьилзамаз кьил хьана рехи!
+++
Дявейрин йисар хтайла рикIел,
ЦIийи кьилелай кIан я хъийиз кIел!
+++
Шумудан стха, шумудан буба,
Телеф хьанатIа, женгера зурба?
+++
Вил алаз хва, гъуьл хуькведай рекьел,
Ишез вилера, ацукьнатIа кьел?
+++
Фронтдиз рекье тваз мухар, кьуьлер,
Гьикьван гишила, кьенатIа эллер?
+++
Советрин власть чукIурай чIавуз,
Берекатарни акъатна цавуз!
+++
Гьикьван на адаз лагьайтIан дурак,
Щумуд йис фена, кваз адан сарак!
+++
Акъуд ийиз кIанз, къеневай ялар,
Ацукь, сажидин, туькIуьриз чIалар!!!
+++
=Риваятрин ким=
Мефт авачир кьил жедалди,
Хендеда хьухь, гъуьл жедалди.
Бармакдивай кьил хуьз жедач,
Угъридивай гъил хуьз жедач.
Метлеб квачир пичIи рахун,
Я дере туш, я амни хун.
Сиве са гаф, рикIе масад
Авай инсан, я ам фасад.
Пулдихъ къачур тIварар, келле,
Я кукIвадиз ягъай къеле.
Гьай гаф гьахъ тир, амайбур таб,
Ам вуч инсан ятIа яраб?
Диде-бубад течир къадир,
Я балкIан, я лам туш – къатир.
Мез хуьн патал сарар, пIузар,
Хьун ахмакьдаз я са азар.

АЛАХЯРОВ СЕЛИМАЗ
ЧIехи тIварцIиз лайих хьайи, ватандин
Вилик на вун къалурна чаз манидар!
Дагъустандин гьар миллетдин инсандин,
Авунвай къе Селим хва, на лап шадар,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
Халисан сес авай устад манийрин,
Россиядин халкь авуна ашукьар.
Куьн хьтинбур амай миллет лезгийрин,
Виридан кеф авунвай къе ачухар,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
Сагърай, гьелбет, диде-буба, хизанар,
Сагърай гьар са муаллим ваз тарс гайи.
Сагърай устад Градский манидар,
Гьахьтин бахтлу тир кьисмет ваз хас хьайи,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!
Сажидинни вири хьтин шад я вал,
Агалкьунар гележегда мад хьурай.
Ви сес кIани, хушбурукай сад я вал,
Ви манийрихъ виртIедихъ хьурай,
Хайи югъни баркалла тIвар мубарак!

МАРЬЯМАЗ
Гьар сеферда Марьямаз, заз,
КIан я багъиш ийиз шиир.
Лезги чIалал, устадвал гваз,
Тамамариз чидай магьир.
Гьар са гаф-хат, гьар са гаф-къаш
Хьиз кIелзава, чIалар ада.
Аял ятIан, гъвечIи тир яш,
Шадзава чи гьалар ада.
КIантIа сегьне, кIантIа тек яз,
Ада гьунар къалурзава.
Лезги чIалан чирагъдин экв,
Ишигълу яз чукIурзава.
Эминат вах, ихьтин хтул,
Руш квехъ хьунухь – ам са бахт я.
Артиствилин бушармир тIул,
Им чагъиндин адан вахт я.
Са Сажидин туш Марьямал,
И кьадарди шад хьанвайди.
Хуш яз адан гьар са амал,
Чи фикирар сад хьанвайди!
ЧЕТИН Я
Чахъ, инсанрихъ авайди са рикI тирла,
Яраб вучиз чун кьве рикIин жезватIа?
Муьгьуьббатди, кIанивиляй рикI тIуьрла,
Вучиз чна, ядни хъваз, фу незватIа?
И суални жаваб гунуз четин я.
Гагь вилерихъ агъазва чун, гуьзелар,
Акур чIавуз, ашукь хьана абурдал.
ЭгечIзава туькIуьр ийиз гъезелар,
Вучиз рикIи, рикI атIузва гапурдал,
И суални жаваб гуниз четин я.
РикIи кIвалихъ, ялиз хайи еридихъ,
Зи жегьилвал акъатна хьи патарал.
Валлагь рикIи, фу тIуьртIани гъеридихъ,
Куьз ашукь тир, зун чи булах ятарал?
И суални жаваб гуниз четин я.
Рушар авай, ухшар лацу лифериз,
Вилер алуд тежер, тамаш авунал.
Ахварайни акваз кьулан йифериз,
Лампади хьиз, экв гуздай заз тавунал,
И суални жаваб гуниз четин я.
Амма хуьре, са классда кIел авур,
Са руш авай, гьамиша зал вил алай.
Вич тек туна, хайи хуьре, хъел авур,
РикIин къене, ишедай кьван гьуьл авур,
И суални жаваб гуниз четин я.
Я Сад Аллагь, авайди са рикI тирла,
Вучиз къе зун авунватIа кьве рикIин?
Кьведакай сад хкяй тежер рикI тIуьрла,
Зун туна на юкьни юкьвал кьве рекьин?
И суални жаваб гуниз четин я.
Хуьре авай кIанди зи тухвана,
Чун сад садан алат тийиз рикIелай.
Патараллай ярди чIарар чухвана,
Тухудайла, алудна хьиз рекьелай.
И суални жаваб гуниз четин я.
Яшлу кьиляй рикIел хкиз жегьилвал,
Сажидин, лагь, низ я а ви дердияр?
Рекьиз кIан туш, рикIе амаз сефилвал.
Вуч патал за янатIа и барбияр?
И суални жаваб гуниз четин я!
Ви вилерай тамашна,
Къимет гумир, кIамаш на.
Ваз ви патав амайбур,
Гьисабмир яз кIамайбур.
Халкьдихъ ялиз алахъдай,
Яд кими жеч булахдай.
Фагьум, фикир тавуна,
Ахмакь кIвалах авуна.
Акьуллудан ван хьана,
Руквадикай къван хьана.
ЧипIиникай – юкI жедач,
ВикIегьдакай лукI жедач.
ЛЕЗГИ ТЕАТРДИН 80 ЙИСАЗ
Шагь-дагъдилай къарагъуй лекь, лув гана,
Шадвилер гуз, хажалатар цІув гана;
Дербендиз кьван атай, Лезги теарт!
Кьебле патан Дагъустандин рикІ хьана,
Чи халкьарин багъда авай цуьк хьана,
Чи хиялрин михьи гуьзгуь, Театр!
Зирек карамар къачуз шегьре рекьеваз,
Фена, физва 80 йисни рикІеваз!
Дербентдикай бине кьунвай, Театр!
ЧІехи шаир, шииратдин пак устІар;
Къад асирдин Гомер Сулейманан тІвар,
Пайдах хьана, вине кьунвай, Театр!
Ви сегьнеда къугъун тавур затІ авач,
Вуна ви кьил акъуд тавур хатІ авач,
Шумуд садан кьан за тІварар, Театр?
Режиссерар, артистарни кар алай,
Гьар са касдал Халкьдин пак тир тІвар алай,
Халкьдиз даим ахъа варар, Театр!
Кьудкъад йисан сувар – адлу кІвалах тир.
Вун халкьарин рикІерин пак булах тир,
Дережаяр виниз хьурай, Театр!
Лезги халкьдин рикІин михьи хиялар,
Меденият вине кьунвай кьегьелар,
Агалкьунар квехъ мад хьурай, Театр!

ЭСФИРЬ СУСАЗ
Хурал чуьнгуьр, сивел мани,
Къизилгуьлдин цуьквер кIани,
Ванциз ширин, рикI тир къени,
Заз са гуьзел къуш акуна,
Дережайриз кьакьан вини,
Ялцугъжуван руш акуна.
Буйдиз тIарам, яргъи кифер,
Акуна заз тек-тек лифер,
Ракъин йикъар, вацран йифер,
Заз са гузел къуш акуна,
Жегьилвилин чIугваз кефер,
Ялцугъжуван руш акуна.
Ачух тир чин, седеф сарар,
ЧIулав вилер, чIулав чIарар,
Хъуькъвен кьилер – экуьн ярар,
Заз са гуьзел къуш куна.
Бахтлувилин ахъа варар,
Ялцугъжуван руш акуна.
Сажидин, на мийир тариф,
Белки а руш ятIа ариф.
Чирвилериз пара мариф,
Заз са гуьзел къуш акуна.
Гуьрчегвилиз пара зериф,
Ялцугъжуван руш акуна.

МИНЕТ Я ВАЗ
И бахтавар дуьнья аку рагъ авай,
Вили тир цав ишигълаван ийидай!
Аран аку, гьар емишдин багъ авай,
Вичихъ авай яр-емиш ваъ тийидай,
Дуьз яни кьван къалурун ви сефилвал?
Хъуьрез-хъуьрез авахьзава булахар,
Атир чукIур ийиз тазвай цуькверив!
Мус туькIуьрда, яр, вуна зи кIвалахар?
Са гаф, са чIал жедайла чи рикIерив,
Дуьз яни кьван къалурин ви сефилвал?
Далдам, зуьрне, дем кутуна кьуьлерин,
КIватIал жедай чIавуз вири жегьилар;
Заз чина хъвер, ийигъ авай вилерин,
Ачух жедай вахтуна чи гуьгьуьлар,
Дуьз яни кьван къалурун ви сефилвал?
Виш йис уьмуьр гайитIани Худади,
Кьведра гузвач гьич садазни жегьилвал.
ТIвек акъудиз, хажалатдин жидадив,
РикIиз мукьва жезвай чIавуз пехилвал,
Минет я ваз, къалурмир ви сефилвал!

НА МАНИЯР ЛАГЬ, СУЛГЬИЯТ
-На манияр лагь, Суьлгьуьят,
Халкьдин дерди-гьаларикай.
Ви манийрин гьар са ният,
Я къизилдин гъаларикай.
-За манияр гьикI лугьуда,
Хурун кьефес дар хьайила?
За, кIани яр, гьикI лугьуда,
РикIиз дакIан кар хьайила?
-На манияр лагь, Суьлгьуьят,
Чи дидейрин хиялрикай.
ЧIугваз югъни йиф азият,
Фикирзавай аялрикай.
-За манияр гьикI лугьуда,
Чи Лезгистан сад тахьайла?
Жува-жувни йикь лугьуда,
Хайи халкьдиз шад тахьайла.
-На манияр лагь, Суьлгьуьят,
РикIе авай дердерикай.
Ви гьар са гаф я са аят,
ТуькIуьр хьанвай бейтерикай.
-За манияр гьикI лугьуда?
Къецин четин гьаларикай.
ДуркIундиз гьикI рикI лугьуда?
Мани лугьуз чIаларикай.
-На манияр лагь, Суьлгьуьят,
Вили цава рагъ тахьайла.
За пIинияр гьикI лугьуда,
Абур битмиш багъ тахьайла?
-Зани мани, нани мани,
Чи кьведан гаф сад жедайвал.
Чи кIвалахар хьана къени,,

ЖАФА ТУШНИ
Егъи тIветI, хьиз гьахьай чIавуз дакIардай,
Ашукь хьана яргъай акур экуьнал;
Кьил акъудиз тахьай чIавуз ви ярдай.
Жафа тушни кайитIа, цIай куькIуьна?

Гьикьван хьурай кая, кьея датIана,
Чахъ халисан амачни чи кIанивал?
Шумудавай заз и ванер атана?
Чеб цIал вегьей цIегьер хьана кайивал.

Квез герек я фин чарадан дакIаррай,
Ам гьихьтин яр хьуй, гуз тадай теменар?
Адахъ иес авачни кьил кукIвардай?
БалкIанар ян, кьилел вегьез кеменар.

Гьиниз фена чи лезгийрин намусар?
КIанидавни рахаз тежер, регъуь тир.
Хкудиз тан тийир алчах хумусар,
Агуд тийир вичив эркек егъи тир.

Им тахьайтIа, тарсар яни жегьилриз?
Чи рушарин дакIаррай физ тIветIер хьиз.
Пас кьун хас туш, са чIавузни къизилриз,
Хам тир чIура къекъвез вердиш къветер хьиз.

Абдулкъадир Сайдумов
САЖИДИНАН МЕЖЛИСДА
Зун акурла: «0, Сайдумов, -
Гьерекатна домой пойдумов»,-
Лугьуз вун зав рахадай.
Садра кьванни акуначир,
ГьикӀ жедатӀа тӀамада.
Эхир са къуз, Аллагь шуькуьр.
Чун ви кӀвализ илифна.
Захъ галаз на артистризни:
«Буюр!» - лугьуз теклифна.
Чаз бегенмиш хьана ви кӀвал,
Авай лезги къайдаяр.
Асланар хьиз акъвазнавай
Хваш-беш ийиз гадаяр.
Чун суфрадихъ ацукьарна,
Вилик таза шишер кваз.
ИстинкӀанар галукьарна,
Ви сагълугьдай «вишер» хъваз.
«Лезгинкадал» кьуьл авуна,
На ацукьиз-къарагъиз.
Жирин туп хьиз гадар жезвай,
Шадни тир вун гьарагъиз.
Эверзава на юлдашдиз,
Милиз хъуьрез, рахазвай.
Куьн кьвед фадлай ашукь хьанвай,
Ачкарар хьиз аквазвай.
Ваз тебрикар авуна бул,
«НуькӀ халадиз» килигна.
Драматургни я лугьудай,
Гьа тIварни вахъ гилигна.
Шииратдин куьнуьяр на,
ВиртӀедивди ацӀурна.
Сегьнедани чи аялрин,
Сив виртӀедив къацӀурна.
Кхьихь вуна, яратмиша,
Къемедаяр, махарни.
Юмор гваз хьуй кӀвалахдани,
Аялриз гуз тарсарни.
Ви режиссер -Абдулкъадир,
Артистни я, шаирни.
Гьавиляй ваз багъишзава,
Дуст, къе за и шиирни.
Мубаракрай ваз юбилей,
Пара йисар мад хьурай!
Сатирадин верг гвай шаир,
Вун гьамиша шад хьурай!

КIАНИБУР
Гада
Рагъ алай югъ, варз алай йиф рекье тваз,
Гьалин чна, чи уьмуьрар шадвилив.
Вун цуьк хьана, кIанзава заз рикIе тваз.
Чи жегьилвал кьиле тухуз садвилив.
Руш
Югъни сад я, йифни сад я, кIанибур,
Сад Аллагьди бахтлу авур вахтуна.
КIанибур я кьведни рикIер къенибур,
Цуькверивди билбил къугъваз тахтуна.
Гада
Цава лифер, чIугваз кефер, лув гана,
КIанивилин ашукь хьанвай манидал.
Гъам, хажалат, хифетарни цIув гана,
Ашукь хьанва гьарма вичин кIанидал.
Руш
Чуьл цуькверин хунча хьана, булахдал,
Лув гуз къвезва, лацу лифер, гар галаз.
Камар къачуз, куьлуьз-куьлуьз, дамахдал,
Шад къекъвезва гьарма вичин яр галаз.
Кьведани
Вунни са цуьк, зунни са цуьк чIуравай,
Атир багъиш ийизвай чи эллериз.
Муьгьуьббатдин цIув куз рикIер хуравай,
Бахт чи кьведан мус аквада вилериз?
КЪАД ЙИС ХЬАНА КТВ-ДИН
ИкI лагьайла, мягьтел я зун са кардал,
Ам авачиз чун гьикI яшамиш хьана?
Мугьман вилив хуьдайди хьиз дакIардал,
КТВ-дин канал чаз багъиш хьана.
КТВ-дин хизанда за кIвалахиз,
Бине кутур йикъарилай эгечIна.
Хайи халкьдиз къуллугъ ийиз алахъиз,
Мукьвал-мукьвал эфирдайни экъечIна.
Чухсагъул заз кIан я лугьуз, сувар яз,
ЧIехибуруз, коллективдиз виридаз.
КТВ чи ислягь лифрен лувар яз,
ЭкъечIзавай гьар са йикъан иридаз.
Шадбур хьурай чна гудай хабарар,
Райондикай, ксарикай зегьметчи.
Муштулухар хьурай гудай самбарар,
Гьамишалиг амукьдайвал гьуьрмет яи.

САМУР ВАЦIУН А ПАТАВАЙ ДУСТАРИЗ
Етим Эмин рикIел хукун паталди,
Вишни кьудкьад хайи йикъан сувар яз;
Гьар юкъуз куьн шад яз акун паталди,
Заз кIан я чи хиярални лувар яз.
Етим Эмин, Сулейманни Алибег,
Лезги чIалан дараматдин дестегар;
Лезги Ламет, Забит стха я керчек,
Авунвайбур чи дидед чIал гуьрчегар!
Куьн чан сагърай Эйваз мирес, Камран дуст,
Лезги чIалал чIугвазвайбур зегьметар.
ЧIал дуьз хъувун патал кIандач, хьана суст,
Артух хьурай чи арада гьуьрметар.

САМУРДИН ТАМ
Самур тама цIай кьунвалда, куьз ятIа?
Белки адак цIай кягънатIа хъилелди.
Лугьуз жедач, кIанзамач жал хуьз ятIа?
Писвал ийиз лезгийриз кьве гъилелди.
Яд бес тежез Самурдин там кузва чи!
Азиятар гьар къуз рикIиз гузва чи!
Дагълар чибур, вацIар чибур, там чиди,
Яд тарашиз вацIаралайни чиликай.
Кеф садбуруз, хажалатни гъам чиди,
Кьулухъай къвез, къекъечI лугьуз виликай,
Ракъини къвез, далуни кьам кузва чи!

Экспромтом туькIуьрай цIарар:
Вахар авай бахтлубур я стхаяр,
Эвел диде, ахпа вах я герекди.
Аллагьди хуьй вирибурун архаяр,
Селминатни вах я пара зерекди.
Четин къуллугъ викIегь кьиле тухвана,
Дишегьливал, дидевални авуна.
Ам хтайла, телефондай рахана,
Актаудиз хъфена, заз такуна.
Зиян авач, чахъ ФБ-дин кIвал ава,
КIан хьайивал, рахаз жеда мецелди.
Ада элкъуьр авур шумуд чIал ава,
За ийизва дамах адан тIварцIелди!

ЧИ МАРЬЯМ
Вирибурун мурадар я аялар,
Абур авай кIвалер мехъер-мел я чаз.
Ислягьбур жен вирибурун хиялар,
Театрдин еке девлет – эл я чаз,
Чаз сегьнеда акваз хьурай, чи Марья!
Етим Эмин – халкьдиз азиз шаир я,
Туькезбанни багьа я чаз виридаз.
Мислиматни ролда къугъун – магьир я.
Чаз сегьнедин бегьер хьурай, чи Марям!
Квезни чида, гъетер ва варз авай йиф,
ТIурфан акьалтнавай жуьре мичIи туш?
Театрдин ийиз алахъ куьн тариф,
Адан сегьне са чIавузни ичIи туш,
Чаз лап хъсан тегьер хьурай, чи Марьям!
Сажидин я – вири хьтин са инсан,
Лезги чIалал, театрдал рикI алай.
За талгьйтIан, квезни чида пис-хъсан,
Марвардал хьиз, экуьн кьиляй чиг алай,
Чаз са устад сегьер хьурай, чи Марьям!

ША, МАМА
Югъ атай кьван, кIвале кикIиз къари зав,
Хуьрек ийиз, гун тийиз як, гъери зав,
Са гъуьл квачиз, хъел авуна вири зав,
Гьерекатна, ислягь ийиз, ша, мама!
Йикъа кьведра ацаз вугуз калер зав,
Асун, жугун ийиз тазва кIвалер зав.
Хъелер ийиз тадалди хуьр, эллер зав,
Гьерекатна, меслят ийиз, ша, мама!
Чидач лугьуз фу чразни хьарарик,
Гуьжуьхзавач лугьуз залан крарик,
Артух зи кьил кутадалди харарик,
Гьерекатна, минет ийиз, ша, мама!
Итимдикай заз чапла тир гъил хьана,
Къаридикай халис буьркьуь гъуьл хьана.
Рахкурдалди, артухлама, кьил хана,
Гьерекатна, гьуьжет ийиз, ша, мама!
Гила вавай жеда атун тавуртIан.
Метлеб амач, гьикьван гьуьжет авуртIан.
Сажидиназ лугьуз тахьуй акуртIан,
Эхирдин чар я кхьей ру-ша, мама!
-------------------
Мамайрикай хьанайтIа, дуьз дидеяр,
ЧIур жедачир цIийи хизан-бинеяр.
Къарийри я тавун патал тегьнеяр,
Куьнни са-сад, са дуьз рекьиз, ша, мама!
Ша, мамаяр, лугьун тавун паталди,
Вердиш ая рушар гатаз, гъуталди.
Уьмуьрдин кIуь, цуру чир хьун паталди,
ЦIуд гъилера гъуьлуьз физ, хъ-ша, мама!

КИСНАВА, ГВАЙ КЪАЛ АКУРЛА
Вилер аваз, буьркьуь гьикI жен,
Чи дар рекьер гьяркьуь гьикI жен?
Хуравай рикI гъуьргъуь гьикI жен,
Чи халкь авай гьал акурла?
Вилик тамаш физвай рекьиз,
Азадвал кIан я чи рикIиз,
Яд гудай кас авач никIиз,
Даим кьуру хвал акурла.
Физва йисар, рекьиз ксар,
Хендедаяр жезва сусар,
Душман жезва са-са йисар,
Гьар са яс гвай кIвал акурла.
Къвердавай дерт жезва къалин,
Мазула тIал аваз кьилин.
За гьи саягъ девран гьалин?
Кесиб жезвай чIал акурла.
Кьуд пад ахъа сергьят амач,
Я рикIериз регьят амач.
Рахунрикай менфят амач,
Къадагъайрин цал акурла.
Эй бейниван, низ хьуй ви ван?
ГьакI тIа мийир на кьил жуван.
Сад Аллагьни гвай гьахъ, дуван,
Киснава гвай къал акурла.

ЗУН КЬИРАЙ ЗУН ЖАГЪАЙДАН
Зун кьирай зун жагъайдан и рикI авай,
Йикъан кьарай, йифен ахвар тагузвай.
Даим хура хажалатдин йикь авай,
Шииратди, жинерри хьиз тухузвай.
Я туьквенра авач частар рикIерин,
Вирида хьиз кеф чIугварвал межлисра.
Жанавуррал мекьи хъуьтIуьн цикIерин,
Дуьшуьшзава зун бегьемсуз иблисрал.
Лугьуда хьи, зун кIир хьтин яхун я,
И рикI жагъай зун куьк женни, я эллер?
Заз лазимди тек са цIикьвед юкI хун я,
Зи пехилриз жедайди я бул кьуьлер.
Вучиз лагь заз багъишнава шаирвал?
Зун Шарвили туш кьван гъиле тур авай.
Вучиз ганач заз дугъри тир факъирвал?
Низ герек я зун изайифI хур авай?
АкI лугьумир, ваз я къадаш, айиб я,
Шаирдив гва яракь-гапур хци тир.
Вун еке тир хушбахтвилин сагьиб я.
На амалар ийиз тахьуй кьецIи тир.
Галтугмир на девлетрихъни бахтарихъ,
Чан гуз гьазур женгчи хьухь вун гьамиша.
Гьуьжет ийиз халкьдиз акси вахтарихъ,
Са чан я ам, кьегьелди хьиз багъиша!
Зун са пад я, рикI маса пад хиялрин,
Гъуд кьван рикIиз гуз кIанзавач мажал заз.
Низ дерт авай, цIарцIе гьатиз кьегьелрин,
Халкь паталди ганайтIа са ажал заз.
Ам Сажидин туш хьи зайиф рикI авай,
Садра хада, са сеферда рекьида.
Лугьун за квез, таб тавуна рикIивай,
Игит касдиз женгчи майдан жагъида!

ЧИДАНИ?
Сусарикай кватна кимел ихтилат,
Гьарда вичин сусан ийиз тарифар.
Пис къарийри чIугваз хьана хажалат,
Са-садбуру чIугваз хьана гьайифар.
-Заз гьихьтин свас чидани квез аватIа?-
Рахана са къири ширин мецелди.
Чирни жедач гьич сиве мез аватIа,
Артухан гаф акъуддай туш къецелди.-
-Аферин лагь ахьтин бике хайидаз,
Тухвай кIвале къазанмишдай гьуьрметар.-
И ихтилат хуш атана виридаз.
-Къарин кIанда ийин тийир туьгьметар!-
Гьич сакIани эхиз тахьай тарифар,
Са къариди акъатнавай яшариз,
Лугьуда кьван: - сусарикай арифар,
Барка гъизва, чарабурун рушариз?
Зини, гьелбет, свас туш акьван зайифди,
Амма са кIус дамахунрал рикI ала.
Гьикьван зегьмет чIугуртIани югъ-йифди,
Цуькведал хьиз, адан пелел чиг ала!-
Мягьтел хьана сусарикай къарийри,
Фитне квачиз, ийидайла тарифар.
Айиб тавун патал къуни-къуншийри,
Ийизвайд тир сусарикай арифар.
Рахадайла къарийрикай, сусаркай,
Сажидин, вун гьич ягъалмиш жез тахьуй,
Менфят къачун тийир халкьдин тарсаркай,
Гьич садахъни агъу алай мез тахьуй!

БУРЖУНИК
Чун вири ква Сад Аллагьдин буржуник,
Инсанар яз халкь авунвай, чан алаз.
Чун вири ква цавун вили тажуник,
Чилел къекъвез, рахаз, хъуьрез ван алаз.
Вири буржар, ада жеда, алудиз.
Аллагьдин бурж кьиле фидач вахкана.
Акъуддалди, кIвалахна, гьекь далудиз,
Тек са кIвалах кIанда рикIел хкана:
Аллагьдиз ви бурж лазим туш, хъсанвал
Ийиз алахъ, жувалай са алакьдай.
Инсан ятIа, хуьз алахъ ви инсанвал,
Ви инсанвал аквада ви кIалахдай!
Вафалу хьухь, хайи диде-бубадиз,
Ам кьилин бурж я вал алай Аллагьдин.
Хайи халкьдиз, хуьруьз, кIвализ, убадиз,
Чешнелу жез, къайгъуда хьухь кIвалахдин.
Бурж ам я хьи, яшамиш жез гьуьрметдив,
Халкьдихъ галаз жуван кьисмет сад авун.
Мукьуфдивди эгечI ийиз зегьметдив,
Жуван гьар са кардал халкьар шад авун.
Эгер вуна за лагьайвал авуртIа,
Бурж куматIан, хуш жеда вун Аллагьдиз.
Инсанвал хуьз, даим зегьмет чIугуртIа,
Аферин я къведайди ви кIвалахдиз.
Сажидина, халкьдиз авур къуллугъар,
Сад Аллагьдиз аквазва лап хъсандиз.
Кьиле тухун, Сад Аллагьдин буйругъар,
Ферз кIвалахар ячаз, гьар са инсандиз!

ХАЛ АЛАЙ РУШ

ЧIарар бурма, вилер чIулав,
Хъуькъвел чIулав хал алай руш.
Са бахт тушни акун къвалав,
Гьарнихъ чикIиз атир ялав,
Мецел лезги чIал алай руш!

Шад хъуьрезвай чIулав вилер,
Таза хурал къал алай руш.
Муьгьуьббатдив ацIай гьуьлер,
Киферивди шиткиз чилер,
Вун мурз яни цIал алай руш?

Жегьил лугьуз хупI хуш вахт я,
Зи къуншидал кIвал алай руш.
КIанивални ажеб бахт я,
Ам чи кьведан къизил тахт я,
Чан ивидал звал алай руш!

Сажидиназ геж акуна,
Къуьнерал пекд шал алай руш.
Мад сеферда жеч такуна.
Валлагь фуни неч такуна,
Къуншид къавал мел алай руш!

ДАНАРБАНДИН ТАБ ТАХЬУЙ
Гьар са хуьруьн жемятдихъ
Жедай, нехир, суьруьяр.
Гьар са жуьре няметдихъ
Жедай, якIар, гъерияр.
Данарбанар мад жедай,
Данаяр гваз чIурара.
Данарбан галат жедай,
Авайди хьиз пурара.
Хкуд ийиз кIанз кефер,
Кьалуникай раб ийиз:
Данарбандиз са сефер,
КIан жеда кьван таб ийиз.
Югъ яргъи тир, пис чIимел,
Гьикьван ацукь, къарайда?
Хтана хуьруьн кимел,
Ада кIевиз гьарайда:
-Жанавурди вегьена,
КукIварзава данаяр!
Садни тазвач декьена,
АвуртIани гьараяр! -
Гьар сад, дана авай кас,
Гапур, туьфенг, лашяр гваз,
Фида жанавур гатаз,
Пер, кьуьк, кIута, кIашар гваз.
ТамашайтIа, данаяр,
Вири сагъ я, саламат.
И гьал акур гадаяр,
Вири хьана аламат.
Данарбанди, хъуьрена,
Лугьуда кьван: -Им са таб!
Са-сад, хъел кваз, хъфена,
Данарбандиз тагуз яб.
ИкI алатна хейлин вахт,
Данарбанни секин тир.
ГьикI ятIани фена бахт,
И сефер лап четин тир.
Жанавурди, бейхабар,
Вегьеда кьван данайрал.
Данарбан, гваз и хабар,
Хъфида, са гьарайдал:
-Фад, жемятар, данаяр,
Жанавуди рекьизва! –
Ише фенач гьараяр,
Халкь, яб тагуз, хъфизва.
Садра таб авур касдин,
Четин кар я чIалахъ хьун.
Данарбандиз хьиз квезни
Мумкин я и кIвалах хьун!
ГьакI хьайила, таб авун,
Гьич садазни хъсан туш.
Садра, хъведра таб хъувун,
Ам намус квай инсан туш!
Начало формы
Конец формы
МАЛАИК
Лугьуда хьи малаикар таквадай,
Инсан ухшар са затIар я лув гудай.
Садбур ава хийирар гуз аквадай,
Садбур ава ви хажалат цIув гудай,
Бес гьа ихьтин аял тушни малаик?
Садра вичиз тамаш вичин суьретдиз,
Инсаният патал ялвар ийизвай.
Тамаш адахъ авай хци жуьрэтдиз,
Вилик къачур кам кьулухъди тийизвай,
Бес гьа ихьтин аял тушни малаик?
Вири фикир гана анжах Аллагьдиз,
Дад ийизва, дуьнья ислягь хьун патал.
Гьич са затIни хуш туш вичин темягьдиз,
ТIалабзавай, аялриз бахт гун патал,
Бес гьа ихьтин аял тушни малаик?
Бахтлу бала, чIарар чIунар къизилдин,
Ви гъилериз кьий Сажидин буба зун.
Гъиляй текъвер, гьар акатай жегьилдин,
Бике руш хьиз жезвай гьар къуз зурба вун,
Бес гьа ихьтин аял тушни малаик?

АИДА
ЧІарар къизил, шабарутдин рангарин,
Руш тир кьакьан Шалбуз-дагъдин рагарин,
ПIузар чумал, суьрет лацу якIарин,
Бахтар гудай руш ятIа вун, Аида?
Вилер къацу, чебни руьгьдин къашарин,
Вун шагь ятIа Лезгистандин рушарин?
Муьгьуьббатдиз илифнавай яшарин,
Лув гуз гьазур къуш ятIа вун, Аида?
ЦIалцIам гардан, хкаж хьанвай къуьнерал,
Тамашзава вун милаим вилерал.
Дамахзавай чи лезгийрин эллерал
Гьикьванбуруз хуш ятIа вун, Аида?
Марвар цуьк тир, чешме халис атирдин,
Вун акун са мурад тушни шаирдин?
Гуьзел къанни сад лугьудай асирдин,
Акун тавун гуж ятIа вун, Аида?
--------
Сажидиназ интернетдай акуна,
За ви суьрет келимайрал чIугуна.
Зи гъавурда кIанзавай дуьз акьуна,
Зазни чидач вун вуж ятIа, Аида?

ЧИДАЧ ЗАЗ
Инсанар яз дуьньядиз чун акъатна,
Са кьадардин агакьайла яшариз.
Вучиз ятIан секинсузвал акатна,
Чун тамашиз жеда гуьзел рушариз.
Жегьилвилин таъсир ятIа, чидач заз!
ТIебиатдин къулай тушир чIавузни,
Яр акурла, лув гузвай хьиз, шад хьана;
Са чипIинин хкаж хьана цавузни,
Чи кьисметар рикIяй-рикIиз сад хьана,
Акун, яраб, вуч сир ятIа, чидач заз!
Уьмуьр, шадвал авун патал ганва чаз.
Ам хуьз алахъ, намус хьтин къадирдив.
Муьгьуьббатдин бахча кьисмет хьанва чаз,
Гьар патахъди лепе гудай атирдив.
Им чи кьведан асир ятIа, чидач заз!
Эй Сад Аллагь, зун куьз язух атанач?
Шад кьисметдихъ вил галамаз туна зун.
Зи бахтунин гапурди куьз атIанач?
Куьз зи ярдихъ вил галамаз туна зун?
Зун кьисметдин есир ятIа, чидач заз!

КЬИСМЕТДИН САГЬИБ

Эгер кьисметдин ятIа вун сагьиб,
Сад Аллагьди ваз авунвай багъиш;
Гьи кьадардин ваз авуртIан къаргъиш,
Гьич са душманни вал жедач гъалиб!
Вучиз лагьайтIа, кIан я ваз Ватан!

Дидени буба ава виридахъ,
Амма тербия гузва гьар жуьре.
Чапхунчи душман атанвай бере,
Женг чIугвада на - сада иридахъ!
Вучиз лагьайтIа, чан я ваз Ватан!

Куьруь я лугьуз игитрин уьмуьр,
Жуьреба-жуьре къведа заз ванер.
ТIарам яхъ жуван кьисметдин кьенер.
Я гуьлле, гапур, хьел акат тийир,
Гьулдандиз ухшар тан я ваз Ватан!

Игитрин тIварар амукьда рикIе,
Алат тийидай тарихдин гелер.
Багьа ятIа ваз ви чIал, ви эллер,
Хуьз кIан ятIа ваз ви хайи уьлкве,
Вун халкь авур руг, къван я ваз Ватан!

Эгер кьисметдин ятIа вун сагьиб,
Сад Аллагьди ваз авунвай багъиш;
Ви рикIин кIенкIвел атIанвай нехиш -
Жеда лагьанвай гьар сана гъалиб!
Ви чандилайни кIан я ваз Ватан!

КАВКАЗДАЛ АШУКЬБУРУКАЙ

Кавказдиз сад лагьай Петр атана,
Ам Дербентдин ашукь хьана къеледал.
Ада и халкь баркаллу яз кьатIана,
КIвалахзавай гьарда вичин келледал.

Хуш кьабулна Урусатдин хизандиз,
Къван эцигна Каспи гьуьлуьн къерехдал.
Душманрикай хуьн паталди хъсандиз,
Таъминарна аскеррални яракьдал.

Уьзден халкьар гьарма сад са хан хьана,
Яшамиш жез вердишбур тир лекьер хьиз.
Ермоловаз муьтIуьгъ ийиз кIан хьана,
Урусатдин кьве кьил алай пехъер хъиз.

Иви фена, ятар хьана вацIарай,
Хуьрер кана спичкадин кьалар хьиз.
Халкь экъечIна тІурфанрайни цIаярай,
Пак Къурьандин кун тийидай чIалар хьиз.

Пушкина чаз туна рикIин кIанивал,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан рагарал.
Сад Аллагьди гана рикIин къенивал,
Кавказдикай кхьена хуш рангарал.

Пушкин патал Кавказ хьана экуьвал,
Азадвилин кьел вуч ятIа чир авур.
АватIани адахъ кьелен уькIуьвал,
Рекьидалди рикIе хуьдай сир хьана.

Лермонтовни къекъвена чи дагълара,
Ашукь хьана терс тир гуьтIуь рекьерал.
Женг чIугвазвай и четин тир гьалара,
Ашукь тир ам чи игитрал-лекьерал.

Кавказди ам хвена хва хьиз къужахда,
Адаз и нвакь эхиратдин кIвал хьана.
Къагьримандин къадир течир алчахда,
Яна кьиникь - чаз рикIерин тIал хьана!

Бестужевни-инкьилабчи декабрист,
Чи Кавказдиз мугьман хьанай хушунал.
Вил ахъайиз дегь девиррин тарихдиз,
Гьикьван дагъдин рекьер ада тIушунна?

Эвел – Дербент ахпа фена Кьурагьиз,
Кьасумхуьрел, ахпа фена Къубадиз.
Лезги халкьдин «Мулла Нуран» суракьиз,
Рагьмет гъана вич аладай бубадиз.

Лев Толстоя - дуьньяда тIвар ван авай,
Дагъви халкьдиз азадвал хьун мурад тир;
Амма адаз шумуд са роман авай,
Хуш тир ктаб анжах «Хаджи Мурат» тир.

Ашукь тир ам туьнт къилихрал дагъвийрин,
Кьакьан дагъда лув гуз вердиш лекьерал.
Ашукь тир ам игитвилин манийрин
Гафарални «Лезгинкадин» кьуьлерал.

Эй Кавказ, вал ашукь тахьай вуж ава?!
Прометейни мугьман тир цIайлапан гвай.
Аферин, вахъ муьтIуьгъ тежер гуж ава.
Шарвилидин Тур ва къадим Алпан гвай.

Надирарни, Тимурарарни лаш хьана,
Вал леке гъиз атай чIулав хаинар.
Дуьнья халкьна, и кьадардин яш хьана,
Вахъ хьайид туш ният чIуру-Каинар.

Женнетдиз хьиз тамашзава ваз алем,
Шагьни Шалбуз дагълар авай гимишдин.
Гьар са булах абукевсер тир земзем,
Багълар ава агъзур жуьре емишдин.

Халкьар вуч я, ракьар вуч я? Гьулданар-
Лигим хьайи азадвилин женгера!
Вун муьтIуьгъриз атай ханар, султанар,
Катна кьулухъ, кьилер амаз дингера.

Захъ вун-Кавказ, зи Дагъустан, Лезгистан-
Ватан ава, адалатрин пайдах тир!
Халкьар ава, хуьн патал вун Гуьлуьстан,
Гьам зегьметда, гьам женгера уртах тир.

Зун тарихчи туш ийиз ви тарифар,
Анжах са вал дамахзавай шаир я.
Вахъ шаирар, ава еке арифар,
Абуруз ви аламатар загьир я.
=
БЕЛЛА РУШАН ВАН
Яраб тарай билбилди,
Яна жал мани?
Заз ван къвезва жегьилдин,
Ярдикай кIани.
Рахазва рикI хуруда,
КIанидахъ вичин.
Кьисметдихъ, на лугьуда,
Къекъвез я кIвачин.
Пагь, а ванцин ширинвал,
Гьикьван тир артух?
Яб гуз, акваз деринвал,
Жезвачир зун тух!
Белла бике Бекова,
Гуьзел лезги руш;
Вучиз къе вун тек ава?
Чан Женнетдин къуш!
Лув це лезги чилерал,
Бахт жагъур жуван.
Чна кьада гъилерал,
Хьун патал ви ван.
Сажидина бубавал
Ийиз руьгь рекьяй;
Къалур жуван зурбавал,
Къвезвайвал рикIяй!

ЭВЕЛ РАХАН РАКЪИНИКАЙ
Эвел рахан Ракъиникай,
Экв гуз, цава элкъуьникай,
Хкахь тийиз куькІуьникай,
Вири вичел ашукьарна,
Хизан санал туькІуьрникай.
Са-сад цава ацукьарна,
Ширин мецел рахуникай

Ахпа рахан чун Вацрайкай,
Крчар алай тек яцракай,
Чин, хъурхъ гуьцай хьиз, лацак квай,
Са пад вичин хъулухъарна;
Йис хьуриз цІикьвед вацракай,
Гагь югъ, гагь йиф талукьарна,
Кьуьзуь къари тир хьарак квай!

Амай гъетер гьар жуьредин,
Цавал къванвай хар жуьредин,
Алай гьар са тІвар жуьредин,
Ял язавай, къуллугъарна.
Сад лацу, сад яр жуьредин,
Хъуьрезвай чин ачухарна,
Гуьрчегзавай цав дередин!

РахайтІа, чун чи Чиликай,
Свас хьиз даим, шад кьуьлуьк квай;
Вичин чІехи пай гьуьлуьк квай,
Гьар са нямет буллухарна;
Хьурзавай Женнет вичикай,
Рахазвай чин ачухарна,
Кьуьд, гатфар, гад, зул вичик квай!

ЗАЗ НУЬСРЕТАН ВАН ХЬАЙИЛА

Ашукь Нуьсрет амач лугьуз,
Дерт чIугвазва чи дагълари.
Хажалат кьуьд кIамач лугьуз,
Берт чIугвазва чи багълари.

Заз Нуьсретан ван хьайила,
КIвализ атай хьиз жезва ам.
Маркизат руш кIан хьайила,
Аял хьтин куьз шезва ам?

Гьайиф, гьайиф Нуьсрет хьтин,
Чахъ барабар ашукь авач.
Манидин ван дерин хьтин.
Къизил гьамбар ашукь авач.

Женнет кьисмет хьайи Нуьсрет,
Вун чаз багьа сад хьанай хьи.
Вун кьена, гуж хьана, гьелбет,
Вилерин нвагъ яд хьана хьи.

Сажидиназ хьана мугьман,
Вун атай югъ рикIеллама.
Ажалди гваз фена душман,
Вил гьамиша рекьеллама.

Гьайиф чи уьмуьр, вил алаз рекьел,
Хъсан крарихъ агакь тийизвай.
ТIуьр виртIедикай, жез, элкъвена кьел,
Са куьнихъни тIем акакь тийизвай.
Чи жегьилвилихъ кьуьзуьвал гала.
Гатфарихъ рехи кьуьд галай хьтин.
Хабарни кьазвач, разивал гала?
Ширинвилерихъ кIуьд галай хьтин.

НИНО САБАНИДЗЕДИЗ

ЧIулав гьуьлуьхъ ава дердер дерин тир,
Гуржи жуван рикIе мугзавай.
Абхазия, булах авай ширин тир,
ЧIулав гьуьлуьхъ фин паталди ругзавай.

Гуржидин руш Нино лугьур тIвар алай,
Адан рикIе шииратдин гьуьл ава.
Уьмуьр патал виридалай кар алай,
Адахъ гьа вич хьтин машгьур гъуьл ава.

Кьвед – кьве шаир, музыкантар, шикилрин,
Пешеяр ква, сад садалай артух тир.
Хъиляй хьтин, хажалатрин фикиррин,
Абур кьведахъ бахт- рехъ ава ачух тир.

Лезги шаир Сажидиназ бахтунай,
Абур кьведни жагъана и мукьвара.
Абур ивид тавун патал тахтунай,
Таз кIанзава абур ширин ахвара.

ЧИРНА ЗАЗ

Заз Эмина чирна ватан ширинриз,
Сулеймана чирна акьул деринриз.
Тарсар къачуз тефейтIани виринриз,
Халис инсан хьун паталди Ватандиз,
Фагьум-фикир лазим къведа инсандиз:

Вил ахъайна, вилик, кьулухъ, кьуд патахъ,
Хкягъ халкьдиз вафалу тир тек са рехъ.
Халкьдихъ галаз, кIвачи-кIвачи, алад ях.
Халис инсан хьун паталди Ватандиз,
Вун ракь ятIа, лигимра жув гьулдандиз!

Диде-буба физ тахьурай рикIелай,
Бахт – къизил туш, жегъидай ваз рекьелай.
Дуьз фин патал СиратIалдин муькъвелай;
Халис инсан хьун паталди Ватандиз,
Хъсанвилер акъуд жуван майдандиз!

Виридакай Сулейманар, Етим Эминар,
Жедайди туш, хьухь абурун заминар.
Алахъ жуван лампа ийиз куькIуьнар.
Халис инсан хьун паталди Ватандиз,
Гьар юкъуз гуж гун герек я ви чандиз!

ХЪСАН ХЬАНА
Зун дуьньядал акъат хьана,
Рагъ, варз авай цав акурла.
Зак гьерекат акат хьана,
Гъетер авай къав акурла.
Заз дидедин къужахдикай,
Хьана женнет багъ хьайид хьиз.
Заз бубадин утагъдикай,
Хьана Шалбуз дагъ хьайид хьиз.
ЧIехи хьана, акваз-такваз,
Гила закай буба хьанва.
Халкь паталди зегьмет чIугваз,
Буржар къвез-къвез зурба хьанва.
Им дуьньядин тIебиат я,
Алай буржар ада авун.
Буржар вахкун азият я,
Чарасуз я, къайда авун.
И дуьньядал атанва вун,
Хъсанвилер авун патал.
Инсан хьунухь кьатIанва вун,
Анжах зегьмет чIугун патал.
На, Сажидин, вуч авуна,
И дуьньядал инсан хьана?
Чан, халкьдиз гуз, пуч авуна,
Тек са и кар хъсан хьана!

АГЬЕД СТХА
Ахцегь хуьре, лацу къванцин шегьердин,
Буба устад хьайи ичин бегьердин,
Агьед стха, Шарвилидин тегьердин,
Кьегьел хва яз, чIехи хьанай дагълара.
Жегьил тир вахт кьисмет хьана женгиниз,
Душман гатаз, вегьена хьиз дингиниз.
Агъед стха, ватан хкиз гуьнгуьниз,
КIвалахнай на чуьллерани багълара.
Дегишариз жуьреба-жуьр кIвалахар,
Къени ийиз яйлахарни къишлахар,
Агъед стха, чи илимдин булахар,
Михьи ийиз къекъвенай вун чIалара.
Етим Эмин, Хуьруьг Тагьир, Сулейман,
Шумуд кIвалах тамамрна, ай аман!?
Агъед стха, гьар сад патал са дарман,
Жагъурнай на пара четин гьалара.
Гьар са залан югъ элкъуьриз сувариз,
Лекь хьана вун, хкаж хьанай цавариз.
Агъед стха, дагълари ви лувариз,
Къуват ганай, авайла вун ахвара.
Пудкъадни цIуд тамам хьайи вахтуна,
Ярагъини къалурна чаз тахтуна.
Агъед стха, Сажидинан бахтуна,
Гьатнава вун чи уьмуьрдин йикъара.

ЧИ ЛЕЗГИЙРИН СУСАР САГЪРАЙ
Кар-кеспидиз пара зирек,
ЧIехи хизан кутаз герек,
Ийиз чидай гьар са хуьрек,
Чи лезгийрин сусар сагърай!
КIантIа кIелун, кIантIа кIвалах,
Мецер ширин замзем булах,
ТIавус къушар чамран къвалахъ,
Чи лезгийрин сусар сагърай!
Гьам рухваяр, гьамни рушар,
Багъишда квез женнет къушар.
Жегьил за хуьз чидай яшар,
Чи лезгийрин сусар сагърай!
Сажидин тапан тариф,
Авурди туш, чIугваз гьайиф.
Гьар сад игит, гьар сад ариф,
Чи лезгийрин сусар сагърай!

ЧИ ЧАТАЛЛАЙ ЧАРХ
Кьве гъилин чарх алайди тир чатал чи,
Хци ийиз чатук гатай дегьреяр.
Адав къугъваз жедайди тир кIватIал чи,
ХъуьтIуьзни кваз гъилераллаз бегьлеяр.
Гатфар чIавуз, цIай хьиз чими гатуз чи,
Авайд тушир мажал кIусни мажалар.
КIашунни кIавузардин чатуз чи,
Авайди тир чи халкьдикай хиялар.
Макъар дамах ийиз, цан цаз куьтенрал,
Гьар са карда куьмек тир кьве гъилин чарх.
Таъмин ийиз мих-масмардал, леэндал,
Чаталлайди тир чи хуьруьн кьилин чарх.
Сада чарх гуз, ам кьве касди элкъуьрдай,
Афтафадал яд иличиз чархунал.
Ада гьар са касдин кIвалах туькIуьрдай,
На лугьуда, алайди хьиз рухунал.
Чадни, чархни, кьведни кIвалин вилик кваз,
ЧIехи хьана зун кIаш-кIутад ванерал.
Гьулдан хьтин лигим хьунухь рикIик кваз,
Ашукь тир зун чи дагъларин къванерал!
Я чад амач, я кьве гъилин чархарни,
Дагълух патан амазматIан хуьрера.
Гьа чIаварин къвен хъийизмач ахварни,
ТIал гьатай хьиз, сагъ тежедай хирера.
Сажидин, на рикIел хкиз аял вахт,
Рахазва вун чархарикай, чатаркай.
Шукур гъваш на а девирра акур бахт,
РикIел хкиз сарубугъдад гатаркай!

КIАНИВАЛ ГЬАЙИФ
Сад Аллагьди чаз гайила чил, цав,
Гуьзел тIабиат, мелгьемдин булах;
Вучиз ганач гъил кIани ярдин зав?
Мад заз бахтунихъ жез кIамач чIалахъ!
РикI хуруда зи жезва хьи зайиф
Къвезвач жал ваз чи кIанивал гьайиф?
Гатфари цуьквер ийизва ахъа,
Кьуд патахъ чукIур авунив атир.
Гьиниз катзава лагь, чан яр, захъай,
КIанивилин хьун тавуна къадир.
Йикъар жез куьруь, яргъи жез гьар йиф,
Къвезвач жал ваз чи кIанивал гьайиф?
Лифери цава гузва шад яз лув,
Зун рикIи рикI нез, вал алаз кьве вил.
Хажалатар гун чна кьведа цIув,
Ачухун патал чи пашман гегьуьл.
Вили цавалай алуд тийиз циф,
Къвезвач жал ваз чи кIанивал гьайиф?

ХИЙИРДИН МЕСЛЯТАР
Экуьнахъ ахвар ятIани ширин,
Фад къарагъунин метлеб я дерин!
Дуьзвилелди хуьн тавуртIа беден,
Азарлу инсан жеда гьар сад ден-беден.
Ачух тавуртIа, кIвел-кIараб жуван,
Сагъсузвили ви ийида дуван.
Сагъ хьун кIан ятIа, на къенлай кьулухъ,
Кьадай шейэр неъ, кьадай затIар хъухъ.
ТIуьна ва хъвана хьайи чIавуз тух,
Бедендиз зиян гумир нез артух.
Кьадар на неда, кьадарсузда вун,
Гуж я гъавурда вири гьат тавун.
Ширин я лугьуз, вирт тIуьна пара,
Иливар тежез, атIана чара.
Къецелай хали акуртIан цIару,
Ширин я майва, къенепад яру.
Гьикьван багьа затI ятIани къизил,
Чаз фу багьа я, адалай кьезил.
Тахтун паталди тIуьрди вилерай,
Вуч жедатIа чир, эхир кьилерай.
Чара касдилай, ахмакьди фитне
Ийизвай, тек вич хьун патал вине.
За ви авайди, на зи авачир
Кас я, сад вичел рази авачир.
РикI туькьуьл инсан, келле чилевай,
Патахъ лаш хьиз тир, кьацIай гъилевай.
Чарабур такIан, жув жувал рази,
Пехил инсанар, фад жеда кьуьзуь.
Гьи кас алахъда ийиз хъсанвал,
Гьа касдихъ артух жеда инсанвал.
Эгъуьниз вердиш чарадан дабан,
Адаз лугьуда – кьве кIвач квай къабан.
Я, са цлани кьан тийидай къван,
ЧукIурна кIвалер на, агъвадай кьван?
Япуз текъведай дуьз гафунин ван,
Аллагьди адан авурай дуван.
Чарад маса гуз, вич къалаз хъсан,
Адалай алчах жеч маса инсан.
Уьмуьр ганва чаз яргъи ва куьруь,
Дуст яз яшамиш хьун патал вири.
ВиртIедихъ – са дад, гъеридихъ – масад,
Абурал ашукь я, заз чиз, гьар сад.
Кьел тIуьр инсанди, атIана чара,
Вирт тIуьр касдилай, яд хъвада пара.
Буба – са сефер, диде – кьве сефер,
КIан хьун, бахт я чи къанни кьве сефер.
Дуьз тир тербия къачунвай аял,
Диде-бубадин я рикIин хиял.
Яргъи хьуналди уьмуьрдин йисар,
КIелна, куьтягьиз алакьдач тарсар.
Хийирдин меслят, хийирдин кIвалах,
Я садрани яд датIудай булах.

ИРСЕРИН САГЬИБ, ЭФЕНДИ
Мез - фасагьат, чIалаз - ариф,
Мегьамед-Гъалиб эфенди!
Гила за ви ийин тариф,
Ирсерин сагьиб, эфенди!
Агакьна кьудкъадав яшар,
Алим авач къе ваз ухшар!
Женнетэгьли мелек къушар,
Хьанва вал тажиб, эфенди!
Шумуд шайр, шумуд алим,
Вахкана чав вуна къадим?
Дерин авур лезги илим,
ТIимил я мажиб, эфенди!
Йифди, югьди ал аз кIвачел,
Заманайрин чирна ваз чIал!
Авачир ял ягъиз мажал,
Валлагь, я гъариб, эфенди!
Гьар келим ви ширин ви,
Вун хьунал шад я хуьруьнви!
Сажидиназ кар дерин ви,
Хуш я гьа тартиб, эфенди!

ШАИРДИН БАХТ
Шаирдиз вахт авайди туш, ял ягъиз,
Амма инсан яз фейитIан ахвариз.
РикI кIвалахдик, чапла пата къвал ягъиз,
Мугьман жезва шииратдин махариз.
Шаирвилин бахт гайила Аллагьди,
Ам къуллугъ туш багъишай ваз дамахиз.
ЧIалар кхьиз чан аламай кьван гагьди,
Бурж я халкьдиз зегьмет чIугваз, кIвалахиз.
Бязибуруз гьикI ава чун шаирар,
Кефер чIугваз авайбур хьиз мехъеррик.
Хъсан хьуриз гьар са кардин эхирар,
Шадвал кутаз алахънавай рикIерик.
Гьи шаир я кеф чIугурди, халкь патал,
Зегьмет чIугур, Саид, Эмин, Сулейман?
Чанарилай гъилер къачур гьакь патал,
Уьмуьр кьиле тухвай ксар лап яман.
Зазни гьа бахт кьисмет хьанва цавалай,
Зун мажбур я гьа бахт кьуниз къуьнерал.
Алакьзавай гьар са кIвалах жувалай,
Ийида за, жуван кьилел, гъилерал!
Шаирдин тIвар аламай кьван Сажидин,
Аквада квез аваз халкьдин арада.
Жавабдарвал хиве кьуна буржидин,
Халкьдиз экв гуз, рикI цIа туна чарада!

ЛЕКЬ Я, ЗУН!
Кавказ дагълар, кьилер рехи живедин,
Гуьнеярни, мандавар тир деведин,
Цифер алаз – серин марфни харар квай,
Яргъа шивдал алаз, лув гуз, пурар квай,
Пак женгиниз халкь авунвай лекь я, зун!
РикIе халкьдин дердерикай гуж авай,
Вуч кьван хъсан, шад къастарин луж авай,
Гьахъвал, садвал патал лезги миллетдин,
КичIе тушиз, хура гьатдай зиллетдин,
Куз, куькIуьниз халкь авунвай лекь я, зун!
Иви ргаз чандин гьар са дамарда,
Чархачи тир муштулух гуз чамарда,
Уьмуьр багъшай шииратдин рекьера,
Экв хьиз куькIуьр магьрумбурун рикIера,
Гьар са куьниз халкь авунвай лекь я, зун!
Гьа и крар гьисс авурла, чанни гуз,
Гьазур я зун душманриз чи къванни гуз!
РикI ацIанва хийирлу тир крарив,
Чин экуь тир гьар пакаман ярарив,
Руьгь экуьниз халкь авунвай лекь я, зун!

ИМАМ ШАМИЛЬ
Эй зи Ватан, зи Дагъустан!
Ви гьар са къван - я са дастан.
Шейх Магьаммед - диндин султан,
Тарикъатдин Кьил ава вахъ!
Гьам зегьметда, гьам женгина,
Кудай рикIер цIай куькIуьнна.
Гьар са кIвалах тваз гуьнгуьна,
Мягькем тир кьве гъил ава вахъ!
Сад Аллагьдин тIвар сивеваз,
Пайгъамбардин кар хивеваз,
Къазаватдин яр рикIеваз,
Женг чIугур Шамиль ава вахъ!
Дагълар кьакьан, гегьенш чуьллер.
Агъзур сарин дуст тир эллер,
Къадим тарих, туьнт тир кьуьлер,
Гьейран Каспи гьуьл ава вахъ!
Магьаммедан къацу пайдах,
Азадвилин нур я, Шамиль!
Дуьньяни кваз авур уях,
Пак Алидин тур я, Шамиль!

ЧАХЪ АВА ЧИ РУСЛАНАР
Лугьуда хьи, ава ахьтин миллетар,
Виридалай кьили хъсан кIвалахдай.
На лугьуда, тагайди хьиз зиллетар,
Земземдин яд къвезва къайи булахдай.
Чахъни ава Руслан хьтин аялар,
Вичин анжах тамам ятIан ругуд йис,
Алимдихъ хьиз авай дерин хиялар,
Вилик амаз гьар са жаваб ийир гьисс.
Гьайиф зи халкь, лезги лугьур миллетдин,
Экуь са югъ къалур тийиз вилериз.
Юкьва туна, азиятдин, зиллетдин,
КIвалахдай вахт гун тийизвай кьилериз.
Шумудан тIвар, шумудан кьан кIвалахар,
Магьрум хьавапй азадвилихъ ватандин.
Чарабурув гана дагълар, яйлахар,
Дерди-бала тежез жуван хизандин!
АкI лугьумир, Сажидин, на, сабурдив
Фагьум-фикир ая хъсан, асланар;
Къекъведай хьиз дамахдини абурдив,
Чахъ ава, чахъ мадни жеда Русланар!

ГЬИНИЗ ФЕНА, ЛЕЗГИЯР?!
Чилер, цавар гьамиша яз сад я, сад!
Цава ракъар, варцар ава, гъетерни.
И кIвалахрал Сад Аллагьни шад я, шад!
Чилел ала инсанарни, къветерни.
Гьар жуьредин гьайванарни, ничхирар,
Дагъларавай чи хперни, нехирар,
Чи девлетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Чуьллер - векьин, никIер – ризкьи - техилар,
Багълар агъзур жуьре дадлу емишрин;
Гьикьван тергнай душманар – чал пехилар?
Шагьидар я дагълар, кьилер гимишрин.
Шарвилидин яракь: къалхан, тур адан,
Кас-Бубадин пак весияр, тур адан,
Чи адетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Девиррилай девиррал къвез, тикрар жез,
Чун секиндиз тазвач къеце патари.
Чун вердиш тир, гафарикай крар жез,
Цавар чпиз муьтIуьгърдай картари!
Гьажи - Давуд, шейх ярагъи Мегьаммед,
Кьейибуруз, вирибуруз хьуй рагьмет!
Чи гьуьжетар гьиниз фена, Лезгияр?!
Дагълар – дагълар яз амазма, кьакьан тир.
Каспи гьуьлел аламазма лепеяр.
Душманриз рей гайиди туш, такIан тир,
Икрам ийиз вердишбур туш тепеяр!
Агъул, рутул, табасаран стхаяр,
Чи Алпандин къадим чIаван архаяр,
Чи миллетар гьиниз фена, Лезгияр!
Гьикьван вахтар фида, гьикьван дурум гуз,
Гьикьван эхда, кваз такьадай кIвалахар?
Югъ-къандивай кIеве твазва, чун рум гуз,
Етимар хьиз, дагъда шезва булахар.
Чи бубайри агъзур сара чIугур кьван,
Чи дамарра ивид селлер ругур кьван,
Чи зиллетар гьиниз фена, Лезгияр!

ДАКIУРМИР КУЬН ПIУЗАРАР
Дишегьлийрин мукьвал-мукьвал,
Ийизва за тарифар,
Агакьайла, рекьин юкьвал,
ЧIугвазва за гьайифар.
Сад Аллагьди гайи суфат,
Гуьрчегрун пис кIвалах туш.
Хъуькъвен кьилер, ич хьиз афат,
КуькIуьрун дуьз кIвалах туш.
Бязи крар авуртIан эх,
Акъатнава азарар;
Сивикайни авуна хвах,
ДакIурзава пIузарар.
Акур чIавуз ихьтин рушар,
Дили жезва инсанар.
Маймунризни тушир ухшар,
ГьикI хкудда нукьсанар?
Я чан рушар, писбуралай,
Ягъайди хьиз пинеяр;
Эл-адетдин дуьзбурулай,
Къачуз алахъ чешнеяр.
Гуьрчегардай карханаяр,
Пайда хьанва базарар.
Ашукь хьун кIан квел ашнаяр,
ДакIурмир куьн пIузарар!

ВАЗ ХАБАР ТУШИЗ
Физва вун рехъ кьуна, тамашиз вилик,
РикIе тваз хиялар агъзур жуьредин.
Зи кIвачер кикIизвач, сад кьванни чилик,
Вун акур вахтуна, марал Куьредин.
Ваз и кар чир авун, ихтибар тушиз,
Зун ашукь хьанва вал, ваз хабар тушиз.
Вун сана, зун сана, вун аваз рикIе,
Я йикъан, я йифен авач заз кьарар.
Акъудиз жезвач хьи, кIвалах хьиз еке,
Муьгьуьббат паталди са тайин къарар.
Вил ягъиз гагь садаз, гагь муькуь кIвачиз,
Зун ашукь хьанва вал, ваз хабар тушиз.
Шумуд йис, и жуьре, гаф лугьуз тежез,
Вуна ваъ лугьунхъай къурхувал аваз;
Ахвара авазни, зайиф рикI ишез,
Гьар юкъуз яргъалай тамашзава ваз.
КIан я гьикI лугьуда лугьур гаф течиз?
Зун ашукь хьанва вал, ваз хабар тушиз.
Белки на кьатIида зи рикIин ялав,
Яргъалай, ви патаз тамашиз акур.
Ихтияр авани къведай ви къвалав?
Зи рикIи вичелди вун, кIан яз, чIугур.
Зун ашукь тирди хьиз, ваз хабар тушиз,
РикIивай вунни зал ашукь я, заз чиз!

ИНСАН ЯЗ ХАЛИС
Пуд затI ава захъ шагьид яз кьадай,
Гьисабдайди жув инсан яз халис.
И пуд затIунал игит яз кьадай,
Икрамзава за, жув хайи чилиз.
Эвелимжи яз, ватан жув хайи,
Кьвед лагьайдини – дидени буба.
Заз рахун патал лезги чIал гайи.
Пуд затIуни зун авунва зурба.
И пуд затIункай садакай кьванни,
Ихтибар алач, авуртIа магьрум;
Душманвилелди, яна хьиз къуьни,
Чархалай вегьез, гайидай я рум.
Чан хайи Ватан, чан дидедин чIал,
Чан зи азиз тир дидени буба!
ВегьейтIа буьгьтен, куьн къакъудиз чал,
Рекьида факай авуна туба!
Захъ авай пуд затI, сад кьванни квекай,
Кваз кьун тавуртIа, тавуна гьисаб;
Куьрсарна хьиз зун, таран хилекай,
Вучда кьван закай, авурай кьасаб.
Амма чир хьурай, гьар садаз хъсан,
Чун сад садакай къакъуд тежерди.
Лезги лугьудай амай кьван инсан,
А кар гьич кьилиз акъуд тежерди!
Сажидин, вуна ийимир фикир,
ЧIал, Диде, Ватан – пуд затI тир масан.
Абур амукьда, рагъ хьана куькIуьр,
Аламай кьадар дуьньядал инсан!

СОВЕТРИН СОЮЗ
I
Такурбур зи чIалахъ жедач,
Вуч гьакумат тир СССР?
Къумлух чуьлда булах жедач,
Анжах жеда абукевсер.
АтIа кьил тир Яргъал Восток,
Вини кьилни Прибалтика.
Гьар са кIвале экверин ток,
Стха цIувад республика.
Пул тагана чирвал кьачу,
Ясли-бахча, гьам школа.
РикIиз кIани тирвал къачу,
Институтрин вилер квелла.
Къуни-къунши, гьар са миллет,
Са стхаяр, са вахар тир.
ЧIугуртIани гьар къуз зиллет,
Гьар йиф секин са ахвар тир.
И дуьньяда садахъайни,
КичIе тушир гьукумат тир.
Гьар сада вич кьаз агъайни,
Гьар къуз са шад малумат тир.
Гьар са йисан апрель вацраз,
Агъуз жедай къиметарни.
Суьс лугьур кас жеч ви яцраз,
Авай еке гьуьрметарни.
ТIварар республикаяр тиртIан,
Са хизан тир, течир сергьят.
Фу, кесиб тирвилел тIуьртIан,
Яшамиш жед лап регьят тир.
РикIиз кIандай ийиз кIвалах,
КичIе, регъуь кас авачир.
ГалайтIан душманар къвалахъ,
Гъам, хажалат, яс авачир.
Ватан хуьз фин буржияр тир,
СССР-дин гьар са пата.
Гьукуматдин харжияр тир,
Авачир гьич садаз хата.
Фабрик, завод – гьукуматдин,
Гьукуматни халкьарин тир.
Течиз, вуч затI я зулумат,
Чанар лигим ракьарин тир.
Космосдиз физ космонавтар,
Гагарин чи сад лагьай кас.
Чал пехил тир гьукуматар,
Чун акурла кьаз жедай яс.
II
Бегьемсузбур кьиле хьана,
СССР чи чукIурна хьи.
Къачуз тахьай къеле хьана,
Компартия чукурна хьи.
Фабрикарни заводар кьаз,
Кьилдин ксар агъаяр жез,
Пул гвай ксар чарвадар кьаз,
Кьилел къизил жагъаяр жез.
Рахуникай амач метлеб,
Амач СССР гьукумат.
Пулсуз кIелдай амач мектеб,
Гьар къуз артух я зулумат.
Ленин, я Сталин амач,
Чаз СССР туькIуьр авур.
Чав виликан бахтар гумач,
РикIера экв куькIуьр авур.
Гафар лугьуз чаз кIандайбур,
ТуькIуьрзава чпин крар.
КIватIална чун дакIандайбур,
Алахънава чаз гуз зарар.
Чи девлетра туна вилер,
Алахънава къакъуд ийиз.
Кьаз кIанзава чав гвай чилер,
Чун кIвалерай акъуд ийиз.
Нафтни, газни, цIивин, тамар,
Байкалдин вир, гьуьл хъвадай яд:
Акализ кIанз чахъни тумар,
Ягъизва гьа юкъуз баяд.
Эхи жедай туш кIвалахар,
Я азадвал хвена кIанда,
Хъуьруьрдалди чал алчахар,
Ватан патал кьена кIанда.
Чун кьейитIан къвезмай несил,
Вилик, чун хьиз азад жеда.
Адалатлувал ва асил.
Авай халкькьар чи сад жеда!
Азад СССР паталди,
Чанар ганай, мадни гуда.
Чи кьегьелрин са кIватIалди,
Чи душманар цIа тваз куда.
КичIе хьункай авач хийир,
Экуьвилихъ фин хъсан я.
Чун инсанар яз кьан тийир,
Намуссузар кьин хъсан я.

ЛЕЗГИ РУШАР
Куьн акурла, шад жеда заз,
Таза цуьквер тарал зарзаз,
Гьар сада са жуьре гуз наз,
Шад хъуьрезвай, Лезги рушар!
Пехилбуруз такун патал,
Куьн чаз гуьзел акун патал,
Гьар са рушаз, закун патал,
Герек я са гуьзгуь, рушар!
Пехилрин вил кун паталди,
Аллагьди бахт гун паталди,
Мадни гуьзел хьун паталди,
Аш неъ ргаз дуьгуь, рушар!
Сажидина, кьатІана квез,
ЧІалар бахшиз датІана квез,
Мад са шиир атІана квез,
Закай жемир муьскуь, рушар!

ГЬИНА АВА БАХТ?
Гьи кьадар йисар акъудна къекъвез,
Яргъариз фена, кьулухъди элкъвез,
Заз вун жагъанач, акъат хьана вахт,
Вун гьина ава, зи азиз тир бахт?
Гагь килигиз рагъ экъечIдай чIавуз,
Гагь гъетер авай, тамашиз цавуз.
Вучиз вун завай къакъат хьана, вахт?
Вун гьина ава, зи азиз тир бахт?
Я яр жагъанач, рушарин юкьвай,
Лекь яз, катна зун къушарин юкьвай.
Шумуд паюнкай хкат хьана, вахт?
Вун гьина ава, зи азиз тир бахт?
Йикъарни йифер акъудна пашман,
Жагъанач рикI зи сагъардай дарман.
ТIурфанрикни зун акат хьана, вахт,
Вун гьина ава, зи азиз тир бахт?
Бахт жагъун тавур, кьейибур пара,
Ам емиш ятIа, гъизвай гьи тара?
Сажидинакай вун кат хьана, вахт.
Вун гьина ава, зи азиз тир бахт?

КАМАР ВЕГЬ ВИЛИК
Гатфариз къачуз дамахдин партал,
ЦIару цуькверкай, пешеркай къацу;
Ракъинин кIаник кеф чIугун патал,
Хъуьренай тарар, танар жез яцIу.
Гатун вахтунда, яр емиш пара,
Инсанар жедай тарарив рахаз.
Бул бегьерар гуз, багъда гьар тара,
Пар эхиз тежез, хилер жедай хаз.
Зулни атана, марфарив къайи,
КьецIил жез тарар, авахьиз пешер.
Тик кукIварикай, марфарик къвайи,
Жезвай цавариз асухдай шишер.
ХъуьтIуьн живерик кьецIил тир тарар,
Къужахда кьазвай къайи гарари.
Чими ракъини агална варар,
Язавай сефил мани тарари.
АтIумир умуд, Сажидин вуна,
ДекьейтIа хъуьтIуьз, хъижеда гатфар.
Камар вегь вилик, кьил вине кьуна,
Жагъуриз цIалцIам шиирриз гафар!

ВУЧ ХЪСАН ТИР?
Сарубугъда къуьлуьн гъуьруьн хьаран фу,
ЦипицІ медни хьанайтІа вуч хъсан тир?
КІан такана, жуьгьен цІалди чаран фу,
Адахъ дуьдгъвер хьанайтІа вуч хъсан тир?

ТІанурдин фан тариф авун герек туш,
Ширин тир дад чир жедач тІуьн тавунмаз.
Дулма адан патав тІямлу хуьрек туш,
Адан дад чир жедач сив хуьн тавунмаз.

Белки инал авун хьана зарафат,
Багъишламиш авурай заз дустари.
Садаз хуш я арабустан, Арафат,
Амма заз хуш я Куьредин зи ери.

Гзаф ава фар-ятарни хуьрекар,
Кар алайди, чир хьунухь я, чаразни.
Са бязибур тІуьниз ятІан зирекар,
Вил ахъайна тамашдай туш хьаразни.

За лагьайвал, гьар са хуьрек гьазуриз,
Устад тир кас хьун герек тІапІахъан.
Жуваз течиз, чарабуруз къалуриз
КІандайбуруз са тІвар ава: тапархъан!

Я Сажидин, акьван дамах квез я ви?
Вунни са кас туш ийидай тарифар.
Гьамиша ваз бала гузвайд мез я ви,
Хъуьруьр кьванни мийир жувал арифар!

ЧИР ЖЕДАЧ
Акуналди чир жедач хьи инсанар,
Меце шекер, зегьер авай рикIера.
Чакъалрини кьада чеб яз асланар,
Мукъаят хьухь, гьалт авуртIа рекьера,
Ви тIварни кваз беябурда, беябур.
Мирг хьиз хьана, кьаз кIан хьана кIвач адан,
КилигайтIа, вич кьван алчах кицI жечир.
Бегьем тир затI тиртIа хайи кач адан,
Хайи гурцIул и кьадардин пис жечир.
Тадач вахъ а касди са кIус кьван абур.
Яр-дуст кьадай чIавуз фагьум, фикирна,
Инсанвал гвай инсандикай кьаз алахъ.
За Аллагьдиз агъзурбара шуькуьрна,
Бегьемсузар хьун тавурди зи къвалахъ.
Гьар са чIавуз хуьн паталди дуьз сабур!
Сажидин, вун кьиляй вучиз акъатна?
Рентгент гъидан дустар хъсан пис чириз?
КIанзава заз пис дустарвай къакъатна,
Хъсан дустар, чанни гана, хуьз чириз.
Уьмуьр тухун патал жуван такабур!
ВУЖ АВА
Самурдин там, вацI кьурана, кьуранач,
Чалай гъейри, адакай низ, вуч ава?
КIамай кьадар къалар ийиз, раханач,
Куьн гьарайдиз гьай лугьудай вуж ава?
Са лезги халкь, Самур вацIал кьве падна,
Элкъуьрдани мад дагълариз а яд на?
Гьи девирди, лагь кван чи халкь, ни шадна,
РикIер тIардай гьакимрин чахъ луж ава.
Халкь къарайна, на гьарайна, чикIана,
Чахъ ви хъвадай зилияр къвез, кикIана.
Чун дердерин кьарад вире акIана,
Чаз винелай гун хъийидай тIуш ава.
Садвал хьунухь дакIанбур хьиз арада,
Самур вацIни, гьарайна физ, кьурада.
Чи лезги халкь акваз кьацIай кьарада,
Гзафбуруз чи бедбахтвал хуш ава.
Камаллуяр, шаирарни игитар,
Ава лугьуз пехил я чал чигитар.
Лезгийрихъ бул жедай чIавуз мейитар,
Гзафбуру хкудзавай кьуш ава.
Белки Аллагь дуьз гъавурда акьан чи,
Халкь гьелекиз тагун, белки, акьван чи.
Лезгинкадал, ягъиз далдам, чIагъанчи,
Кьуьл ийидай чахъ гадаяр, руш ава.
Дамарравай иви цIай кваз чикIиз ви.
Тади гумир, Сажидин, на рикIиз ви,
Берекатар хкин хъийир никIиз ви,
Дагъдин лекьер – са миллион къуш ава!

МУАЛЛИМАР-АЛИМАР
ЧIехи тиртIан са кIус кьван жув яшариз,
Чирвал хкаж хъувун герек атана,
Зун буржлу я гадайризни рушариз,
Шукур гъизва за абуруз датIана.
Гьа жегьилрихъ жегьил хьана, кIел хъийиз,
Заз тарс гайи гзаф ава маллимар.
Месэлаяр гьялиз тахьай, гьял хъийиз,
Куьмек гайи шумуд ава алимар?
Гьамидуллагь, Агьмедуллагь, Ражидин,
Гашаровни, абур шумуд сад хьана.
Жува жуваз, -кIела,- лугьуз,- Сажидин,
Зи чирвилин хъуьтIуькай заз гад хьана.
Абуру заз гайи чирвал буржуна,
Къанни вад суз вахкана за аялрив.
Жув авай хьиз ислягь лифер лужуна,
Шиирралди рахаз хьана хиялрив.
Тек са кIвалах гуж ава заз, гуж ава,
АкьалтIариз жезвач завай кIел авун.
КIел авункай тух хьайи кас вуж ава?
Заз кIаниди я уьмуьрдал гел авун.
Аферинар лугьузва за виридаз,
Абурулай чирвилиз зун гъвечIи я.
Хкажайди мертебадиз-иридаз,
Гьелбетда, зун чи Гашаров Гьажи я!
Сажидин ваз тарс ганачтIан чирвиляй,
Гуз алахъай алимар чахъ мад ава.
Нариман Шамсудинович тирвиляй,
Куьревийрин арада ви ад ава.

ЗУЛЕЙХА
Чун тамашиз вердиш хьанва вилерал,
Фидай чIавуз рушар, яд гъиз булахдал.
Эциг ийиз, гьайиф къведай чилерал,
Ашукь хьана, зун са рушан дамахдал.
Яргъи, чIулав чIарар авай, Зулейха!
Буйдиз тамаш, юкь шуькIуь тир закIалдин,
ЧIулав вилер, рацIамарни мукалдин,
Лацу тир хур, рикIиз ухшар гьакалдин,
Лацу седеф сарар авай, Зулейха!
Цуькверив гекъиг ийиз гьайиф я,
Гьикьван гуьзел аквазватIан, зайиф я.
Хъипи перем алукIнавай са лиф я,
Пеле вацран нурар авай, Зулейха!
Гъейри касдиз авунвай са кьисмет я,
Муьгьуьббатдин тарал хьайи нямет я.
Ачухдаказ вири лугьун зегьмет я,
Чина экуьн ярар авай, Зулейха!
Ара-ара вун вилеркай карагиз,
Зи рикIи цуьк гъизва гатфар тара хьиз.
Виридакай, атIайди зи чара хьиз,
Хажалатдин парар авай, Зулейха!

Кьуьд къведа, дуст, гьич хабарни такьуна,
Циф кьилеллез, жив гъилеллаз, къай галаз.
ВацІар, хвалар секин жеда, мурк кьуна.
Вахтар рикІел хкиз, катай цІай галаз.

ТІбиатдиз тамаш ийиз дакІардай,
Мурабадихъ галаз фу неъ, чай галаз.
Севре мурмур ийиз къайи мугъардай,
Кьуьд акъудда, кьуьл ийиз кІанз тай галаз!

УЬМУЬРДИКАЙ ХЪЕЛМИР

Уьмуьрдикай хъелиз жемир,
Гьар декьикьа - къизил я ам.
Четин крар гьялиз жемир,
Гагь – залан, гагь - кьезил я ам.

Четин уьмуьр такур касдиз,
Хъсанвилин къадир жедач.
Хажалатар чІугур касдиз,
Дамах партал, атир жедач.

Гьар вуч ятІан ам ви пай я,
Хъсан кьиле тухуз алахъ.
Уьмуьр - шел я, уьмуьр - цІай я,-
Лугьурбурун жемир чІалахъ!

Гьич садазни уьмуьр регьят
Хьун паталди, ганвай затІ туш.
Уьмуьрдихъни ава сергьят,
Ам бахтарин къизил кІватІ туш!

ЛЕЗГИНКАДИН КЬУЬЛУЬНАЛДИ

Лезгинкадин кьуьлуьналди цIай хьтин,
Чи жегьилри ийизва халкь гьейранар.
Рушни гада – эверайдаз гьай хьтин,
Мягьтел жезва, акур чIавуз жейранар.

Гадад кIвачер - кIарар хьтин далдамдин,
Чилик хикIиз, къудгъун жезва цавариз.
Рушан гъилер, ван хьайила, макьамдин,
Ухшар жезва лацу лифрен лувариз.

Гадани, кьил такабурдиз тик кьуна,
Тамашзава рушан буйдиз, бухахдиз.
Руш лагьайтIа, акъваз тежез рикI кьуна,
Гуьрчег жезва, кьуьл авунвай дамахдиз!

Лезгинкадин макьамди руьгь хкажна,
Кьве жегьилдиз лув гуз кIан я цавариз.
Заз кIанзава, хилер кьуьнтел къакъажна,
Кьуьлерин дем элкъуьр ийиз сувариз!

Сагъ хьурай чи Лезгинка кьуьл, тарихдиз
Къадим хьанвай, хкажиз чи гуьгьуьлар!
Гьикьван туьнтбур ятIани куьн къилихдиз,
Лезгинкадин кьуьл ийиз ша, жегьилар!

ХАЖАЛАТДИН ЧІАЛ
Вишни къанни вад кас кьена цава,
ГъвечІи аялар – уьмуьрдин цуьквер!
Жегьеннемдин цІуз элкъвена гьава,
МичІи тир цавуз куькІуьнна эквер!

Уьмуьрдихъ къаних, яшариз жегьил,
Цавун къужахда чкІана кІусар!
Ватандашрин рикІ авуна сефил,
Жегьил гадаяр, жегьил тир сусар!

Я залум дерт вун гьикІ хьанай къарши?!
Вуж я тахсиркар, акъатзавач кьил!
Вуж ятІа ам лагь, а жаллатІ вагьши?
Мейитрив ацІур авур къумлух чуьл!

Къе гьар са касди чІугваз хажалат,
Рагьметар гъизва кьийибруз вири!
Дерт я рикІелай тийидай алат,
Вишни къанни вад кас амач дири!!!

ЗИ МИРЕСДИН РУШ
Са шад хьана заз акур и чIавуз,
Хкаж хьанвай хуьр вили тир цавуз,
Шагь дагъдин марал, Шалбуз дагъдин къуш,
Пир-Гьасанрикай, зи миресдин руш!

Аквазва адан чинин берекат,
Хилер къакъажай, карда гьерекат.
Кьиле тухудай гьар са мярекат,
Пир-Гьасанрикай, зи миресдин руш!

Аферин вичиз, хва хайи Эйваз,
Устад тир шаир, чидай гьар аваз.
Жуван гьалал фу нез чидай жуваз,
Пир-Гьасанрикай, зи миресдин руш!

Чун гьарма саниз хьанватIан кьисмет,
Намусдив чIугваз вердиш я зегьмет.
Бубад ерийрин чидай кас къимет,
Пир-Гьасанрикай, зи миресдин руш!

СтIалдал алай Сажидин – мирес,
ЧIалар кьаз чидай я хци хитрес.
Икьван камаллу, и кьадар серес,
Пир-Гьасанрикай, зи миресдин руш!

АМУКЬДА ЗИ ЛЕЗГИ ХАЛКЬ

Кьибле, Кефер пад амай кьван,
Лезгистандин ад амай кьван,
Кьилел Аллагь Сад амай кьван,
Зулни гатфар, гад амай кьван,
Чи Земземрин яд амай кьван,
Амукьда зи Лезги халкь!

Касдин чІехи гьуьл амай кьван,
«Лезгинкадин» кьуьл амай кьван,
Дагъни Аран чил амай кьван,
Дуьз кьатІидай кьил амай кьван,
Бедендихъ кьве гъил амай кьван,
Амукьда зи Лезги халкь!

Кьакьан цава рагъ амай кьван,
Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Чахъ чи ник, сал, багъ амай кьван,
Гьар са эркек сагъ амай кьван,
Амукьда зи Лезги халкь!
-------
ШИИРАТДИН ПАЙДАХ ВИРИ АЯМРИН

Девиррилай девирралди шаирар,
Магьшур я чаз деринвилин гьиссериз.
Бязибуру, течиз кардин эхирар,
Алахъзава са-сад вегьез сесериз.

Сулейманал авамвилин хъен вегьез,
КIелиз-кхьин тахьун кьазва синих яз.
Жавагьиррай кьил акъудиз тIем техъвез,
Ни хьайитIан тарифзава къаних яз.

Сулеймана, авачиртIан кIел кхьин,
КIелайбуруз тарсар гана чирвилин.
Бязибуруз, хире гьатай кьел хьтин,
Аквазва ам, чиз чеб батIул тирвилин.

КIелун-кхьин гьич квазни кьун тавуна,
Квелди агъуз кьазва Гомер буьркьуь яз?
Адавай хьиз, садавайни тахьана,
Вичин девир къалаз хьана гьяркьуь яз.

Гомерарни, Сулейманар хьтинбур,
Агъзур салай сад-кьве шаир акъатда.
КIел-кхьинкай багьна кьазвай хаинбур,
Дуьз рекьивай, са кIус яргъаз къакъатда.

Сулеймана, а кIел-кхьин авачир,
Шумуд алим хкуднатIа, вил вегьий.
Сулейманахъ хьтин, зигьин авачир,
Касди адан шииратдиз гъил вегьий.

Шаирарни авачиз туш – таратIар,
Буш гафар гваз экъечIзавай майдандиз.
Шииратдин рекьяй кубут харатар,
Дуьз тир патахъ кам вегьезвай заландиз.

Сулейманаз кьуру тариф герек туш,
Гьар аямдин шииратдин пайдах я!
Сулейман хьиз, са шаирни зирек туш,
Ам советрин гьуьруьятдин уртах я!

Сулейманаз дуьз тир къимет гайибур,
Шаирарни, алимарни, аламар;
Садни авач ам хьиз азиз, кIанибур,
Лугьуз жедач, ава сад, кьве авамар!

Сажидиназ къвезва ванер, луькIуьнар,
Сулейманан къимет квазни такьазвай.
Ни, гьи кьадар авуртIани кхьинар,
Рагъ туьхуьриз жедач, экв гуз аквазвай!

МУБАРАКРИН МУБАРАК

Заз таниш кьван, чи бикейрин, рушарин,
Юкьва авай лиф тир ислягь къушарин,
Гуьзел, гуьрчег, вични жегьил яшарин
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!

Ихьтин рушар, ихьтин сусар, бул авай,
Къадим халкь я, берекат гад, зул авай.
Фу чарадай хьар, хуьрекдин къул авай,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!

Хъсан юлдаш, бахтлу хизан, аялар,
Сад садалай къенибур тир хиялар;
Йиса садра, хуьре ягъизвай ялар,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!

Сажидиназ цавай жагъай руш тир ам.
Велед хьтин, рикIяй-рикIиз хуш тир ам.
Шад хабаррин муштуух гвай къуш тир ам,
Замирадиз хайи йикъан табарак,
Ийизва за мубаракрин мубарак!

ПАКАД ЙИКЪАЛ ВИЛ АЛАЗ

Вердиш хьанва, са бязибур пакадин,
Чеб ксана, хъсан йикъал вил алаз.
КьуьртIуь вечрел вил алай хьиз какадин,
Вичин гьяркьуь тир къуьнерал кьил алаз.

Акьуллуйри, ксун тийиз йифизни,
КIвалахзава, пакагьан югъ паталди.
Са бязибур, ахварал физ, тефизни,
Мес кукIвариз алахънава гужалди.

Ша, килигин чун са бязи миллетдиз,
ТIвар такьуртIан, чида абур вужар я.
Таб гуз вердиш хьана гьар са зиллетдиз,
Абуру эх авур кьванбур гужар я.

Къе дуьнядин чарх кьуна кьве гъилалди,
Чпиз кIани патахъ ава элкъуьриз.
Чидай, квез гьи лугьудатIа чIалади,
Уьмуьр гьал жеч, тум гьар патахъ къекъуьриз.

Къедалди, куьз аватзавач ахварай,
Са тIуьн-хъунал туькIуьч вири крарни.
Кьифрен вилер акъат тийиз чIахарай,
Нефс патал чан гуз, къачузва зарарни.

Лезгияр жен, дуьньяда тIвар-ван авай,
Вил ахъайин Тарих-Ктаб чарариз.
Чахъ игитар, рекьин тийир чан авай,
Авай тир, хас баркаллу тир крариз!

Къецинди – къе, пакагьанди – Аллагьди
Гунугал вил алаз женни, инсан яз?
Чна тавур затI, гудач чаз пачагьди,
Жува кIвалах тавунамаз хъсан яз.

Куьн тамашмир девлет авай къачагъриз,
Вирибурухъ жедач «бахтар» цаварин.
Кьве гъил ва кьил ганва вири къучагъриз,
Варз - кIвалахин, са югъ хьурай суварин.

КIелна кIанда гьар са илим дериндай,
Яшамиш жез чирна кIанда рикIивай.
Хъелна, буьвел ацIур тийин ириндай,
КъекъечI тийин адалутлу рекьивай.

Сажидин, вун вердиш хьанва тарсар гуз,
Куьз лагьайтIа, вун пешекар малим я.
Тербиядин рекье уьмуьр – йисар гуз,
Шаирвални аламатдин илим я.

ЗУН ТАХЬУРАЙ, ВУН ХЬУРАЙ

Зун тахьурай, вун хьурай зи чкадал,
Яшамиш хьухь, зун хьиз халкьдин арада.
Чими тирла, чан акьлтдай какадал,
Вакъиаяр кIватI жеда са харада.

Са жув хвена, халкьариз дар хьайила,
Я инсанар, Аллагьди вуч лугьуда?
Дардавайбур, акваз, рикI тIар хьайила,
Зун тахьурай, де вуна вуч лугьуда?

Жуван кIвалах туькIвей чIавуз кIанивал,
Вацра садра як тIуьр касдиз вуч хьурай?
Чун дидейри бахтлубур жез хайивал,
Чун бахтсузар авурбуруз гуж хьурай!

ГьакI ятIани, минет я, хуьх секинвал,
Дявейрикай хьайиди туш хъсанвал.
Чазни белки жен са чIавуз мумкинвал,
Рекьидач чун магьрумбур яз инсанвал.

Квез жемир хьи, Сажидинна тух хьана,
Кхьизвайди хьиз жемир и шиирар.
Кесиббурун кIвалик канаб рух хьана,
Девлетлуйри незва, хъвазва чехирар.
САЖИДИН

Патанбуруз, кьаз къулай тир, чумахъ лаш,
Гьар чкадал ийиз жедай тарифар;
Жуванбуруз, цацар алай, патахъ лаш,
Чан аламаз акваз, чIугваз, гьайифар;
Кьудкъад йисуз чIугунатIан зегьметар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

Садакайни бейкеф жемир, адет я,
Дуьнья я им, гьарда вичихъ ялзавай.
Сад Аллагьдиз, им зи патай, минет я,
Гьар са кIвалах дуьзвилелди гьялзавай;
Къадирлубур ятIан лезги миллетар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

РикIив кьамир, гьар жуьре я инсанар,
Чинал тариф, рахаз вердиш кьулухъай.
Квачирдакни кутаз жеда нукьсанар,
Багьнаяр кьаз, гафунихъай-чIалунхъай.
Гьахъвал патал чIугвазватIан гьуьжетар,
Къазанмишиз тахьай кас я гьуьрметар.

Сажидинан рикI михьи я, цуьк хьтин,
Акъваз тийиз, теснифзавай шиирар.
Кеф чIугу ваз, шишлухар нез, куьк хьтин,
Жедай чIавал, ви дуьньядин эхирар!
Вад йикъанбур я, чан алаз, гьуьметар,
Къазанмишиз алахъ гила рагьметар!

 

АЗАДВИЛИН ЛУВАРИК

Заз жегьил жез, аквазва жув,
Квазни такьаз кьуьзуьвал.
Кьве гъиликай хьана кьве лув,
Лекь хьунал гуз разивал.

Амма виниз хьунвай яшар,
Къал гьатзава рикIе зи.
Чархара зи твазва лашар,
Геж хьун патал рекье зи.

Яраб зи рагъ акIизва жал?
РикIе амаз мурадар.
Чан аламаз рекьизва жал?
Хьун патал заз дуьнья дар.

Зи лезги халкь, КIеле, Куьре,
Самур вацIал кьатIнавай:
ЧукIул экъуьр хъийиз хире,
Бас-къасат ийиз гьатнавай.

Чи вил квелла, гуьзетиз вахт?
Уьмуьр физва, яд вацIун.
Сад Аллагьди чаз гайи бахт,
Юкьва гьатна кузва цIун!

Мус аквада сад хьана чун?
Шадвал ийиз суварик.
Мус аквада, кIватI хьана чун,
Азадвилин луварик?

Ам Сажидин туш хьи, эгер
Хиве кьуртIа, ажузвал.
Гъалиб тирвал, кутаз лингер,
Гьазур туштIа, къачуз вал!

АЖЕБ ЖЕДАЙ

Вич чекмечи яз кьадай устIардиз,
Ажеб жедай раб, риб чир хьанайтIа.
Къафун цадайла, вичин кьадардиз,
Килигна, гетIе, цIиб чир хьанайтIа.

Бязи алимриз, ахтармишдай чIавуз,
Балугъ гьим ятIа, къиб чир хьанайтIа.
ХъуьтIуьн макъамда, тамашна цавуз,
Алкьвар ва далкьвар, хиб чир хьанайтIа.

Чирвал, гьелбетда, я хъсан са затI,
Черек вуч ятIа, чIиб чир хьанайтIа.
Фикирар санал авуна хьиз кIватI,
Кьаркьулуф вуч я, тIиб чир хьанайтIа.

Гьикьван хъсан тир, чи лезги чIалан,
Гьар са гафунин диб чир хьанайтIа.
Алцумдай чIавуз, кIвалин кьуд цлан,
Къибледихъ тир пад, пIипI чир хьанайтIа.

Сажидин, вуна гузва суалар,
Са бязибуруз чIал чир хьун патал.
Агъзур жуьредин аватIан малар,
Калгамиш вуч я, кал чир хьун патал.

ВИЧЕЛАЙ ГЪЕЙРИ

Америкадиз вичелай гъейри,
ТакIан тирди чиз, амайбур вири,
Европадин халкь - хперин суьруь,
Жанавурдин хьиз ава гуьгъуьна.

МуьтIуьгъ туширбур, багьнайрив агъзур,
Пачагьар рекьиз, халкь ийиз зурзур:
Куьз садавайни, авуна гьазур,
Вегьез жезвач ам, фуруз эгъуьнна.

Америкадин ван хьайи чIавуз,
Акъатзава, кичI акатна цавуз.
Кул гудай саягъ, тIили квай къавуз,
КIанда гьар яракь жуван гъиликна.

Кьилел са Аллагь, Чилел са пачагь,
Лугьуз къекъвезва Амеркад алчах.
Европа яраб жедатIа уях?
Са тIимил кьванни яргъаз килигна.

Капитализма – кесибрин душман,
Йикъалай юкъуз ийизвай пашман.
Халкьариз акси вагьшидин дарман,
Анжах кьиникь я лашар илигна!

ЛЕЗГИ ХИЗАНРИН СУВАР САГЪРАЙ
Къадим девиррин эвел кьилелай,
Амалар къачуз чирай Чилелай,
Хуьрер, шегьерар, бустан, багъ хьурай,
Мугьманриз фу-яд гайи гъилелай,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьз тербия гуз, хвейи аялар,
РикІера авай къени хиялар,
Къуй куьн кьилерал чими рагъ хьурай!
Зегьметни чІугваз, яз чидай ялар,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!

Хатурдиз-хатур, гьуьрметдиз-гьуьрмет,
Дустар кьаз чидай гьар жуьре миллет,
Куьн далудихъ чун кьакьан дагъ хьурай!
Суфрадал жедай гьар жуьре нямет,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Гьар садан кІвале са шумуд аял,
Дуьнья бахтавар авун тир хиял,
Къуй куьн мидаим дамагъ-чагъ хьурай!

Гьар сувар юкъуз ягъиз чидай ял,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!
Дуьньядиз бахшай туьнт «Лезгинка» кьуьл,
Лезги хизандин бахт тушни хьун кьил?
Къуй куьн гьар садан кефи чагъ хьурай!
Мадни гуьрчегар ийизвай чи Чил,
Лезги хизанрин сувар сагъ хьурай!

КЬИЛИКАЙ
Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.

Жегьилвилин йисар квахьна кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.

Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.

Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелай кьадар тарсарни,
Гатуз никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.

Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.

ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, дувакайни дах хьана,
Дем худда тур капар рикIел алама.

Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.

Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар чарар рикIел алама!

ГЪИЛ КЪАЧУ

Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.

ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах кицIвилер.

Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.

Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?

Сад кьейила, кучуддайла сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.

Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.

Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер кьенят жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачун,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачун!

ГУЖ АВА ЭХ ТЕЖЕДАЙ
Мад вичелай авач гьич са регьят кар,
Жув хьунилай акьулар гуз сеняткар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Акьул гузвай кас вич ятIа, зиянкар.

ЦIинин нуькIре акьулар гуз шазандаз,
Михьи запун лугьун дуьз туш къазандаз.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Писди лугьуз эгечIайтIа, хъсандаз.

Акьулар гуз чун вири я устадар,
Цуькведин багъ авун дуьз туш ктадар.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
Кьиле тухуз тагун михьи мурадар,

Сажидиназ, кьудкъад йисан тахтуна,
Такур гужар амач яргъи вахтуна.
Амма са кар гуж ава эх тежедай:
КьейитIа, жув гьалт тавуна Бахтунал!

-------------------------
ЗУН АШУКЬ ХЬАЙИ
Вун авай хуьре, даим я гатфар,
Гьар вун акурла, рикIиз жезва хуш.
Са кIанда заз ви ашкъидин гафар,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
Цуьк яни таран, ширин тир бегьер?
Ваз ухшар авай заз кас акурд туш.
Ви хуьруькай заз, хьанва са шегьер,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
Югъ яни экуь, гъетер авай йиф,
Вакай хьана заз пак женнетдин къуш.
Гьар къуз такурла, чIугвазвай гьайиф,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!
Сажидин, яшар хьанватIан бязи,
Муьгьуьббат рекье, туш хьайи кас буш.
Аллагьди гайи бахтунал рази,
Зун ашукь хьайи, чан пачагьдин руш!

ИНТЕРНЕТ – ЗИ КТАБ Я
Интернет - зи ктаб я,
Виридаз ачух.
Заз, гьелбетда, суваб я,
Ийизвай къуллугъ.
Виридаз зи ктабар,
Жагьидач, гьелбет,
Интернет – зи ихтибар,
Зи журнал, газет!
КIел авурай сусари,
Шад, ийиз кьуьлер.
Зун такIан тир ксари,
Акьалуй вилер.
КIусар атIуз чандикай,
Татана гьайиф;
Ватандикай, халкьдикай,
Авуна тариф.
Багъишна за шиирар,
Яшар гъвечIи рушариз,
Авай къени фикирар,
Пак женнетдин къушариз.
Зарафатни хъвер ийиз,
ТуькIуьрдай кьван чIалар зи:
Темпелбурал хер ийиз,
Рехи хьана чIарар зи.
Зи лезги халкь, дагъвияр,
Хьана заз даях.
Экъич авур ивияр,
Душманрин алчах.
КIел авурай шиирар,
Зун хкиз рикIел.
Зи гуьзел жавагьирар,
КIела, дустар, кIел!

АХЪАЙ, АХЪАЙ
Ахъай ракIар,дакIар хилер,
Заз Селиман ван атурай!
Гатфарихъ хьиз къайи чилер,
Чими хьана, чан атурай!
Ихьтин ширин ван атайла,
Цава къугъваз жеда лифер,
Чилел цIийиз чан атайла,
Гъетеринбур жеда йифер.
Аллагьяров Селим хва чи,
Аллагьдин пай гайи кас я.
Пак манийрин яз кIенкIвечи,
Баркалла гаф гъуниз хас я!
Сагърай, чан хва, вун хьтинбур,
Чи лезгийрихъ мадни хьурай!
Миллионрал чун хьтинбур,
Ви ван хьана, шадни хьурай.
Лезги шаир Сажидиназ,
Бахт гана на жегьил жедай.
Сад Аллагьди мадни гуй ваз,
Бахт, даим шад гуьгьуьл жедай!

МАГЬМУД ДУСТ
КIватIал авур гъилерални кIвачерал,
ЧIижеривай вирт къакъудиз кьечерал,
Бес имин дуьз кIвалах жедан, Магьмуд дуст?
ВиртIерикай булах жедан, Магьмуд дуст?
Чакай гъвечIид вуж ятIа лагь яшариз?
Вучиз лувар ганва тек са къушариз?
Гьамиша зун уях жедан, Магьмуд дуст?
Вирт на нез, заз мумлах жедан, Магьмуд дуст?
Сажидин на дуст яз кьуна, яргъалай,
Чи арада хьун дуьз яни маргъалар?
Вун авайди яйлах жедан, Магьмуд дуст?
Зун авайди къишлах жедан, Магьмуд дуст?

ВУЖ Я, ВУЖ?
И дуьньядал акъат тавун инсан яз,
ГьикI гьиссзава, ам пис яни, хъсан яз?
Жаваб гудай кас лагь куьне, вуж я вуж?
Жаваб тагун виридалай - гуж я, гуж!
Хъсан гафар лугьурбуруз сиверай,
Ажиз касдин ванни къведа эверай.
Ширин мецел рахаз такIан вуж я, вуж?
Туькьуьл гафар акъуд авун – гуж я, гуж!
Диде-буба авачир кас хьайид туш.
Цавай ават хьана садни хьайид туш.
Абурулай багьа тир кас вуж я, вуж?
А ксарин къадир тахьун – гуж я, гуж!
Хуьр-кIвал, яр-дуст, гьуьрметар,
Гьар сад патал чIугвазвани зегьметар?
Хъсанвилер такIан инсан вуж я, вуж?
Писвал авун – виридалай гуж я, гуж!
Чирвал къачун патал гьахьиз деринриз,
Алахъзава чун илимар ширинриз.
Алим хьана такIан инсан вуж я, вуж?
КIел тавунва темпел хьунухь – гуж я, гуж!
Са вуч ятIан авун патал хъсанвал,
Эвелимжи герек затI я - инсанвал.
Инсан хьана такIан тир кас вуж я, вуж?
Инсандикай гьайван хьунухь-гуж я, гуж!
Хъсан ксар аламукьда рикIерал,
Чаз чеб ширин авур хъсан рекьерал.
Халкьдиз багьа хьана такIан вуж я, вуж?
Халкьдиз виляй аватун са гуж я, гуж!
Сажидин, на акьулар гуз жегьилриз,
КIанзавани вал алай пар кьезилриз?
Вун кIанибур лагь сад кьванни вуж я, вуж?
Хуш инсанар тIимил хьунухь-гуж я гуж!

ЭВЕЛ ВА ЭХИР
Эвел гьикI тиртIа, хкваш ви рикIел,
Гайи тарсар гьикI авунайтIа кIел.
Вил вегь хъсандиз вун атай рекьиз,
Чимиз акъуднайни на вахтар мекьиз?
Эхирдиз вавай жедач тамашиз,
Гьаниз тамашдай сенят авачиз.
Эхир гьикI жеда чидач садазни,
Гьатта пайгъамбар, чидач гьадазни.
Эвел дуьз камар къачуртIа рекье,
ТIимил гьатда вун зегьметдин гьекье.
Уьмуьрдин хкаж жез гьар са кIарцIиз,
Лайих жеда вун хъсан са тIварцIиз.
Гьар са кIвалахдин гуьзетиз эхир,
Дуьгуь цаз, кутIун ийиз чир хьухь хир.
Эвел кьиляй на чIугуртIани каш,
Эхирдай чир хьухь на недайди аш.
Эвелдиз четин акуртIани кар,
Гьич са чIавузни мийир ам инкар.
Хъсан са карни хьайид туш регьят,
Хъсан тирвилин гьяркьуь я сергьят.
Гьар са эвелдихъ галайди эхир,
Хкведайди ваз чир хьухь ви нехир.
КIватIиз алахъмир къизилдин затIар,
Кьуна кIан ятIа, хъсан кас яз тIвар!
Сажидин, вуна хьайила кьуьзуь,
Эвел кьилиликай рахач нарази.
Тек са кардикай кичIе я, эхир,
Цуру хьана, хъваз тахьайтIа чехир!

МУС МУГЬМАН ЖЕДА?
Кьурагь район, Ашарин хуьр,
Лацу лифер - къушарин хуьр,
Гуьзел, гуьрчег рушарин хуьр,
Лагь, зун квез мус мугьман жеда?
Ина шаир Гьуьсейн Аша,
Ава дуст, кар авай кьуша.
АцІай туьфенг хьтин къуша,
Лагь, зун квез мус мугьман жеда?
Ярар-дустар бул хьайила,
Яр-емишдин зул хьайила,
Къажгъан алай къул хьайила,
Лагь, зун квез мус мугьман жеда?
И хуьруьнви Назила руш,
Ам гьи мукан ятІа лагь къуш?
Алван бике, къилхриз хуш,
Лагь, зун квез мус мугьман жеда?
Куьнни илиф мукьвал-мукьвал,
ТІуьн-хъун алаз суфрад юкьвал.
Шад я зун куьн атай йикъал,
Лагь, куьн чаз мус мугьман жеда?

МАХАЧКАЛА
Рагъ экъечIиз акур чIавуз,
Экуьн ярар ядай цавуз.
Авай шумуд жуьредин ВУЗ.
Са шегьер я, Махачкала!
Дагъустандин меркез шегьер,
Гуьрчег я вун ажеб тегьер!
Каспи гьуьл, ви гьар са сегьер,
ХупI иер я, Махачкала!
Гьяркьуь рекьер, дараматар,
Дагъни дуьзен къураматар.
Меденият аламатар,
Ви бегьер я, Махачкала!
Дагъустандин гьар са миллет
Паталди гвай бахтун билет,
Азад хьанвай, гвачиз зиллет,
Хуш тегьер я, Махачкала!
Шад яз кьабул ийиз мугьман,
Гьар дердиниз я вун дарман.
Петравуска – куьгьне заман,
Туьнт сегьер я, Махачкала!
ЧIехи майдал алай юкьвал,
Сажидиназ, мукьвал-мукьвал,
Къвез, хъфиз тир бубадин кIвал,
Хуш сефер я, Махачкала!

ВУН ВУЧ ЛУГЬУЗ
Вун вуч лугьуз хьанва мад зал гьавалат?
Бес хьаначни хажалатар чIугур кьван?
Вуж тахсир яз хьанатIа и агьвалат?
Заз тегьерар ийизва на акур кьван.
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Дагъди хъелай чIавуз кьакьан цавукай,
Чин сериндихъ элкъуьрна хьиз мурк кьуна.
Зун запIахъ туш, я чха туш къавук квай,
Зун гатаз кIанз вуна гъиле юрк кьуна,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
За сир гайи чка авач, чарадаз,
Ваз вафалу яз амазма вилик хьиз.
Шишиналлай як хьиз на зун чарада,
Зун тек тунин лувар хайи са нуькI хьиз,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Циф алачиз селлер къуриз цаварай,
ГьикI хуьда за муьгьуьббат багъ харукай?
ТIилияр къвез, даим кьурай къаварай,
Катиз тахьун ви ашкъилу хурукай,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Са зун ятIа муьгьуьббат цIай акурди?
Керем, Межнун – кайи ксар мад хьана.
ТIимил хьанан хажалатар чIугурди?
Вун катунин, зун акурла, шад хьана,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!
Сажидинахъ гафар амач лугьудай,
Зун гъамарин, хажалатрин лукI хьунин.
Къайи гапур чIугур хьиз я далудай,
Ви кIанивал заз цIай кумай цIукI хьунин,
Себеб вуч я, метлеб вуч я, вуч я лагь!

Сажидин
ШАГЬНИ ШАЛБУЗ
Шагьни Шалбуз - кьвед кьве стха,
Ибарат са миллетдикай.
Лезги халкьдин кьвед кьве арха,
Хуьзвай гьар са зиллетдикай.

Кьве дагъдинни булахрикай,
Чаз Самурдин вацI хьурнава.
Эхиз тежер кIвалахрикай,
Лезги хурал кьацI хьурнава.
Тикрар:
Шалбузни Шагь дагъларикай,
Берекатдин чилерикай,
Аран чилин багъларикай,
ГьикI рахадач эллерикай?

Кьве патани къадим халкьар,
Агъзур сарин тарих авай:
Чеб лигим тир гьулдан-ракьар,
Дагъдин лекьрен къилих авай.

Шагьни Шалбуз юкьни юкьвал,
Лезгивилин даяхар тир.
Азадвилин рагъ чаз мукьвал,
Гъетер, кьилел – пайдахар тир.

Амма дагълар сефил я къе,
Са хизан кьве патал хьана.
Чал душманар пехил я къе,
Тарашиз чун, кIватIал хьана.

Шалбузни Шагь-рикIни жигер,
Чун ад авай лезгияр я!
Лигимардай жегьил рикIер,
Чун чад авай лезгияр я!

Чир хьурай хьи, сад тир беден,
Самур вацIал пад тежерди!
Чун сад хьана мад ден-беден,
Чпиз акьван шад тежерди!

ЯРКIИЖУВАН РУШ
Чирагъ вацIун кьве пад кIунтIар,
Гьардал ала вичиз хас тIвар.
Заз чида, вун авай бахтар,
ЯркIижуван руш я, Мая.
Акур чIавуз дере-тепе,
Атирдив гуз жеда лепе.
Дидедин рикI алай куьрпе,
Женнетдин са къуш я, Мая.
Кьуд уьлкведа гьатдай тариф,
Такурбуруз жеда гьайиф.
Муьгьуьббатдин лацу тир лиф,
Гьадалайни хуш я, Мая.
Лезгистандин ватан авай,
Рушар къугъвай майдан авай,
Вахъ хьиз гуьзел тир тан авай,
Кас акурди туш я, Мая.
Сажидиназ багъишламиш,
ЯтIа са кIус кьван ягъалмиш.
Тарал хьайи ширин емиш,
Жагъайдаз вун нуш я, Мая.

Гъуьлягъар аваз, суруз тефейтIа,
Жанавур аваз, тамуз тефейтIа,
Гьахълу тир гафар лугьуз тефейтIа,
Чун кичIебурай кьадачни, мирес?
Чуьнуьх хьайитIа, кьил чилиз ийиз,
КицI элуькьай кьван, гил чилиз ийиз,
Гьа икI хьайитIа, са чуькьни тийиз,
Чун кичIебурай кьадачни, мирес?
Чун дакIан ксар, гьакI дакIанз кьирай!
Чун акур чIавуз гьакI дакIваз кьирай!
Чи кьегьалвилер гьакI акваз кьирай!
Чна кьил цава кьадачни, мирес?
ВикIегь лезгияр акур гьар чIавуз,
Верчери хьиз кIуф хкажрай цавуз!
Кьегьел рухваяр рекьизва лугьуз,
Сусари хваяр хадачни, мирес?
Эйваз Гуьлалийрин
I5 октября 20I5 г. в 20:04
Жегьеннемдин рехъ регьат я лугьуда,
Хуьн тавуртIа лацу пек хьиз кьацIуда.
Чун "МАРВАР" хьиз агатунихъ Бакуда
Я и кьиле акьун тавур къван амач,
Я япарихъ галукь тавур ван амач.

КЕФЕР ЧIУГУ КВЕЗ
Зун ава, авач, лугьун тавуна,
Ша, илиф, дустар, рахун тавуна.
АмукьайтIа, зун жагъун тавуна,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Куьн атайла, зи кIвалер ацIуда,
Гьар са няметдив чуьллер ацIуда.
Багьа къашарив гьуьлер ацIуда,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Дустариз даим ахъа я зи рикI,
Чанни багъиз, заха я зи рикI.
Муьгьуьббат ацIай яха я зи рикI,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Квехъ галаз кIвализ илифда девлет,
Шад межлис жеда кIваликай хелвет.
АтайтIа кIвализ гьар жуьре миллет,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Зи кIваликай хьуй квез карван сарай,
Билбилри лугьуз манияр тарай.
Кьуьн галачирла, къведач заз кьарай,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Зегьмет йикъакай сувар хьурай квез,
Зи илгьамдикай лувар хьурай квез.
Ислягь тир чилер, цавар хьурай квез,
Зи чIалар кIелиз, кефер чIугу квез!
Эй Сажидин, вун рахана пара,
Ви чIалар кIелиз, атIанвач чара.
Лагь хьи абуруз, рикI туна хура,
Шишерни ягъиз, кефер чIугу квез!

ХАБАР ЯХЪ ТIУН НА
Къвакъвадин вала,
Цуьк акъудзава.
Зи, вун такурла,
РикI акъудзава.
ПРИПЕВ:
Хабар яхъ тIун на,
Вун рикIе туна,
Варз алай йивер,
ГьикI акъудзава?
Чубарукри къвез,
Лув гузва цава,
Вун рекьив текъвез,
КIеве гьатзава.
Припев:
Булахдин яд гуз,
Хъуьрезва цуьквер,
Тамир зун ялгъуз,
Ша, зи рикI-жигер!
Припев:
Цава экуь рагъ,
Чими я гьава.
Амма заз вун сагъ,
Акваз кIанзава.
Припев:
Аквазва вун заз,
Яргъа я мензил;
Ни кьада лагь заз,
Зи манидихъ зил?
ПРИПЕВ:
Хабар яхъ тIун на,
Вун рикIе туна,
Варз алай йивер,
ГьикI акъудзава?

ЗУРБА Я
Чаз гьар садаз багьа затI я жуван чIал.
Гьич садахъни тахьай хьтин девлет яз.
Сад диде, сад ватан тир, кьве луван чIал,
Зун халкьнавай халис лезги миллет яз.
ЧIал - зи мез я, чIал – зи рикI я хуравай,
Рагъни я ам, варзни я ам, зун патал.
Билбил хьтин рахаз вердиш таравай,
Бахшнавай заз, шад хабарар гун патал!
Амай чIалар, гьар сад, гьелбет, хъсан я,
Амма жуван чIал багьа я ватан хьиз.
Зун дидеди чIал багъишай инсан я,
Багьавилел хуьн паталди зи чан хьиз!
Чи бубаяр рахай чIал я женгера,
Чи жегьилар рахай чIал я мехъеррик.
Чи дидеяр шехьай чIал я йикьера,
Чи рушари руьгь кутур чIал гьиссерик!
Гьич садрани алат тийир рикIелай,
Лезги чIал заз хайи диде-буба я.
Са чIавузни алуд тежер рекьелай,
Зун хайи тир лезги чIалал зурба я!

Мереяр
Валлагь дустар, зулун бере,
Емиш жеда гьар са жуьре:
Мурабаяр ийиз мере,
Ажеб дуьзмиш майва тушни?
Бугъ алахьиз туп-туп цавуз,
Чай хъвадайла, гьар са чІавуз,
Са затІни туш якІун савуз,
Мере дарман-дава тушни?

ВИРИДАЛАЙ БАГЬА Я ЗАЗ
-Зун яргъариз акъатай са сеферда,
Дуьшуьш хьанай маса миллет рушал са.
Муьгьуьббатдин багъ авай зи бегьерда.
Ашукь хьанвай вахтни тир им яшал са.
Руш са затI тир, гъед яз цавай атанвай,
Зи патав кьван вичин гужлу луварал.
Зун ашкъиди, икьван чIавал татанвай,
Гъанвай инал муьгьуьббатдин суварал.
Эй Сад Аллагь, куьз гъана зун яргъариз?
Куьз жагъанач бахт заз хайи дагъларай?
Я тахьайтIа, ракъурнаван ахвариз?
ТуьтIуьн патал са пIини чи багъларай?
И таватди алудна кьил кьилелай,
Буйдиз шумал, юкь гьатнавай закIалда.
На лугьуда, ада вичин гъилеллай,
Къаш хьиз зи рикI, тунва вичин тупIалда.
Къе мад чун чал гьалтна эхир сеферда,
Къвезва ам захъ, накъвар алаз вилерал.
Садрани заз акур туш и тегьерда,
На лугьун варз, эвичIнава чилерал.
-Дагъви гада, заз чида ван лекь хьтин,
ЦIигел хьанва дагъларихъ ви хайи тир.
Зи чимивал аквазва ваз мекь хьтин,
Зи темен ваз хер хьиз ава кайи тир.
Зи чан за ваз бахшда, акъваз, хъфимир,
Чилни сад я, кьилел алай цавни кваз.
Рагъ хъуьрезва, чун кьвед акваз, хъфимир,
Дегиш хьанва къе ви чинин тавни кваз.
-Вун хьтин заз акурди туш мелек къуш,
Ви ашкъидин цIу кана, рикI кабаб я.
Вав барабар маса гуьзел акурд туш,
Ви пияла, руьгьдин тIалдин запаб я.
Амма зи рикI акъатзава ватандихъ,
Зун дагъларин хва я, гьана рекьидай.
Багьа мурад ава гьар са инсандихъ,
Ватан – чими, къурбатдин рагъ рекъидай.
-Зун рагъ хьуй ваз, зун рикI хьуй ви хуруда,
Зун туна вун хъфиз тахьуй, дагъви хва.
Зун чIулав тир чIарар хьуй ви чуруда,
Чи миллетдиз вакай хва хьуй, дагъви хва.
Заз чида, вахъ ава жеди кIани руш,
Залай гуьрчег, залайни гвай дамахар.
Къилихризни ятIа са кIус къени руш,
Залай зирек ийиз вердиш кIвалахар.
-Валай гъейри авач, руш захъ кIаниди.
Вун тек сад я рикI атIайди гапурдив.
Акурди туш валай гъейри къениди,
Заз кIанзава чара жез чун хатурдив.
Вун паталди гьазур я зун эцигиз,
Сад Аллагьди багъиш авур и чан зи.
РикI цIаразва, зун яргъариз килигиз,
Виридалай багьа я заз Ватан зи!-
ИкI лагьана, рекье гьатна дагъви хва,
Къумлух чуьллер кьулухъди таз, камарив.
Яргъа жезва кIанивилин рагъ ви, хва,
РикI ацIана муьгьуьббатдин гъамарив.
РикIериз кIанз, кьисмет тахьай, кайибур,
Сагъ тежедай хирер амай хурара.
Пияла хьиз, зегьердин яд хъвайибур,
Физва, аваз кьвед кьве мяфед пурара.
I976 - йис.

КІВАЧЕЛ ЗАЛАН КЪУЬР ТІУЬНА ЗИ
Къунши угъри тушир инсан,
Зи гъавурда гьатдач хъсан.
Гьич гунагьдин квачир нукьсан,
Дамазлух тир, вични шазан,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Эркек тиртІа, тушир гьайиф,
Диши къуьр тир, рикІни зайиф.
Чуьнуьхна хьиз, акъудна йиф,
Са угърашди галукьай тиф,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Шарагар хаз, муг-затІ кьазвай,
Диде къуьр тир руфун тІазвай.
Балайрин дерт гъапа кьазвай,
Къе-пака цІуд шапІа хазвай,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Аватайдаз кІвализ тІегъуьн,
Сив ацІана, гьикІ экъуьгъин?
КичІе тушир касди къуьхуьн,
Жуьгьен тир цІал чараз мегъуьн,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Кьве кІвач квайди тир а «кацик»
Вичиз ахвар татуй месик.
Кьак акатуй вичин мецик.
Беден усал, вили кицик,
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!
Къуьр паталди кхьиз чІалар,
Ийидачир къал-макъалар.
Чарабурун незвай «малар»,
Хуй вич хайи папан къвалар.
КІвачел залан къуьр тІуьна зи!

 

 

ИСФАХАНДИН БИКЕ Я
Дуьньядилай цIар илитIна, къекъвена,
Акуна заз рушар гьар жуьредин.
Валлагь дустар, зи кьил кьулухъ элкъвена,
Гьич санани акун тавур дередин,
Заз акурди Исфахандин бике я!
Юкь закIалдин, буйдиз шумал, абурдин,
Къугьдин гардан, хъуькъвер гьар сад анар тир;
АтIана зи рикIин кьарай сабурдин,
Икьван гуьрчег хьун Аллагьдин гьунар тир,
Заз акурди Исфахандин бике я!
Къекъведайла, къветрен саягъ лув гудай,
Квез акуна кIандай шад хъвер сивеллай.
Вав гвай дердер вшкъидив куз, цIув гудай,
Яргъи кифер галтад жез кьве къуьнеллай,
Заз акурди Исфахандин бике я!
Вилер чIулав, гьар са рацIам мукалдин,
Сив шуьрбетдин пияладин чешме тир;
КьелечI пIузар, чебни яру чумалдин,
Муьгьуьббатди багъишнавай наме тир,
Заз акурди Исфахандин бике я!
Яргъал Иран мукьва хьана къизилдин
Цуьк акур хьиз, атир авай булах тир.
РикI цIурурдай дуьшуьш хьайи жегьилдин,
Вичив гвайди женнет гьуьруь дамах тир,
Заз акурди Исфахандин бике я!
Кьей Сажидин, ваз акурди ахвар я.
Кьуьзуь кьиляй вилерикай карагай.
Ви шиирар къундармаяр, махар я,
ЦипицIар яз, атIай мегъуьн таракай,
Заз акурди Исфахандин бике я!

МАГЬИ РУШ
Гьалтдачалда дагъларал дагъ, кьакьан яз,
Гьикьаан хкаж хьанватIни цавариз.
Дуьшуьш жеда, чун гьар сад са инсан яз.
Шадлувилер тухудайла суварриз.
Абурукай вун сад ятIа, Магьи руш?
Элдиз багьа Кьуьчхуьррин хуьр Саидан,
Бахт я иниз атун, кьисмет хьайидан.
Гьуьрмет, хатур мурад тирди виридан,
Чун чир хьунал куьн шад ятIа, Магьи руш?
Дагъдин гьава, гагь чими, гагь серин тир,
Хайи ватан, тарихдизни дерин тир,
Гьар са булах виртIедилай ширин тир,
Лезги земзем ам яд ятIа, Магьи руш?
Чна тIуьр фу Низамидин гьаятда,
Лагьай шад тир тостар нубат-нубатда,
Хъвайи чаяр Кьуьчхуьр хуьруьн сергьятда,
Акъат тийир ам дад ятIа, Магьи руш?
Арсен, Мурад, зунни, Аким, вун хьана,
Сувар югъуз ажаиб тIуьн-хъун хьана.
ХупI медени къайда ял ягъун хьана,
Инай хъифин чун фад ятIа, Магьи руш?
Сажидиназ хуш я Кьурагь ерияр,
Шимед дагълар, якни ниси, гъерияр.
Агъзурралдин пекдин сарин суьруьяр,
Акур кас тек зун сад ятIа, Магьи руш?

РАГЪ АХВАРАЙ АВУДАЙ КIЕК

Гьар пакамахъ рагъ цавуз,
Хкаж жезвай, лув гана.
Йиф, рагъ акур гьар чIавуз,
Куз вугузвай, цIув гана.

ИкI виш агъзур йисар тир,
Ракъини чаз нурар гуз.
МичIивал вуч ксар тир?
Йиф я лугьуз, зурар гуз.

Лугьуда хьи, дуьньяда
Аламатар хьайид туш.
Хьана, тек са сеферда,
Зунни чIалахъ хьайид туш.

КъарагъайтIа, экуьнахъ,
Цав ацIанва гъетерив.
Цав муьгьтеж яз экуьнихъ,
Къал ква, кьурал кIекерив.

-Эхирзаманди югъ я! -
Гьарайзава кицIери.
-Рагъ ксанвай гьи югъ я? –
Гьарайзавай кацери.

КIватIал хьана гьайванар,
КIватIал хьана ничхирар.
Гьарай-вургьай, дуванар,
Хьанва лагьаз эхирар.

КицI экъечIана майдандиз,
Са кас жагъуриз.
-Зунжур авай гардандиз,
Мажал гузвач югъуриз.

-БалкIан, вун, дуст, юргъа я,
Рагъ авудиз ахварай.
Йигинвилиз агъа я,
Рагъ къалуриз цаварай!

-Дуьз я, дуьз я, - гьарайна,
Чакъалрини къвалалай.
Акъваз тежез, кьарайни,
КIек рахана къуралай:

-Гьелбет, балкIан йигин я,
Зарбвилиз гаф авачир.
Куьз ам акьван секин я?
Са кIус кьван тади квачир?

-Зи къалди вун жемир, кIек,
Садра, тIуьна, динж ийин.
Акат мийир тади квек,
Анжах куьне къал тийин.

-ТIуьна, ери тух тахьай,
Акъваздач вал вил алаз.
КIаник бегьем рух тахьай,
За гьуьжетда вахъ галаз! –

И ван хьайи вирибур,
Хъуьредай кьван чIагана.
БалкIан, кьуд кIвач – дирибур,
КьецIи кIекрез лагьана:

-Я кьей хва, кIвач кьецIи кIек!
Акъаж жедан вавай захъ?
Чилик хкIур тийиз кек,
Фад атIуда яргъал рехъ.

А кьецIи тир кIвач галай,
Зун фида, вун рекьемаз.
Буш рахамир къуралай,
Рекьимир къаст рикIемаз. –

ИкI лагьана, балкIанди,
Са вил ахвар хъувуна.
Са кIалах тир такIанди,
Рехъ фин, тухар тавуна.

КьецIи кIекрез мад мажал,
Ял ягъунни герек туш.
КичIе тушир кас ажал,
Ни лугьуда зирек туш?

Яргъал тир рехъ, дагъ-дере,
КьецIи кIекре атIана,
ГьикI ятIани са жуьре,
КIек ракъинив атана.

КилигайтIа, рагъ цава,
Фенва ширин ахвариз.
Чанни адан сагъ ава,
Рехи ятIан чIарариз.

КIек рахана рагъинив,
Уь-уь яна, гьарагъна.
Рагъни, са вил тIушуниз,
Садлагьана къарагъна.

-Вуж я, япал атана,
Гьарагъайди?!
– Ам зун я!
Дуьнья чIалал атана,
Им гьи жуьре къанун я?

Гьар экуьнахъ, нурар гуз,
ЭкъечIзавай тир, вун рагъ.
Гила вучиз, зурар гуз,
Рахазва вун, фад къарагъ!

Виридан вил вал ала,
Бес я йифиз ксай кьван.
Де лагь, ви вил квел ала?
Йиф хьанва са йисай кьван.

-Багъиш ая, на заз кIек,
Заз квекай пис хъел ава.
ГъалатIар кваз гзаф квек,
Зи дамарра кьел ава.

Темпел хьанва инсанар,
КIвалахзамач вилик хьиз.
Аквурла, квай нукьсанар,
КIанзава заз чилик физ.

Ваз аферин, ахварай
Атанвай зун авудиз!
ГьикI алакьна, лагь кьарай,
Юргъа, балкIан халудиз?

И кьецIи тир кIвач галаз,
Яргъал рекьер атIана.
КIан яз, халкьдиз экв къалаз,
Вун зи патав атана.

КIуфни жагъа къизил хьуй,
ЦIакуларни мерженар.
КIвач сагъ хьана, кьезил хьуй,
Зун вал авур гьейранар!

Къенлай кьулухъ и саягъ,
Уь-уь, - ягъиз, гьарай заз.
Эй цаварин шагь тир рагъ!
Лагь вахтунда, къарагъ заз!

КIекрекай, акваз-акваз,
Ничхир хьана къизилдин.
Вичиз гайи гуж такваз,
Руьгь акатна жегьилдин.

Ракъинилай рази яз,
Хквез, шадвал рикIеваз,
БалкIан, лап нарзи яз,
Акуна, къвез, рекьеваз.

-ГьикI хьана, кIек, вак тади
Аквазва заз, акатна.
-ГьикI акатдач зак тади?
Хуравай рикI акъатна.

Аквазвани, гьар кIвалах,
Авур чIавуз вахтуна?
Кьилел жеда, хъуьрез рагъ,
Пачагь хьтин тахтуна.
----
Гьар пакамаз уь-уь яз,
Рагъ ахварай авудиз;
Ракъинивди уьтуь яз,
Гузва чилин далудиз!

Хъикьифрикай рахадайла жегьилар,
Бязибурун сивяй цIаран яд къведа.
Вири квез хьуй, гимишарни къизилар,
Хъикьифрикай заз ширин тир дад къведа.

Жугъун кIане, акат тавур кIвачерик,
Вергерикай гьар гъилиз са-сад къведа.

Варз алай йифер,
ЧIугу квез кефер!
Куьн кьван ашукьбур,
Жеч, заз чиз, лифер!

КIАН ЖЕМИР

Азраилдивай кIан жемир ваз чан,
Я алчахдивай намуслу кIвалах.
Сарарал жакьваз кIан жемир ваз къван,
Я чилкин ийиз алахъмир булах.

Хатур авуна, хъийимир къехуьн,
Эгер а инсан ятIани алчах.
Хам яцIу ая таран хьиз мегъуьн,
Галукьайла, цIа акъуддай чахмах.

Чарадан пай квай кIан жемир девлет,
Кесиб ятIани мийир къанихвал.
Фу нез кIан жемир садрани хевлет,
Чаз кутугнавач гьич са синихвал.

Душмандин патай кIан жемир инсаф,
РекьизватIа вун Ватан паталди.
Садрани кьабул мийир алчах гаф,
Кутуг тавунвай инсан паталди.

Ихьтин гафар заз ван хьана гьар къуз,
Чи дидейривай, чи бубайривай.
Уьмуьр кIан жемир садрани ялгъуз,
Я вахаривай, я стхайривай!

ЖАСМИНА

Экуьн гъед хьиз ашукь хьанвай сегьердал,
Театрдин багъни къвезвай бегьердал.
Бедбахт дуьшуьш кьисмет хьайи тегьердал,
И ван хьана, сефил хьанва, Жасмина!

Ви гуьзелвал, напакдан вил алукьна,
Малаик руш, вахъ и цIай гьикI галукьна?
Гьар са хъсан хиял ва кар кьулухъна,
И ван хьана, сефил хьанва, Жасмина!

Умудлу я, сагъ хъижеда хирерни,
Са-сад кьилиз акъатда ви сирерни.
Гьам шегьерар, вири лезги хуьрерни,
И ван хьана, сефил хьанва, Жасмина!

АКВАЗ КIАНДАЙ ЗАЗ

Ви гъилералди чарай хьаран фахъ,
Вил гала диде, вил гала зи вахъ.
Дидеяр кьинихъ – кIвалах яни гьахъ?
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Са кьве гаф кьванни рахаз кIандай заз!

Экуьнин кьиляй гьарагъиз кIекре,
Цавун кIенелай гъед хьана Зуьгьре.
Гьар садра рикIел вун атай бере,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Са кьве гаф кьванни рахаз кIандай заз!

Аллагьни Ватан, Диде сад я, сад,
На багъиш авур уьмуьрдал я шад.
Дарих чIавуз ви гъилерай хъваз яд,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Са кьве гаф кьванни рахаз кIандай заз!

Чун чаз аквадай мукьвал жезва вахт,
Ви гъилералди гьазур ая тахт.
Женнетда чун чаз акун патал бахт,
Ахварай кьанни акваз кIандай заз!
Са кьве гаф кьванни рахаз кIандай заз!
===
Ахьтин вахтар кьисмет жеда уьмуьрда,
Акур инсан, пис ва хъсан талгьана,
Анжах са вич кьаз туна ви фикирда,
Ви хуьруда вичин лаппа куькIуьда,
На лугьун ваз чилелай гъед жагъана.

МУЬГЬУЬББАТДИН ЕСИРАР

Вахт хьайила, жегьилвилин яшарин,
Чун суракьра жеда гуьзел рушарин.
Вилер акур чIавуз руьгьдин къашарин,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!

Буйдиз тIарам, ашкъи хуррам гуьзелар,
Акурбурун рикIерал къвез гъезелар,
Шадлувилин акат ийиз мезелар,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!

Руьгьлувили хкаж ийиз цавариз,
Йифизни кваз ракъур тийиз ахвариз,
Элкъуьр ийиз гьар са югъ са сувариз,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!

Муьгьуьббатдиз муьтIуьгъ тушир вуж ава?
КIани рушар рекьив текъвер гуж ава.
Мел-мехъерик шад гуьзелрин луж аваз,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!

Бахтлу хьунухь патал вири жегьилар,
КIанзавани ачух ийиз гуьгьуьлар?
КIанибуруз багъиш ийиз къизилар,
Чакай жеда муьгьуьббатдин есирар!

КЬИСМЕТДИН ВИЛИК

Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

Эгер заз азабар, гуж ганачиртIа,
Заз халкьдин гьалдикай хабар жедачир.
Эгер заз халкь икьван хуш хьаначиртIа,
Зи рикIел цIу кайи, къабар жедачир.

Ватан зи, лезги чIал, зун чIехи авур,
Куьн себеб, къедалди чан алама зал.
ЧIулав тир чIарарин, зи рехи авур,
Кьисасар вахчунин къан алама зал.

Советрин гьукумат авурбур чукIур,
Садрани заз абур хуш хьайибур туш.
Аллагьдиз за даим ийизва шукур,
Кьисетдин вилик чун буш хьайибур туш!

Девлетар квез хьурай, чаз чи азадвал,
Нез, кьве вил экъисна, халкьар тамашиз.
Хуьн патал, чIал, ватан, чи багъри садвал,
Кьилди чаз четин я халкьар галачиз!

Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я, ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

Роза Исламова Саждин, Вы как всегда на высоте. Творите и дальше, удачи!!!!

Важные исторические события и знаменательные даты Сулейман-Стальского района

VIII-VII вв. до н.э. На территории, где ныне находится село Ашага-Стал, действовал завод, где плавили медь.
VII в.- возникновение государственного образования Билистан на территории нынешних Ашага-Стала и Юхари-Стала.
II99 – I239 гг. – годы жизни Кюре Мелика.
XIII в. - первые обнаруженные надписи на аджаме.
9 июля I488 г. – победа лезгин в сражении с шейхом Хайдаром недалеко от Дербента.
ХV-ХVII вв. - расцвет испикской керамики.
XVI-XVII вв.- борьба кюринцев против персидских завоевателей
I8I2 г. - образование Кюринского ханства.
I834-I9I0 гг. – годы жизни Гасана-эфенди Алкадарского.
I838-I884 гг. – годы жизни Етима Эмина.
8 марта I865 г. – ликвидация ханского управления в Кюре и преобразование его в Кюринский округ.
I869-I937 гг. – годы жизни Сулеймана Стальского.
I87I г. - Зульфукар Казанфаров выпустил учебник "Кюринская азбука".
I877 г. - восстание против царской администрации.
I89I г. - Гасан-эфенди Алкадарский написал книгу "Асари Дагестан".
I896 г. – издание монографии П.К.Услара «Кюринский язык».
I9I2 г. - открытие в Касумкенте реального училища.
I920 г. - установление Советской власти в Дагестане.
I92I г. – создание сельских советов в районе.
I926 г. - открытие ковровой артели в селе Орта-Стал.
I928 г. – ввод в эксплуатацию I7-арочного моста в Касумкенте.
22 ноября I928 г. - образование кантонов в Дагестане.
03 июня I929 г. – преобразование кантонов в районы, образование Касумкентского района.
Август I929 г. – Гаджибек Гаджибеков организовал в Касумкенте I-ю конференцию лезгинских поэтов.
I929 г. – начало производства продукции на заводе минеральных вод «Рычал-Су».
I930 г. - антисоветский бунт в Касумкентском районе.
27 апреля I930 г. - убийство первого секретаря райкома ВКП(б) Ю. Т. Герейханова.
I930 г. - создание совхоза им. Герейханова.
I933 г. – основание Касумкентского консервного завода.
I934 г. - заработала электростанция в Касумкенте.
I936 г. – начало радиофикации района.
I936 г. - строительство электростанции в с. Ашага-Стал.
I936 г. - открытие Дома- музея Сулеймана Стальского.
I936-37 гг. - создание в районе колхозов.
I936 г. – ввод в эксплуатацию Касумкентского консервного завода.
I940 г. - создание Касумкентской МТС.
I942 - I943 гг. – эвакуация Даггоспединститута им. Сулеймана Стальского (ДГУ) в с.Касумкент.
I949 г. – ввод в эксплуатацию Герейхановского консервного завода.
I966 г. - землетрясение. Переселение жителей горных сел.
I966-70 гг. - строительство типовых зданий школ в селах района (Новый поселок, Новая Мака и других).
I969 г. - переименование Касумкентского района в Сулейман-Стальский.
I969 г. - начало празднования Дней поэзии Дагестана в селе Ашага-Стал.
I990 г. - начало газификации района.
I99I-I993 гг. – перестройка, ликвидация совхозов и колхозов.
I998 г. - выход в эфир районного телевидения (КТВ).
200I г. – ввод в эксплуатацию нового производственного комплекса завода минеральных вод «Рычал-Су» на источнике.
2008 г. - начало строительства водовода «Сардаркент-Даркуш-Казмаляр».
20I2 г. - ввод в действие завода «Мевер».
20I5 г. – образование села Новый Мамрач.
20I7 г. - начало реализации суперпроекта -миллиардника «Стальские сады».
20I8 г. - сдача в эксплуатацию 2-й очереди Кировского канала.

МАРИЯ АХМЕДОВАДИЗ
Буйдиз юкьван, яргъи чІулав чІарарин,
Гьикьван гуьзел хтул ятІа, Мария?
Хъуькъвер бубу, сив седефдин сарарин,
Дуьнья ацІай акьул ятІа, Мария?
Буй чинардин, юкьни шуькІуь шумалдин,
Вилер чІулав, пІузар яру чумалдин,
Иеси тир чирвал дерин камалдин,
Заз къвезвай гаф сагъул ятІа, Мария?
Ракъинин нур къугъвазвай синерал,
Ихьтин гуьзел руш акурд туш вилерал.
Кьуна, къекъуьн лайихлу тир гъилерал,
Гатфар ятІа, вун зул ятІа, Мария?
Хъуьрез-хъуьрез къекъведайла, шад хьана,
Вун акур вахт зун паталди гад хьана.
Хуьре-кІвале авайди ви ад хьана,
Акатайди зак фул ятІа, Мария?
Сажидин жен, акъатнавай яшариз,
Гунагь тушни тамаш ийиз рушариз?
Вуч гаф ава, вилер чІулав къашариз?
Вун Фазиран хтул ятІа, Мария?

БЕС Я, ФАРИЗАТ

И дуьньяда дишегьлияр бул ава,
Гьардахъ вичин гатфарни гад, зул ава,
Садбур кесиб, са-садбурухъ пул ава,
Вахъ авайди ширин сес я, Фаризат!
Чун патал гьа и кар бес я, Фаризат!
Халкь паталди, вун хайи кІвал – сегьне я.
Чи муьгьуьббат вун паталди дегьне я.
Вун галачиз чаз и дуьнья куьгьне я,
Амай затІар лагь, чи квез я, Фаризат?
Чун патал гьа и кар бес я, Фаризат!
Шиирар за багъишна квез парабур,
Пехил тахьуй и кардалди чарабур.
Сажидиназ тек-кек ава алабур,
Заз хушди ви ширин мез я, Фаризат!
Заз чидай гьал, и кар бес я Фаризат!

ХАЛКЬДИН МУАЛЛИМ

Секин я класс экуь ва михьи,
Ракъинин нурар къугъвазва цлал.
Аялрин вилик муаллим чIехи,
Рахазва хайи дидедин чIалал.
Эллерин веси акъудиз кьилиз,
Хушбахтлу уьмуьр ийизва мукьва.
Аялриз чириз кхьиз ва кIелиз,
Муаллим ава зегьметдин юкьва.
Гьар са илимдихъ сих ийиз рафтар,
Алахъзава гъиз савадлу рекьел.
Ачух я гьар са аялдин дафтар,
Табагърал лацу таз къелемдин гел.
Гьар са аялдиз багъиш ийиз рикI,
Муаллимдиз гьич къвезвач вич гьайиф.
Уьзуьагъ я ам намусдин вилик,
Лайихлу я ам авуниз тариф.
Аялрин кьисмет бахтлу ва гуьзел
Хьурун паталди жен тийиз галат,
Къелемдал яру ва ширин мецел
Шумудан туьхкIуьр хъийизва гъалатI?
Гележег патал, Ватандин даях,
Битмиш ийизвай несилар жегьил,
Халкьди муаллим, гьамиша уях,
Арифдар я ам авай хуш гуьгьуьл.

СТАЛИНАЛ ЧАН АЛАМА

Пачагьарни хьана агъзур жуьредин,
Амма хьанач Сталинав къведайди.
Девирарни ава гьар са бередин,
Каммаллуяр сад, вад кас я жедайди.
И дуьньядал сад лугьудай сефер яз,
Фяле-лежберрин гьукумат туькIуьрна.
Лениннни Сталинан бегьер яз,
Гьуьруьятдин лампаяр чаз куькIуьрна!
Ленин кьена, амма адан кар ама,
Яратмишна кьудратлу тир СССР.
Сталинан хьиз гьаданни тIвар ама.
И дуьньядиз раиж авур шад сесер!
Вагьши немсер атай чIавуз Сталин,
ЧIар югъванач Кремладай, гуз Приказ.
Азиятар гьалтнайтIани лап къалин,
Лигим гьулдан хьиз авунай ам акъваз!
Гъалибвални къачур чIавуз немсерал,
Социализмадин лагер туькIуьрна.
Лаш илигна шумудни са кицIерал,
Шумуд садан рикIе эквер куькIуьрна?
Чун такIанбур, такIанбур чи Россия,
Гьа ксар пис рахазва къе адакай.
Ватан хуьнуьх – Сталинан веси я!
Сталин хьун герек я гьар садакай!
Хаинбуру къундармаяр туькIуьриз,
Чаз Сталин душман хьтин къалазва.
Гъилибанарив, чакай пис яз луькIуьриз,
Чи гьукумат чукIунал вил алазва.
Тек са за туш Сталинан тарифар,
Маршалрихъ, яб акал чи алимрихъ!
Адаз хуш тир фяле-лежбер синифар,
РикI кудай кас тир ам чи муаллимрихъ!
Сталинни Ленин кьенвач, сагъ я, сагъ!
СССР-дин битмиш авун гьукумат!
Россияни туьхуьн тийир рагъ я, рагъ!
Терг ийизвай чилерилай зулумат!

ГЬАЖИ-МЕГЬАМЕД

Гьалт тавуртІани дагълар дагъларал,
Инсан инсандал гьалтда лугьуда.
Лугьуз жедач, вахт мукьвал, яргъарал,
Мурад хьиз гъиле гьатда лугьуда!
ЯркІи патара, Хъуьпуькьрин хуьре,
Гуьрчег тир рушар ава гьар жуьре.
Ина авалда са гуьзел дере,
Миргер къвез мукьув, катда лугьуда!
Касдин гьуьлуькай кьуна хьиз даях,
И пад – Дагъустан, а падни Къазах,
Лезги рухвайрал, рушарал дамах,
Ийиз шадвилер, кІватІда лугьуда!
Гагь мукьвал-мукьвал, гагь-гагьни кьериз,
Хтай вахтунда хайи тир хуьруьз,
ЦІаран булахдин ширин дад чириз,
Яргъал тир рекьер кьатІда лугьуда!
Гьихьтин затІ ятІа, кьадарни кьисмет?
Жагъин тийидай гайитІан къимет,
Заз за хъсан дуст, Гьажи-Мегьамед,
Жагъанвайла, рикІ шадда лугьуда!

МАРИЯ

Буйдиз юкьван, яргъи чІулав чІарарин,
Гьикьван гуьзел хтул ятІа, Мария?
Хъуькъвер бубу, сив седефдин сарарин,
Дуьнья ацІай акьул ятІа, Мария?
Ракъинин нур къугъвазвай синерал,
Ихьтин гуьзел руш акурд туш вилерал.
Кьуна, къекъуьн лайихлу тир гъилерал,
Гатфар ятІа, вун зул ятІа, Мария?
Хъуьрез-хъуьрез къекъведайла, шад хьана,
Вун акур вахт зун паталди гад хьана.
Хуьре-кІвале авайди ви ад хьана,
Акатайди зак фул ятІа, Мария?
Сажидин жен, акъатнавай яшариз,
Гунагь тушни тамаш ийиз рушариз?
Вуч гаф ава, вилер чІулав къашариз?
Вун Фазиран хтул ятІа, Мария?

КЬУЬЧХУЬРВИЯР, ГЬИНВА КУЬН?

А дагълар жен, чебни къацу махпурдин,
Жейранри къвез, ятар хъвайи булахар.
Кьуру гафар квез герек я хатурдин?
Недайла як кIанда гьерен ятурдин,
Гьарда вичин туькIуьр ийиз кIвалахар,
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Я экв амач, я рехъ амач хъфидай,
МискIин харапI хьанва Абу Муслиман.
Гъиле кьуна крар кьиле тефидай,
Вуж я а кас, куьн арандиз ивидай?
Сурар туна, гелкъуьник тир эрзиман,
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Ничхиррин ван яваш хьана, хуьр акур,
Ашукь Саид къекъвей кимел кас амач.
АматIани чуьла къветер ва туртур,
ЧIурар баят хьанва зегьметар чIугур,
Я кIвале киц, вяв ийидай кац амач.
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Зун –стIалви акъатна и дагълариз,
Сад-вад ама, хуьзвай хпер-суьруьяр.
Гьихьтин чилер жагъин тийир малариз?
Са бязибур катна, фена калариз,
Пуд чIавал нез вердиш якIар, гъерияр,
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?
Артух херде ийидач за, рахана,
Ватан кIани, яд кIани кас амач жал?
ЧIал куьтягьиз кIан я, кефи тахана.
Алдатмишна, куьн женнетдай тухвана.
Квез бахтавар уьмуьр яраб кIамач жал?
Хуьр кадарна, кьуьчхуьрвияр, гьинва куьн?

НАДИЯ

Заз и мукьва чир хьайивал,
Аламатдин сир хьайивал,
Бине КIахцугъ хуьр хьайивал,
Валлагь зун шад я, Надия!
Садлагьана акур бере,
Гъетрез ухшар тир вич жуьре,
Дидед ватан къадим Куьре,
Авайди ад я, Надия!
Гьам гуьзел руш вич манидар,
Гьа са чIавуз тир макьамдар,
Сад Аллагьдин ятIа кьадар,
Шуьрбетдин дад я, Надия!
Гуьрчегвилиз, сивел хъуьруьн,
Дидед чIалал рахаз ширин,
Акьуларни авай дерин,
Бике тир сад я, Надия!
СтIал шаир Сажидинахъ,
Шадвал хьана, таниш жез, гьахъ.
Бахтлуди жен вун авай рехъ,
Земземдин яд я, Надия!

ВУН ГЬИНАЙ, ТIВЕХ

Акун са бахт, гъед хьиз экуьн кьилелай,
Ракъини экв чукIурзавай чилелай,
Вун атана экъис хьана вилелай,
Вун гьинай, тIвех, кьисмет хьанай пелел зи?
Шабалатдин чIарар кIанихъ алкIана,
На зи кефи юркуни хьиз галкIана.
Гуьзел чинал чIулав хенцI хьиз халкь хьана,
Вун гьинай, тIвех, кьисмет хьанай пелел зи?
На лугьуда булахдин цин чешмеда,
ЧIулав тир къван хьиз акIана шимеда.
ЧIарар гъиляй чир жезвачтIан гьуьмеда,
Вун гьинай, тIвех, кьисмет хьанай пелел зи?
Ваз вуч ава лугьурбурни кими жеч,
Шиирни зи, белки, рикIиз чими жеч.
Дерт эхунал авайдалай жими жеч,
Вун гьинай, тIвех, кьисмет хьанай пелел зи?
Сажидин на багъиш ая цIарар и,
Келле квахьна, гьар къуз кхьиз чIалар и.
Гьич садазни авачтIани зарар и,
Вун гьинай, тIвех, кьисмет хьанай пелел зи?
Начало формы

АГЬМЕДУЛЛАГЬ МУАЛЛИМДИЗ

Икьван алахъай дидедин чІалал,
ТІуьр фу хьурай ваз, муаллим, гьалал.
Намусдив вуна авунай кІвалах,
Вун кьиникьин чаз жез кІан туш чІалахъ.
Вучда, дуьнья я - виридаз мугьман,
Залум ажал я - авачир дарман.
Халкьдин рикІера яз хъсан инсан,
Ви тІвар виридаз амукьда масан.
Занни ви гъилик авурди тир кІел,
Уьмуьр амай кьван хуьда вун рикІел.
Ваз рагьмет хьурай, азиз муаллим!
Дуьньядиз машгьур, ЧІехи тир Алим!

АКУН КЪЕНЕ

Акун къене вун адетдин са руш тир,
Амма вучиз ятIани вун заз хуш тир.
Зун тек хьана, квехъ къекъвезвай са къуш тир,
Вучиз, вучиз, рекьив текъвез, канай зун!
Вили цавни, кIус алачиз циферин,
Чун демина авай лацу лиферин.
Зун есирда гьат хьана ви киферин,
Вучиз, вучиз, рекьив текъвез, канай зун?
Зазни чидач, куьз вун икьван кIан хьана,
Вучиз ви рикI зун паталди къван хьана?
Зал алайди анжах са ви чан хьана,
Вучиз, вучиз, рекьив текъвез, канай зун?
Аквадай гьал вун чарадан кьисмет тир,
Зун паталди вун дарман тир, нямет тир.
Вун галачиз яшамиш хьун зегьмет тир,
Вучиз, вучиз, рекьив текъвез, канай зун?
Я зун патал, я вун патал бахт хьанач,
Вучиз чун чаз кьисмет жедай вахт хьанач?
Чун кьвед патал муьгьуьббатдин тахт хьанач,
Вучиз, вучиз, рекьив текъвез, канай зун!

Мурадханни Абдулкъафар дустар тир,
Абдулкъафар, рахаз чидай устIар тир.
Лезги халкь сад хьун абурун къастар тир,
Вучда, а югъ фена абур такуна.
Чи арада дуствал авай кIеви тир,
Чун пуд дустни са якни, са иви тир.
Абдулкъафар – халис лезги дагъви тир
Вучда, а югъ фена абур такуна.

ВУЧДА ЗА И ДУЬНЬЯДИКАЙ?

(Эминан рикIяй фейи хиялар)
Яшамиш зун хьанатIан са кьадарда,
Дуланмиш зун хьанатIани лап дарда?
Акьадай кас авачир зи дидарда,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Шумуд йисуз акъвазна вал вил алаз,
Вун зулумдик, такIан касдин гъил алаз.
Зун къе месе, хуьцуьгандал кьил алаз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Къастар амач, шиирарни туькIуьрдай,
Дустар амач рикIе ишигъ куькIуьрдай.
УстIар амач, зи гьалдикай фикирдай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Уьмуьр фена, йифиз акур ахвар хьиз,
Дустар куьрсна, тарагъажра къахар хьиз.
РикIин дердер ахъай тежез, махар хьиз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Вун туна, зун физва суруз, итим яз,
Шииратда туна тIварни Етим яз.
Амукь тийир, уьмуьрлух яз, къадим яз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Ажалдикай кичIе туш заз рекьидай,
Къурху я заз, гуьгьуьлдикай рекъидай.
Жув къази яз, кваз такьадай фекьидай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
И фикирар гьат авурла келледа,
Ваз кIелзава дердер гьар са гьелледа.
Дустар ахкван тийизвай чи мягьледа,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Вирибуруз бахтар пайдай вахтуна,
Зун азардин туна вуна тахтуна.
Чан аламаз, къазаматда зун туна,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
РикI чIугуна яхъ ви назик хуруда,
ЧIулав чIарар таз вуганач чуруда.
Девлетлуйри кефер чIугваз кIаруда,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Зун Эмин яз халкьдин рикIе амукьда,
Захъ эллерин хийир дуьа галукьда.
Ихьтин дертер, гужар авай, алукьдай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?
Жув Эминан чкадал къе эцигна,
Сажидина ихьтин шиир илигна.
Лугьузва за, гьадан саягъ килигна:
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

ГЕЛКЪУЬГЪ, БАЛАЯР!

Диде-бубаяр гелкъвей саягъда,
КIанивал ийиз, гьар са аялдиз,
КъведатIа, яраб, кьуна къужахда,
Тек са сеферда кьванни хиялдиз?
Дидедин кьилин чIарар рехи хьун,
Веледрин къайгъу чIугунвай ятIа?
Бубадин кьилин чIарар рехи хьун.
Веледрин дердер акунвай ятIа?
Веледрикай рикI секин хьайибур,
Гьич ерли кьуьзуь жедач лугьуда.
Шад йикъар акваз мумкин хьайибур,
ТIимилдал рази жедач лугьуда.
Веледриз чпин акваз веледар,
Дидейрин зегьмет рикIерал хуьквен.
Такур вахтунда, рикIер хьана дар,
Шад къарши ийиз рекьерал хуьквен.
Диде-бубаяр гелкъвей саягъда,
Куьнни веледрихъ гелкъуьгъ, балаяр.
Диде-бубадин экв хуьз чирагъда,
Чепелукьар хьиз, элкъуьгъ, балаяр!

КВАР КЪУЬНЕЛ КЬУН

Квар къуьнел кьун, адет туш чи лезгийрин,
Квар кIулаллаз, эрчIи, чапла къуьне жен.
Кварци нур гун, рагъ акьурла, гуьзгуьйрин,
Кьил са кьадар кварцелайни вине жен!
Квар гваз хтун, дамахар туш, кIвалах я.
Къайи тир яд, анжах адан къене жен.
Квар гваз фидай мехъер, межлис булах я,
Кварциз кIвале, кутугнавай бине жен!
Квар къуьневай рушан юкьва камари,
Кьилихъни жен Генже патан келегъа.
Булахдилай хкведайла, камарив,
КIвализ хквез, жез хьайитIа, илягъа!
Булахдилай хкведалди вил алаз,
Акъваздайди, алудмир куьн рикIелай.
Кварцел бажит хьана кIанда, гъил алаз,
Тахьун патал, напак гьалтун рекьелай!
За и цIарар туькIуьрдачир, эгер чи,
Дишегьлийри, лезги адет хвенайтIа.
Сад Аллагьди шад ийидай рикIер чи,
Чи дидеяр фейи рекьяй фенайтIа!

СЕЛИМ ХВА

На лугьуда, Шалбуздагъдин кьилелай,
Гьарайзава, цав зурзурдай жуьреда.
Еке-еке камар вегьез чилелай,
Муштулухдин хабар гвай хьиз дередай,
Шарвилидин ван къвезва заз, Селим хва!
Яб гайибур, гьейран хьана ви ванцел,
Капар ягъиз, кьабулна вун шадвилив.
Хкаж хьана, мани лугьуз, тик къванцел,
Жюридини къимет гана садвилив,
Шарвилидин ван къвезва заз, Селим хва!
Лезгидин хва, тарихда тIвар-ван авай,
На дагъвийрин бармак виниз хкажна.
Игитди хьиз, бажарагъдин чан авай,
Афериндин тIвар паталди акъажна,
Шарвилидин ван къвезва заз, Селим хва!
Ша, чна шел-хвал тийин
Уьмуьрдикай, вахтуникай хъел аваз,
Эгер чна авуртIа наразивал;
Къекъвез жедач, дамарра куз, кьел аваз,
Жегьилзамаз илифда чахъ кьуьзуьвал.
Сад Аллагьди акьалдарнач чанар чал,
Шел-хвал ийиз, авун патал арзаяр.
Гьич саданни гъалиб жедач гьунар чал,
Тахсиркарриз гуз хьайитIа жазаяр.
Инсанар яз кутугнавач шелни-хвал,
Гарун хура акъваз мегъуьн тар хьана.
Ви далудихъ, чир хьухь, гала элни кIвал,
Кьулухъди кам къучумир, рикI тIар хьана!
Им са зи туш, тIалабун я эллерин,
Руьгьдай тахьуй са чIавузни аватиз!
Марф, хар галаз, къвайитIани селлерин,
Дуьз рекьелай хьун тавурай алатиз.
Сажидинай акъакьдатIа, лагьайвал,
Гафар тестикь ийидайвал крарал?
Ватан хуьда Шарвилиди къалайвал,
Хкаж хьана гуьг балкIандин пурарал!

ЖАГЪАНАЧ ЗАЗ РЕГЬЯТДИЗ

Гьич са карни жагъанач заз регьятдиз.
Кьисмет патал даим кукІун-чухун я.
Бахтуни вич къалурна заз кьегьятдиз,
Белки гьа кар себеб яз зун яхун я.
Шаирвили сагъарна зи азарар,
Адан руьгьди хкажна зун цавариз.
Ашкъидин цІу канатІани пІузарар,
Зегьметди заз багъиш гана суварар.
Хари гада хьанач, кІвале кьвед авай.
Зи аялвал хъендик хьана дяведин.
Пилоткадал ятІан ашукь гъед авай,
Язух къвезва гьар са кьейи неведин.
Лагьанач за са кІвалахни - четин я,
Уьмуьр жуван тухвана за жеривал.
Мурадрин дагъ, шукур Аллагь буьтуьн я,
Рази я зун кьисметди заз гайивал!
Зун Сажидин хьунухьални рази я,
Халкьдин патай ава еке гьуьрметар.
Ни лугьуда яшлу я зун, кьуьзуь я,

ЗАРАФАТНИ РИКIИВАЙ

Сада хуьрек тIуьн паталди,
Пул ахъайна.
Сада зирек тIуьн паталди,
ЧIул ахъайна!
+++
Чеб чпив къал тахьуй лугьуз,
Чинал чIехи нер авуна.
Ахмакь вилер кикIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна.
+++
Квез герек я шуьруькьуьм яд,
ТIимилни хьуй, ангула хьуй.
Дуст аваз хьуй халисан сад,
Вичиз яргъал Агъула хьуй!
+++
Гъуьлел рази тушир папан,
Кьилел яман кьев атана.
На лугьуда, са агъдабан,
Инсаф течир сев атана!
+++
Гьар тукIур чIавуз гьерер,
Дустуниз гуз ятурар.
ГьакI шумудни са сефер,
Авунай за хатурар.
Тек виш лагьай сеферда,
Ганай лугьуз кIул,
Кьудкъанни цIекIуьдални
ЧIугунач зи къул!

Шайдабег Мирзоев Аллагьди хуьй Арбен эсер кхьейди,
Еридиз кьур гаф жагъуриз къвекъвейди.
Шиирдикай Сажидиназ багъ хьана,
Агъсакъарин рикI ачухдай рагъ хьана.
ХАЛКЬДИЗ СЕЙЛИ ШАИРДИН ЮБИЛЕЙ
Дуьм-дуьз кьудкъанни вад йис идалай вилик, I933-йисан 2-майдиз, Агъа-Стlалрин хуьре, къенин юкъуз лезги халкьдиз сейли шаир Сажидин Саиджамалович Саидгьасанов дидедиз хьана.
Халкьдин милли меденият, эдебият ва тарих гзаф кlани, вичин камаллу уьмуьр гьа и хилера зегьмет чlугуниз бахш авур ва къенин юкъузни, «кьуьзуьвилихъ юзадай мажални вахт авачиз», вичин кар давамарзавай Сажидин муаллим са шумуд терефдихъай алакьунар авай инсан я.
Къе вичин 85 йисан баркаллу юбилей къейдзавай эдебиятдин агъсакъалдин – тlвар-ван авай шаирдин, публицистдин, тамашиятчидин, гьикаятчидин, таржумачидин, фольклорчидин, муаллимдин ва жегьилрин начигьатчидин адресдиз кхьидай алхишдин келимаяр чахъ тlимил авач. Амма юбилейдин юкъуз сифте нубатда адан уьмуьрдин рекьикай, эдебиятдин рекье икьван чlавалди чlугур бегьерлу зегьметдикай къейд тавуна жедач.
Мектеб куьтягьайдалай кьулухъ Сажидин Саидгьасанова Туьркменистандин Мары шегьерда хуьруьн майишатдин училище куьтягьна. Агалкьунралди училище куьтягьай жегьил пешекар Э-I400 маркадин экскаваторщиквиле тайинарна. Кьве йисуз Къара-Къумдин чуьллера памбагрин, цIипицIрин ва салан майваяр патал Амударья вацIай яд тухузвай къаналдал кIвалахна.
Ватандиз хтай Сажидин Саиджамалович кlвалахдикай къерех хьана акъвазнач. Ада жуьреба-жуьре майшитра, гьа жергедай яз колхозда, консервияр гьасилдай заводда кlвалахна. «Сельхозтехника» МРО-да, Кьасумхуьруьн инкубаторный станцияда чlехи электромеханик яз кlвалахунихъ галаз сад яз, ада инженер-механик пешедай Буйнакс шегьердин хуьруьн майишатдин техникумни куьтягьна. Хайи чlалални эдебиятдал рикl алай Сажидин Саиджамаловича В.И. Ленинан тlварунихъ галай университетдин урус ва Дагъустандин чlаларин факультетда заочнидаказ кlелна. И йисара райкомдин ДОСААФ-дин председателвиле, «Коммунизмдин гатфар» газетдин хсуси корреспондентвиле кIвалахна. Чlалан илимдай кьилин образование къачур жегьил пешекар I974-йисуз хайи хуьруьн юкьван мектебдиз хъфена. Адетдин муаллимрилай тафаватлу яз, яратмишунихъ ялзавай С.Саидгьасанова вичи тарс гайи аялар хуьруьн къене авай яшлубурувай тарихдикай, чIалакай, СтIал Сулейманакай, СтIал Саядакай, Ватандин ЧIехи дяведа къагьриманвилелди чан гайи Стlал Мусайибакай, Балакъардаш Султановакай, халкьдин сивин яратмишунрикай гьевесдивди цlийи малуматар кIватIунин кардал желбна. Къейд тавуна жедач, ада тешкилай «Чешме» тlвар алай кружокдин жуьреба-жуьре иштиракчийри 25 йисан къене халкьдин тарих, меденият ва эдебият патал бегьерлудаказ зегьмет чlугунин нетижада лезги эдебиятдин суфрадал «Зи Стlал Сулейман», «Риваятрин камари» ктабар, Саядакай малуматар ва адан суьрет атана. «Чешмедин» иштиракчийрин зегьметрикай а девирда газетризни журналриз макъалаярни акъатнай. Сажидин муаллимдин алахъунар себеб яз, бажарагълу художник Къадим Къадимова Стlал Саядан къамат арадал хкана.
Юбилярди рикlел хкизвайвал, вичи, чи ватанэгьли, РККПСС-дин секретарь Роза Агъахановади ва Стlал Сулейманан хтул Лидия Стальскаяди Киевда СтIал Сулейманан тIварунихъ галай куьчеда Дагъустандин делегациядихъ галаз са гьафтеда шаирдин юбилейдиз талукь суварик иштиракна.
Сажидин Саидгьасанов цlудралди шииррин, гьикаятдин, тарихдин ктабрин автор я. Адан агалкьунар I993-йисуз РД-дин Верховный Советдин Гьуьрметдин грамотадалди къейдна. I996-йисуз адаз «РД-дин медениятдин лайихлу къуллугъчи», 2003-йисуз «РД-дин жегьилрин лайихлу насигьатчи» тlварар гана. Алатай асирдин эхирра Сулейман-Стальский районда «Куьредин ярар» медениятдин макан ва ихьтин тlвар алай газет арадал гъунин кардикни Сажидин муаллимдин кьетlен пай ква. Са вахтара ада Стlал Сулейманан тlварунихъ галай мергьяматлувилин фонд тешкилна, «Билбил» тlвар алай азад газетдин са шумуд нумра чапдай акъудна.
Шаирдин къелемдикай жуьреба-жуьре йисара «Вун накь вучиз атаначир?», «КIватIи-КІватІаш», «Аламатар», «Ни гуда заз жавабар», «Зуьрнедин ван алаз», «Риваятрин камари», «Шииратдин ялавар», «Зи СтIал Сулейман», «Куьн патал, чан аялар», «Ярагъви ашукь Уьзден» ктабар, «НуькI хала» пьеса, «Ашукь Уьзден» повесть ва вишералди маса эсерар, публицистикадин, тарихдин важиблу макъалаяр хкатна. Ада аялар патал кхьенвай шиирар кIелзавайбуру хушдиз кьабулна, абуруз критикри хъсан къимет гана. Адан хейлин эсерар учебникрани гьатнава. Дагъустандин газетрилай, журналрилай гъейри, аялриз талукьарнавай адан эсерар Москвада «Колобок» ва «Дошкольное воспитание» журналрани чапнава.
Сажидин муаллимдин гзаф шиирар манийриз элкъвенва. Адан чlалариз машгьур композиторар тир Сейфуллагь Керимова, Зейнал Гьажиева, Мегьамед Гьуьсейнова, Омар Аюбова, Падишагь Киберова, Халил Халилова, Маина Абдулмуталибовади, Къагьриман Ибрагьимова ва масабуру музыкаяр кхьенва. Адан манияр Ризабала Агъабалаев, Тарлан Мамедов, Даниял Къазиев, Роза Магьсумова, Седакъет Саидова, Залина Шамова хьтин бажарагълу манидарри тамамарзава.
Республикадин сергьятра, гьатта адалайни къеце кьиле физвай медениятдин вири мярекатра Сажидин муаллимди ашкъидивди иштиракзава. Гьавиляй лезги магьалра ам чин тийизвай, адаз гьуьрмет тийизвай са хуьрни авач. Шаир садрани акъвазнавач. Алай вахтунда ада Сулейман-Стальский райондин КТВ-да милли эдебиятдизни медениятдиз талукь итижлу передачаяр, «элкъвей столар» кьиле тухузва. Гьеле I4 йис тамам тахьанвай жегьил яз адан «Азиз Сулейман» тlвар алай шиир райондин газетдиз акъатна. 70 йисан тежрибади лигимарнавай къелемчи агъсакъалдивай алай вахтунда халкьдин вилик уьзуьагъвилелди дамах ийиз жеда. Сажидин муаллим миллетперес, ватанперес, дамах гвачир, къени, умун хесетрин инсан я.
Сажидин Саидгьасанов къенин девирдихъ галаз кам-камуна аваз вилик физва. Ам интернетда кардик квай соцсетра, кьилди къачуртlа, «Фейсбукда» датlана иштиракзавай, гьар са вакъиадиз, месэладиз вичин кьетlен ва къанажагълу баян гузвай камалэгьли я. Къейд ийин, Сажидин муаллимдихъ вичин хсуси сайтни ава. Хиве кьуна кlанда, къенин юкъуз гьатта юкьван яшдив агакьнавай гзафбурувай компьютердихъ ацукьна кlвалахиз жезвач. Амма Сажидин муаллимди гьатта принтердин куьмекдалди «кlвалин чапханада» са бязи ктабрин 4-5 экземплярарни чапнава. Халкь патал менфятлу, масанра чап тахьанвай материалар тирвиляй, квахь тавурай лагьана, ада абур ктабханайрал агакьарзава. Сажидин Саидгьасанов РФ-дин писателрин ва журналистрин Союзрин, Лезги писателрин Союздин членни я. Са шумуд йисуз ада райондин медениятдин управленидин начальникдин заместителвилени кlвалахна.
Сажидин муаллимдин яратмишунрикай лезги эдебиятдин тарихда алимри, муаллимри ва хейлин къелемчийри чпин гаф лагьанва ва и кар давамни жезва. Шаирдин бажарагъдин вири терефрикай рахун регьят карни туш. Адан яратмишунрин алем дерин ва гегьенш тирвиляй гьуьлуьв гекъигиз жеда. Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардаша лагьайвал, «кьун хьайитlа вирибурун тlварар за, мумкин я бес тахьун са тонн чарар заз».
Эдебиятдин рекье авунвай кlвалахар фикирда кьуртlа, зи фикирдалди, Сажидин Саиджамалович Саидгьасановаз Дагъустандин халкьдин шаир лагьай тlвар фадлай гана кlанзава. Гьар гьикl ятlани, ам халкьдиз гзаф сейли инсан я. Къуй адахъ мягькем сагъламвал хьурай! Вич кlубан яз виш йисан юбилей къаршиламишдай югъ акурай!
Куругъли КЪАЛАЖУХВИ,
02.05.20I8-й.

КУРУГЪУЛИДИЗ

Я сивиз кьей, Куругъли дуст,
Им вуч кьадар тариф хьана.
Валлагь, регъуь жезва лугьуз,
Заз ви гафар гьайиф хьана.

Зун вуч кас тир ийиз тариф,
Я игит туш, я зун ариф.
Шииратдал ашукь мариф,
Къецин кесиб синиф хьанвай.

ЯтIани, ваз лап аферин,
Келимаяр лагьай ширин.
Мана акур чIавуз дерин,
Зи рикI са кIус зайиф хьана.

ЧIехи бубайрин тир макан,
Сад-кьведра ам заз мад акван.
Шараг ятIан СтIал мукан.
ЧIехи буба илиф хьанва.

Сажидиназ авач тереф,
Самур вацI я зав гвай гьенеф.
ЧIалан къадир авай сереф,
Закай ислягь са лиф хьанва!

ЭГЕР АВАЧТIА

Эгер авачтIа, чуьнуьхай девлет,
КичIе жемир ваз угърийри тухуз.
Герек хуькведач, мад чIугун зиллет,
Зунни девлетлу инсан я лугьуз!
Эгер авачтIа келледа акьул,
КичIе жемир ваз пис гафарикай.
АвачтIа вахъ кIвал, я цIай авай къул,
Вучда хъчарин на афаррикай?
Эгер авачтIа, хизан, аял, паб,
КичIе жеимир ваз дарда гьатункай.
Бес я чIугур кьван и кьадар азаб,
КичIе жемир ваз кIвалер кIватункай.
Эгер авачтIа, вахъ бегьем дустар,
Тун паталди вун са дуьз тир рекье;
Вун кьена лугьуз, тикрариз ви тIвар,
ЧIарар чухвадач садани йикье!
Эгер аватIа, за лагьай затIар,
Я йикъан кьарар, жедач вахъ ахвар.
Эгер алатIа, вал итимдин тIвар,
Бесрай ахъагъай кьван на чаз махар!
Са Сажидин туш лугьузвайди ваз,
Нубат алачир ийимир дамах.
Яб гудай са кас жагъура жуваз,
Гьаман вун хьтин язватIа ахмакь!

 

Besti Niftiyeva с Сажидин Саиджамалович Саидгасанов.
9 ч. ·
Как же я рада знакомству с Вами, с незаурядной личностью, уважаемый
Сажидин малим!
Вы приносите людям радость и праздник!
Долгих лет Вам!!!
Аллагьди хуьрай Куьн!🙏

Интернетдай жагъай шиирар
Ravil Davud ИГРАМИ САЖИДДИН МУАЛИМ,КУЬ УЬМУЬР АЯЛ ЧIАВАЛАЙ ИСЙАТДАЛДИ ЧАЗ СА ЭКЕ ЧЕШНЕ Я.КВЕЗ АЛЛАГЬДИ МАДНИ УЬМУЬР ГУРАЙ!

БАРКАЛЛА, ЖАБАР

Аллагьди гайи еке бахт – къуват,
Вирибурун вил вал ала, Жабар!
Руьгьдай садрани тавуна ават,
Гъалиб жезвай ваз, баркалла, Жабар!
Шумуд сеферда дуьнядин винел
Лезги халкьдикай авунвай хабар;
Жуван къуватдал, рагъ алаз кьилел,
Гъалиб жезвай ваз, баркалла, Жабар!

=Хийирлу гуьруьшдикай кьве гаф=
Гьуьрметлу лезги стхаяр ва кьве сеферда гьуьрметлу лезги вахар, за квез къе заз хьанай шадвал квехъ галаз пайиз кIанзава. Заз чидач вирида гьикI кьабулдатIа, амма чи са бязи лезгийрин са кьадар векирин са къайда авайди я чпиз хуш атай касдикай пайгъамбар ийидай. Аферин абуруз, чи гуьтIуь вацI гегьенш ийизвай. Лугьудайвал я, я Сажидин, вунни гьа лезгийрикай тушни? Эхь, гьелбетда. Амма и сеферда заз чи лезгийрикай тариф ийиз къаст авач, вич агъулви ятIани, гьа са вахтунда, чеб лезгийрин сихилдикай тирди гьисс айизвай (са бязи лезгийрин чIалак акатзавай хилер тир са кьадар юлдашри, илимдин векилри чеб лезгийрин чIалан са хел тирди хиве кьаз кIанзавачтIани, кьегьел агъулви Камалдин Агьмедова вич лезги милледикай кьуна, са кьадар шиирар ваъ, ктабар акъуднаватIани, алай вахтунда лезгийрикай яз гьисабзавай кас, къе заз жуван баркаллу ученикрикай сад хьайи, алай вахтундани, кIелнавай рехъ строител ятIани, гьам къуллугъдин ибарадай, гьам кьиле тухузвай хъсан крарин ва бизнесдин рекьяйни аквадай хьтин агалкьунар авай, ва вичи рекламентировать ийизвачтIани, са кьадар благоустроительный крарай гъил хкажзавай, вичивай жедай куьмекдин пай кутазвай Аседуллаев Алимегьмедан кIвалих зи куьгьне дуст ва шаир Камалудин Агьмедов мугьман хьуникай муштулух гана. Зун адан тIалабуналди вичи тIалаб авур "СтIал-наме" ктаб гваз фена ва багъишна. Зи ихтилат адакай туш. Сулейман Керимова вичин рушан мехъерик, Киркороваз мехъерик буюр авунваз, чи лезги манидаррин арада и кьадар манияр аваз, машгьур тиртIани, агъулви Камалдин Агьмедова яратмишай "Муьгьуьббадин лувараллаз" мани тамамрайла, мягьтел хьайибурун ажугъар заз интернетдай акуна. За гьа чIавузни кхьейди тир ва гилани тикрарзава, я лезгияр, куьн мурад туши, маса миллетди куьн тариф авун? Ам гьикI чи алимемеди шад къазанмишнаватIа, завай лугьуз жедач.Зу адакай рахазвач. Къе арадал гъанвай тарихдин музейдиз Камалдин стха са кьадар, яни и музейда авачир надир шейэр гваз мугьаман хьанвай зазни буюр авунва. Чи шадвилин гуьруьшдикай Аседуллаев Алимегьмеда кеф хкудна. Чун, гьуьрметлу шаирар са кьадар йисарилай чаз ахкун, им чна тарс гайи, ученикрилай аслу я. Им лагьай чIал я хьи, вуна акIурай къелемди гъайи бегьердикай вав дад акваз тун. Сагърай чна тербия гайи ва чирвилер гана дуьз ва къени рекье авай ученикар!

=Баркаллу хизанрикай=
Подписываясь под просьбы односельчан села Цмур, я хочу сделать маленькую добавку о том, что семья славится генералами, что у них мать, я бы сказал, героиня, не только сыновьями, но и как труженица. По поводу этих выдающихся генералов я столько посвятил стихов, не только и десятки, хочу подчеркнут и другие заслуги этого села, как единственного села, который два выдающихся писателя и основоположника лезгинской литературы, героя социалистического труда, я бы мог продолжит перечень почетных граждан этого села. Но моя цель не в этом. Генерал Шайдаев не только столько добро сделал для своего родного села, сколько и для других. Глава Сулейман-Стальского муниципальной администрации наш уважаемы Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов не даст мне врать, благодаря инициативы генерала Шайдаева Гаджибала, десятки лучшие представители бизнесмены района, предъявили инициативу сделать добрые дела для своих земляков. Не знаю доводят ли до нашего президента его представители СМИ, что в Дагестане, то есть и в Южном Дагестане, он же и наш президент, до Рамазана Гаджимурадова, что Сам генерал Шайдаев и его близкие родственники столько делает и продолжает добро для своих граждан? Если бы столько добрые дела они делали для других народов родного Дагестана, кто-нибудь, а другой из других народа представителей он заслуживал не только орденов "За любовь к Родине" а почетного звания Героя! Жаль что СМИ не доводит до Вас важных новостей.
Сажидин

ХУЬРУЬН ЧІЕХИ БУБАВАЛ

Мад са шад тир хабардин ван атана,
Мад Цмурдал ала адлу мярекат!
ТІебиатдал, на лугьун, чан атана,
КІватІалзавай саягъ цІийи берекат.
Шумудни са кІвалах хьанва хъсанди!
Эцигнава шумудни са дарамат?
Шайдаеврин баркаллу тир хизанди,
Шад крарал ийизва чун аламат!
Бес им тушни афериндин зурбавал,
Къайгъуда хьун хуьруьн гьар са кІвалахдин!
Хайи хуьруьз авун чІехи бубавал,
Мад идалай вуч кар ава дамахдин?
Гьуьрметлу тир Гьажи-Къурбан – генерал!
Лезги халкьди лугьузва квез аферин!
Хъсан крар къвезвай гьар къуз рикІерал,
Вун Гьуьрметлу кас я чи гьар са хуьруьн!

ФИДА ЖАЛ УЬМУЬР

Чна чи рикІиз гузва гьакІ майдан,
Хура ивидин ргазва чайдан.
Кьил эхиз тежез, залан яз гардан,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?

Лугьун-хъуьруьнни хуьквезмач рикІел,
Хъсанвилерин вил ала рекьел.
Залум хар къвана илгьмдин кьилел,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?

Гьикьван жува жув ийида секин,
Къвердавай артух жезва тІал рикІин.
Я йифиз рекьин, я юкъуз рекьин,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?

Икьван чІавалди фагьумдай жува,
И дуьньяда дуьз гьахъ-дуван ава.
Гъил агакь тийиз бахтунал цава,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?

Сажидин, икьван эхай хьиз вуна,
Давам хъия рехъ, кьил цава кьуна.
Дердер-гъамариз яб гун тавуна,
Яраб гьа икІ зи фида жал уьмуьр?

ИШЕХЬМИР САДНИ

Ишехьмир садни, накъварив кудай,
ГьакІан кІвалах я вилер цІурурун.
Кьисмет тиртІа ваз бахтарни гудай,
Яд тагай хьтин-тарар кьурурун.

Аялар шехьда гишин хьайила,
Амма чІехибур шехьун айиб я.
Бахт гайибур кьуд пешин хьайила,
Вичин кьисметдин халис сагьиб я.

Хажалат кьамир, кваз такьаз алахъ,
Чан аламай кьван атІумир умуд.
Туькьуьл кьисметдин жез тахьуй чІалахъ,
Бахтлу хьайибур ава са шумуд!

Сажидин, гьелбет, туш бахтлу инсан.
Бахтсус касни яз кьаз жедач хиве.
Гьим писди ятІа, гьим ятІа хъсан,
Лугьуз алакьдай мез ава сиве!

САНКЦИЙРИН РЕГЪУЬН ЧIУТХВАР

Аллагь сад жен, пачагьни сад,
Америка – къачагъни сад.
Чаз муьтIуьгъбур жен алчахар!
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
ХьайитIани пад Россия!
Ахъайдач квез яд, Россия!
ЧIаз кIанивал хьун тавуртIа,
Куьне чаз рей гун тавуртIа,
Цавай кьилел къур ийиз хар,
Куьн гъуьруькай ийиз чIахар,
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
Вилни жемир фад, Россия!
Ахъайдач ваз яд Россия!
Куьн девлетар чи гъиле жен.
Чи буйругъар куьн кьиле жен.
Ахъйиз таз тапан махар,
Гудач чна кусуз ахвар.
Чи санкцийрин регъуьн чIутхвар,
АвуртIани дад, Россия!
Ахъайдач ваз яд, Россия! -
Гьа икI лугьуз Америка,
Кукар хьана, гьатна якIа.
БуьтIруькри тIуьр саягъ къахар,
Са къуз жеда вични ярхар.
А санкцийрин тIегъуьн чIутхвар,
БарбатI хьана, шад Россия!
Гужлу жеда мад Россия!

ХАЛИД СТХА

Халид стха, СтIалрин тIвар виринра
Авайди я, къадим тарих деринра.
Мукьва авун патал яргъа Татарстан,
На баркаллу авуна чи Дагъустан.
Кьисметди вун акъуднатIан яргъариз,
Ватанди вун ракъурзавач ахвариз.
Играми кас мукьва, стха-вахариз,
Чаз ви уьмуьр хьана кIанда лап хъсан!
Шумуд агъур касдиз ийиз чараяр,
Шумудав на сад авунва араяр?
Агалкьунар къазанмишна параяр,
Вакай халкьдиз хьана лазим са инсан!
СтIал хуьрер шаирринни алимрин,
Ватанар я духтурринни малимрин.
Дувуларни дериннавай илимрин,
Чаз виридаз хайи Ватан я масан!

ВАТАНДА ХЬИЗ

Фазир Муаллимдиз бахш яз.
Ватанда хьиз нефес къачуз кьезил яз,
Акуна заз ам багьа тир къизил яз.
Жув дагъвийрин ери-бине асил яз,
Заз масана сурни кьисмет тахьурай!
Зун дагъви я, ханатIани аранда,
Шагьни хьана кIандач къурбат Иранда.
Уьмуьрлух ваъ, гьатта гъвечIи геренда,
Чара ракъин нурни кьисмет тахьурай!
Зун рази я, рекьин тийир дагъларал,
Зун рази я, зи никIерал, багъларал.
АкI яшамиш жедалди лап яргъарал,
Гьич уьмуьрдин зурни кьисмет тахьурай!
Ватан – маса затI я, дегиш тежедай,
Къурбат – дустагъ, ерли вердиш тежедай.
Заз лаш бес я, амма таниш тежедай,
Тум къизил тир, турни кьисмет тахьурай!

МУЬГЬУЬББАТ

Зун валди шад хьана, гуьзел, пашманни.
Заз вун хьанай играми дуст, душманни.
РикIикай са ваз тир хабар, бейхабар
Зи рикIел на иляйна хьи пис къабар.

Тикрар:

Инсаф ая, са гаф ая, муьгьуьббат.
Фагьум-фикир гзаф ая, муьгьуьббат.
Акунани кIамач заз вун, вил гала.
РикIе дердер пара ама, гъил къала.
Яраб вун заз яр жедатIа? - Ваъ, жедач!-
Лугьумир, яр, ви рикIикай ракь жедач.

Белки кьисмет амачтIа чун сад жедай,
Вун патал физ тахьурай зун тек туна.
Вахт хьайитIа, рикI вун патал пад жедай,
Ви дакIарда лампа хьурай экв туна.

На зи кефи хана вакай, ширин я.
Ви багъда рагъ, амма зи багъ серин я.
Къуй вун кьванни бахтлу хьурай, зун туштIа.
Ваз зун дакIан ятIани за вун хушда.

АКУН КIАН ЯТIА

Аллагь акуна кIандай инсанар,
Гьикьван аватIа, дуьньядин винел?
Кхьиз, пис, хъсан, чак квай нукьсанар,
Малаикар кьвед, ала кьве къуьнел.

Чан аламаз чаз аквадач Аллагь,
Белки, лугьузва, кьейила акван.
Гьамани, лугьун, квачтIа вак гунагь,
Багъдиз женнетдин фейила акван.

Фагьумзавач хьи, гьи чиналди зун,
Аллагьдин вилик акъвазда секин.
ИкI лагьай чIавуз, акатна зурзун,
КичI акат хьана, кьиникь я мумкин.

Я чан аламаз, я кьейи чIавуз,
Мумкин я Аллагь акун, инсанар!
Акъатдалди руьгь, хуравай цавуз,
Алахъмир жувак кутаз нукьсанар.

Са кар рикIелай ракъурмир куьне,
Девлетар амаз фидайди чилик.
Гьикьван куьне куьн кьуртIани вине,
Гзаф суалар акъвазда вилик.

Мугьман дуьньядин мугьманар хьана,
Мугьманрин саягъ ийин гьуьрметар.
Сад садан рикIин дарманар хьана,
Мугьман дуьньяда чIугван зегьметар!

Сажидина квез гузвач кичIерар,
Веревирд ая гьар сада жуваз.
Сада масадаз тийиз тегьерар,
Фу нен, кьве гъилел зегьметар чIугваз!

СА БЯЗИ ПАПАРИЗ

Кьилел алай хъархъун тарар атIана,
Серинрикай хкатда са бязибур.
ЧIараризни хине ягъиз датIана,
Жегьил папар хьиз аквада кьуьзуьбур!

ЛукIвиликай хкатай хьиз эхирдай,
Кьуьлер ийиз, ягъиз жеда манияр.
Хквен тирийр малар хьтин нехирдай,
Вун гьикьван фад катна закай, кIани яр?

Гзаф папар гъилер кьейи вахтуна,
Ясдин партал алаз, сефил къекъведа.
Са бязибур хкаж хьана тахтуна,
Кьуьзуь уьмуьр хъийиз жегьил гелкъведа.

Гъуьлер амач лугьуз, сура гьахь жедач,
Амай уьмуьр тухуй чпиз шаддаказ.
Къелем тирла ичин къене квак жедач.
Абур гьикьван акъвазда кьван саддаказ?

Сажидин, на къванер гьалчиз чарадал,
Де лагь, вучиз ваз регъуь туш, кьуьзуь яз?
Гатаз тамир, жув вегьена кьарадал,
И шиирдал къул чIугвамир, рази яз!

ЗАЗ КIАНИДИ ТЕК СА ВУН Я

Акуна заз са кьадардин жегьилар,
Заз кIаниди тек са вун я,- лугьудай.
Вуж акуртIан ачух хъижез гуьгьуьлар,
Кьур кьван кьинер, фад рикIелай алудай.
Гуьрчег рушар акур чIавуз, папарни,
РикIелай физ, кьада цIийи ашнаяр.
Памбагралди кIеви ийиз япарни,
Вилерални гьалда чIулав айнаяр.
Заз кIаниди тек са вун я,- лугьунал,
Кьаз алахъда цIийи-цIийи танишар.
Паб гьелелиг аламукьрай рухунал,
Гъиляй ахъай тийин цIийи гуьруьшар.
Бегьем паб туш, ашукь тирбур гъуьлерал,
Итимар туш, агъадайбур папарихъ.-
Ихьтин гафар шумудни са гъилера,
Галукьна зи биши хьанвай япарихъ?
Садни хьанач, Сажидин, на лагьайди,
Белки гьахьтин чIуру тир кас вун я жед?
Садан садал и кьадар рикI алайди,
Ви къаст абруз пис кичIерар гун я жед?

МАЛАИК

РикIе аваз михьи хиял,
Лув гуз кIвачин я и аял,
Са геренда яна хьиз ял,
Ам лиф хьтин цава жеда.
Тамаш адан гуьзелвилиз,
Шад хъвер алай сивел милиз.
Бахт гъун патал вичин кIвализ,
Къуватар кьве лува жеда.
ДакIар ахъа хьайи чIавуз,
А руша лув гуда цавуз.
Куьтягьайла са духтур ВУЗ,
Гьар са тIалдиз дава жеда.
Сажидин, на тади мийир,
Аял я ам, абат хийир.
Белки адахъ вичи ийир,
Вичин мурад ава жеди!

БАХТ

Бахт – са затI я, акван тийир вилериз,
Рагъ акьур хьиз, чими жедай чилериз.
Цуьк акъуддай, гатфар эвел кьилериз.
Акун – шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са кIвалах туькIуьдай бахт гурай чаз!
Бахт такуна, кьейибурни пара я,
Бахт акуна, кьейибур, чи ара я,
Акунач, таб авун, атIай чара я.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар са инсан шад жедай бахт гурай чаз!
Бевлетлу хьун, ам бахт хьайи мисал туш,
Гьалаллу фу тIуьрбур - садни усал туш.
Бахт жагъуриз, рекье тунвай посол туш.
Акун - шартI туш, амма кьисмет хьурай чаз,
Гьар садаз бахт, Сад Аллагьди гурай чаз!

ЛАМНИ ХЬУНУХЬ ХЪСАН Я

Бегьемсуз инсан жедалди, хъуьредай,
Ламни хьунухь цIуд сеферда хъсан я.
Кьил акъудиз четин я гьар жуьредай,
Инсансузвал сагъар тежер нукьсан я.
Ламра вичин буржи кьилиз акъудиз,
Иесидиз муьтIуьгъ хьана, ялзава.
Бегьемсузри ви секинвал къакъудиз,
Кар авазни, авачизни къалзава.
Гьайванрикай лам хьун айиб кIвалах туш,
Инсандикай лам хьайила, вучда кьван?
Хуьрер, кIвалер, ам ламарин яйлах туш,
Камаллу тир лам кьейила вучда кьван?
Заз инсанрик акваз ламран жуьреяр,
Гьайиф къвезва абуруллай тIварарин.
Гзаф ава, хпер хьтин кереяр,
Къалгъанар нез вердиш хьанвай чIурарин.
Ламраз къвезва афериндин гафарни,
Вичин буржи кьилиз акъуд ийизвай.
Бегьемсузрин келлейрал къуй марфарни,
Чпин патав ламар агуд тийизвай.

ШИИРАРНИ ХЬАНАЧИРТIА

Шиирарарни чидачиртIа туькIуьриз,
ЦIай гьинай чаз жагъидай рикI куькIуьриз?
Аялрив хьиз, гафарив таз луькIуьриз,
Ажеб хъсан устадвал я шаирвал!
РикI дарих тир чIавуз къелем кьаз гъиле,
Фикирривни бунт къарагъриз таз кьиле,
Рифмайралди чIалариз гуз таз къеле,
Ажеб хъсан устадвал я шаирвал!
Дуьнья гуьзел акур чIавуз гьейрандин,
ЧIулав вилер хъуьрез акваз жейрандин,
Уьмуьрдикай лезет къачуз деврандин,
Ажеб хъсан устадвал я шаирвал!
Хуш тир гуьзел акур чIавуз яргъалай,
РикIе гьатда муьгьббатдин маргъалар.
Хуш гафарал суьгьуьрда тваз маралар,
Ажеб хъсан устадвал я шаирвал!
Гуж хьанай заз, шаир тушиз хьанайтIа,
Кьин паталди, зи кьилел хар къванайтIа,
Жафа хьанай заз маса бахт ганайтIа,
Ажеб хъсан устадвал я шаирвал!
Сажидин, на вуч патал кьил чIурзава?
Кьиле авай акьул, зигьин курзава?
Халкьдиз на вун гьакI лугьуз, куьз къурзава,
Ажеб хъсан устадвал я шаирвал!

СА ГАФАР Я

Сад Аллагьдин ирид цавар винелай,
Багъиш авур чIавуз вичин гъилелай;
Бахт аслу я анжах руьгьлувилелай,
Адаз кьуьд, гад, гатфар, зул – са гафар я!

Жегьил, агьил вахт бахтуниз чидайд туш,
Кьисмет тушир касдин кIвализ фидайд туш.
Ада вичел напакдан гаф гъидайд туш,
Адаз кесиб, девлет, пул – са гафар я!

Тек са кIвалах чида заз лап хъсандиз,
Кьисмет хьун кIан ятIа бахт ви хзандиз;
Гьуьрмет ийиз алахъ гьар са инсандиз,
Адаз ришвет, ятур, кIул – са гафар я!

Зун – бахт жагъай ксарикай сад хьана,
Халкьдиз къуллугъ авунал зун шад хьана.
Са чIавузни лугьумир геж, фад хьана,
Адаз гъейри печать, къул – са гафар я!

ЗУН ВАЛАЙНИ КАЙИДИ Я

Муьгьуьббатди кайи касдин рикIи мад,
Пи кьада жал, вилер цIараз накъвара?
Зун вал дуьшуьш хъувуна, яр, рекьи мад,
Хиялдани авачиз и мукьвара.
Рахаз хьанач, дуст-душандиз акуна,
Ви кIвал чIур жез кичIе хьана, яргъалай
Тамашна ваз, гьикьван вахт тир такуна,
Чи арада аваз живед маргъалар.
Чарасуз туш рахун, мукьув атана,
Яргъалайни акун, са шад кIвалах я.
Аллагь шукур, зи вил вакай атIана,
Муьгьуьббат чи яд датIудай булах я.
Заз чизва ви рикIе авай цаз я зун,
ТIарвал эхиз, акъуд тийиз, ишезвай.
Зун паталди кьуд симинин саз я вун,
Зи тIвар кьуна мани лугьуз тежезвай.
Са нин ятIан атIана вун бахтуни,
ТакIан касдиз, кIанзни тушир яр хьана.
Ажалдин дерт туькьуьмзава хутуни,
Сажидиназ эхиз тежер кар хьана.

ЛЕЗГИ ЧIАЛАН БУЛАХДАЙ

Лезги чIалан булахдай хъвазватIани яд,
Багъишиз яр-дустариз, кхьизва чIалар.
Югъ-къандивай ширин жез абуземзем дад,
ЭкъечI хъийизва кьилиз, мад чIулав чIарар!
Лезги чIалан булахдай муьгьуьббатдин яд,
Багъишиз чи рушариз, кхьизва чIалар.
КIанибурухъ жегьил тир уьмуьр гьализ шад,
Къуй никягьдин чарарал чIугурай къулар!
Лезги чIалан булахдай хъвазва даим яд,
Багъишиз чи дидейриз, кхьизва чIалар;
Кьуьзуь тахьун паталди и кьадардин фад,
Берекатлубур авун, абурун гьалар!
Лезги чIалан булахдин гафар ширин дад,
Багъишиз чи куьрпейриз, кхьизва чIалар.
Бахтлу хьана рушарни, гадаяр гьар сад,
КIелиз, кхьиз, кIвалахиз, ягърай шад ялар!

АЛИКБЕР ДУСТ

Лекьер цава къугъваз, гар кваз луварик,
КIелез Хивел авай халкьар кIватI хьана.
Аликбер дуст, Шарвилидин суварик,
Чун кьвед санал гьалтна заз лап шад хьана!
Бахтлу дуьшуьш, ерли тефир рикIелай,
Яб акалай хьиз суьгьбетдихъ на кIелай,
Ара-ара гъил алтадиз мекелай,
Им заз рикIел аламукьдай гад хьана!
Чи лезги халкь – тарих авай къадим тир,
Женгерани тIурфанрани лигим тир,
Куьн чи дамах я, гьелбеттда, лазим тир,
Яшамиш хьун патал чи халкь сад хьана!
Сагъ хьурай куьн – чи алимар, регьберар,
Агудзавай фялеярни лежберар.
Кьакьан ийиз гьар илимдин тепеяр,
Заз хуш я квехъ мадни зурба ад хьана!
30 июль, Ахты.

МЕРДИМАЗАР

ТIвар за кьадач, мердимазар,
Акатна кьий вак пис азар,
Кар авачиз, зун гьакI бизар,
Авур гьа мез лал хьурай ваз!
Дядя,-лугьуз, вилер хъуьрез,
Камун кьилиз завди гъерез,
Гьа яргъи буй хьана мерез,
Къванцин кIама кIвал хьурай ваз!
Яшдиз кьванни тийиз гьуьрмет,
Квадардани чIугур зегьмет?
Чилиз яна ишез кьве мет,
АкьалтI тийир къал хьурай ваз!
Маса жуьре гьикI экъуьгъин?
Аватуй ви кIвализ тегъуьн.
ЧIурхвар агал хьана регъуьн,
Гъуьр амачиз тIал хьурай ваз!
Сажидин, на мийир къаргъиш,
Аллагь патал ая багъиш.
Пелен кьерел ажал нехиш,
Ясдин чIулав хал хьурай ваз!

Гьар са карди вичин тIвар
Халкьдин рикIе хуьн патал,
Са вуч ятIан хъсан кар,
Къуй, авурай куьн патал!
Селимоврин хизанди,
Иер кIвалах авунва.
Остановка хъсанди,
Яд хъваз, булах авунва.
Ахьтинбуруз къвезвайди,
Хъсан гаф я - Аферин!
Гьалаллу фу незвайди,
Жезвайди я лап ширин!

Сад тир Аллагьди багъишай рагьмет,
Лайихлу кас тир авуниз гьуьрмет.
Хайи халкь патал чIугунвай зегьмет,
Бажарагъ авай кас тир Исмаил.
Сиве ширин мез, хуш рафтар, къилих,
Михьи кIвалахдай, квачиз кIус синих,
Хатурни гьуьрмет бурж кьадай хуьнуьх,
Къанажагъ авай кас тир Исмаил!
За адахъ галаз фу тIуьр са тике,
Инсан я, дугъри кас квачир леке.
Буйдиз гъвечIи яз, хура рикI еке,
Шагь-дагъ авай са кас тир Исмаил!
Вучда кьван чна, дуьнья я мугьман.
Инсанрикай ам тир гвай иман.
Гьар са келима мелгьем ва дарман,
Чина рагъ авай кас тир Исмаил!
Къуй Женнет кьисмет хьурай ваз зи дуст,
Ават тийидай ахвара яз суст.
Ватандин къене эцигуниз бюст,
Лайих авай са кас тир Исмаил!
Сажидинан рикI тIар авур хабар,
Галукьай чавуз пIуз хьана къабар.
Рагьметар алаз, дуьнья барабар,
КIвал-югъ, багъ авай кас тир Исмаил!
Хизандиз,хуьруьн жемятдиз ва яратмишунардай вири векилриз, вахтсуз чавай къакъатнвай Исмаилан багърийриз хьанвай и хажалат, юкь агъуз авуналди за башсагълувал гузва. Вичиз рагьмет хьурай! Амайбурун чанар сагърай, Сажидин.

КЪУСАРЖУВАН РУШ ОКСАНА

И шиир за Нателла, квез бахшзава.
Чиниз гуьзел, буйдиз шумал,
Таза бегьер хьанвай тарал
Акурди заз ятIа марал.
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Шад манидин сес тир ширин,
Камаллува авай дерин.
Сивел алай мили хъуьруьн,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
ЧIулав чIарар хьана тилер,
Муьгьуьббатдиз хас тир вилер,
Шад ийидай вири эллер,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Къизилгуьлдал ашукь билбил,
Тамашунал ацIудач вил.
Берекатрин чIехи тир гьуьл,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Дидедин хьиз авай ухшар,
Тек-туьк жеда гуьрчег рушар.
Ал цуькведа амай яшар,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!
Сажидиназ акур чIавуз,
Хкаж хьана гъед хьиз цавуз.
Куьтягьзавай чIехи тир ВУЗ,
Къусаржуван руш Оксана?
Лезги туьтуькъуш Оксана!

ЖУВ ХАЙИ БИНЕ

Зун хайи кIвалин алама бине,
АламачтIани а кIвалер анал.
Хабар кьазватIа ам завай куьне,
Квез герек хьана рахазва инал?
Жув и дуьньядал акъатай бере,
Агъа-СтIалрин тIвар алай хуьре,
Идалай багьа чка авани?
Кьулан мягьледа кIунтIал алай гар,
Вични гуьзел тир пак майдин вацра;
КьепIина туна, кутIунвай тангар;
Цуьк ахъайнавай машмашдин тара,
Къунши тарарал гьич такур жуьре.
Чандардай хъуьрез ципицIин чIере,
Идалай багьа чка авани?
Сулейман хайи къуншидал кIвалер,
Са пата Жуьмя кьакьан тир мискIин.
Вилик Чатун ким, кIватI жедай эллер.
Суьгьбетар ийиз дерди-гьал рикIин.
Вилик пата чад, гатаз якIв, дегьре,
Гьаятда тIанур, чараз фу, шуьре,
Идалай багьа чка авани?
Анал гагь туьквен фу гадай хуьруьз,
Гила аптекдин ала дарамат.
Куьтягьун патал зи шиир куьруьз,
АквазвачтIани еке аламат;
Къиметдиз тIимил тушир са зерре,
Шииратдин зун тур рекье шегьре,
Идалай багьа чка авани?
Сажидин вуна аял тир вахтар,
Кьуьзуь хьайила, хкизва рикIел.
Ам бине тирла, жагъанвай бахтар,
Лежбер хьиз ава ашукь тир никIел.
Вун хайи чIавуз гъед хъуьрез Зуьгьре,
Гайи садакьа, кьабулай пIире,
Идалай багьа чка авани?

ШАРВИЛИЯР ГЕРЕК Я

Девиррилай девирралди лув гана,
Катзава вахт, женгер хьана тарихдин!
Шумуд душман вичи кягъай цІув кана?
Дагъви халкьдин сирер чирна къилихдин!
Эхиз тежер гужар акур вахтуна,
Садвал хуьнуьх – чи бахтунин куьлег я!
Лезгистандин тІвар хуьн патал Тахтуна,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Шагь-дагъ, Шалбуз, Земземдин яд Самурдин,
Азадвилин даяхар я, даяхар!
Лезги халкьдин абурлувал Сабурдин,
Берекатрин булахар я, булахар!
Багьа я чаз са кап кьван чил, ругни кваз!
Адан гьар къван, ккІални кваз – Куьмек я!
Хуьн паталди тара авай мугни кваз,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Гъетерихъ кьван авай буйдин кьакьанвал,
Къагьриманар ава Лезги Ватанда!
Гьам Зегьметда, гьам Женгина кІубанвал,
Эбеди яз хуьзва чна чи чанда!
Дуствилер хуьз, Къадим лезги Адетар,
Хкахь тийир цІай рикІе хуьз зирек я!
Сад хьун патал Дагъстандин миллетар,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!
Ислягь уьмуь хуьн паталди, чан гана,
Кьейи Ксар – игитар я, игитар!
Чапхунчияр терг хьайила, къван гана,
Руьгь амачир мийитар я, мийитар!
Гъед тиртІа ам, ивичІнавай Чилерал?
Шарвилиди къалурай Рехъ, Экв я чаз!
Ашукь жедай Ватандални Эллерал,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!

АЛПАНДИН ЦІАЙ

РикІ пердеда, перде хурун кьефесда,
Секин жезвач уьмуьр амай кьадарда.
Вучиз зи рикІ гьатнаватІа, гьевесда?
Вуч кІан ятІа, адаз завай и дарда?
Я йиф авач, я югъ авач, кІвалах я.
Вучиз на вун, я азиз рикІ, кукІварда?
На лугьун, рикІ ивидин са булах я,
Алпандин цІай твазва гьар са дамарда.
Ам цІайлапан ятІа, яраб, цаварин?
Сад Аллагьди Къафкъаз дагъдал рекье тур.
Алпан къадим аллагь ятІа суварин?
Ам кьуьл ятІа туьнт «Лезгинка» рикІе тур?
Суалри зун гьелекзава, рекьизва!
Заз жуван рикІ хуьз кІанзава саламат.
Шагь-Дагъдин кІукІ хажалатрив рекъизва,
Чи секинвал акурла жез аламат.
Лезгияр жен – дуьньяда тІвар-ван авай!
Гьич садахъни чилер авач чахъ хътин.
Рекьин тийир Шарвилидин чан авай,
Гьич санани эллер авач чахъ хьтин!
Аранни Дагъ, ава Касдин гьуьлни кваз!
Себеб ятар - Земземар тир Алпандин.
Берекатрин Женнет я чи чилни кваз,
Вил алукьиз тахьурай агъабандин!
Куьр вацІ вуч я – чІехи стха Самурдин!
Кьурагь дагълар, Куьре – Аран, Ахцегьар –
Лацу шегьер-имарат са абурдин!
Квел шумудан хъфизматIа темягьар?
Алпандин цІай къугъвазва чи дамарра,
Хкахь тийиз, сел акьалтиз Самурдал!
Шарвилидин шив амазма чамарда,
Иес вилив хуьзва ада сабурдал.
Чаз къурху туш цІаярикай, - цІая я чун!
Чи рикІера азадвилин сел ава!
Мугьман патал эверайдаз – гьай я чун!
Шад кьуьлерин мехъер ава, мел ава!
ЦІу-чим гуда, цІа-чрада, цІу-куда!
ЦІун къативал аслу я гьар рикІелай.
Эй Сад Аллагь, лезги халкь ви агуда!
Алудмир чун азадвилин рекьелай!
Сажидинахъ дердер, гъамар мад ава,
Кьве патал пай авур лезги эл акваз.
Вахъ-Алпан цІай къизмишардай чад ава,
Гьикьван сабур кьан Ватандин шел акваз?!

ГЪИЛ КЪАЧУ

Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.
ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах кицIвилер.
Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.
Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?
Сад кьейила, кучуддайла сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.
Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.
Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер кьенят жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачун,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачун!

ЗАМИРА

И дуьньяда гзаф ава инсанар,
Авай чпихъ туькIвей бахтлу хизанар.
Ширин мецел вич ийидай масанар,
Сад чида заз, ам я Лезги Замира!

Квелди ам ваз хъсанди яз акуна?
Хабар кьуртIа, зун гъавурда акьуна.
Кьарай текъвер гъиле кIвалах такьуна,
Халис руьгьдин михьи гуьзгуь, Замира!

Чина авай гуьзел, гуьрчег, берекат,
Акур касдик кутаз гьазур гьерекат.
КIвалахдик квай, вахт авачир, ферекъат,
Хизандин бахт патал женгчи, Замира!

Ван хьана, къе хайи югъ я лагьана,
ГьикI акъвазда, рикIин гафар талгьана?
Ам юлдашдиз еке бахт яз жагъана,
Уьмуьр патал гъил тир эрчIи, Замира!

Сажидина, мубаракиз хайи югъ,
Къейд ийизва, вун Аллагьди гайи югъ.
Белки им я цавай бахтар къвайи югъ,
Шиир пишкеш я ваз гъвечIи, Замира!

АКЪВАЗМИР ВУН ХЪЕЛ КЬУНА

Зун сад лагьай сефер туш къвез чилерал,
Дегь девирра шумудра зун атана?
ХуьквезматIа, мад са шумуд гъилера,
Аллагьдивай лугьуз жеда датIана.
Заз таниш я дегь девиррин адетар,
Заз таниш я дегь ацукьун, къарагъун.
Шумудра заз акурбур я женнетар,
Акуна заз хъуьтIуьз цуьквер тара гъун.
Ван хьайибур мумкин я зал хъуьруьнни,
Валлагь, кьил чIур хьанва лугьуз и касдин.
Заз са гафар я рагъ хьунни, серинни,
Кьисмет – лукI туш са чIавузни заказдин.
Шумуд сефер элкъейтIани чилерал,
Гафар сад я, садра, кьведра, датIана.
Хъсанвилер ая жуван гъилерал,
Хъсан крар кIанда рикIел атана.
Вун цIуд сефер хтайтIани дад авач,
Яшар тIимил, гзаф хьунал кар ала.
И дуьньядал хквез хьайи сад авач,
Сад Аллагьдив ваз бахт гунал кар ала.
Эй Сажидин, сабурар це рикIиз ви,
Им дуьнья я вилик физвай, гел кьуна.
Акур чIавуз чикIай цацар рекьиз ви,
Бейкеф хьана, акъвазмир вун, хъел кьуна!

КЬИЛИКАЙ

Аял вахтар, яд хьиз хъвайи булахдин,
Гьикьван гафар, крар рикIел алама?
Гъавурда фад гьатдалди гьар кIвалахдин,
Дявед залан парар рикIел алама.
Жегьилвилин йисар квахьна кашарин,
КIапар ргаз, тIуьр гьажикIад кIашарин.
Емишар нез, мукар авай къушаррин,
Ичин, чуьхвер тарар рикIел алама.
Радиодай Гъалибвилин ван хьана,
Шадвиляй чаз, цавуз лув гуз кIан хьана.
Мейит квачиз, шумуд сурун къван хьана?
Кьейибурун тIварар рикIел алама.
Дявейрилай гуьгъуьнавай йисарни,
Са ктабдай кIелай кьадар тарсарни,
Гатуз никIяй кьилер кIватIиз, кIасарни
Ягъиз, тIуьр кьван парсар рикIел алама.
Армиядин кьуд йисни зур къуллугъни,
Картуф хапIа, кьеле авай балугъни,
Гаф къведайвал, тавур гьич са шулугъни,
Шумудни са дустар рикIел алама.
ГьисабайтIа, пачагь квачир мах хьана,
Инсанривай гьикьван гужар эх хьана?
Мехъерарна, дувакайни дах хьана,
Дем худда тур капар рикIел алама.
Атана жув яшар хьана, кьуьзуьни
Яз, авурдал жез кIанзавач разини.
Уьмуьрдай гьич ацIун тийиз гуьзуьни,
Жегьилвилин ярар рикIел алама.
Сажидин, ам компьтер я, кьил хьанач,
Йиф-югъ кIвалах, ял ягъунихъ вил хьанач.
ГьикI лугьуда, зигьиндикай гьуьл хьанач?
Кхьей кьадар чарар рикIел алама!

ДИДЕЯРНИ БУБАЯР ХУЬХ
Диде течир, буба течир аял жеч!
Ни акъудна, лагь кван куьн и дуьньядиз?
Абурулай багьа маса хиял жеч!
Са шумуд суз хвена, гъана арадиз!

Квез нек гана, чирна чIални дидедин,
КIелиз туна, авуна квез мехъерни.
Квел халкь рази хьана хайи бинедин,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан лекьерни!

Бес квез хизан хьайи чIавуз кьуьзуьбур,
Вучиз кьилди кеф чIугвазва шегьерда?
Кьилди кефер чIугваз хьунал разибур,
Гьикьван чIавал жеда куьн и тегьерда?

Яргъал алач, квекай хьана кьуьзуьбур,
Куьн кьилелни къведа йикъар, йифер гьа.
РикIел хуьквез, яб тагана, кьейибур,
Вилерайни хуькведа куьн кефер гьа.

Агь авун, заз кутугнавач, астахфир.
Бес куьн намус, куьн дагъвивал вутI хьана?!
Я мусурман хьанач квекай, я кафир,
Халкьдин патай нянедин кьве кIунтI хьана.

Сажидиназ дуьнья пара акуна,
Хъсанбурни, ава пис тир ксарни.
Кьуьзуьбуру, йиф-югъ зегьмет чIугуна,
Гьисабдава эхиримжи йисарни!

КІАН ХЬАНА
Жуван хайи Ватандин,
Ширин ялда ругни кваз!
ГьакІ хьайила чаз кІанда,
Чубарукдин мугни кваз!
Мукьва-кьили, хва-стха,
Хуш я диде-бубани.
Яшамишрай чи арха,
Гьар са хуьр, са убани!
И дуьньядин гуьзелвал,
Аслу я инсанрилай.
КІвалихъ-йикъахъ цІигелвал,
Хъсан я нукьсанрилай.
Шадвал ая уьмуьрдал,
Ам са куьруь вахт я, вахт!
Инсан яз хьухь эхирдал,
Инсан хьун са бахт я, бахт!
Сажидиназ и гафар,
Бубайривай ван хьана.
Герек чІавуз къун марфар,
Заз гьар йисуз кІан хьана!

ЧАЙДИКАЙ ВА ЦИКАЙ КЬВЕ ГАФ

Чайдин хъсан, писвиликай,
Жува ийир гьиссвиликай,
Жагъурна хьиз са серин тар,
Ахпа ийин ихтилатар.

Чайни, гьелбет, яд я ругур,
Цуьквералди авур чIагур.
Чайдан жеда къулал ргаз,
Вегьейди хьиз хварар йигаз.

Чай хъсан я самовардин,
Хийирлу тир гьар са кардин.
Эгер чайдик лимон кватIа,
Витоминрин дарман кватIа.

Чайдихъ кьадай шекер, къенфет,
Мурабани пис туш, гьелбет,
Ихтилатар ийин ширин,
Метлебарни авай дерин.

Чайни хъваз чиз кIанда кьадар,
Им девир туш са акьван дар.
ВацIар хъвазвай гьуьлер хьтин,
ДакIурмир куьн целер хьтин.

Гьикьван гзаф хъвайитIани,
Марфар хьтин къвайитIани,
А чайдилай яд хъсан я,
Къайи тир цин дад хъсан я!

Сажидин, вай акъатдач кьил,
Гагь чайда, гагь це авай вил.
Гьар затIунин са вахт ава,
Ишлемишдай квез бахт ава!

Я ЗАЛУМАР

Я залумар, зун куь гъиляй катдани?
Акатайдахъ кьуршахар кьаз гьатдани?
Жуван уьмуьр за куьн хъиляй кьатIдани?
Заз чил – кIеви, цавни кьакьан хьанва хьи!

Итимриз шел кутугнавач вилерин,
Камаллувал авайвиляй кьилерин.
Я залумар, пехилвал гвай гьуьлерин,
Куьн себеб заз дуьнья дакIан хьанва хьи!

Зун акурла, чилерай физ чилериз,
Ухшар жезва, ял гьатнавай целериз.
КъвезмачтIани зун куьн авай кIвалериз,
Гьар садакай са сурун къван хьанва хьи!

Дуьнья гегьенш, и кьил, а кьил таквадай,
Ихтиярни ганва зегьмет чIугвадай.
Я залумар, верч кьамалай тукIвадай,
Ахмакьризни и дуьнья кван хьанва хьи!

Гьалт тавуна, чирни жедач вужар я?
Чеб галукьай гьар са чка пажар я.
Инсанар хьиз акваз, халис гужар я,
Бегьерсузар, чандарар кьван хьанва хьи!

Сажидин, на гуж гумир ви рикIизни,
Хъел атайтIан, кIанни жемир кикIизни.
Вахт ракъурмир шиирарни кхьизни,
Гьабурузни шаксуз ви ван хьанва хьи!

ЧИ АЛАМАТДИН АЛИМАТ ХАЛА

Сад Аллагьдив гва гьар садан кьисмет,
Вишни цIуругуд суз чIгур зегьмет,
Виридан патай ава ваз гьуьрмет,
Чи аламатдин Алимат хала!

Гзаф яргъияр тавуна лугьун:
Веледрин кьилел саламат хьуй вун.
Ви уьмуьр кIан я мадни давам хьун,
Чи аламатдин Алимат хала!

И кьадар крар акур вилериз,
Ислягьвал тIалаб на чи эллериз.
Штулрин тамаш хъия кьуьлериз,
Чи аламатдин Алимат хала!

Шаир Сажидин шад я куьн акваз,
Кьве кIвачни тIарам кьуна хьиз акъваз!
Къуй пехилбур кьий куьн акваз, дакIваз,
Чи аламатдин Алимат хала!

ВЕЛЕД Я

Заз дуьньядин са миллетни такIан туш,
Са миллетни сад аскIан сад кьакьан туш.
Вири сад я халкь авунвай Аллагьди.
ИкI лагьана, кун тавурай гунагьди:
Виридалай кIаниди зи миллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!

Гзаф ава и дуьньядал инсанар,
Пара ава жуьреба-жуьр ватанар.
Рагъни варзни вирибурун кьилелла.
Недай гьар са нямет вири чилелла.
Чун гьар са кас чаз кIан тахьун зиллет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!

Тамаш садра - дуьнья гьикьван гуьрчег я!
Чун Аллагьди гайибур хьун керчек я.
Амай затIар, са чун квачиз цавава.
Чаз дадмишдай михьи атир гьавава.
И дуьньяда дявеяр хьун къилет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!

Хъсанвилер кьиле фидач гьисабна,
КIелна куьтягь тежерди я ктаб на.

Чахъ гьар садахъ жуван ватан, чIал ава,
Чахъ гьар садахъ жуван хизан, кIвал ава.
Сажидинан: дуст жен,-лугьун – минет я,
Чун гьар са кас са миллетдин велед я!

Гуьмбет эцигиз гъиле кьур Гасангусейназ
Женнет дидед кIвачерик ква, инсанар!
Дидеяр хуьх, дуьнья багъиш авур чаз.
Дидеяр я гьасилайбур хизанар,
Цаварай лув гудай чIавуз абур чаз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Бес абуру ханачни чи рухваяр?
Ватан патал чанар гайи жегьил тир.
Азиз вахар, я азиз тир стхаяр,
Чаз уьмуьрар гайибур, шад гуьгьуьл тир,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

И гуьмбетни, эцигнавай гьуьрметдин,
Ватанперес тарс я гузвай аялриз.
Чи азадвал, чи гьар са югъ зегьметдин,
Чи игитар атай чIавуз хиялриз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Къифле-къифле цавай физвай, лув гана,
А ничхирар чи игитрин руьгьер я.
Чи ватандал атай душман цIув гана,
Гъалибвилин рекье къачур бегьер я,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Гьар девирдиз ава вичин завалар,
Са чIавузни дуьнья секин хьайид туш.
Чи дидейри хайибур я кьегьелар,
Гьич садани чпел леке гъайид туш.
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

I.ЧIехидаз гьуьрмет авуна лугьуз,
Са жегьилдинни кьил хьанач агъуз!

2.Авачирдаз затI авуна несиб,
Гьич садни хьанач,- лугьуда,- кесиб!

3.ЧIехид атайла, къарагъна, хатур
Авурди кьенач, акатна хъутур.

А для русского читателя следующее:
I.Никто позора не познал
Из тех, кто старших уважал.
2.Ещё никто не разорился
Из тех, что с бедным поделился.
3.Ну кто умрёт, скажите честно,
Коль пожилым уступит место?
пер. Сергея Маслова.

АГЬ, ЯКЪАДАШ
Агь, якъадаш, ваз чидач вуч хьанатIа!
Ван хьайибур, гуж я, чIалахъ тахьайтIа.
Чидач им заз зи кьисметди гъанатIа,
ЧIалахъ тежез кичIезва, дуьз лагьайтIа.
Къалин там квай чка тир, затI таквадай
Зи яц квахьна, пуд лугьудай гьафте тир.
Зун винелди къведай чIавуз агъадай,
Ихьтин са затI акун им заз сифте тир.
Садлагьана вегьена зал гьайванди,
Ам сев яни, чир хьанач заз эвелдай.
Чан саламат хуьн бурж я кьван жуванди,
Зиз ягъай хьиз хьана ацIай буьвелдай.
Туьфенгар гвай зав кьве хелни ацIанвай,
Акьална хьиз вилер, кьве тIуб галкIурна.
Сев, лагьайтIа, ивид вире къацIанвай,
Заз чидай гьал, яц магъардиз галчIурна.
Къвезва зал сев, кьисас вахчуз хирерин,
Занни тадиз къакъажна хел перемдин.
Баянар гун четин кар я сирерин,
Гьар жуьредин халкьар авай алемдин.
Гъуд акьална, чуькьвена гъил сивяйтIуз,
Акъудна за севрен хурай жигерар.
Агъзур хиял физ хьана зи кьиляйтIуз,
КичIевални алат хьана рикIелай.
Сев, дагъ хьтин, галукьай хьиз цIайлапан,
Ярхар хьана, пацаривди чил чухваз.
Севрен хурай акъатнавай кьве къалпан,
Са кIус амай сивевай зи гъил жакьваз.
Аллагь шукур, ажал хьанач рекьидай,
Сев тушир гьа, аждагьан тир тамарин.
Ихьтин ажал севрез гьинай жагъидай?
АтIанвайд тир чара чуьлда ламарин.
Белки сад, кьвед чIалахъ жеч зи гафарин,
Севрен къеняй акъудунал жигерар.
Уях хьанвай са вахт тир им гатфарин,
Севери шад къурмишзавай мехъерар.
----------------
Ам таб яни, ам гьахъ яни, заз чидач,
Ихьтин суьгьбет ахъайна заз хьайивал.
Квез северин жигерар дуьз кьаз чидач.
Бес им тушна Сад Аллагьди гайивал?

ЛЕЗГИ РУШАР
Куьн акурла, шад жеда заз,
Таза цуьквер хилел зарзаз,
Гьар сада са жуьре гуз наз,
Шад хъуьрезвай, Лезги рушар!
Пехилбуруз такун патал,
Квез куьн гуьзел акун патал,
Гьар са рушаз, закун патал,
Герек я са гуьзгуь, рушар!
Пехилрин вил кун паталди,
Аллагьди бахт гун паталди,
Мадни гуьзел хьун паталди,
Аш неъ ргаз дуьгуь, рушар!
Сажидина, кьатІана квез,
ЧІалар бахшиз датІана квез,
Мад са шиир атІана квез,
Закай жемир муьскуь, рушар!

КЪАННИ САД ЛАГЬАЙ ЙИСУЗ
Къанни кьуд лагьай январь,
Къанни сад лагьай йисан;
Югъ яз, элкъвей шелдиз - ялвар,
Сефил я гьар са инсан.
Хъсан пай лезги чилин,
КьатIна, гана туьрквериз.
Самурдикай - вацI кьилин,
Сенгер хьана рикIериз.
Сад халкь, къадим чIавалай,
Кьве паталди пай хьана.
Сад яз мел-мехъер чавай,
Хъийиз тахьун цIай хьана.
ЧIехибуруз къвез ванер,
Япар алаз, биши я.
Артух гьалчиз чал къванер,
Валлагь, абур вагьши я.
Сад Аллагь, Вакай чара!-
Лугьузва къе лезгийри.
Ясдин югъ яз чаз пара,
Тухузва ам лезгийри!
ГьакI ятIани кума умуд,
Чун сад жедай Лезгияр!
Йикъар къведа ниче шумуд,
Чун шад жедай Лезгияр!
И шиирдик сомнение ква.

ЧIехи шаирдин музейда,
Санал ягъай шикил тир им.
Дагъустандин дагъ-дуьзенда,
Шад яз, авур фикир тир им.
Мад са шумуд са сеферда,
Гьа икI шад яз, и тегьерда,
Шадвал ийир вахтар хьурай.
Шииратдин багъ бегьерда,
Мад гьалт хъийир бахтар хьурай!

ФИТНЕЧИ
Фитнечидвай жедач кисна ацукьиз,
Къунши артух хьана акваз вичелай.
Вилер чара касдал алаз, алукьуз,
Кам къачузвай чIуру чапла кIвачелай.
Фитнечидиз ахвар къведач, къуншидин,
КIвале шадвал, мехъер хьана, мел хьана.
Вичиз хийир авачиз гьич кьве шигьидин,
Кьве йис жеда рахан тийиз, хъел хьана.
Фитнечивал пис къудгъундай азар я,
Вичихъ галаз дуст ийида авамар.
Фитнечидин кIвал фитнейрин базар я,
Буш хьайибур хъийиз вердиш тIарамар.
Фитнечийрив мецер жеда гъуьлягърин,
Фалчиди хьиз, ицитIда вун гафарал.
Я ада вун, вили ягъна начагърин,
Я ваз запаб кхьин араб гьарфарал.
Фитнечияр гьакимринни дустар я,
Гузва лугьуз чпиз цIийи хабарар.
Фитнечияр фигъил чидай устIар я,
Вун агъадай ийиз вердиш тапарар.
Фитнечиди, вич хъсан яз къалуриз,
Эвел кьиляй ийида ви тарифар.
Гунагь квачир ксар са-сад къуцIуриз,
Ийида ваз душман кесиб синифар.
Фитнечидихъ я ягь, намус хьайид туш.
Адан пеше халкь маса гуз, фу тIуьн я.
Ам дидеди дуьз гаф лугьуз хайид туш,
Ам дидени галаз тIегъуьн, батин я.
Фитнечияр шумуд кас заз акуна,
Чин-чинал таб ийиз, регъуь тежербур.
Шумуд кьена, эхиз тежез, дакIуна?
Чеб хузар яз, ийиз вердиш чIижербур.
Сажидиназ кIанда рикIер къенибур,
Фитнечияр я а касдин душманар.
Чеб-чпивай къакъуд ийиз кIанибур,
Шадлу ксар ийидайбур пашманар!
Яраб,- лугьузва за, и фитне лугьудай гафунин диб вуч ятIа ва ам квелай къачунвай гаф ятIа. фит-не. Зун гъавурда акьазвайвал, чарабурукай рахазвайда фит незватIа? Куьне гьикI лугьузва, гьуьрметлубур?

РИКI БАГЪИШАЙ ИНСАН ВИРИ ЭЛЛЕРИЗ
Азиядин яргъал, къумлух уьлкведа,
Авицена тIвар алай са кас хьана.
Европада ва мусурман Меккеда,
А касди тIвар гьуьрметдивди кьаз хьана.
Аялзамаз чирна Кьуран хуралай,
Гьар жуьредин илимарни чир ийиз.
Дигмиш бегьер кIватIдайди хьиз таралай,
Адан чирвал вирибуруз сир хьана.
Са илимни вичин пай кутун тавур,
Тунач ада, кIелни ийиз, кIвалахиз.
КIелиз тахьай са ктабни тун тавур,
Уьмуьр бахшна, халкь паталди алахъиз.
Пагь адакай тахьай жуьре кас хьанач,
Гагь чIехи тир ихтияррин сагьиб жез.
ГьакI ятIани, бахтлу хьунухь хас хьанач,
Залум гужар кьисмет хьана, кесиб жез.
Ада кIелай ва кхьей кьван ктабар,
Абурун сан гуз алакьдай вуж ава?
Гагь гужлу жез, гагь-гагь ам жез татабар,
Гьахъ жагъуриз гьи кьадардин гуж ава!
Девлетлуйри хкаж ийиз гурариз,
Пехилбуру тваз алахъна дустагъра.
Давам гана эх тежедай крариз,
Кьил хуьз хьана чарабурун утагъра.
Виридалай важиблу тир багьа затI,
Ам «Духтуррин къанун» тир ктаб хьана.
Ядигарар таз вичелай са-са затI,
Пехилбуруз амукьайди таб хьана.
Ибн Синан крарикай, уьмуьрдин
Рекьерикай кьиле фидач рахана.
Адахъ авай дериз зигьин шаирдин,
А касди вич уьзягъдаказ тухвана.
Нур къуй сура, кьисмет хьана женнетдин
Багъда вичиз некIер хъурай булахрай.
Хатур авай патай гьар са миллетдин,
Алим тир ам, авур кьадар кIвалахрай!

ЧИР ХЬУХЬ
Сад цавара вил экъуьриз къекъвезва,
Гагь экуь рагъ, гагь сефил варз аквазвай.
Дуьньядилай цIар элитIиз хквезва,
Сад, кьвед авач, аламатар таквазвай.
Вун паталди икьван зегьмет чIугвазвай,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!
И экуь тир дуьньядиз вун гъайиди,
Вуж ятIа ваз чизва, гьелбет, хъсандиз.
Диде тирди, вун инсан яз хайиди,
Хвейи касдин, рикI хьиз, хура масандиз,
Уьмуьр багъишзавай гьар са инсандиз,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!
Эвел диде, ахпа буба лугьунихъ,
Авай метлеб кIанда шаксуз чир хьана.
Жедай гьуьрмет чан аламуз авунихъ,
Са чIавузни амукь тийин сир хьана,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!
Ваз чизватIа, аялризни чир ая,
Диде хьтин, къени малаик авач.
Гьарда вичин дидедикай пIир ая,
Дидед хьтин мад чан алай цуьк авач,
Дидед кефи хайи касдихъ рикI авач,
Женнет квайди, чир хьухь, дидед кIвачерик!

Дагъдин лекьер лагьанвайд туш гьавая,
ВикIегьбур я зегьметдани женгера.
Чун дидейрин жигерравай гьава я,
Игит ксар хуьдай чIавуз рикIера,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

САД Я ЗУН

ЦIемуьжуьдра кIукI гъиз тахьай киледал,
ГьикI экъечIин мад КIелезин келледал?
Зегьметар за чIугунатIан шеледал,
Къадир тахьай шаиррикай сад я зун!

И дуьньяда тек са кIвалах гуж ава,
Лекьер тIимил, цава пехъер луж ава.
Зи шииррин къадир авай вуж ава?
ГьакI ятIани сефил тежез, шад я зун!

Гьукуматар политикрин гъилева,
Халкьдихъ галай гьаким гьина кьилева?
Садбур, цаз хьиз, акьахиз физ, вилева,
Кьисметдикай бейкеф хьунухь фад я зун!

Вири жедач, гьамиша ваз кIанивал.
Рази хьухь вун, Сад Аллагьдин гайивал,
ЧIуру патахъ элкъуьр тийиз къенивал,
Бегьер кIватIна, акьалтI тийир гад я зун!

Сажидин, бес я авур кьван тарифар,
Валай артух пара ава арифар.
Гьуьл тир ацIай шииратдин алифар,
Лигим ийиз чидай устад-чад я зун!

КСАРКАЙ ТАХЬУЙ

Каш гана, кьейи, мейитдин кьилихъ,
Фу кутаз вердиш ксарикай тахьуй!
Диде-бубадин хуш тушир къилих,
Къадир чин тийир сусаркай тахьуй!

Уьмуьр са затI я, кьадай имтигьан,
Цана ял тийир яцаркай тахьуй!
Кьерер гегьенш тир, кьуру уьлегьан,
Ятариз кьери вацIаркай тахьуй!

Кьуьд мекьи вахт я, цавай къваз живер,
Мишекъат жедай варцаркай тахьуй!
Ламар силли яз, кваз такьаз шивер,
Чамардиз кьуру фурсаркай тахьуй!

Акьул виридаз са затI я герек,
Гудайбур чIуру тарсаркай тахьуй!
Цан цана, тумар вегьейла зирек,
Ризкьи тегъидай къацаркай тахьуй!

ИкI завай гьисаб жедатIан вири,
Метлебдиз зайиф цIараркай тахьуй!
Келле хьайила, акьулдиз кьери,
Къалин ва яргъи чIараркай тахьуй!

Сажидин, вуна лугьузва хъсан,
Хиве кьаз, тийир краркай тахьуй!
Аллагьди вакай авурла инсан,
Уьмуьр буш фейи йисаркай тахьуй!

НУЛАР Я КУЬН, НУЛАР Я

Девлетлуяр авай чIавуз майданда,
Епер авай малар хьиз я гарданда.
Гьикьван рахаз, рагайтIани чайданда,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Нихъ пул ава, куьн гьабуруз лукI жедай,
Пул авайдан киледални кIукI жедай.
Квекай гум кваз, вилер кудай цIукI жедай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Квехъ я фабрик, завод авач, пул къведай,
Я лапагрин суьруь авач, кIул къведай.
Девлетлуйриз, куьн акурла, фул къведай,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Власть гъиле авайбурун патарив,
Агуддач куьн, эхъвез гьуьлуьн ятарив.
КIвалахдай кьван, пи кьаз тагуз ратарив,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Им СССР туш фялейрин лежберрин,
Тумар жакьваз югъ атай кьван рагьберин.
Чпин патав: угърийринни къагьбейрин,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Рахунрикай файда авач, чIуру тир,
Виниз авур - спел, агъуз – чуру тир.
Вири пашман, девлетлуяр хару тир,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

Сажидинахъ эх хъийидай чан амач.
Адахъ галукь тавур кикIал, къван амач.
Мад лугьудай, захъ артухан ван амач,
Нулар я куьн, нулар я куь, кесибар!
Эпилог
Куьн галачиз цифрийривай затI тежер,
Чи девлетар чпин кIатIуз кIватI тежер.
Куьн галачиз чи девлетар кьатI тежер,
Нулар я куьн, нулар я куьн, кесибар!

АЖЕБ ЖЕДАЙ

Вич чекмечи яз кьадай устIардиз,
Ажеб жедай раб, риб чир хьанайтIа.
Къафун цадайла, вичин кьадардиз,
Килигна, гетIе, цIиб чир хьанайтIа.

Бязи алимриз, ахтармишдай чIавуз,
Балугъ гьим ятIа, къиб чир хьанайтIа.
ХъуьтIуьн макъамда, тамашна цавуз,
Алкьвар ва далкьвар, хиб чир хьанайтIа.

Чирвал, гьелбетда, я хъсан са затI,
Черек вуч ятIа, чIиб чир хьанайтIа.
Фикирар санал авуна хьиз кIватI,
Кьаркьулуф вуч я, тIиб чир хьанайтIа.

Гьикьван хъсан тир, чи лезги чIалан,
Гьар са гафунин диб чир хьанайтIа.
Алцумдай чIавуз, кIвалин кьуд цлан,
Къибледихъ тир пад, пIипI чир хьанайтIа.
-----
Сажидин, вуна гузва суалар,
Са бязибуруз чIал чир хьун патал.
Агъзур жуьредин аватIан малар,
Калгамиш вуч я, кал чир хьун патал.

БАГЪИШ АЯ, БЕСТИ ВАХ

Цава гъетер, варз тамашиз яргъалай,
МичIи йифиз ава эквер куькIуьриз.
Яшлувили кьилиз ягъиз маргъалар,
Алахънава мефтIерик тIвал хуькуьриз.
Лугьумир хьи, вун рикIелай алатна,
Хайи югъ ваз мубаракнач, гъалатIна.

Гьар цIийи югъ къвезва вичин жуьреда,
Гагь ракъар къвез, гагь циф авай серин тир.
Ван хьайибур, чIалахъ тежез, хъуьреда,
Вах рикIелай гьикI алатна, ширин тир?
Лугьумир хьи, вун рикIелай алатна,
Хайи югъ ваз мубаракнач, гъалатIна.

Югъди, йифди компютердин кIаневаз,
Ахвар батмиш хьанвайни зи вилера?
Я тахьайтIа, агъзур хиял кьилеваз,
Гьатнавайни, баят хьана, чуьллера?
Лугьумир хьи, вун рикIелай алатна,
Хайи югъ ваз мубаракнач, гъалатIна.

Гежни пис туш, акъваздалди, лал хьана,
Ваз хайи югъ мубаракрай, ширин вах.
Аян тахьай, зун жувахъди къал хьана,
Хажалатни хьана заз лап дерин, вах.
Лугьумир хьи, вун рикIелай алатна,
Хайи югъ ваз мубаракнач, гъалатIна.

АСЕФ МЕГЬМАН АМАЧ ЛУГЬУЗ

Асеф Мегьман амач лугьуз ван хьана,
Им вуч хабар ятІа, рикІиз тІар жедай?
Хурун кьефес – ракъ, рикІикай къван хьана,
Заз и гегьенш дуьньяни кваз дар хьана!

Сад Аллагьдин кьадар я, вуч лугьун за?
Кьери жезва са-сад дустар – шаирар.
Бейкеф никай жен, низ ийин за арза?
Гьар эвелдихъ гала вичин эхирар.

Рагьмет хьурай вичиз, хъсан лезги тир,
Хайи халкьдиз тур чІаларни манияр.
Къилихдизни халис михьи гуьзгуь тир,
ВиртІедив хьиз ацІурнавай куьнуьяр.

Эхиратдин КІвалин ракІар ахъайна,
КІвачи-кІвачи фена Асеф Мегьман вун!
Сад Аллагьдин буйругъдалди ракъайна,
Азраилди гваз хъфена – душман, вун!

Сажидина, хажалат кьве пай ийиз,
Алахъзава, хабар гуз и кардикай.
Эверайдаз гьазур кас тир гьай ийиз,
Играми дуст кьунвай кас тир тардикай!
Начало формы

СПЕЛЖАН
Вич шофер я, амма адахъ спелар,
Ава кутуг авур чи Шарвилидиз.
Мад яргъибур акунач заз чпелай,
Кьилни ава тешпигь гатун халидиз.

Икьван дамах - чахмахар гвай итим тир,
Спеларни авай вичихъ хуьдай чан;
Гьулдан хьтин беден авай лигим тир,
ЛагьайтIани жеда адаз Спелжан!

Гьар сеферда фейи чIавуз суварик,
Зунни а кас сад садаз хуш дустар я.
Ам акур халкь хикIиз жеда къаварик,
Спелар хуьз чидай халис устIар я.

Чи дустни кваз Исамудин шад хьайи,
Аквазва заз хъуьрезва шадвилелди.
Кьудрат стха, шикил ягъиз фад хьайи,
Лугьузва ваз аферинар чи элди!

Сажидина гьуьрметлу тир дустуниз,
Багъишзава и шиирдин цIарарни.
Спелар таз кIеви тирла къастуниз,
Вучиз масан хьана кьилиз чIарарни?

‎Гасангусейн Абдулжелилов‎ для Сажидин Саиджамалович Саидгасанов
Вчера в 07:54 ·
Доброго времени суток, дорогие и уважаемые друзья!
Сегодня свой День рождение празднует талантливый, одаренный дагестанец, известный Дагестанский поэт - гений, педагог, наставник молодежи, член Союза писателей России, член Союза журналистов России, Заслуженный работник культуры, Заслуженный наставник молодежи Республики, Отличник образования ДАССР, Член Совета Старейшин Кавказа, Саидгасанов Сажидин Саиджамалович.
Дорогой Сажидин Саиджамалович, примите наши самые теплые поздравления в честь вашего юбилея!
Вы вносите большой вклад в развитие российской системы образования, наставничества, культуры и искусства, снискали искреннюю любовь тысячи дагестанцев - ваших воспитанников. Вы завоёвывали всенародную любовь. В Вашем творческом багаже – более I000 самых ярких работ, лирические, трогательные и удивительно – народные искренние стихи, наполненные любовью к своей стране и своему Великому лезгинскому народу, переведённые на русский, дагестанские и другие языки братских народов бывшего СССР, а также опубликовано во многих журналах и газетах республики и в других массовых изданиях. У Ваших бесценных работ и написанных на них песен счастливая судьба, они вне времени и всегда популярны, их с удовольствием исполняют известные лезгинские - дагестанские – российские эстрадные артисты, барды, ашуги.
Ваши стихи, поистине народные, стали классикой дагестанской эстрады, их знают и с удовольствием поют тысячи и тысячи людей. Удивительно лиричные, мелодичные, жизнеутверждающие и позитивные, они пробуждают в душе самые лучшие чувства к великому лезгинскому народу, наполняют радостью и оптимизмом.
Неизменно увлеченный и энергичный, Вы всегда на взлете, в самом расцвете сил, много работаете и щедро делитесь со своим прекрасным народом, Вашими преданными поклонниками, оптимизмом, хорошим настроением и радостью от встречи с искусством.
Мы все с благодарностью вспоминаем своих учителей и наставников. С первых школьных дней они ведут нас по интересному, но очень сложному пути познания окружающего мира, учат самостоятельно мыслить и принимать решения, совершать открытия и добиваться поставленных целей, нести ответственность за свой выбор. Этот праздник наполняет наши сердца любовью и признательностью к педагогам, делающим свое благородное дело с подлинным мастерством, душевной теплотой и отзывчивостью. В их руках судьба подрастающего поколения, а значит – будущее нашей страны!
В этот праздничный день позвольте от всей души пожелать Вам, многоуважаемый САЖИДИН САИДЖАМАЛОВИЧ, крепкого здоровья, счастья, вдохновения и новых творческих успехов в осуществлении всего задуманного! Пусть поддержка друзей всегда окружает Вас на жизненном пути, а желания – непременно сбываются. Мира и благополучия Вам, Вашим родным и близким!

КВЕЗ САЖИДИН ЧИДАНИ?

Сажидинан тIвар кьур чIавуз, тарифдин,
Бязибурун патахъ жеда сивин пад.
ПIузаррай куз, кьур акъатиз гьайифдин,
На лугьуда, аватазава рикIин пад!
Квез Сажидин чидач кьван ам вуж ятIа?
Ам вуж ятIа чидан гьикьван гуж ятIа?

Гада-гуди, зарафатчи, чIаларбан,
Лугьуда ам, - адал пехил дустари.
Чпин патав кьада ам, яз данарбан,
Ам декьена гьикI тазватIа йисари?
Квез Сажидин чидани ам вуж ятIа?
Мад сеферда лугьуда, квез хуш ятIа?

Гьар ихтилат кватай чIавуз кимерал,
Садбур къеце, садбур къене ргада.
На лугьун, я шаиратдин генерал,
Адакай пис, чпикай хуш рахада.
Квез Сажидин чидач кьван, ам вуж ятIа?
ЦIуз вегьейтIан такур феникс къуш ятIа?

Амачирла, ийиз жеда тарифар,
Зи шиирар чириз вугуз хуралай.
Хъсан гафар кхьиз закай арифар,
Сечме чIалар атIуз жеда таралай.
Чан аламаз чир тавур зун вуж ятIа,
Зазни халкьдиз авур им са гуж ятIа?

КАС АВАНИ, САЖИДИН ВИ ВАН КЪВЕДАЙ?

Дуьнья ахьтин са затI я хьи, гьар садаз,
Гьар жуьредин бахтни бедбахт пай ийир.
Хъсанвилер авуртIани сад-вадаз,
Амайбуруз, хкахь тийир цIай ийир.
Вахтуна, сад рекьиз, садал чан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

На ви уьмуьр багъишналди халкьариз,
Агалкьунар авунватIан къазанмиш;
Хабариз кIанз, муьрхъуь кьадай ракьариз?
Яраб вучиз жезватIа вун ягъалмиш?
Дуьз рахайдан, кIваче акьаз, къван къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

Хъсанвилер авур вождар - инсанар,
Хаинбуруз элкъуьрзавай вахтуна;
Чпи крар ийизвай хъсанар,
Авай чIавуз, буйругъар гуз, тахтуна;
Рекьин юкьвал акъвазналди хан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

Рази хьана, Сад Аллагьди гайидал,
Цавай гъетер кьаз кIан жемир, кьакьан тир.
Ирид лянет алукьуй чеб хайидал,
Тек са чеб кIан, амай ксар такIан тир.
Итим декьей касдин хивез къан къведай,
Кас авани, Сажидин, ви ван къведай?

ЧАНАР ХКИН, - ЛУГЬУЗ КУЬГЬНЕ ХУЬРЕРАЛ

Чанар хкин, - лугьуз куьгьне хуьрерал,
Кьел алахдай ксар ава хирерал.
Чеб шегьерра, къазанмишиз девлетар,
Хъуьрез жеда, авам чапрас къуьрерал!

Куьгьне хуьрер, харапIайрин кIвалерин,
Душманривай къачуз тежер къелейрин,
Гьарда вичин хуьдай чIавуз миллетар,
Иесияр хьанва тапан, гьиллейрин!

Хуьруьз хъфин лугьудайбур бул хьана,
Хъфин тийиз, чанда сурун фул хьана.
Хизанлугъна Женнетдиз физ, билетар
Къачун патал са-садбурухъ пул хьана!

Чанар хкин, - лугьуз куьгьне хуьрерал,
Гатун цикIиз кIватIал жезва пIирерал.
ТIуьнар, хъунар, ийиз бязи къилетар,
Кас акъвазич, кутIуртIани цIилерал!

ЧукIурдалди бенесуз тир хабарар,
Хъсан тушни сивиз ягъун дапIарар?
Сажидина ийизва квез минетар,
Тавун патал, кIвачер квачир тапарар!

ВИРИ ВАХТУНИН КРАР ТИР, ДУЬНЬЯ

Авай азият акур вахтуна,
Ишехьиз жеда кьуьзуьни жегьил.
Сад акур чIавуз кьакьан тахтуна,
Аквада адал вири жез пехил.
Чидач хьи гьар вуч хъсан ва я, пис,
Дегиш жедай са алукьдайди йис.
Вири вахтунин крар тир, дуьнья!
Гагь хийир, гагь-гагь зарар тир, дуьнья!

Гьар патахъай кар туькIвей вахтуна,
Камунин кьилиз артух жез девлет;
Пачагь хьиз хьайи чIавуз тахтуна,
Квахьай вахтунда бахтунин билет,
Жув жувакай жез балкIан хьиз кухун,
Яваш жез рахун, беденни яхун,
Гъам-хажалатдин парар тир, дуьнья!
Жегьеннемдин цIун варар тир, дуьнья!

Сад-садал ашукь жегьил руш-гада,
Кьакьан тир цава лув гузвай лифер;
Муьгьуьббатдин кваз кьун тавур къайда,
ГьакI гарув гана, чIугур кьван кефер,
Ченгияр гуьрчег акваз ярдилай,
Гъил къачуз гьар са хъсан кардилай,
Амукьдай гафар-чIалар тир, дуьнья!
Дявени чуьруьк, къалар тир, дуьнья!

РикI-вил галачиз, аватна цавай,
Къизилрив ацIай са зурба каркун;
Хъсанвилихъди, кесиб яз авай,
КIвалер-йикъарин дегиш жез акун;
Кесиб рушакай лиф хьтин гуьрчег,
Уьмуьрдин юлдаш хьайила керчег,
Алахьай экуьн ярар тир, дуьнья!
Женнетдин бахтлу нурар тир, дуьнья!

Гьибурукай вун ятIа, Сажидин?
Кьудкъадалайни артух тир яшар.
Сад я бахтуниз гъвечIи, чIехидин.
Аллагьдин патай авачтIа къаншар.
Арза-ферзедал гьат тийир гъиле,
Кьил цава, кIвачер къекъвезвай чиле.
Хкаж жез четин гурар тир, дуьнья!
Гьисабиз тежер кIарар тир, дуьнья!

МАШГЪУЛАТАР

Гатфарихъди машгъулат яз,
Агьалийриз хуьрерин;
Тамашунар жедай шад яз.
Элуькьарнар гьерерин.

Куьк тир гьерер яз кванарин,
Крчаризни мягькем тир.
Язух текъвер гьич чанарин,
Иесияр уьткем тир.

Гъалиб хьайи гьерен крчар,
Хъуьрез жедай кьилелай.
Магълуб хьайи гьерен крчар,
Куьрсдай са хилелай.

Гьерер жедай тумар чIехи,
ХъуьтIуьз недай къахарин.
Гьам дуьгуьдин винел рехи,
Ашар регъвей чIахарин.

Алимаз
Вуч хиялрик кватIа Алим,
Вил хьанвани ватандихъ?
Кьуршахарин рекьяй алим,
РикI алай хва хизандин.

Са кьил чIугу Кьасумхуьрел,
Къайи яд хъухъ булахрин.
Кьил чIугуна вацIун кьерел,
Атир чIугу яйлахрин.

А лацу урусрин уьлке,
Къулай ятIан шартIариз.
ТуштIан, гьелбет, чи пад Мекке,
Мугьман хьухь чи патариз.

Канардавай осторвар,
Гьуьлуьн къумад кIунтIар я.
Куьре патан къацу рувар,
Аламатдин затIар я.

И чахъ авай хьтин гьава,
Чи хьиз ширин емишар.
ЧIугуртIани гьикьван жафа,
Жедайди туш битмишар.

Сажидина икьван чIавал,
Авурди туш тапарар.
Вун авачир кьадар чIавал,
КIватIала шад хабарар.

Салам алейк, Пенкер алим,
Квез и чIаван хийирар я.
Зи патай квез, ятIа лазим,
Гзаф хъсан шиирар я.

Лезгистанда куьн хьтинбур,
ТIимил авач, мадни хьурай.
Илимда эркин хьтинбур,
Бахтар гана, шадни хьурай.

Тек са сефер дидед кIвале,
Чун чахъ галаз рахайбур тир.
Лап фад вахтар ятIан гьеле,
Передача тухвайбур тир.

Куьн алим я халкьдиз машгьур,
Хьанвай чIугур чIавуз зегьмет.
Гьар камунай вилик къачур,
Халкьдин патай ава гьуьрмет.

Пуд стхаяр тир пуд СтIал,
Сад масадан архаяр я.
Аскерар хьиз пуд пуд кIунтIал,
Ислягьвилин рухваяр я.

Чахъ рушарни ава гуьрчег,
Бубад бармак вине кьунвай.
Илимдин хел, лугьун керчек,
Четинди я куьне кьунва.

Пара фикир желбдач за куьн,
Кас я даим квалахзавай.
Сажидинни квелди эркин,
Са шаир я дамахзавай.
.

КЬИСМЕТРИКАЙ ЧИ

Кьисметрикай чун рахада вири,
Садбуруз кьисмет я виртни гъери.
Муькуьбур ишез, ийизва арза,
Куьз ганва течиз чеб патал жаза.

Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Вун жагъун гьикьван кIвалах я зегьмет?
Цавар ацIана гъетерни ракъар,
Вуч затI ятIа чин тийизвай ахвар.

Алемдиз экв гун ятIа куьн кIвалах?
Куьтягь тежедай ишигърин булах.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Амайбуруз куьн аватIа къимет?

Инсанар ава ялвардай цавуз,
Чпин кIвалахар четин тир чIавуз.
Амма чпикай хийир гуз течир,
Инсанар ава ягьсуз, чалкечир.

Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
АятIун вуна абуруз туьгьмет!
Кьисмет паталди хьун кIанда хъсан,
Жувакай хийир гуз чидай инсан.

ХупI тир Аллагьди гудайла бахтар,
Ийиз хьанайтIа, дуьзвилел ахтар.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Ви вилик къе за язавач кьве мет.

КЬВЕ РЕХЪ

Чили хуьз чанар, ризкьидал вичин,
Цава Аллагьди хуьва чи руьгьер.
Кьве рехъ ава чаз вилик физ кIвачин,
Дад акваз гьар са жуьре бегьер.

Чна абуруз вуч гузва гьакъи,
Цавни чил чакай хьун патал рази?
Чун тухузва и кьве жуьре рекьи,
Жегьил тирлани, хьайилан кьуьзуь.

Гьар садав гва чи уьмуьрни ажал,
Бахт жагъайтIани, тачагъайтIан бахт.
ИтIи-битIийра къекъведай мажал,
Авач, кар жеда хьайи чIавуз вахт.

Са кардал я чун бахтлу тир ксар,
Инсанар хьана дуьньядал атун.
Кьисмет хьайитIан четин тир йисар,
Инсанрин саягъ а рекьер атIун.

Вирибурукай жедач пачагьар,
Халкьдихъ рикI кудай, дуьнь яз ислягь.
Кимини жедач сад-кьвед алчахар,
Намусар течир, экъичнавай ягь.

Цавукай регъуь жен авай Аллагь,
Ризкьи гузвай чил ам диде яз кьан.
Дуьньядиз тамаш и кьадар мублагь,
Гьар са касди чил ам вине яз кьан!

Сажидин вуна, гъавурда гьатдай
Инсанриз лагь и чIаларни гафар.
Дуьзвал такIан яз, ксарив катдай,
КукIвализ тамир ви яхун юрфар!

ЭЙ ЭХИР ЗАМАН

Хъвадай шейэрлай бул вуч ава лагь,
Такур баладкай вуна хуьх Аллагъ.
Кьинелди за квез лугьузва, валлагь,
Къецинди хьана, лугьуз тежер гуж,
Хъвадайбурукай хьана халис луж,
Эй чехир заман, эй эхир заман!

ПIапIрусни гьенеш хъваз, жезвай дили,
Кьуру къавукни кутазва тIили.
Саданни кIвалах дуьз тийиз кьили,
Хъсанвал тIимил, писвилер пара
Инсанвал тIимил, фу авай тара,
Эй чехир заман, эй эхир заман!

ТIуьнизни кьадар, хъунизни кьадар,
Ракъурмир вахтар гишинни ва дар.
Фитнени дяве крар я мурадар,
Инсанвилелди ризкьи нез алахъ,
Ичкидикай дуст кьунвай куьн къвалахъ,
Эй чехир заман, эй эхир заман!

«САМУР» ЗАЛДИН ШАД ТАВХАНА

Шадвал ийир «Самур» залдиз,
Са сеферда акъат хьана.
Тамашна зун анин гьалдиз,
Тарифун гьакъикъат хьана.

Аферин ам эцигайдаз,
Гегьенш залда нурар авай.
ГьакI мукьувай килигайдаз,
Экуьн чIаван ярар авай.

Къулайни тир гьар са куьнал,
Гьич рикIелай фин тийидай.
Агъзур нямет гьар са тIуьнал,
Столраллай чин тийидай.

Чи лезгийрихъ гьахьтин хваяр,
Ава ватан гуьрчегардай.
Хуш кьабулдай хванахаяр,
Халкьдин мисар керчекардай.

Мад сефер кьисмет хьайитIа,
Илифда зун «Самур» залдиз.
Ина хьиз гьуьрмет хьайитIа,
Баркалла къвезва чи элдиз.

Сажидинан гафар керчек,
РикIяй-рикIиз лагьайбур я.
Дугъриданни зал я гуьпчег,
Гьуьрметарни къулайбур я.

КЪУНШИЙРИКАЙ

ТуькIвей къунши авай кьецIи рушни кваз,
Гъуьлуьз фида муьштерияр бул хъана.
Кенфердихъай хуькведайла, къушни кваз,
Къайгъу жедач, къунши хъсан зул хьана.

Къуншидин пай квачиз угъривал жедач,
Хуьквезва зи рикIел вилер кьамавай.
Пис къуншидихъ ерли дугъривал жедач,
Ай вич амаз вакни декьий тамавай.

Къунши кIанда хайи стха барамбар,
КIваляй кIвализ, рикIяй рикIиз рехъ авай.
Адан патав затI туш къизилрин гьамбар,
Гьар са меслят кьабулдайла гьахъ авай.

Зи къуншияр пара хъсан ксар я,
Абурулай зан гьамиш рази я.
Къушшияр яз шумудни са йисар я,
Гьич са карни хьанач чахъ нарази яз.

Хъсан къунши хьун паталди жувани,
Жувни хъсан кьиле тухун герек я.
Къуншидилай кIвализ мукьвад авани?
Зи къуншияр сад садалай зирек я.

Сажидин, на къуншийрилай тарифар,
Авунихъ къе вуч ятIан са кар ава.
Мукьвал-мукьвал ийизва зун илифар,
Аквадай гьал зи келледа гар ава!

РИКIИЗ ЛУКI ХЬАНА

РикI акъудна къалур жедай затI хьанач,-
Лугьуз меци алахъда вун югъуриз.
КIан хьайидав гудай папIрус кьатI хьанач,
Я тахьайтIа, халидин са кIватI хьанач,
Вугана хьиз, машхулардай къугъуриз.

Амма рикIихъ ава ахьтир къуватар,
Вав секинвал, гудач гъилер югъуриз.
Акур чIавуз вуч кьван гуьрчег таватар,
Къачуз таз вав вуч кьван багьа савкьватар,
Агъзур жуьре алахъда рехъ жагъуриз.

Вун еке я, рикIив гекъиг авурла.
РикI са затI туш, чIехивал я ви гъуд кьван.
ЧIалахъ жедач вилералди такурла.
Аждагьан кьван къалурда вич дакIурла,
Ам гваз къекъвез жедач залан са пуд кьван.

РикIи санихъ, кIвачери вун масанихъ.
Ялда гьар къуз гьич хабарни такьуна.
Пакамахъди, я тахьайтIа нисинихъ,
Гьич хев кутан тийиз йифиз ксунихъ,
Я секинвал гуч, кьил цла акуьна.

Кьудкъадалай яшарни кваз алатна,
РикIин гъиляй ажиз хьанва, зун дустар.
Ялни ягъиз вугун тийиз галатна,
Сажидин, на тек са кIвалах гъалатIна,
Ваз муьтIуьгъар тавуна а жаллатI на,
Хиве кьазва, а рекьяй туш зун устIар!

КАР АЛАЧИЗ АРАДАЛ

Акунани кIамач заз са бязибур,
Абуруз зун кIамач жеди вилик хьиз.
Гьикьван четин я жагъурун разибур,
Тара умуд кутур саягъ чилик хьиз.

Вирибурухъ ава чпин мурадар,
Са зун туш кьван гьа и жуьре йикьевай.
Я залум рикI, куьз ятIа ваз хура дар?
Ваз завай вуч кIанзава дуьз рекьевай?

Я кIваляй чин, я хуьряй бахт тахьайбур,
ТIимил аван, рази тежез авайдал?
Ваз чидани гьикI аватIа тахайбур?
Гьамиша вил сад хьунухьал алайдал.

Дуьнья гьа икI туькIуьр хьанва: дагъ, аран,
Сад агъада, чукуьд хъуьрез цавара.
Са кар кьванни такваз рикIиз аваран,
Шумудни са аватIа лагь авара?

И дуьньядиз ишез-ишез атайди,
Дуьньядилай гьикI хъфида хъвер алаз.
Пакад къакай регъуьз, кичIез атайди,
ГьикI яшамиш жеда рикIел хер алаз?

Амай ксар рахайтIани хъилелди,
Сажидин, вун бейкеф ятIа гьи кардал?
Зав хажалат гузва анжах зи элди,
Чара авур, къал алачиз арадал.

ЭГЕР ВУН ЗИ ДУСТ ЯТIА

Эгер вун зи дуст ятIа,
Чир жеда заз яргъалай.
Вак са кIус намус кватIа,
Гадарда ам чархалай.

Душман алай чкадал,
Ацукьдач вун межлисда.
Вахт девгьена пакадал,
Лаш илигда иблисдал.

Эгер вун зи дуст ятIа,
РикIяй рикIиз рехъ ава.
Хъархъун таракни атIа,
Ацукьдач вун пехъ авай.

Пехърев хабар хийирдин,
Гьич садрани хьайид туш.
Бегьемсуздан чехирди,
Садазни чин гайид туш.

Эгер вун зи дуст ятIа,
Четин чIавуз чир жеда.
Са кIус гьуьрмет аватIа,
Им зи патай сир жеда.

Сажидиназ икьван пис,
Садрани хъел атайд туш.
Нече шумуд хьана йис,
Гьич са касни гатайд туш!

ИСЛАМ ХВА

Баркалла квез, гьар са лезги кьегьалдиз,
Раижзавай дуьньядин гьар магьалдиз.
Кубок къачур, икI шад ийиз чи элдиз,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

Эминан тIвар алай хуьруьн ад тир вун.
Къазанмишай еке тIварцIел шад тир вун,
Чаз машгьур тир инсанрикай сад тир вун,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

Къуй, чир хьурай вужар ятIа лезгияр!
Халис лекьер лужар ятIа лезгияр?
Гьар са лезги чирай яз Шарвилияр,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

Куьре патан, женнет макан хуьруьнви,
Чаз бегенмиш я, пагьливан, хъуьруьн ви.
ТIвар мецерал алай Ислам, ширин ви,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

Зун шаир я, тIвар Сажидин, стIалви,
Дамахзавай баркаллу тир тIварцIел ви.
Гьар уьлкведа тIвар машгьурун патал ви,
Агалкьунар мадни хьуй квехъ, Ислам хва!

ЯЛЧИН СТХА

Ялчин стха, заз ви чинай,
Берекатдин нур аквазва.
Кхьинринни гьар са куьнай,
Агалкьунар гур авазва.

Мукьувай чун туштІан таниш,
Яргъалайни пис аквазвач.
Кьакьан тарал алай емиш,
Чаз мукьувай куьз аквазвач?

Са гафунал лугьун за ваз,
Зи гьуьрметлу, Ялчин, стха!
Хъсанвилер булдиз аваз,
Кьисмет хьурай, гичин, стха.

Мад сеферда атайтІа чахъ,
Сажидиназ мугьман хьухь, дуст!
Захъ дуст хьун хуш авачтІа вахъ,
Са артухан душман хьухь, дуст!

ШАРВИЛИ

Шалбуз дагъилай къарагъайла гар,
Ирид жуьредин чкІана рангар.
Шарвили, гъиле кьуна хьиз пайгар,
Акур касдивай чуьруькиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Гьажи Давудни Фетяли – Лезги,
Мегьаммед Ярагъ – Намусдин гуьзгуь,
Эмин, Сулейман – Шиират экуь,
И ктаб кьуру тебрикиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Лезгистандикай акъудун ктаб,
Гьи кьадар четин кар ятІа яраб?
Халкь санал кІватІал ийизвай прораб,
Ам кІватІ хъувуна, гилигиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Вуж я а алим, вуж я а жерягь?
Кьве пад сад хъийиз авай кас темягь.
«Лезгистан» санал кІватІзавай «пачагь»?
Ихьтин еке кар гъиликиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Гьам кхьинарчи, гьам еке алим,
Вилик тухузвай четин хел - илим;
Гьам тербиячи, гьамни муаллим,
Завай, мегер, геж тебрикиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Эвел кьилелай кІватІална тарих,
Ктаб туькІуьрай кас кьилдин-кьилихъ,
Инсанлувилин авай кас къилих,
Ам кІел тавуна, эцигиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Энциклопедия – лугьуз я асант,
Ахьтин зегьметдиз герек я талант.
Гьар сад рикІелай тийидай алат,
Ам гвачиз чавай вилик физ жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

Гьам Лезгистандин, гьам Дагъустандин,
Игит тІварцІиз Куьн хас я Ватандин!
Икьван тІварар кьур гьар са инсандин,
Квехъ галаз масад шерикиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

И кьадар чІугур ктабдал зегьмет,
Сажидиназ Куьн багьа я къимет.
Игитвилин тІвар хьун патал кьисмет,
Лезги халкьдивай вилик гъиз жедан?
И кардиз секин килигиз жедан?

КЬИСМЕТДИН ВИЛИК

Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

Эгер заз азабар, гуж ганачиртIа,
Заз халкьдин гьалдикай хабар жедачир.
Эгер заз халкь икьван хуш хьаначиртIа,
Зи рикIел цIу кайи, къабар жедачир.

Ватан зи, лезги чIал, зун чIехи авур,
Куьн себеб, къедалди чан алама зал.
ЧIулав тир чIарарин, зи рехи авур,
Кьисасар вахчунин къан алама зал.

Советрин гьукумат авурбур чукIур,
Садрани заз абур хуш хьайибур туш.
Аллагьдиз за даим ийизва шукур,
Кьисетдин вилик чун буш хьайибур туш!

Девлетар квез хьурай, чаз чи азадвал,
Нез, кьве вил экъисна, халкьар тамашиз.
Хуьн патал, чIал, ватан, чи багъри садвал,
Кьилди чаз четин я халкьар галачиз!

Кьисметдин вилик за агъуззавач кьил,
Аллагьди ганва ам анжах зун патал.
Гьазур я, ийиз зун, хкадардай кьуьл,
Белки ам ганва заз, шаир хьун патал.

КIАНИВИЛИКАЙ МАХ

Ша, чун сад-садал ашукь яз ширин,
Гьамишалиг яз чинал хуьн хъуьруьн.
Чун кьвед сад хьана, ашкъидин рекье,
КIанивилин цIай хуьн чи кьве рикIе.

Йикъаз элкъуьриз, варз алай йифер,
Ша, пехил ийин чна чал лифер.
Ашукь жедайвал чилерни цавар,
Гьар са йикъакай ийин шад сувар.

Уьмуьрдин гьар са йикъаз гуз къимет,
Сад ийин чна, чи кьведан кьисмет.
Ша, чна вири кьуьзуь, жегьилар,
Вирибурун шад ийин гуьгьуьлар.

Икьван чIавал чун тиртIа, стха, вах,
КIанивиликай туькIуьрна хьиз мах,
Сад Аллагьди чаз, гузмай кьван яшар,
Ша, чун уьмуьрдин жен кьвед юлдашар!
-----
Квехъ кьведахъ хьунал, ахьтин къенивал,
ТIал, гъам галачир женни кIанивал?
Минет авуртIа, эй Сад тир Аллагь!
Уьмуьрлух чун кьве юлдаш хьурай лагь!
Начало формы
Начало формы

НАМУСДИН ВИЛИК

Намусдин вилик хьун патал эркин,
РикI хьана кIандач хуруда секин.
Гьар са четин кар тавуниз мумкин,
Авун герек намусдин вилик!

Бубадин бармак, дидедин фите,
Вине кьаз алахъ сифтени сифте.
Акьул артухар, кьилевай мефтIе
Хъувун герек я намусдин вилик!

Суалдиз вахкуз алахъин жаваб,
Сувабдин кьилиз артухин суваб.
ИйизватIа на гун куьмек тIалаб,
Цавун герек я намусдин вилик!

Хиве кьур кIвалах акъудиз кьилиз,
На къуллугъ авун герек я чилиз.
Кьабулун патал акур кар вилиз,
Са вун герек я намусдин вилик!

Сажидиназни багьа я намус,
Жаваб гуз, хабар кьуртIани на мус.
Тараз ягъай якIв ван хьана тамуз,
КьатIун герек я намусдин вилик!

ИНСАНВАЛ Я

Зазни тахьуй, вазни тахьуй,
Къуй са цIару кицIиз хьурай,-
Лугьудай са касни тахьуй,
Къуй адан пай кациз хьурай.

Зазни хьурай, вазни хьурай,-
Лугьудайбур инсанар я.
Пехил ксар чак тахьурай,
Абур чак квай нукьсанар я.

Дуьнья гегьенш, чил-цав чIехи,
Вучиз рикIер дар жезватIа?
Къунши акваз, тежез эхи,
Адан рикIиз тIар жезватIа?

Я Аллагьди хвейи ксар,
КIвалах жезвачтIа кьилелди;
Зегьметдивай къачу тарсар,
КIвалах ая кьве гъилелди.

Пехил хьайи цурун кварни,
МуркIад кьуна, пад хьаналда.
ЧIур тахьун патал са карни,
Хъуьрей чIавуз, шад хьаналда.

Лугьуз регьят, ийиз четин,
Тек са кIвалах – хъсанвал я.
Шалбузни, Шагь, дагъ хьиз Кетин,
Кьакьан тирвал – инсанвал я.

ПАЙ ХЬАНВА КЬУД ПАТАЛДИ

Инсан гьеле амаз дидед беденда,
Рахан тийиз, киснава са гужалди.
Фагьум-фикир авуртIа са геренди,
Чи уьмуьрни пай хьанва кьуд паталди.

Гатфарни гад, зулни кьуртIа, кьуьд галаз,
Гьар садаз пуд варз ганва девир гьал ийиз.
Са-са чIавуз, сада садаз зур къалаз,
Къакъудзава варцар, йикъар, къал алаз.

КIуьд варз бес я инсан хьунухь паталди,
Аял вахтар яргъи ятIан йисариз.
Гьар са кIвалах хъсан хьунухь паталди,
Къулай шартIар лазим я чи сусариз.

Яваш-яваш камар вегьез уьмуьрдиз,
Кьвед лагьай пай кьисмет жезва жегьилвал.
Туьнтвал артух жедайди хьиз чехирдиз,
Чаз вахтуни бахш ийизва къизилвал.

Пуд лагьай пай, атай чIавуз чагъиндиз,
Иесияр жезва чIехи крарин.
Мажал авач ялар ядай секиндиз,
Бегьер артух авун патал тарарин.

Кьуд лагьай пай, кIвалах ийиз кьилелди,
Дуьз тир рекье тун герек я аялар.
Фу тIуьн патал гьар сада кьве гъилелди,
Тербиядиз багъиш ийин хиялар.

Йисаз кьуд чIав, кьуд чIав ава инсандиз,
Инсанвилел уьмуьр тухуз гьерекат.
Аферинар къачун патал хъсандиз,
Ви уьмуьрдик хьун герек я берекат.

Сажидин, на чарабуруз тарсар гуз,
Гьихьтин къимет ви уьмуьрдиз гузва, лагь!
Сад Аллагьди заз и кьадар йисар гуз,
За йиф-югъди зи чандал цIай кузва лагь!
ЗУН ВАЛАЙНИ КАЙИДИ Я

Муьгьуьббатди кайи касдин рикIи мад,
Пи кьада жал, вилер цIараз накъвара?
Зун вал дуьшуьш хъувуна, яр, рекьи мад,
Хиялдани авачиз и мукьвара.

Рахаз хьанач, дуст-душандиз акуна,
Ви кIвал чIур жез кичIе хьана, яргъалай
Тамашна ваз, гьикьван вахт тир такуна,
Чи арада аваз живед маргъалар.

Чарасуз туш рахун, мукьув атана,
Яргъалайни акун, са шад кIвалах я.
Аллагь шукур, зи вил вакай атIана,
Муьгьуьббат чи яд датIудай булах я.

Заз чизва ви рикIе авай цаз я зун,
ТIарвал эхиз, акъуд тийиз, ишезвай.
Зун паталди кьуд симинин саз я вун,
Зи тIвар кьуна мани лугьуз тежезвай.

Са нин ятIан атIана вун бахтуни,
ТакIан касдиз, кIанзни тушир яр хьана.
Ажалдин дерт туькьуьмзава хутуни,
Сажидиназ эхиз тежер кар хьана.

КЪЕЛЕЯР ТИР

Шумудни са агъзур йиса тахьай са затI,
Душманривай къачуз тахьай къелеяр тир.
Лекьер хьтин дагъларвай халкьдин са кьатI,
Кьуд пад тамар, къацу чIурар, гуьнеяр тир.

Дагълар туна, арандавай чи дагъвияр,
Хуьрер туна, сурар туна, чар булахар;
Я маларин амач нехир, я суьруьяр,
Гьиниз фена куьн зегьметар, куьн кIвалахар?

Хиве кьунар, «къизил дагълар», яна тупар,
Аранда куьн верчер ава кьифесра хуьз.
Ийидай са амачиз кар рушар, папар,
КIвалин къене хьана халис есирар хьиз.

Мостовайра, рекье-хвала къекъвез малар,
Пластика нез рекьизва, векь авачиз.
Я лезгияр ни чIурнатIа, лагь куьн гьалар?
Къурбатрава рухваяр каш-мекь авачиз.

Агъзур сарин кIелеяр тир, кIелеяр тир,
ХарапIайриз элкъвена хьи куьн ерияр.
Авур гафар тапарарни, гьелеяр тир,
Куьз атана куьн и йикъал, я лезгияр?

Чан аламай хуьрерилай харапIаяр,
Гзаф хьанва, кас амачиз, баят хьана.
Як, вирт, гъери амачиз къе нез хапIаяр,
Сейр ийидай еке майда – аят хьанва.

На, Сажидин, талгьайтIани шиирралди,
Аквадай кас амачни къе, чун авай югъ?
Яраб мад вуж хъижедатIа эхирралди?
Ша, кутамир на чи чандик артухан бугъ!

ХИВЕ КЬУНАР

Лугьуда хьи, ваз квекай къе гуж ава?
РикI авайдаз гуж авачир югъ жедан?
Яд ргазвай къажгъан такур вуж ава?
Дерт тахьанмаз йигазвай цел бугъ жедан?
Зи рикI къажгъан я гьа иви ргазмай!

Лагь, за дамах квел ийида, шаддаказ?
Санай кьванни са ван къвезвач хъуьредай.
За нихъ галаз женг чIугвада саддаказ?
Заз куьмекдай кас жагъизвач Куьредай.
Захъ амайди мез я яваш рахазмай!

Юбилейрин мярекатра сегьнедай,
Къизил дагълар гудай шумуд сад хьана?
Балугъар хьиз физ ченеба дегьнедай,
Хиве кьуна, им шумуд кьуьд, гад хьана?
Гьикьван гужар аматIа мад аквазмай?

Яб це, чIалахъ жемир кьуру гафарин,
Лугьудай са мисал рикIел хтана.
Мад вахт къведа, декьейтIа зун, гатфарин,
Са сефер ваз таб хъийида, атана.
Тек са сефер я хажалат чIугвазмай!

Ахпа рагьмет гъидай сад-кьвед жагъида,
Пехилбуруз сувар жеда кьейи югъ.
Мурадарни гьа захъ галаз рекьида,
Гьич рикIелни хкин тийиз хайи югъ.
Буьшуьшрикай Аллагьди хуьй таквазмай.

Сажидинахъ тек сад ава хажалат,
Тапархъанрин куьз хьанайтIа чIалахъ зун.
Жагъурдайла и дуьньяда адалат,
Ярх хьана зун, мез цIуьгъуьнна, са къвалахъ.
Язух хьана рикIин, хура дакIвазмай!

АХПА ЧIУГВАЗ КIАН ЖЕМИР ВАЗ ГЬАЙИФАР

Гьар пакамаз рахаз таза цуькверихъ
Захъ элкъведай мажални ваз жагъанач.
Ихьтин гьайбат женни мегер рикIерихъ?
Зун рахана, амма вун зав раханач.
Тикрар:
Са вахт къведа чIугваз тадай гьайифар,
Еб атIай нуькI, ам кьан хъийиз жедани?
Муьгьуббатдин цIай ийимир зайифар,
РикIиз кIанд хьанач лугьуз шедани?

Рагъ акурла, цIараз кIани цифериз,
Герек чIавуз, гваз къекъвез гар жагъанач.
Кьакьан цавар акьван хуш туш лифериз,
Вун гьа кимяй, хъел хьана, зав раханач.

Уьмуьрдикай ийиз тахьуй зарафат,
Къе акурвал ваз пака ам аквадач.
КIанивални пак тир дагъ я Арафат,
Муьгьуьббатди кьведра вичел чIугвадач.
Тикрар:
Са вахт къведа чIугваз тадай гьайифар,
Еб атIай нуькI, ам кьан хъийиз жедани?
Муьгьуббатдин цIай ийимир зайифар,
РикIиз кIанид хьанач лугьуз шедани?

ЖУВ ХАЙИ БИНЕ

Зун хайи кIвалин алама бине,
АламачтIани а кIвалер анал.
Хабар кьазватIа ам завай куьне,
Квез герек хьана рахазва инал?
Жув и дуьньядал акъатай бере,
Агъа-СтIалрин тIвар алай хуьре,
Идалай багьа чка авани?

Кьулан мягьледа кIунтIал алай гар,
Вични гуьзел тир пак майдин вацра;
КьепIина туна, кутIунвай тангар;
Цуьк ахъайнавай машмашдин тара,
Къунши тарарал гьич такур жуьре.
Чандардай хъуьрез ципицIин чIере,
Идалай багьа чка авани?

Сулейман хайи къуншидал кIвалер,
Са пата Жуьмя кьакьан тир мискIин.
Вилик Чатун ким, кIватI жедай эллер.
Суьгьбетар ийиз дерди-гьал рикIин.
Вилик пата чад, гатаз якIв, дегьре,
Гьаятда тIанур, чараз фу, шуьре,
Идалай багьа чка авани?

Анал гагь туьквен фу гадай хуьруьз,
Гила аптекдин ала дарамат.
Куьтягьун патал зи шиир куьруьз,
АквазвачтIани еке аламат;
Къиметдиз тIимил тушир са зерре,
Шииратдин зун тур рекье шегьре,
Идалай багьа чка авани?

Сажидин вуна аял тир вахтар,
Кьуьзуь хьайила, хкизва рикIел.
Ам бине тирла, жагъанвай бахтар,
Лежбер хьиз ава ашукь тир никIел.
Вун хайи чIавуз гъед хъуьрез Зуьгьре,
Гайи садакьа, кьабулай пIире,
Идалай багьа чка авани?

ГАР АВАЧИЗ

Цин саягъда ягъай гъери,
Дуьгуьдин афар хъсан туш.
Кьиляй-кьилиз таб тир вири,
Тарифрин гафар хъсан туш.

Яцрак тухуз, кутаз дана,
Адак хъвадай нек жедай туш.
Ви тарифар ийиз туна,
Фередикай кIек жедай туш.

Ничхир, цавай гудайла лув,
Чир жеда лекь, пяхъ яни ам.
БатIул ятIан, кьинер кьаз жув,
Тапарарал гьахъ яни ам?

Шумудакай хана рахан,
Лугьуналди ван текъведай?
Шумуд садан кефияр хан?
Чеб къванер тир чан текъведай.

Сажидин, на рикIиз тади
Гумир жуван, кар авачиз.
РатIраллай къуьл, кIан хьуналди,
Михьиз жедач гар авачиз.
ГЬАР ИСЛЯГЬ ЮГЪ

Са вахт хьанва, зун дуьньядал атана,
Заз дявеяр, кашарни кваз акуна.
Веривердер авурла, за кьатIана,
Хажалатар, пагь, гьикьван за чIугуна?
Атана зун эхирдай и фикирдал:
Дуствал, шадвал – абур кьвед зи лувар я!
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!

Дуьнья, тамаш, гьикьван гегьенш затI ятIа!
Амма рикIер дар инсанар бул ава.
Им уьмуьрдин эхирдин са кьатI ятIа?
Дяведин тIвар кьурвал, чанда фул ава.
За Аллагьдиз дад ийизва зикирдал:
Им зи патай тестикьунни, ялвар я!
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!

Девлет вад къван шадвални я, пашманвал.
Чуьнуьхнавай халкьарикай атIана.
Дуствал – хъсан, пис кIвалах я душманвал.
И кIвалахни за фад амаз кьатIана.
Зун мажбур я, рази хьун зи уьмуьрдал.
КIанзавайди алахьнавай цавар я,
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!

Сажидинахъ гзаф ава дердияр.
Амма халкьдихъ абур захъ кьван виш ава.
Крар тахьуй, рикIиз гудай тадияр,
Гьар гьафтедихъ анжах са югъ киш ава.
Зегьмет чIугваз, вад бес я эхирдал.
Яр-дустариз кIанид ахъа зи вар я,
Гьар ислягь югъ – сувар я заз, сувар я!

Я АКВАДА, Я АКВАДАЧ

Низ яшамиш жез кIан ятIа,
Дегиш хьана къенивилихъ;
Ви кьисметдин вун хан ятIа,
Вун дуст жеда кIанивилихъ;

Ахпа вавай лугьуз жеда,
Зун бахтлу тир инсан хьана.
Жув викIегь яз тухуз жеда,
Ви гьар са кар хъсан хьана.

Дуьньядални гьахъ гвайбур жен,
Бахлувал гуз инсанризни.
Намуслувални квайбур жен,
Вафалу яз хизанризни.

Ахпа вавай лугьуз жеда,
Гъил къачу гьар гунагьдилай.
Рагьимлувал къачуз жеда,
Бахт яз атай Аллагьдилай!

Сажидиназ а экуь югъ,
Я аквада, я аквадач.
Хайи халкьдиз ая къуллугъ,,
Бахтарикай мад рахадач!

ВИЛИК ФИН

Инсан хьана, атана и дуьньядал,
Яшамиш хьун регьят кар туш., регьят кар.
Жув аватна тIебиатдин арадал,
Дуланмиш хьун регьят кар туш, регьят кар.

Камун кьилиз кIвач галкIида къванерихъ,
Ярх тахьана, гуж я кIвачел акъвазун.
Кьисметдин лаш, къвез, галукьиз къуьнерихъ,
Шумуд йис я четин рекье аваз зун?

ГьакI ятIани уьмуьрдин гьар декьикьва,
Агь ширинвал вуч я гьар са легьзедин?
Уьмуьрдин дад чир хьун патал гьакъикъат,
Шумуд дуьшуьш къвезва кьилел бендедин?

Аял чIавуз тарсар чириз, азият
Лагь кван, тIимил чIугунани, кIел ийиз?
Гьар аялдиз хас яз вичин хасият,
ТIимил кукIун-чухун хьанан, хъел ийиз?

ЧIехи хьунвай – чIехи парар къуьнерал,
ГьакI ятIани вахт жагъидай хъуьредай.
Гьалч жез, вахчуз, алукьайла къванерал,
ЭкъечIнай чун азиятрин дередай.

Дяве ва каш акуна чи вилериз,
Расанмиш жез чан аламай мийитар.
Аялзамаз рех акъатна кьилериз,
Ни лугьудай туш а чIаван игитар?

Аялар яз, къарагъариз кьуьгъверар,
Гамишар чаз муьтIуьгъ хьанвай гьайванар.
Гьар сада вич кьаз дагъларин лекьерай.
Зегьмет чIугваз, хуьз алахънай хизанар.

Дяве куьтягь хьана, квахьна аялвал,
Жегьилвални акунач чи вилериз.
Вуч затI ятIа чир хьанач чаз кагьалвал,
Жагъанач ич мажал кIвачер, гъилериз.

Къе атана, кIвачер сурун паталлаз,
Вуч затI ятIа течиз ксун, ял ягъун;
Хтуларни птулар кьве метIеллаз,
Им тушни кьван азиятриз тIвал ягъун?

Гьар вуч ятIан уьмуьр пара ширин я.
Гьич садазни кIандач кьена, чилик фин.
Уьмуьрдин сир гьуьлерилай дерин я,
Сажидиназ хуш я анжах вилик фин!
ЧАПХАНАДИЗ

Икьван чIавал гуж авай заз,
Агакь тийиз халкьдал чIалар.
Куьмек гудай вуж авай заз?
Шад хьун патал са кIус гьалар.

ЧIалар кхьиз йийиз, юкъуз,
Дафтарарин хара хьнвай.
Я газет, журналра тагуз,
Уьзуьагъ кьил хура хьанвай.

Бахтунай хьиз интернетдин,
Ахъайна заз вичин варар.
Эфирдин пак тир газетдин,
Ачух хьана экуьн ярар.

Интернетда югъ-къандивай,
Ярар-дустар бул хьана заз.
Женнетда хьиз кьуркьандавай,
Шииратдин зул хьана заз.

Гьар къуз кьуд-вад кхьиз шиир,
Са шумуд виш гьисаб хьана,
Гьар са пата ийиз загьир,
Заз са шумуд ктаб хьана.

Гьам жув шаир, жув редактор,
Къе жув жуван сагьиб хьана.
Чапханаяр – куьн гьана тур,
Гила зун квел гъалиб хьана!

Сажидин, на акI лугьумир,
Шумуд ктаб акъуднава?
Чапханайрихъ женг тухумир,
Абуру вун агуднава.
Я ЛУГЬУЗ ЧЕБ
Шаирар лугьуз, къекъвез жеда чеб,
Дуьз кхьиз течир, дуьз течир рахаз.
Кьил цава кьуна къекъведа ажеб,
Кьар квез лугьуда, квез лугьуда чеб,
Вуч я течир хам, вуч я течир хаз!

Алимар лугьуз къекъвез жеда чеб,
Халкьарин вилик экъечIда рахаз.
Канабдикай гьикI ийиз течир еб.
Хитресдал бегьем кьаз тийижир хеб,
Деведал алай сар хьтин чухваз!

Итимар лугьуз, къвекъвез жеда чеб,
Кьве дуьньядикай эгечIда рахаз.
РикIелни текъвез вуч экъечIай кьеб,
Диде-бубадиз гуз вердиш тир себ,
Ахьтинбурукай хьурай чун яргъаз!

Сажидиназ туш, гьелбетда, мешреб,
ТуькIуьр авунар и жуьре чIалар.
Течирбур акваз чи адет, чи деб,
Яшамиш хьунин чин тийиз метлеб,
Кьил – буш, руфуна твадайбур ялар!

ГЬАЙИФ ТУШНИ БЕС

И дуьньядал зун гьикI жеда рази?
Яшариз тIимил, лашариз пара.
Вишни жедалди авуна кьуьзуь,
Я пачагь хьанач, я закай къази,
Кеф чIугваз тахьай, атIана чара,
Гьайиф тушни бес икьван фад рекьиз?

Агъа дуьньяда югъни йиф мичIи,
Ават тийидай ахварал фейи.
Мугьман хьиз атай, гъилерив ичIи,
КIантIа чIехид хьуй, кIандатIа гъвечIи,
Эбеди патал дидейри хайи,
Гьайиф тушни фин, техкведай рекьиз?

Садра хада чун, садра рекьида,
Кьвед лагьай сефер хъийидач рекьин.
Са кIвалах рикIе цаз хьиз акIида,
Бязибурун вуч рикIер муькIуьда?
Мугьманар хьана дуьньядал якъин,
Гьайиф тушни бес халкь авун рекьиз?

Сажидин, вуна мийир хажалат,
Вилик физ алахъ, килигиз кьулухъ.
Тавун паталди рикIелай алат,
Дуьз кIвалах ийиз, тавуна галат,
Халкьдин тавуна бес кьадар къуллугъ,
Гьайиф тушни лагь, хабарсуз рекьиз?

ДУЬНЬЯДИКАЙ

Йифиз цава авай гъетер, нурар гуз,
Гагь варз акваз, гагь акатиз циферик.
Арабур гар рахаз жедай, зурар гуз,
Хурук кутаз, акатайбур кIвачерик.

Кьуд пад секин, виле акьур тIуб такваз,
Вацран мичIер, куьн хьи кьадар мичIи я?
Сефил вацра, аялди хьиз тIуб жакьваз,
Кас авачиз, вун икьван куьз ичIи я?

Алат хьана, хажалатар жував гвай,
Варз акурла, рикIиз хуру дар хьана.
Хендеда хьиз, цIай авачир къулав гвай,
Варз язух къвез, валлагь, рикIиз тIар хьана.

Экуьнахъ фад, аватайла ахварай,
Варз тек туна, гъетер катна гьар саниз.
Экуь тир рагъ акур, хъуьрез цаварай,
Катна гьарнихъ, цифер саниз, гар саниз.

Аламатдин затI я дуьнья, чан алай,
Кьил акъудун патал агъзур йис кIанда.
Чил хуш я заз, шад хъуьруьнин ван алай,
Ислягьвилел яшамиш жез чиз кIанда.

Сажидиназ, кьудкъад йисан вилерай,
И дуьньядин писни хъсан акуна.
Дуьнья акъат тавун патал гъилерай,
Адан гардан яхъ кьве гъили чIугуна.
А.С.Пушкин
ПРОРОК
Духовной жаждою томим,
В пустыне мрачной я влачился, —
И шестикрылый серафим
На перепутье мне явился.

Перстами легкими как сон
Моих зениц коснулся он.
Отверзлись вещие зеницы,
Как у испуганной орлицы.

Моих ушей коснулся он, —
И их наполнил шум и звон:
И внял я неба содроганье,
И горний ангелов полет,

И гад морских подводный ход,
И дольней лозы прозябанье.
И он к устам моим приник,
И вырвал грешный мой язык,

И празднословный и лукавый,
И жало мудрыя змеи
В уста замершие мои
Вложил десницею кровавой.

И он мне грудь рассек мечом,
И сердце трепетное вынул,
И угль, пылающий огнем,
Во грудь отверстую водвинул.

Как труп в пустыне я лежал,
И бога глас ко мне воззвал:
«Восстань, пророк, и виждь, и внемли,
Исполнись волею моей,
И, обходя моря и земли,
Глаголом жги сердца людей!»

ПАЙГЪАМБАР

Руьгь къаних яз зи, хьана зун гьелек,
ГалчIур жез мичIи къумлухда бейгьал:
Ругуд лув авай серафим мелек,
Кьве рекьин хиве дуьшуьш хьана зал.

Ахварай хьтин хъуьтуьл тупIар
ХукIурна жизви вилервай кьезил.
Акьал хьана зи хабардар вилер
КичI акатнавай лекьрен хьиз жегьил.

Япарикни зи хкуьрна ада,
АцIуриз гьар са жуьре ванерив.
Яб гуз цавуз, кичI кваз и арада.
Мелекри лув гуз дагъдин ценерив,

Гьуьлуьн кIаневай гъуьлягърин жуьре,
ЧIере тир, бушдиз ракъуравай вахт,
Ам зи пIузаррив агатай бере,
Акъудна зи мез винелди бедбахт

Буш гафаралди амалдар хьайи,
Гъуьлягъдин мизмиз, кIвенкIве авай цIай,
Сиве туна зи мурк хьтин къайи,
Гъилелди эрчIи ивидай кьацIай.

Гапурдал хьтин къазунанай хьиз хур,
Къудгъунзавай рикI акъудиз герек.
ЦIай квай цIивиндал, кудайла хкIур,
Зи хурай чIехи акъудна са тIвек.

Мийит хьиз къумлух къаткана чилел,
Аллагьдин саягъ эверзавай заз:
«Къарагъ, пайгъамбар, яб це дуьзвилел,
Кьиле твах буйругъ за лугьузвай ваз,
АтIуз гьуьлерин, чилерин рекьер,
Зи гафарал куг инсанрин рикIер.»
Сажидинан элкъуьрун

КЬИСМЕТРИКАЙ ЧИ

Кьисметрикай чун рахада вири,
Садбуруз кьисмет я виртни гъери.
Муькуьбур ишез, ийизва арза,
Куьз ганва течиз чеб патал жаза.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Вун жагъун гьикьван кIвалах я зегьмет?

Цавар ацIана гъетерни ракъар,
Вуч затI ятIа чин тийизвай ахвар.
Алемдиз экв гун ятIа куьн кIвалах?
Куьтягь тежедай ишигърин булах.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Амайбуруз куьн аватIа къимет?

Инсанар ава ялвардай цавуз,
Чпин кIвалахар четин тир чIавуз.
Амма чпикай хийир гуз течир,
Инсанар ава ягьсуз, чалкечир.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
АятIун вуна абуруз туьгьмет!

Кьисмет паталди хьун кIанда хъсан,
Жувакай хийир гуз чидай инсан.
ХупI тир Аллагьди гудайла бахтар,
Ийиз хьанайтIа, дуьзвилел ахтар.
Агь, кьисмет, кьисмет бахтлу тир кьисмет,
Ви вилик къе за язавач кьве мет.

КЬВЕ РЕХЪ

Чили хуьз чанар, ризкьидал вичин,
Цава Аллагьди хуьва чи руьгьер.
Кьве рехъ ава чаз вилик физ кIвачин,
Дад акваз гьар са жуьре бегьер.

Чна абуруз вуч гузва гьакъи,
Цавни чил чакай хьун патал рази?
Чун тухузва и кьве жуьре рекьи,
Жегьил тирлани, хьайилан кьуьзуь.

Гьар садав гва чи уьмуьрни ажал,
Бахт жагъайтIани, тачагъайтIан бахт.
ИтIи-битIийра къекъведай мажал,
Авач, кар жеда хьайи чIавуз вахт.

Са кардал я чун бахтлу тир ксар,
Инсанар хьана дуьньядал атун.
Кьисмет хьайитIан четин тир йисар,
Инсанрин саягъ а рекьер атIун.

Вирибурукай жедач пачагьар,
Халкьдихъ рикI кудай, дуьнь яз ислягь.
Кимини жедач сад-кьвед алчахар,
Намусар течир, экъичнавай ягь.

Цавукай регъуь жен авай Аллагь,
Ризкьи гузвай чил ам диде яз кьан.
Дуьньядиз тамаш и кьадар мублагь,
Гьар са касди чил ам вине яз кьан!

Сажидин вуна, гъавурда гьатдай
Инсанриз лагь и чIаларни гафар.
Дуьзвал такIан яз, ксарив катдай,
КукIвализ тамир ви яхун юрфар!
ПИСВИЛИКАЙ ШИКАЯТ

Виридалай регьят кар я пис кIвалах,
А кар патал герек къведач алахьун.
Чилкин авун патал михьи цин булах,
Герек къведач еке чирвал, алакьун.

Кефи хунух кар авазни авачиз,
Терсина яз рахун алаз, алачиз.
Писвал авун гьич рикI-вилни галачиз,
Заз чир гьал я, адан ажал агакьун.

Чарадаз – пис, жуваз хъсан хьуналди,
Гьалал фу нез жеч, худади гуналди.
Кар авачиз вичин иман куналди,
Жафа кар я Сад Аллагьни чIалахъун.

Пис ксариз дуьньяни кваз дар жеда,
Гьардаз вичихъ галукьайла, тIар жеда.
Далудилай алуд тежер пар жеда,
Пис тирбурухъ галаз санал кIвалахун.

Писвал – алат тийир хер я рикIеллай,
Дугъридан кьил хайи хьиз дуьз рекьеллай.
Вил чарадан итим кьинин йикьеллай,
Мягьтел я гьар чIуру кардихъ акакьун.

Бесрай, залум Сажидин, ви кьатIунар,
Пис ксаркай яргъи шиир атIунар.
АлакьдатIа, мийир жувахъ гатIунар,
Писдан дарман я тади кваз тIалакьун.

ЖУВАЗ ТАМАШ

Арабир жув жуваз тамаш гуьзгуьдай,
Квел тафават ятIа амай ксарлай.
Аш тавунмаз, кьил акъатдач дуьгуьдай,
Квелди артух ятIа кIамай ксарлай.

Гуьзгуьдал вун рази туштIа къалурай,
Халкь – гуьзуь я, яб це вуч лугьузватIа.
Вун вуж ятIа, къуй виридаз акурай,
Эгер на дуьз гафариз яб гузватIа.

Жуван синих жуваз акваз хьайитIа,
Ам туькIуьриз зегьмет чIугун герек туш.
Незвайди вуч ятIа, такваз хьайитIа,
Ам аштагьдив кьабул жедай хуьрек туш.

Вуч паталди лугьузва квез гафар и,
Суал гудай ихтиярни ава квез.
Кьуьд акъатна, мугьман хьана гатфар и,
ТIуьн паталди пIиниярни ава квез.

Сажидин я, ажуз хьанвай чIаларвай,
Белки сад, кьвед зи гъавурда дуьз акьан.
Ахтармиша физвайбур ви къваларвай,
Белки дамах хъийич вилик хьиз акьван!
Сажидин

Эгер вавай хъсанвал,
ЖезвачтIа, хуьх инсанвал!
+++
Акун къене инсан я,
Камун кьилиз нукьсан я.
+++
Къизилдин дагълар хиве
Кьаз, твамир жув гьакI кIеве!
+++
Бурж тIалабиз кIан жеда,
Вахкудайла, къван жеда.
+++
Авур касдиз даим таб,
Гьич садани гудач яб!
+++
Гвай инсанар дамахар,
Яз гьисабда ахмакьар!
+++
Жез, тавур касдиз хатур,
Къведалда квал квай хъутур!
+++
Фитне тур кас арада,
Вич гьатдалда кьарада!
+++
Лагьай кIвалах тийир кас,
Тагурди я хийир, кас!
+++
Пара ксуз кIан жеда,
Гьадахъ зайиф чан жеда!
+++
Кьадардилай артухан
ТIуьна, вакай жедач хан!
+++
Ни зарбачи кIвалахда,
Гьадал элди дамахда!
+++
Куруна авай хуьрек,
Къведа тIуруниз зирек!
+++
Яш хьана, акьул татай,
Вал аферин къвеч патай!
+++
Къуншидал пехил хьана,
Эхир вичин кьил хана!
+++
БалкIан кIан яз, цIап дакIан,
Темпел жеда паб такIан!
+++
ТIуьна, хъвана межлисда,
Гьалт тавурай иблисдал!
+++
Чарадаз эгъуьр фуруз,
Ават хьана вич суруз!
+++
Гьатай касдин фитнеда,
Гъилер гьатда фитеда!
+++
Вичин къадир течирдаз,
Вучин намус квачирдаз?
+++
Ярар-дустар бул жеда,
Адахъ бегьер – зул жеда!
+++
Чарадаз зиян гана,
КIвач хана, пиян хьана!
+++
Акьул садран ужуз жеч,
Я пул гана, къачуз жеч!
+++
Девлет амаз, вуч сурун-
Кьисмет я гзафбурун!
+++
Хатурдиз – хатур хьана,
КIулункай Ятур хьана!
+++
Сад гана, кьвед къачуз кIанз,
Алахъда вал, ужуз кIанз!
+++
Гатфар: тар-там цуьк жеда,
Зулухъ малар куьк жеда!
+++
КIвале гзаф аялар,
Хьун я лезгид хиялар!
+++
ЧIугур касдиз зегьметар,
Пара жеда гьуьрметар!
+++
Авур чIавуз сабурар,
Секин жеда гапурар!
+++
КицIни кац кьвед дуст хьана,
КIвале хзан суст хьана!
+++
Гатун, хъутIуьун халияр,
Я чи мукьа-кьилияр!
+++
Кака - вилик, верч - вилик,
Къени ийизма чуьруьк!
+++
Дагъ пехил я Арандал,
Турция хьиз Ирандал!
+++
Дидед къадир течирди,
Я намусар квачирди!
+++
ЦIуд вичиз, сад – къуншидиз,
Хьун кIан хьанач къуччидиз!
+++
Тавур кIвалах хушунал,
Ийиз туна лашунал!
+++
Кар туькIвейла базарда,
Мад вучиз жув бизарда?
+++
ХАЙИ МАКАН

Хайи макан, кард тир мукан,
Вун заз гьикьван ширин я?
Чаз вун азад яз мус акван?
Хиялар чи дерин я!
Хиялар чи дерин я!

Я Сад Аллагь, де Вуна лагь,
Чаз дарди шад, хъуьруьн я?
И дуьньяда чил, цав мублагь,
Вучиз чи рикI серин я?
Вучиз чи рикI серин я?

Сад жен чи халкь кьве пайнавай,
Самур - иви, ирин я!
Гьарнай гъана ахъайнавай,
Чапхунчияр къалин я!
Чапхунчияр къалин я!
ГЬАКЪИКЪАТ

Эгер чна яб тагайтIа рикIиз чи,
Четин кар я масдаз вун хуш хьунухь.
Гъиз тахьайла, дуьз паталлай рекьиз чи,
Шак авач, ви беденни кваз буш хьунухь.

РикI – са затI я, ван тавуна рахадай,
РикI рахада анжах маса рикIерихъ.
Инсан кIанда, дуьз гафунихъ ягъадай,
Хкуьр тийиз, тIвал хъуьчуь тир рехъверихъ.

РикI инсандин хура тунва, жигердив,
Рахаз тадай гьава къачун паталди.
И алемда чаз мез ганва шекердин,
Дуст хьуриз кIанз, анжах са чун паталди.

ЧIалахъ хьунни, югъун тавун дустарихъ–
Аслу кар я анжах жуван рикIелай.
Сад масадахъ агъун тавун къастарихъ,
Алатун я вун дуьз физвай рекьелай.

РикIин ялав – чимивал гвай ракъинин,
Ви хуруда аваз хьун я бахтлувал.
Гьуьрмет ийиз, шад яз чилел къекъуьни,
Дуьз тестикьар ийизва и гьахълувал.

Эй Сажидин, кьил тIа мийир гьакI жуван,
Бязибуруз махар хьиз я чIалар ви.
И девирда низ къвезватIа, лагь ви ван?
ГьакI нубатсуз твамир чанда ялар ви!

ВИРИ САГЪРАЙ

Мубаракар авур дустар,
Куьн виридан чанар сагърай.
Зун чIаларин ийиз устIар,
Багъиш авур гьунар сагърай!

Дуьнья ахьтин затI я хъсан,
Чирдай, вуж я гьар са инсан.
Хкаж жезвай гьар са йисан,
Куьн тарарин пунар сагърай!

Сажидин буржлу я вири,
Ярар-дустар куьлуь, ири.
Квез шишер яз, авай суьруь,
Кваназ фенвай кьунар сагърай!

 

До ЭТОГО ВЛОЖЕНО В САЙТ
МУТІЛАКЬ ВА ШКЬАКЬ

Гъуьлни паб гада, дагъдин са хуьре,
Жезвай яшамиш юкьван са жуьре.
Гьар са гьафтедиз хкаж жез къимет,
Яшамиш хьунухь кар хьанвай зегьмет.
Недайдахъ галаз, къафун къачуз пул,
Къазанмиш тежез, мукал хьанвай кІул.
Фад куьтягь тахьун паталди ниси,
Жагъай бубади ийида веси:
-Им кьиле фидай кІвалах хьанач, паб,
Фад ичІи жезва цел – нисидин къаб!
Мад зун амай кьван недай чІавуз фу,
Ниси лугьур гаф лугьудач кІуфу!
Суфрадин патав алаз хьурай цел,
Фу неда чна илисиз целцел!
Фуни тІуьн жеда, ацІуриз руфун,
Целце саламат амукьда къафун! –
Рази хьана паб, атІанвай чара,
Метлеб авачир рахункай пара.
Анжах гадади чІуф ийиз нерай,
Эхизни тежез, атІанвай кьарай.

Алатна вахтар, аквазни-такваз,
Буба амачиз, хажалат чІугваз.
Бубадин къуллугъ аватна хцел,
Фад ичІи жезвай ниси авай цел.
Вич жегьил чІавуз тиртІани аси,
РикІел хтана бубадин веси.
-Диде, чи дахди, къафунни къатух,
ГьикІ кьенятдай тир, фу тІуьн патал тух?-
Дидеди хциз вахкана жаваб,
Рагьметлу гъуьлуьз авуна суваб.
Дили хьана хва бубад крарал!
Жакьвана мецин са пад сарарал:
-АкІ акъатдачни тІуьквенар целцяй!?-
Ажугълу гафар акъатна хицяй:
-Ниси авай цел жен кІвалин пипІе,
Гун тийидайвал кІвегьедив лепе.
Целцел туькІуьриз, кІамай кьадар фу,
Неъ гьар са касди, ван тийиз кІуфу!-
-------------------------
Буба са кьадар тиртІани мутІлакь,
Хва кьисмет хьана кьве сефер шкьакь!

А.С.Пушкин
ПРОРОК
Духовной жаждою томим,
В пустыне мрачной я влачился, —
И шестикрылый серафим
На перепутье мне явился.

Перстами легкими как сон
Моих зениц коснулся он.
Отверзлись вещие зеницы,
Как у испуганной орлицы.

Моих ушей коснулся он, —
И их наполнил шум и звон:
И внял я неба содроганье,
И горний ангелов полет,

И гад морских подводный ход,
И дольней лозы прозябанье.
И он к устам моим приник,
И вырвал грешный мой язык,

И празднословный и лукавый,
И жало мудрыя змеи
В уста замершие мои
Вложил десницею кровавой.

И он мне грудь рассек мечом,
И сердце трепетное вынул,
И угль, пылающий огнем,
Во грудь отверстую водвинул.

Как труп в пустыне я лежал,
И бога глас ко мне воззвал:
«Восстань, пророк, и виждь, и внемли,
Исполнись волею моей,
И, обходя моря и земли,
Глаголом жги сердца людей!»

ПАЙГЪАМБАР

Руьгь къаних яз зи, хьана зун гьелек,
ГалчIур жез мичIи къумлухда бейгьал:
Ругуд лув авай серафим мелек,
Кьве рекьин хиве дуьшуьш хьана зал.

Ахварай хьтин хъуьтуьл тупIар
ХукIурна жизви вилервай кьезил.
Акьал хьана зи хабардар вилер
КичI акатнавай лекьрен хьиз жегьил.

Япарикни зи хкуьрна ада,
АцIуриз гьар са жуьре ванерив.
Яб гуз цавуз, кичI кваз и арада.
Мелекри лув гуз дагъдин ценерив,

Гьуьлуьн кIаневай гъуьлягърин жуьре,
ЧIере тир, бушдиз ракъуравай вахт,
Ам зи пIузаррив агатай бере,
Акъудна зи мез винелди бедбахт

Буш гафаралди амалдар хьайи,
Гъуьлягъдин мизмиз, кIвенкIве авай цIай,
Сиве туна зи мурк хьтин къайи,
Гъилелди эрчIи ивидай кьацIай.

Гапурдал хьтин къазунанай хьиз хур,
Къудгъунзавай рикI акъудиз герек.
ЦIай квай цIивиндал, кудайла хкIур,
Зи хурай чIехи акъудна са тIвек.

Мийит хьиз къумлух къаткана чилел,
Аллагьдин саягъ эверзавай заз:
«Къарагъ, пайгъамбар, яб це дуьзвилел,
Кьиле твах буйругъ за лугьузвай ваз,
АтIуз гьуьлерин, чилерин рекьер,
Зи гафарал куг инсанрин рикIер.»
Сажидинан элкъуьрун