Книга стхов "Хкягъай эсерар"

ХАЛКЬДИН РУЬГЬДИН АМАНЕВИ
Чи вилик Сажидин Саидгьасанован хкягъай эсеррин ктаб ква. Ада чав шаирдин уьмуьрдин ва яратмишунрин рекьиз мад гъилера вил вегьиз вугузва. Газетриз, журналриз акъатзавай адан цIийи шиирар кIелдайла, абурулай са шумуд йисар вилик кхьенвай, фадлай чаз хуш хьанвай чIалар кIел хъийидайла, чав абуру чи эдебиятдин агъсакъалдин цIийи эсеррикай веревирдер ийиз тазва.
Иллаки ихьтин кар алай макъамра шаирди вичин чIалар вилив хуьзвайбурун вилик кьетIен гурлувилелди вичин цIийи эсерар эцигда. ИкI тирди чаз адан 50, 60, 70, 80 - йисар къейд ийидайлани акуна. Гила 85 йисан юбилейдизни Сажидин муаллим кIелзавайбурун вилик жумартвилелди, лезгийри лугьудайвал, ацIай гьебеяр гваз экъечIзава. ГьикI лагьайтIа, адаз халкьди вичиз гьуьрметзавайди, адан вил вичин цIийи шииррал, гьикаяйрал ва алай аямдикай ийизвай веревирдерал алайди шаирдиз чизва.
Ихьтин чIехи майилдиз Сажидин хьтин гегьенш ва ахъа рикI авай касдивай вичин патай хайи халкьдизни ватандиз авай кIанивални са мискьални тIимилариз жедач, ада ам, а муьгьуьббат, югъ-къандавай къалинарзава, ада халкьдал ийизвай дамах къвердавай артух жезва. Им акI лагьай чIални жезва хьи, шаирди халкьдин руьгь дериндай чирнава, адан тарихни гьуьндуьрар вичин рикIе давамарзава. ДатIана халкьдин юкьва, адан рикIикай яд хъваз уьмуьр тухвай эдебиятчидикай фадлай халкьдин шаир хьанвайди инкариз жедач.
Сажидинан тIвар ва адан чIалар течидай лезгияр авач жеди. АватIа, а ксар, чеб лезгияр я лугьузватIани, лезгивилин дережадив гьеле агакьнавач. Садра агакьда лагьана умудзава чна. Сажидин муаллимдин чIалар сифте яз за гьеле мектебда кIелзамайла, алатай асирдин 70-йисара Дагъустандин ктабрин издательствода акъатай «Чешме» кIватIалдай кIелнай. А ктабда са жерге лезги шаиррин шиирар гьатнавай. Ктаб туькIуьрнавай сейли ва халис шаир Ибрагьим Гьуьсейнов тир. Ада гьар жегьилдин алакьунриз са шумуд гафуналди къимет ганвай. Гьар садан кьетIенвал кьилди чара авунвай. Сажидинан чIалара авай иллаки сатиратинни юмордин хвал кьетIенди тирди къалурнавай.
Машгьур шаирди кутур умудар ичIибур хьаначир. А чIаван ктабда гьатнавайбурукай къе Тажидин Агьмедханов (рагьмет хьуй вичиз), Пакизат Фатуллаева, Мердали Жалилов хьтин шаиррин тIварар чи эдебиятда мягькемдиз чка кьунвайбур хьанва. Сажидин Саидгьасановни гьа жергедай я. «Чешмедиз» акъатай кьве шиир: «Вун накь вучиз атаначир?» ва «Темпелдин фикирар» гьа йисара садлагьана халкьдин рикI алай манийриз элкъвена. А манийрин чIалар (авазарни галаз) къени иски хьанвач. Девирар дегиш хьайила, абуру генани цIийидаказ, гужлудаказ ван ийизва. «Вун накь вучиз атаначир?» цIарцIикай халкьдин мисал хьана. Им акI лагьай чIал хьи, жемятди шаирдин бажарагъдин кьетIенвал ва дуьзгуьнвал дериндай гьисс авуна, муькуь патахъай, шаирдизни халкьдин руьгьдин симерик вичин илгьамдин тезенаг гьикI гелядатIа чизва, адаз гьахьтин пай ганва.

«Темпелдин хиялрай» цIарар къачун:
– Гатфар бере, жагъун кIане
Кьве хъикьифдин верг хьанайтIа!
Куьк якIун хинкIардин винел
Хкяйнавай серг хьанайтIа!
Папакайни жен тIапIахъан,
Жуван кIвале – жув тамада!
Япара жен зуьрнедин ван,
Жедайвал даим тIамада!
ЦипицI медни дуьдгъвердин кIватI,
Хьран чими фу хьанайтIа!
Суфрадал са эрекьдин кьатI,
Са кьве Рычал-Су хьанайтIа!
Як кIаневай ашдин кьилел
Пис тушир хурма хьанайтIа!
Хамдиз хвейи таза кIелен
Са цIуд кIус дулма хьанайтIа!..

Заз чиз, ибур темпелдин хиялар хьунал са акьван кар алач. Темпел гьа темпел я. Шиирдин кьилин везифа ва шаирди хкягънавай жуьре – темпелдин вилералди ва ичIи хиялралди халкьдин яшайиш, ацукьун-къарагъун, тIуьн-хъун, меденият къалурун я. Гьа и кар я таъсирзавайди кIелзавайдан рикIиз. Им зурба алакьун я. Инал заз мад гъилера Ибрагьим Гьуьсейнова Сажидиназ гузвай мад са
къиметдал хквез кIанзава. Вичи масадбуруз кьит-кьит, амма садрани чин такьуна къимет гун хас тир шаирдин патай ихьтин гафар къачун кьисмет хьайибур лап тIимил я. Ингье вуч кхьизватIа Ибрагьим Гьуьсейнова «Адан дережа» макъалада: «Сажидинан шиирри бязи алай аямдин гъейри шаиррин шиирри арадал тегъизвай веревирдер гьасилзава. Етим Эминан шиирра хьиз, СтIал Сулейманан шиирра хьиз. Шииррин цIарцIин савадлувилин барадай чи шаиррин арада Сажидин лап сад лагьайбурукай я.
Шаирдин хейлин шиирар жемятрин арада машгьур я, адан ктабрихъ кIелдайди цIигел я. Сажидинан гаф кIелдайдаз таъсирлу я. Сажидинан шаирвилин талантдин гьайбат эвелни-эвел адан шиирдин цIарцIин дуьзгуьнвиле ава» («Лезги газет», I997-йисан I0-октябрь). РикIивайни, цIарарин, шиирар туькIуьр хьунин къайдайрал мукьуфдивди амал авунин, кетигар (рифмаяр) туькIвейбур, халисанбур хьунин жигьетдай Сажидин муаллимдин устадвал вини кIарара авайди я.
Етим Эминан, СтIал Сулейманан дережайрилай чешне къачуз, ада вичин кьетIен рехъ туькIуьрнава. А рехъ виридакай виле акьадайвал аквазва. ЯтIани, шаирдиз гагь-гагь чIехи шаиррин неинки чIаларин кIалубриз, гьакI гьатта абурун чIаларизни мукьва жедай ашкъи жезва. Им, гьелбетда, сифтени-сифте чIехи шаирриз ийизвай гьуьрметдин лишан я, муькуь патахъай, жуван къелемдик вуч кватIа чириз алахъун я. Ингье Сажидина вичин «Дердер» шиирда Сулейманан «илгьамдин шивцел» акьахна къалурзавай гьунар:

Иеси кьей «Волга» машин,
Вакай халис лам хьанва хьи.
Вун акурла, халкьдиз гишин,
Са артухан гъам хьанва хьи!
Гьар са хуьруьн кьилин кIаник,
Гваз къекъвезва вилин кIаник,
Рух такурбур тумун кIаник,
Халичани гам хьанва хьи!
Халкь тарашдай, кIватIиз девлет,
Жагъурзава рекьер хелвет.
Ийизвайбур гьар са къелет
Президентдин зам хьанва хьи!
Я кичIевал амач, гьая,
Руьгь авачир гьар са пая,
Ваз кIамай кьван тегьер ая,
Чинрал мегъуьн хам хьанва хьи!
Чеб акъатай течиз ери,
Ахмакьбурай кьазва вири.
АкьалтI тийир нек хьиз фири,
Хъвадай яхцIур мам хьанва хьи!
Вуж хьайитIан хуьруьн кьилер
Гъиз-эцигиз, кузва эллер.
Буьркьуь хьуй чеб акур вилер,
Чаз кхьейди кам хьанва хьи!
Сажидинан веревирдер –
Гваз къекъуьн я халкьдин дердер.
Я адалат гвачир «сердер»,
На чухвайди кьам хьанва хьи!

И шиир кIелайла, акI жеда хьи, Сулейманаз чи девир, къенин югъ акунайтIа, ада гьа икI лугьудай. И чIал кхьиналди Сажидиниз гьакI лугьуз кIан хьана жеди. Идалайни гъейри, им шаирди чеб Сулейманан чIалар туьхкIуьрзавайбур я лугьуз тупар ядай бязи «кашабхъанриз» къалурзавай чешнени я, «ийидайда икI ийидайди я, куьне хьиз кубутдаказ ваъ» лугьун я. Вичин хсуси къелемдин хатIуналди чи девирдикай шаирди «Сажидинан веревирдер» шиирда ингье вуч лугьузватIа:
Ахъагъайла дуьньядиз вил,
Акъатзавач, дустар, зи кьил.
Виликдай зав вугайбур гъил,
РикIе кIватIиз зегьер туькьуьл,
Кьил кьуьхве тваз чуьнуьх жезва!
«Кавха» макьамдал ийиз кьуьл,
Зайиф чанар хуьнуьх жезва.
Вири лезги рухваяр я,
Са хва-стха, архаяр я.
Са бязибур хахаяр я,
Са бязибур, хуьз чпин кьил,
Руьгь авачир чухваяр я.
Кайи чIавуз кIвачерик чил,
Катдай ламран рухваяр я!
ТIурунив нез, тумунив вил
Акъуддайдав куьз ганай гъил?
ЧIехидакай кьуна хьиз гъуьл,
Жуван лезги маса гудан?!
Хун паталди дустунин кьил,
Чара касдив аса гудан?..

Гьайиф, им чи къенин югъ я, чи гьал я. Им кьилди са хуьруьз, са чкадиз талукь месэла тиртIа, шаирди къелемдиз худ гудачир. Им вири халкьдихъ галаз алакъада авай туькьуьл гьакъикъат я. Ина зарафатдин ва я сатирадин гъвелни авач, рикIин тIалдалди кхьенвай чIал я. Адаз нивай, «акI туш, масакIа я» лугьуз жеда? Ахьтинди бажагьат жагъида. Шаирди чун авай гьалдикай хабар гузва, тараз якIв язава. Талукь ксариз ван жедатIа яраб?
Сажидин муаллимдикай гзаф рахаз ва кхьиз жеда. Икьван чIавалди за адакай кхьена (адан 70 йис хьайи чIавуз) «Дагъустандин правда» газетдиз «Секинвал тийижир Сажидин» макъала акъуднай. Ам за цIи акъатнавай «Гаф давам жезва» ктабдикни кутунва. Гьавиляй заз ана кхьенвай гафар тикрар хъийиз кIанзавач. Амма ана зун шаирди туькIуьрнавай «Риваятрин камари» ктабдикай са шумуд гаф раханвай. И ктабда кьилин чка инсандин бедендин паярикай тир халкьдин мисалри кьунва. Им, ихьтин къариб ктаб, ажаиб ва, мумкин я, дуьньядин эдебиятда тахьай хьтин дуьшуьш я.
Ихьтин ктабар мад зал туьш хьанач. Имни шаирди чи халкьдин руьгьдин девлетар артухаруник
кутунвай чIехи пай я. Инал заз мад са кардикай лугьуз кIанзава. Захъ «Сажидин Саидгьасановаз ачух чар» шиир ава. Гьамни за цIуд йис идалай вилик хьайи юбилейдиз талукь яз кхьейди тир. Амма къе за санлай а шиир ваъ, адак квай бязи цIарар кхьена лугьуз жуван рикIиз са тIимил гъуьнтI таганани авач. Вучиз лагьайтIа ана за, Сажидин муаллимдихъ элкъвена, дуствилин, къелемдин рекьяй амадагвилин, мукьва-кьиливилин гьиссерикай даях кьуна, хъуьтуьл зарафат кваз, авур кьван кат-галтугун бес я, гила ял ягъа лугьузва.
ИкI лагьана лугьуз за гила гьайиф чIугвазва. И юбилейдин йикъара чапнавай «Мажал авач рекьидай» шиирда Сажидин муаллимди вичин рикIик гзаф крар кумайди лугьузва. Абур вири кьилиз акъудун патал кат-галтугун, гьерекат герек я. Шаирдиз уьмуьрдиз яргъалай, къулай чкадал ял акъадариз, килигна виже къведач. Гьавиляй за Сажидин муаллимдиз «гьамиша гьерекатда хьухь!», гьа вичин рикIи эверзавайвал ая лугьузва. Адан рикIи лугьузва:

Хиялри зун гваз къекъвена луварал,
Агакь тавур гзаф ама чкаяр.
Зун чархачи хьана шумуд суварал,
Къенинди – къе, заз чир хьанач пакаяр!
Жува жуваз кутугнавач къимет гун,
Халкь – зи Судья, къвезмай несил – шагьидар.
Я аферин лугьун, я туш туьгьмет гун,
Зун куь вилик буржлуз ама, игитар!

Им неинки са жуван уьмуьдин нетижа кьун, адан баян гун я, им чаз, шаирдин аямдарриз, ганвай уьмуьрдин чIехи тарсни я. Гъавурда акьадайда ам кьабулда. Сагъ хьурай вун, Сажидин муаллим! Секин жемир! Кис мийир! Анжах виликди!

Арбен КЪАРДАШ, Дагъустандин халкьдин шаир.
 
 

 КЪАДИМ КЪАФКЪАЗ
Къадим Къафкъаз – макан азад лекьерин!
Ни сан гуда ви женгерин рекьерин?
Камаллу тир Шалбуз пIирер – шейхерин!
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Кьве лув – кьве гьуьл - сад Кас тир, сад ЧIулав тир,
Азербайджан – ЦIун мурцарин ялав тир,
Зи Дагъустан – Туруналлай къилав тир,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Къадим Къафкъаз – гьар са къван са къизил тир,
Земзем ятар, гьава авай кьезил тир,
Дуствилерин рикIериз хуш мензил тир,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Куругълидин, Шарвилидин турарив,
Шумуд душман тергнай вуна варарив?
Чил-цав ишигълаван ийир нурарив,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Къадим Къафкъаз – Кьеб тир инсаниятрин,
Вун чешме я гьар са михьи ниятрин.
Къурьан хьтин Сад Аллагьдин аятрин,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Эминанни Низамидин дастан тир,
Берекатрин никIер, багъни бустан тир,
Диде – Сад яз, пагьливанрин Ватан тир,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Шагь-дагъдилай къарагъай гар – зар хьана,
Кьуд патахъди чукIурайди яр хьана!
Сажидинан чIал - саламдин чар хьана.
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

ЛЕЗГИСТАН
Лезги чилин шуьрбет ширин булахар,
Муьгьуьббатдин пияладин яд яни?
Жейранрин луж илифнавай яйлахар,
Квел гьейранди анжах тек зун сад яни?!

Дагълар кьакьан, аршда кукIвар гимишдин,
Гегьенш никIер, багълар гьар са емишдин.
Гуьзел рушар авай къветрен еришдин,
И дуьньяда авайди ви ад яни?!

Лезги чили акъудна зун цавариз.
Гъетерал физ, къуват гана лувариз.
Зегьмет йикъар элкъуьр авур сувариз,
Къагьриманар лигимардай чад яни?!

Дуьньяни кваз аквазва ви вилерай!
Дагълар кьазва за игитрин кIвалерай!
АцIай Ватан - мехъеррайни мелерай,
Сивевайди ви ширин тир дад яни?!

Лезгистанда - руьгь ава зи!
Лезги чилел - рикI ала зи!
Муьгьуьббатдин гьайбат авай,
Дагъустандал чиг ала зи!

Лезгистан — Дагъустан!
Вун - зи рикI, вун - зи чан!
Вун - зи руьгь, вун - зи тан,
Зи Диде Ватан!!!

  
АМУКЬДА ЗИ ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Кьибле, Кефер пад амай кьван,
Лезгистандин ад амай кьван,
Кьилел Аллагь Сад амай кьван,
Зулни гатфар, гад амай кьван,
Чи земземрин яд амай кьван,
Амукьда зи Лезги халкь!

Касдин чІехи гьуьл амай кьван,
«Лезгинкадин» кьуьл амай кьван,
Дагъни Аран чил амай кьван,
Дуьз кьатІидай кьил амай кьван,
Бедендихъ кьве гъил амай кьван,
Амукьда зи Лезги халкь!

Кьакьан цава рагъ амай кьван,
Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Чахъ чи ник, сал, багъ амай кьван,
Гьар са эркек сагъ амай кьван,
Амукьда зи Лезги халкь!

  
ЛЕЗГИСТАНДИЗ ГИМН
Къафкъаз тир Алпан, цІаярин ватан,
Тарих къизилдин цІарарин ватан!
Шагьни Шалбуз дагъ, къадим лезги чІал,
Азадвилин рагъ, чи хуьр, уба, кІвал,
Хуьн патал, кІвачел къарагъ, Лезгистан!

Душманрин хура акъваздай мягькем,
Лезги халкь я чун, чи садвал кІани.
Намусдин вилик уьзягъ ва уьтквем,
ЧІехи халкь тир чун, азадвал кІани,
Хуьн патал, кІвачел къарагъ, Лезгистан!

Экуь бахтарин нурарин ватан,
Дустариз ачух варарин ватан!
Шарвилидинни Меликан Куьре,
Ярагъидинни Давудан жуьре,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!

Женнетдин макан, дагъларин ватан,
Са стхаяр тир халкьарин ватан,
Сулеймананни Эминан пайдах,
Гъалибвилерин замин тир уртах,
Хуьн патал кІвачел къарагъ, Лезгистан!

 
ГЬАРАЙДИН ВАН
Самур вацIун гьарайдин ван – шел ятIа?
Самур вацIал акьалтайди сел ятIа?
Кьве патал пай хьанвайди зи эл ятIа?
И ванци заз гузвач рикIин кьарайвал.
Мад гьи душман авунватIа къарагъ вал?
КIватIал жезва чIулав цифер дагъларал,
Я чил, я цав тефиникай ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

Самур вацIуз фидай чка сал хьана,
Гьарайдай кьван, сивевай мез лал хьана.
Чарабуру кьаз, ацазвай кал хьана,
Самур тамун рикIни жигер цIаразва.
Пак Женнетдин багъни бустан кьуразва.
Ихьтин гужар атай чIавуз халкьарал,
Шарвилини финкай яргъал ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

Самур вацIун рехъ атIана яд фидай,
Зарб кIвачерик такьат амач фад фидай.
Чка амач, арза ийиз мад фидай.
Акур чIавуз чи пата вацI кьурайвал,
Чарабуруз кьисмет хьана къулайвал;
ВацIун кьенер кутIуннавай ракьарал,
Ялварункай, куз-куз вилин накъварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

Самур вацIун гьарай-эвер пара я.
Сабур амач, валлагь, атIай чара я.
Себеб тежер, им вуч гуьнуькъара я?
Лезги халкьдин шумуд кIвалах чIурнава?
Ийир-тийир квахьна, зигьин курнава.
Садра кьванни ша тIун Вун чаз мукьварал!
Я вацI, я халкь тефиникай ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

ДАГЪУСТАН
Хайи чилихъ тарих аваз еке тир,
Машгьур я вун Шарвилидин уьлкве тир.
Зи Эренлер – кьвед лугьудай Мекке тир,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!

Тарикъатди цуьк акъуддай чIавариз,
Магьаммеда акъудна вун цавариз!
Къуват гузвай гьар са лекьрен лувариз,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!

Чун азад тир дагъвияр яз кьатIана,
Сталина къад лагьай суз атана,
Автономдин тIвар ганвай ваз датIана…
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!

Дуьнья машгьур баркалладин ад авай.
Къагьриманар лигимардай чад авай,
Стхаяр тир миллетрихъ тек сад авай,
Вун зи чан я, чи Ватан я, Дагъустан!

 
ЧИ КУЬРЕДА
Тамашунал ацIудач вил,
Пуд пад дагълар, са пад я гьуьл.
Даим кIубан хуьдай гуьгьуьл,
Кпулинни Рычал-ятар,
Женнет макан–Кьурагь патар,
Кефер ава чи Куьреда!

Мал-къарадив ацIай дагълар,
Яр-емишдив дигай багълар,
Вили цавал пекдин гъалар,
Къизил-гимиш гьарфар къвадай,
Абулейсан марфар къвадай,
Цифер ава чи Куьреда!

Мелекриз чеб ухшар авай,
Муьгьуьббатдин яшар авай,
Лезги гуьзел рушар авай,
Пекдин чIулав чIарар яргъи,
Акурдан рикI жедай гъуьргъуь,
Кифер ава чи Куьреда!

Ракъар пара, тIимил тир циф,
ХъуьтIер авай, къаяр зайиф,
Билбил рахаз, ксуз гьайиф,
ТIебиатдал рикI ацукьдай,
Вацран къайи чиг ацукьдай,
Йифер ава чи Куьреда!

КIварчагъ дере, Цумур дере,
Лезет ава Макьар вире!
Гьар са кIвале, гьар са хуьре,
Ислягьвилин пайдахар тир,
Дуствилерин уртахар тир,
Лифер ава чи Куьреда!

Юкъуз мехъер, йифиз демер,
Дин-исламдин чIехи кимер,
Къад лагьай виш йисан Гомер,
Ярагъини Мирзе-Гьасан,
Кьуьчхуьр Саид, Эмин масан,
Сегьер ава чи Куьреда!

Тамашунал ацIудач вил,
Пуд пад дагълар, са пад я гьуьл.
Даим кIубан хуьдай гуьгьуьл,
Купулнни Рычал-ятар,
Женнет макан – Кьурагь патар,
Кефер ава чи Куьреда!

 
КIАРУ ВУЧ ТИР?
ПІинид тарар – лампа куькІуьр,
Ашукьар къвез, кьуна чуьнгуьр,
Сад Аллагьдиз ийиз шуькуьр,
Цуьквер - лацу, цІару вуч тир!?
Вичелди желб ийиз фикир,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Хивни Кьурагь, гуьне хуьрер,
Агъулар къвез, тукІваз гьерер,
Ачух ийиз рикІин сирер,
Берекатрин ару вуч тир?
Гад кІватІализ, элкъвез регъвер,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Санал чуьнгуьр, санал зуьрне,
Пагьливанрин къуьнер-къуьне,
Агь, тамашна кІандай куьне!
Манийрин сел гурлу вуч тир?
ПІинияр нез, къацІуз чене,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Лугьун-хъуьруьн, кеф-кефият,
Жагъанвайди хьиз гьуьруьят,
Кваз такьадай пар - азият,
ВикІиник квай сару вуч тир?
Яшлубуру гуз несигьат,
Куьредавай кІару вуч тир!?

Берекатар бул жедалди,
ХъуьтІуьз, чими къул жедалди,
Гад кІватІална, зул жедалди,
Гьар са чубан хару вуч тир?
Суьруь ацІай дул жедалди,
Куьредавай кІару вуч тир!?

БалкІанраллаз ийиз чамар,
ЧІура, цІингав ягъиз ламар,
Чуьллерикай хьана гамар,
Гьар садан рикІ кьару вуч тир?
Пешеривди рахаз тамар,
Куьредавай кІару вуч тир!?

КІару! КІару! Куьред КІару!
Ал пІинийрин сувар я хьи!
Ачухзавай рикІни хуру,
Муьгьуьббатдин лувар я хьи!
Мел-мехъерриз ухшар авай,
Куьредавай кІару вуч тир!?

ЗИ ЛЕЗГИ ЧИЛ
Зун-лезги я, диде-лезги чил я зи,
Къуни-къунши стхаяр яз кIанда заз.
РикI гегьенш тир лепе алай гьуьл я зи,
Лезги чили багъишайди – чан я заз!

Лезги намус – бармак ала кьилел зи,
Леке квачир, Шагь-Дагъдин жив михьи тир.
Сулейманан чIалар ала рикIел зи,
Гатфар чIавуз ярар хьтин экуь тир!

Лезги булах – захъ шуьрбетдин мез ава,
Гьар са касдихъ галаз ширин рахадай.
Захъ Эминан рекьин тийир сес ава,
Гьар са касдал ашкъидив кьил чIугвадай!

Захъ Самур вацI – кьулан тар тир бедендин,
Куьре-Къуба- са миллион эл авай.
Беркатдин хвал ава захъ куьтендин,
Шадвилерин мехъер авай, мел авай!

 

ЛЕЗГИЯР
Лезги чилер пайна куьлуь паяриз,
Кьурай тамар багъишнава цIаяриз.
Хуьрер – кентар, вацIар элкъвез чаяриз,
Чахъ чи тIварар, тIул амачни, лезгияр?!

Вахтар фена асунардай лацадай,
ЧIурар амач, калериз, нек ацадай.
Чилерни кваз маса гуз таз, цан цадай.
Чахъ чи мал-мулк, къул амачни, лезгияр?!

ВацIара – яд, ничхир амач тамара,
Булахрин цин ванер амач кIамара.
Аялар шез, нек амачиз мумара,
Берекатлу дул амачни, лезгияр?!

Диде-буба секин хьайи сур авай,
Пак пIирерин ишигълаван нур авай,
Шарвилидин азадвилин тур авай,
Юкьва кутIур чIул амачни, лезгияр?

Лезгистандай гапур чIугур кьацI хьана,
Самурдикай иви ричей вацI хьана.
Яйлахрикай вални, цазни, нацI хьана,
Ам шткидай кул амачни, лезгияр?!

Ивидин сел ргазмай кьван дамарра,
Азадвилин шивер жеда чамарра!
Чун есир кьаз кIанибурун дапIарра,
Чанда твадай фул амачни, лезгияр?!

Чарабуру кIур ягъизва чилиз ви,
Чарабуру чил вегьезва гьуьлуьз ви,
Зегьмет чIугваз, мажиб текъвез гъилиз ви,
Хзан хуьдай пул амачни, лезгияр?!

За гьарайда, виридаз ван жедалди,
Кьин хъсан я, лукI яз фан кIус недалди.
МуьтIуьгъ тахьай лезги халкьдихъ къедалди,
Гатфарни гад, зул амачни, лезгияр?»
АГЪА-СТIАЛ
Хатур, гьуьрмет, рикIер ахъа,
Мугьман къведай рекьер ахъа,
Гьар са хуьруьхъ мензил мукьва,
Сагъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

Мел-мехъерриз пара дуьзмиш,
Яр-дустарин ара дуьзмиш,
Булдиз авай гьар са емиш,
Багъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

Къадим тарих яшар авай,
Шегьер хьуниз ухшар авай,
Кифер яргъи рушар авай,
Рагъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

Адалатдин пIирер авай,
Аламатдин сирер авай,
Стхаяр тир хуьрер авай,
Дагъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

Гьам алимар, гьам шаирар,
Тесниф авур жавагьирар,
Мад багъишдай чаз магьирар,
Чагъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

Шумуд кардал кьан за ви тIвар?
Шумуд жуьре ава устIар.
Берекатрив ацIай гатар,
Ягъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

Къурбанд хьайи пак тир накьвар!
Вуч къенибур я ви халкьар?!
Сажидиназ вирт я ви кьар,
Сагъ хьурай вун, Агъа-СтIал!

 

 

ДАГЪВИЯР Я – ЛЕЗГИЯР Я
Са чIавузни рекьин тийир
Игитрин тIварар;
Я, Ватандиз гъидай хийир,
Бегьердин тарар!

Бес Халиков Ридиман тIвар,
Кутугнавай кьегьалриз;
Кьиле тухвай игит шартIар,
Чешне тушни аялриз?

А цуькведа авай яшар,
Телеф хьайи жегьилвал;
Етим хьайи гада, рушар,
Я душманрин пехилвал!

Амма чир хьуй гьар душмандиз,
Чун гьулданар, къванер я!
Сенгерар хуьз, чи Ватандиз,
Ягъай ракьун кIунер я!
Тикрар:
Кьиникьикай кичIе тушир,
Дагъвияр я – лезгияр я!
Са куьникай кичIе тушир,
Лезгияр я – Дагъвияр я!

 

САМУР ВАЦI
Дагъларин дерт, фена чиляй чилериз,
Хажалатдин рех янава кьилериз.
Акур чIавуз, ишел къвезвай вилериз,
Вун дагъларин накъвар яни, Самур вацI?

Вахъ виликан такьат амач авахьдай,
Вахтар фена, кьерерилай алахьдай.
Са ширин ван текъвез, рикIик акахьдай,
Хажалатдин йикъар яни, Самур вацI?

Дагълар чибур, чеб живерин гьамбар тир,
Дегь девиррин тарихрикай хабар тир.
Лезги халкьдал ашукь хьанвай, къумбар тир,
РикIел хьанвай къабар яни, Самур вацI?

Самурдин там, тIебиатдин багъиш тир,
Лезги чилел чIугунвай пак нехиш тир.
Халкьдин патай и кьадардин къаргъиш тир,
Лугьунрикай хабар яни, Самур вацI?

Лезги халкь хьиз, кьве пай хьана, есир я.
Им гьахъсуз тир, гьахъ гвачир са асир я.
Лагь кван халкьдиз, Самур цин вуч тахсир я?
Ван текъвезвай япар яни, Самур вацI?

Чилерик квай кьеж хкудиз тамарин,
Яйлах жезва, цIингав ядай ламарин.
Сажидинай акъатзавай гумарин,
ЦIай худдавай гурмагъ яни, Самур вацI?

 
ВАТАНДИН РУГ
Ватандин руг, тухуз тежер гарувай,
Ватандин рикI къакъуд тежер хурувай,
Зун ийимир Ватанда зи сурувай,
Ам Женнет я, фири некIед булахрин.

Ватанда за ацIурна хьиз жигеррай,
Хъвазва нефес, атир кIватIиз цуькверай.
Къачур мелгьем диде-бубад рикIерай,
АкьалтI тийир къуват я зи кIвалахрин.

Ватанар таз, физва яргъаз жегьилар,
На лугьуда, кIватIалзава къизилар.
Кьуьзуь ксар кIвале, хана гуьгьуьлар,
Иесияр хьанва ичIи чардахрин.

Гьукумат квез тамашзава яргъалай?
Дагълар ичIи, кIвалер мичIи, магьалар.
Гьиниз фена чи игитар, кьегьалар?
Чна далу акалнавай даяхрин.

Зунни хьана са тIимил тир вахтуна,
Каракумда, рагъ авайла тахтуна.
Ватандава, ашукь хьана бахтунал,
КьуьчIерикай кьаз дустарин – уртахрин.

А вахтуна СССР тир – стхаяр,
Сад-садан дуст, са дидедин рухваяр.
Гила хьиз туш, кесибарни хахаяр,
Майдандавай мецер вуч кьван алчахрин.

Рахуникай хийир авач, зиян я.
ЦIуд гишила, сад гьамиша пиян я.
Сажидиназ вири крар гьаян я,
Фурсар авун квез герек я дамахрин?

 

ВИНИ-СТIАЛ
Вини СтIал – дережадиз виневай,
Пуд хуьруькай сад тир вини кьилевай;
Афериндин гьар са кIвалах гъилевай,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

Сирер чирун патал ислам илимдин;
Мовзолей тур Аругъуддин алимдин,
Макан хьайи нече-шумуд малимдин,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

Пуд СтIалар - стхайрин са сирер тир,
Дуьнья машгьур авур еке хуьрер тир,
Шумудни са тухум-тара пIирер тир,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

Халкьар авай вафалу тир зегьметдин,
Баркаллуяр авай еке гьуьрметдин.
Къадир чидай гьар са жуьре миллетдин,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

Вилаятда хъсанвилихъ ад авай,
Къагьриманар лигимардай чад авай.
Гьар себебдин «Мевер» булах яд авай,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

Хуьрерикай сад тир къадим Куьредин,
НикIер къизил, шабалатрин дередин,
Гьар са емиш авай, ципицI ширедин,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

Чун пуд СтIал, са тухум, са тарадин,
Агъа Каран шегьер тир дегь арадин;
Халкьар авай бахтлу хьунин мураддин,
Бес ви тариф тавуна за квен ийин?

 

 

САД ХЬУН ПАТАЛДИ
Къизилдин къадир чида заргардиз,
Пагьливандин бахт ганва пайгардиз,
Шикилчидин бурж гъун я рангар дуьз
Чан алайди хьиз акун паталди.

Гьар са цуькведихъ авай хьиз атир,
Чир жен инсанриз гьар садан къадир.
Цаварал алай Аллагьдиз Сад тир,
Жув чIуру кас яз такун паталди.

Дуьньядал атай инсан хьайила,
Вахъ ви кIвални-югъ, хзан хьайила,
Зегьметар чIугу, хъсан хьайила,
Чарадаз писди тахьун паталд.

Уьмуьр инсанриз ганва ширин тир,
Камаллувални ганва дерин тир,
Гьуьрметлувилел, шад яз, хъуьруьн тир,
Са- садахъ ислягь рахун паталди.

Сажидин, вуна ахъаймир махар,
ГьакI галуд мийир, вахъ галай ахвар,
Эркекни диши – стхаяр вахар,
Уьмуьрдин рекье шад хьун паталди!

 
РАЗИ Я ЗИ ВАТАНДАЛ
Хайи ватан - дагълар тирла,
Гьинай гъин ваз дуьзенар?
Чарджов жуьре хали тIуьрла,
РикIел къведаУьзенар.
Зун-дагъви я, аранви я,
Рази я зун ватандал.
Зи гафунал, зун кIеви я,
Жуван эхир хатамдал.

Шагъ-Дагъ аваз, Шалбуз аваз,
Захъ зи СтIал вацI аваз!
Стхаяр чи ялгъуз аваз,
Самурдин вацI-кьацI аваз.
Эй лезгияр, виридаз хьиз,
Чазни садвал ганайтIа,
Жедачирни, хайидаз хьиз,
Вири бахтар ганайтIа!?

Шагьни Шалбуз рехи хьана,
Лезги халкьдин гъамуник.
Са бязибур пехъи хьана,
Хъул акатна хамуник?
Чаз кIаниди – чи Садвал я,
Дем къурмишиз, мел ийиз.
Чи аялриз са шадвал я,
Дидед чIалал кIел ийиз.

Чилер амаз фейи ксар,
Пара ава, мад жеда.
Гьайиф чна кIелай тарсар,
Лагьайла, рикI пад жеда.
Пир Сулейман ва Пир Гьасан –
Зияратрин маканар.
Хкаж хьунухь патал инсан,
АвунатIа кьакьанар?

ПIирер – чибур, сирер – чибур,
Булахар чахъ земземдин.
Эллер-чибур, чилер чибур,
Азият – жегьеннемдин!
Сажидиназ хайи ватан,
КIан я, азад лезгияр?
Акъажунар далудихъ тан,
Хун тавуна кефияр!
ЭБЕДИ ХЬУЙ
Дуьнья ислягь, дуствал мягькем, берекат,
Пуд затІуни артухарда шадвилер.
Сада садаз гьуьрмет ийиз гьерекат
АвуртІа, чи мягькем жеда садвилер.
Лезгистандин шад манияр, туьнт кьуьлер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!

Авадан хьуй хуьрер, кІвалер, шегьерар,
Дустар галаз бахтлу хьурай зи эллер.
Сад Аллагьди бул гурай чаз бегьерар,
Гьар са карда гьахълу хьурай зи эллер,
Лезгистанда – гур мехъерар, гур кьуьлер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!

Тарих хуьнуьх, ватан хуьнуьх, чил хуьнуьх –
Чаз бубайри веси я тур, зи эллер!
Намус маса гана, жуван кьил хуьнуьх,
Душманрив чаз гуз тун я кІур, зи эллер!
Лезгистандин къизил гуьллер, генг чилер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!

Чи лезги чІал, лезги намус, лезги чил,
Абур пудни чаз багьа я, зи эллер!
Чарадан, кІус леке квачир, гуьзгуь чил,
Лезгистандин гьамиша тик тир кьилер,
Эбеди хьуй, эбеди хьуй, эбеди!

 
ЧАЗ ВУЧ КІАН Я?
Чаз вуч кІан я?
Анжах са кар –
Ислягьвал
Чи аялриз,
Фирягьвал
Чи хиялриз!
Чи чил,
Чи гьуьл –
Аллагьди чаз багъишай!

Чаз вуч кІан я?
Анжах са кар –
Чи садвал,
Чи азадвал.
Жуван хайи
Къвакъвад вал.
Чи кІвал,
Чи мал,
Аллагьди чаз багъишай!

Я лезгияр,
Чаз ихтияр авачни?
Жуван гьалал,
Дидед чІалал,
КичІе тушиз рахадай,
Дерди-бала,
Халу, хала,
Ярар-дустар аквадай?

Итимар яз,
Етимар хьиз,
Квез я къекъуьн накьварал?!
Дагълар – чибур,
Багълар – чибур!
Сергьят кІевиз ракьарал!
Хъуьрез стха-вахарал!

 Чаз вуч кІан я?
Ислягьвал
Чи несилдин!
Я дяве туш,
Я деве туш,
Пурар алай къизилдин.
Чаз чи тарих,
Чи пак къилих,
Дуствал дерин,
Сесер ширин билбилдин!

Къарагъ, зи халкь!
Гъиле кьуна
Чирагъ, зи халкь!
Квез я тІуьр фу,
Алаз тфу?
Лезгистандин,
Гуьлуьстандин багъ аваз!
Чина чими,
Цавун гими – рагъ амаз!
Шарвилидин.
Пак ивидин,
Шагьни Шалбуз – Дагъ амаз!

Душманар – негь,
Дустариз экв куькІуьрдай,
Захъ кІвал ава,
Захъ чІал ава
Лезгидин.
Душман – инкар,
Дустарин кар туькІуьрдай,
Захъ мез ава,
Захъ ван ава
Гуьзгуьдин!

 
ШАРВИЛИДИН ХТУЛАР Я
Агъзур сарин тарих авай женгинин;
Ватан патал экъич авур ивияр,
Ванцел ашукь азадвилин зенгинин,
Шарвилидин хтулар я лезгияр!

Хайи чилин пагьливан ва пачагь тир,
Пара кьадар авазва чахъ дагъвияр.
Гьич са карни авун тавур гунагь тир,
Шарвилидин хтулар я лезгияр!

Диде чилел, лезги чІалал ашукь тир,
Инсанперес, намус - терез багърияр,
Мугьман патал рикІер даим ачух тир,
Шарвилидин хтулар я лезгияр!

Самурдани, Къубадани, Куьреда,
Авазва чахъ хва-стхадин ерияр.
Садвал кІани и четин тир береда,
Шарвилидин хтулар я лезгияр!

Агъзур сарин мурад-метлеб – сад я чи:
Бахтлубур хьун вири ватанэгьлияр.
И дуьньяда гьатнавайди ад я чи,
Шарвилидин хтулар яз лезгияр!

  

ЛЕЗГИ ЧIАЛ ЗАЗ – ВИРИ Я
Вун ханватIа, эгер лезги дидеди,
Ада ваз чIал, нек яз ганва хуралай.
Эгер фагьум ийизватIа келледи,
Ич, аватун дуьз туш яргъаз таралай.

Чира жуваз амай вири чIаларни,
Хайи тир чIал алуд мийир рикIелай.
ГьалтайтIани рекье цацар-валарни,
Алудмир жув уьмуьрдин дуьз рекьелай.

Диде-буба, вахни стха, аялар,
Гьи кьадардин чIалан ширин гафар я?
Лезги чIалал рикІяй фейи хиялар,
Абур - цуьквер гваз хквезвай гатфар я.

Гьар са чIалан метлеблувал, деринвал,
Ам дидедин некІедик кваз хъванва на.
Дидед чIалан гьар гафунин ширинвал,
ЧирнавачтІа, дидедин рикI ханва на!

Айиб тушни, чIал чир тавун дидедин?
Эгер лезги яз ханватIа дидеди.
Вун кас туш кьван маса миллет–бикедин,
Са чIавуз ван ийида ви келледи!

Лугьуда хьи, зун шегьерда хьайид я,
Заз дидедин чIалал рахаз чир хьанач.
Вун дидеди лезги кас яз хайид я,
Ваз чIал чирдай хайи ватан-хуьр хьанач.

Урус чIални чира жуваз хуралай,
Чира жуваз амай вири чIаларни.
Багьа са затI авач дидед чIалалай,
ГайитIан на дуьньяд девлет-маларни.

Амма хуьре, кьакьан дагъда, аранда;
Халис Женнет авай чIал ваз чидани?
Ава лугьуз, къенси, машмаш Иранда,
Ватан туна, яд чкайриз фидани?

Къариблухда Ватан рикIел хкведа.
Адан къадир чир жеда гуж гайила.
Яшамиш хьун, жуван лезги уьлкведа,
Чир жеда ваз, са кIус чIехи хьайила.

Жуван миллет, жуван чIалал рахунар,
Чуьнгуьр кьуна, мани лугьун квяй ятIа?
Лезгинкадал кьуьлер ийиз, къугъунар,
РикIе даим хкахь тийир цIай ятIа?!

Лезги чIалал ашукь хьанвай кас я зун,
Ам зи диде, буба, вахни стха я!
Сад Аллагьди бахтар ганвай кас я зун,
Лезги чIал заз – къадим тарих, арха я!

 

АЗАД ЖЕДАЙ ЛЕЗГИЯР
Лезги халкьдин дердер аваз рикІера,
Шумуд кьегьал авазва дуьз рекьера?
Къалгъанарни чІуру хъчар никІера,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

Чахъ авачир вуч ава лагь, бахт патал?
Женгер чІугваз, халкьдиз лайих тахт патал.
Пулар гвайбур, харж ийизвай, вахт патал,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

РикІяй чІугур гьенеф хьтин Кьулан вацІ,
Хайи халкьдин сагъар тежер рикІин кьацІ!
Я балабан, кфил тежер кьерен нацІ,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

Хуру гатаз, гьарайдайбур бул аваз,
Рекьизва халкь, чанда мекьи фул аваз.
МутІлакьбурни, шкьакьбурни пул аваз,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

Гегьенш чуьллер, кьакьан дагълар, вацІарни,
Самур Куьре, Къуба, Хачмаз, КцІарни,
Кас гьуьлни чахъ, къаратикен цацарни,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

Гафни чІал сад мус жеда чи эллерин?
Эхир кьисмет гьикІ жеда садвилерин?
Устадар тир ксар иблисвилерин,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

Сада-кьведа чан гана, кар туькІуьдач,
Чи рикІерин къати цІаяр туьхуьдач!
Женгер чІугун тавуна, бахт жагъидач,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!

Сажидинан мез аватна сивевай,
Буржар кьилиз акъуд тежез хивевай.
ЧІуру ксар дуьздал акъуд, кІевевай,
ХьаначиртІа, азад жедай лезгияр!
ШАРВИЛИДИН ШИВ
Шарвилидин шив ятIа ам дамахдин?
Леэнралди цIай акъуддай чахмахдин.
Ракъинин хьиз нур чикIизвай чирагъдин
Куьн балкIандин тамаш гуьзел хамуниз!

Ухшар авай гатун экуьн ярарин,
Далудал гел хьун тавунвай пурарин,
Яргъи киф хьиз авахьнавай чIарарин,
Куьн балкIандин тамаш яргъи тумуниз!

Яргъирушан ирид жуьре экверин,
Лезги халкьдин хиялар тир рикIерин,
Пурараллай зар халича цуькверин,
Ухшар ава цавай фидай гамуниз!

Шарвилидин шив, гарар кваз луварик,
Къе къведайвал я эпосдин суварик.
Умудлувал кваз кьакьан тир цаварик,
Гъалибвилихъ фида гьар са камуниз!

 УЬМУЬР ГАНВА ЖЕНГ ПАТАЛ
Вуч кIантIани хьурай вичиз лагьана,
Гьич садазни уьмуьр ганвач цавалай.
ИкI лагьана, цуьк цуькведив рахана,
Къуншидин кац фейиди хьиз къавалай.

И кар акур, мягьтел хьайи инсанди,
Цуькверни кваз рахай чIавуз чIалалди.
Цуькверизни чизвай писни хъсанди,
Куьз фагьумнач и кар икьван чIавалди?

Уьмуьр ганва, чаз женг чIугун паталди,
Инсан ятIа, хьана кIанда азадди.
Чара касди, буйругъ тагун паталди,
Зи уьмуьрдин жавабдар я зун - садди!

Яшамиш хьун, зегьмет чIугун – са женг я,
Жуван тIварцIел гъун тавуна туьгьметар.
КIанзавайди анжах рикIин са зенг я,
Жува жувахъ галаз чIугван гьуьжетар.

Тек гьа чIавуз лугьуз жеда женгчи я,
Ватан патал, халкь паталди ялзавай.
Женгиникай бейхабарди кефчи я,
Дуьнья вичиз кIани патахъ гьалзавай.

  

ВУЖ ЯТIА?
Экуьн кьиляй къарагъна хьиз мисикай,
Чин чуьхвена, тIуьна, хъвана, кIвалахдал;
Садни бейкеф тавуна хьиз вичикай,
Яд хъвадай хьиз, фена къайи булахдал,
Вуж ятIа ам, ихьтин уьмуьр такIанди?

Йифиз багъда лампаярни куькIуьрна,
Недай-хъвадай, алаз гьар са емишар:
Дустар кIватIна, халис межлис туькIуьрна,
Кефер чIугваз, кIватIна вири танишар,
Вуж ятIа ам, ихьтин уьмуьр такIанди?

ТуькIвей хзан, гада ва руш – аялар,
Къуни-къунши, ярар дустар бул хьана;
Гъетерикай ийиз цавун хиялар,
Бегьерлу гад, яр-емишдин зул хьана,
Вуж ятIа ам, ихьтин уьмуьр такIанди?

Гьар са кIвалах туькIуьн патал кIанивал,
Герек тирди чир хьухь зегьмет чIугун хьиз;
Гад агакьна, гатун гьазур хьайивал,
РатIраз кIанид – балкIанарни ругун хьиз;
Вуж ятIа ам, ихьтин уьмуьр такIанди?

Ксай мисик иситIа кIан хьуналди,
Ажеб кар тир тадиз жагъиз хьанайтIа.
Нисиналди яргъандин пад кьуналди,
ХъуьтIуьз хьтин йифер яргъиз хьанайтIа,
Вуж ятIа ам, ихьтин уьмуьр такIанди?

Зегьмет чIугу, тIимил кусуз алахъа,
Эгер тIуьр фу кIанзаватIа ширин яз;
КIанзавачтIа эгер квез зи чIалахъа,
Хабар кьазва за квевай, са хъуьруьн яз,
Вуж ятIа ам, ихьтин уьмуьр такIанди?

ВАД АГЪЗУР ЙИС
Валлагь, дустар, Дербент патал,
Вад агъзур йис – лап тІимил я.
Ашукь хьанвай Нарын кІунтІал,
Ам лап михьи са къизил я!

Тамаш адан буй-бухахдиз,
Адан машгьур тир къеледиз!
Шукур хьурай Сад Аллагьдиз,
Акьул гайи Кас келледиз.

Шумуд агъзур йисар фена,
Дявейрани, тІурфанрани?
Ам хуьз гьикьван эллер кьена?
Гьикьван туна кафанрани?

Нарын къеле - къеле язма,
Дербент ама, яз гьа Дербент.
Паруд са пай гьуьлемазма,
Чун паталди ама са дерт:

А вадакай кьвед авунва.
Пуд агъзур йис, атІана берт,
Сада вичиз мед авунва.
И карди чун авунва перт!

Ибур куьлуь-шуьлуьбур туш,
Тарихдикай атІун йисар.
Агъзур йисар куьруьбур туш,
Эхир фагьум тийир ксар.

Зун судья туш, я зун Аллагь,
Чарабуруз ийиз туьгьмет.
Дуьзвал багьа затІ я, валлагь!
Гьахъсузвилиз ава туьгьмет!

ГьакІ ятІани, Дербент къени,
Жегьил шегьер хьиз аквазва.
РекІер авайбуру къени,
Ам багьа яз хуьз аквазва.

Шад суварар тухуз кьиле,
Чахъ къадим тир Дербент ава!
Мугьманриз гуз атанвай къе,
Фуни ширин шуьрбет ава!

Яшамишрай Дербент шегьер,
Нарын хьтин къеле авай.
Гьар са йисуз кІватІиз бегьер,
Еке крар гъиле авай.

Вад агъзур йис – тІимил я ам,
Виш жуьредин миллет авай.
Муьрхъуь такьур къизил я ам,
Вад агъзур сан девлет авай.

Ийидайла сувар къарши,
Ша, чун рахан Шадвиликай!
КІватІна халкьар, къуни-къунши,
Пайдах ийин Садвиликай!

Сажидинни куьн арада,
Вад агъзур сан суварик жен!
Агалкьунар кьаз харада,
Хайи халкьдин луварик жен!!!

 
КРЫМДА КЪЕ СУВАР АВА
Шумуд йис тир, Крым чавай къакъудна?!
На лугьун, чи эрчIи гъил тир атIайди.
Хрущева чи кьилел вуч акъудна?!
Агьни аллагь къаргъишар тир атайди.
Чи рикIерив хажалатар агудна.

Крым – ЧIулав гьуьлуьн дагъ тир гьулдандин!
Севастополь – сенгер къачуз тежедай!
Кьеблепатан даяхар тир Ватандин,
ЦIайлапанрин цIувай атIуз тежедай.
Халкьар лукIар хьурнай гъейри хзандин!

Эл-адетдив референдум авуна!
Крым хтун хъувуна мад хзандиз!
Чи дережа хкаж хьана тавуниз!
Ша, Путиназ, и кардай лап хъсандиз,
Капар ягъин, са кIусни геж тавуна!

Гьикьван хъвер квай крымлуйрин сиверик!
Татар, урус, украинви сад хьана!
Ажугълувал квай бандеррин кьеверик!
Чапхунчийрин ниятрикай яд хьана,
Шадвилин шел кваз акурла эллерик!

Дявекарар – чеб терг хьурай дявейра!
Ислягь халкьдиз гун тийизвай секинвал.
Пачагь жез кIанз дуьньядавай уьлквейра,
Амеркади тум хьиз цазва хаинвал,
«ДемукIрат» гваз, къекъвез, рекьиз куьчейра!

Къуй, чир хьурай СССР - я Урусат!
Чеб хьтинбур ацукьардай чкадал!
Халкьдиз чизва, дяве, каш я, чIуру затІ!
Къал акъудиз, кар алачиз арадал,
Са югъ къведа жаваб гудай Гьарусат!

Зун Сажидин, лезги шаир шад я, шад!
Крым хтун хъувуналди хзандиз.
Севастополь чиди хъухьун – ад я, ад!
Кьудратлувал хтана чи Ватандиз!
Им гуьзел тир гатфарни я, гадни гад!
КЪВАНЕР ЧИ
Тимурленаз муьтІуьгъ тахьай пагьливан,
Къванциз элкъвей гада я ам, гада я!
Ватан патал чан гуз гьазур къагьриман,
Ам душмандин хура акІай жида я!

Аквазвай кьван къванер – вири къванер туш,
Гьар са къванцихъ тарих ава вичиз хас.
Къванеринбур – гьакIан кьуру ванер туш,
Къванерихъни ава вичин талукь кас.

Вучиз къванер хаз четин я кIутадал?
Гьар са къванцихъ дагъдиз хас тир къаст ава.
Лигим хьанва, гьалт хьайитIа, хатIадал,
Гьар са къванцихъ ракьуз элкъвей маст ава.

Къванер ава муьтIуьгъ тахьай цIаяра.
Къванер ава хуьзвай къадим тарихар.
Гьар са къванце, гьар са пайи-паяра,
Дагъвийрихъ хьиз, ава вичин къилихар.

Шумуд девир акунатIа къванериз?
Абурай кьил акъудун чи буржи я.
Гьар са къванцин тамашайтIа къуьнериз,
Садбур гьяркьуь, садбур гуьтIуь, гъвечIи я.

ГьакI ятIани заз кIанзавай, кьейила,
Жувни элкъуьн гъвечIи къванциз адетдин.
КIеве авай чIавуз, герек хьайила,
Гъиле кьадай яракь жез зи миллетдин.

Руг жедалди къванни хьунухь – бахт я, бахт!
Гьуьрмет ая гьар са къванциз Ватандин.
Чи гьар са къван къадим тарих – вахт я, вахт.
РикIел хуьзвай гьунар гьар са инсандин.

Куьн дагълариз тамаш къванер кIватIнавай!
Миллионрин йисаривай чIур тежер.
Цаварин тагъ кукIваралди кьатIнавай,
Абур мидаим я ерли сур тежер!
ШАРВИЛИЯР ГЕРЕК Я
Дегь девирар рикIел хкиз, гьарагъиз,
Къе гьайифар чIугвадайбур – зирек я.
Чаз рикIера къастар аваз, къарагъиз,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

Тамаш хъсан Шагьни Шалбуз дагълариз!
Женнет-аран – ризкьияр я, хуьрек я!
Элкъуьр хъийиз никIеризни багълариз,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

ЧIал хуьн патал, кIвал хуьн патал, чи садвал;
Турни къалхан кьадай инсан – эркек я!
Пайдах хьтин вине кьадай азадвал,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

Дуьз тир рекьер къалур авун паталди,
Акьуллуяр кьиле хьунухь – куьмек я!
Багъри халкьдин къайгъу чIугун паталди,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

Уьмуьрдин вахт – вацI яз физвай тарихдин,
Чи вилериз кIанзавайди – са экв я!
Чаз халкь патал женг чIугвадай къилихдин,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

Им эвер гун туш дяведиз, женгиниз.
Дяве – тIурфан, дяве – душман, фелек я!
Чи Лезгистан хкун патал гуьнгуьниз,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

Чахъ виридахъ авай мурад сад я, сад,
Халкь азад хьун, гъам чIугваз чун гьелек я.
Лезги халкьдин хкаж хъийиз мадни ад,
ВикIегь ксар – Шарвилияр герек я!

Къагьриманар са чIавузни рекьидач!
Лугьумир хьи, Шарвили ам, са тек я.
Шарвилидиз, рекьиз мажал жагъидач.
Чун гьар са кас Шарвили хьун герек я!

МУС АВАТДА АХВАРАЙ?
Шумуд асир, квачиз тахсир, гунагьар,
Лезги Алпан, Самур Къуба, къакъудна?
Нече-шумуд садан фена темягьар,
Шумуд сада, ният кьилиз акъудна?
Чи намусди ийизва квез, къе гьарай:
Лезги халкь, куьн мус аватда ахварай?!

Чилер-цавар акьалт хьана чIаларал,
ЦIайлапанар ягъиз, квез эверзава.
Жавабдарар таъмин ийиз пуларал,
Чи дерт-дуьгуьм чарарал кIеверзава.
Зазни чидач, гьикI къвезватIа квез кьарай,
Лезги халкь, куьн мус аватда ахварай?!

Пакад йикъал вил эцигна, кис хьана,
Чун гьар йикъан хажалатрин лукIар я.
Аквазва заз, югъ-къаандивай пис хьана,
Чахъ амайди - кIарабарни якIар я.
Лугьудай кьван, акъатзава къапарай,
Лезги халкь, куьн мус аватда ахварай?!

Са зун туш квев рахазвайди, вишер я.
Мус иеси жеда чун чи чилерин?
Самурдин вацI – чун кьатI авур мишер я,
Кьадар-кьисет бедбахт авур эллерин.
Акъуд авун паталди и йикъарай,
Лезги халкь, куьн мус аватда ахварай?!

Куьн дуьньядиз тамаш вилер ахъайна,
Чун хьтинбур, ватан квахьай вуж ава?
Хажалатар гана шумуд рекьяй на,
Сажидинахъ эхиз тежер гуж ава!
Къагьриманрин крар кьазвай махарай,
Лезги халкь, куьн мус аватда ахварай?!

 

АГУДЗАВАЙ ВАЦI
Кьве патахъди лув гуз Лезги чиле,
Агъзур йисара тухванвай кьиле,
Зи Лезги макан, зи Лезги къеле,
Кьве пад лезгияр агудзавай вацI!
Хаинри вакай, чIур хьанвай келле,
Авунва, Самур - къакъудзавай вацI!

Са пад шейхерин, пIирерин дагълар,
Муькуь пад женнет емишрин багълар.
Рекьер-дамарар - уьмуьрдин гъалар,
Са лезги беден агудзавай вацI!
ЧIугуна валай симерин валар,
Авунва, Самур – къакъудзавай вацI!

Мус къведа са югъ, кьве пад садзавай?
Сергьятрал алай симер кьатIзавай!
Чара авур халкь, санал кIватIзавай,
Стхаяр санал агудзавай вацI!
Самур там кьураз, вакай катзавай,
Авунва, Самур – къакъудзавай вацI!

Хкаж, Сажидин аршдиз сес жуван!
Сад Аллагьдиз къвен, иншаллагь, ви ван!
Дуьньядал ала адалат дуван,
Халкь, сад садавай къакъудзавай, вацI!
Шуьрбет хьиз хъвадай чилери яван,
Хъижеда, Самур - агудзавай вацI!

 
КЬИНИКЬ - ХАС Я ВИРИБУРУЗ
Кьиникь - хас я вирибуруз:
Яшар хьанвай, кьуьзуьбуруз.
Гьам чIуру, гьам къенибуруз,
ДакIанбуруз, кIанибуруз,
Амма, рагьмет тахьун кьисмет,
Хас кIвалах туш кьейибуруз.

Я ажалдик, я ажалсуз,
Я мажалдив, я мажалсуз,
Азраилди, лап гьаялсуз,
Я тIал гана ва я тIалсуз,
Зазни ажал жеда кьисмет,
Авун мурад яз, зун кIвалсуз.

Рекьидалди гьар са кIвалах,
Тадиз тамам хъийиз алахъ.
Буш гафарин жемир чIалахъ,
ЧIугу зегьмет, къачу къимет,
Рузи амаз, гьала улакь,

Сажидинни вири хьтин,
ЦIарада гьакI, гъери хьтин.
Йисар фена, хари хьтин,
Вахт жагъурна, куьруь хьтин,
Аквада квез, гатаз кьил-мет,
Катда квекай, багъри хьтин.

  

УЬМУЬРДИН РЕКЬЕР
Чил кьур чIавалай, кIвачерал къекъвез,
Акур кьван крар, рикIел хквезва.
Гьинихъ фейитIан, мад кьарай текъвез,
Жув хайи хуьруьн рекьел хквезва.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Гьикьван куьне заз акъуднай гьекьер?

Яргъал ва мукьвал лугьудач за квез,
Чандай акъакьун кIвалах я зурба.
Варз хьана закай, чилелай элкъвез,
Гьахъ я кьван, гьелбет, жув хайи уба.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Заз чимивилер, къалурай мекьер.

Жуьреба-жуьре гьалтна ксарал,
Са бязибурал шумуд сеферда.
РикIел алама шумуд йисарал,
Кьабул авурбур хцин тегьерда.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Квез къурбандда за, зи кайи лекьер.

Гьиниз фенай зун, гьинай хтана?
Бахтунихъ къекъвез, рехъчи хьана зун.
Гьикьван рекьер за кIвачи атIана?
Дуьзвал кIани тир гьахъчи хьана зун.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Дугъриданни чун я дагъдин лекьер.

И дуьньяда гьич садазни секин
Уьмуьр бахшнавач, гъетер тир цава.
Маса къайдада хьунухь туш мумкин,
Жигеррив къачуз михьи тир гьава.
Уьмуьрдин рекьер, уьмуьрдин рекьер!
Зун амачирла, герек туш йикьер!

  

ГЬИКЬВАН ГУЖ Я?
Фяле хьурай, лежбер хьурай, чубан хьуй,
Къуй гьар са кас пешекар яз кIубан хьуй.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Захъ гьи жуьре аватIани къенивал,
Ийиз тежез вирибуруз кIанивал,
Зал, шумуд кас алахъна, тваз кьарада?!

Виридан кьил – са чантада, амма зи
Кьил са маса чантада тваз, сив кIеви,
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Халкьдин патай авай чIавуз гьуьрметар,
Пехил ксар, ийиз закай туьгьметар,
Хамун къене жумар хьана кьурада.

За чIулавдаз – чIулав я ам лагьайла,
Валай душман жедач дуьз яз рахайла.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Саидан хьиз, акъудиз кIанз вилерни,
Артухлама жувакай къвез хъилерни,
Вун шишинал акьалжна хьиз, чарада.

Ахмакьрикай авун патал арифар,
Гужуналди ийиз тада тарифар.
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
ГьакI тавуртIа, къениди кьаз дилидай,
Буранар гъиз, кьаз таз ширин халидай.
Дуьдгъвер лугьуз, кІуф твада ви шурада!

Шаир ятIа, цIайни вацIай физ алахъ!
Дуьз рекьевай зегьметчи халкь хуьз алахъ!
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Етим Эмин, Сулейманни жез алахъ!
Халкьдихъ галаз явандиз фу нез алахъ!
Кьурайбурухъ ицIид твамир харада.

Сажидин, на жув шаирдай кьаз тахьуй!
Шииратдин земземдин яд хъваз тахьуй!
Гьикьван гуж я шаир хьун куь арада?
Шаир хьунин къаст аватIа, рикIивай,
Яргъа жемир адалатдин рекьивай.
Гьалал фу неъ, къуьхуьн тийир чарада!

  

КУЬРЕДИЗ ГИМН
Кьудратлу тир къадим Куьре,
Пачагь квачир мах я хьи вун.
Шегьерар тир гьар са хуьре,
Халкьар акваз гьар са жуьре,
Бахтунин са тах я хьи вун!

Агъзур сара вилериз ви,
Акун тавур кIвалах авач.
Гьуьрмет кIани эллериз ви,
Берекатлу чуьллериз ви,
Кьисмет тавур булах авач!

Къужах кьуна Дагъни Аран,
Дуствал кIани рикI ава вахъ.
Ислягь чIавуз гьализ девран,
Гьар гатфариз цIай куз Яран,
Шарвилид кьил тик ава вахъ!

Яман йикъар пара хьана,
Ягъ-кьиникьин гьисаб хьанач.
Халкьарин фу тара хьана,
Душман уьзуькъара хьана,
Кхьин тавур ктаб авач!

Дертни эхна, девранни на,
Намус хвена, ватан хвена.
Дарвал эхна, гьижранни на,
Дагъни хвена, Аранни на,
Ви чIал хвена, хзан хвена!

ЦIаяр къвана, марфар къвана,
Кьуркьушумдин харар галаз.
ЧIалар къвана, гафар къвана,
Араб, латин гьарфар къвана,
Вилик, кьулухъ цIарар галаз!

Къадим тарих къванеравай,
Мерекуьп ваз иви хьана.
ЧIулав литер къуьнеравай,
Гъиле шивдин кьенер авай,
Лекьерин рикI кIеви хьана!

Женнет макан Къуба, Муьшкуьр,
Зияратдин Самур дере;
Дагълух уьлкве, Аллагь шуькуьр,
Чирагъар гвай даим куькIуьр,
Ви далудихъ гала, Куьре!

Ви лекьери лув гуз цава,
Хъен вегьезвач вал чарадан.
Ризкьи-дарман, ятар-дава,
Вири шартIар вахъ бул ава,
Чарадаз кIир тийир гардан!

Камаллуяр я ви эллер,
Гьуьрмет кIани, хатур кIани.
Берекатлу ава чуьллер,
Зегьмет чIугваз вердиш гъилер,
Дустариз гуз ятур кIани!

Гъилиз-заха, мециз-ширин,
Къавум-къардаш, дустар ава.
Гьар са кIвале - лугьун-хъуьруьн,
Гьар са хъсан адет хуьруьн,
Хуьз алакьдай устIар ава!

Куьре Мелик, Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан-эфенди,
СтIал Сулейман - чи замин,
Женнет кьисмет хьурай! Амин!
Халкь паталди рикI эфейди!

Сажидин, на ара-ара,
Бушвилер ийиз тахьурай!
КIанзавайди - гьар са тара,
Дадлу емиш гъана пара,
Гележег чи бахтлу хьурай!

ШАГЬ ТИР АГЪА-СТІАЛАР
И кьил, а кьил акван тийир чуьллерин,
Макан я вун сарубугъда къуьлерин.
Зегьмет кIани, гьуьрмет кIани эллерин,
Чан, Куьредин шагь тир Агъа СтIалар!

«Илимдин гьуьл», шииратдин Мекке тир,
Къагьриманар машгьур авур уьлкве тир,
Рушар авай, гьарма сад са бике тир,
Чан, Куьредин шагь тир Агъа СтIалар!

Къадим тарих авай, дерин сирерин,
Меркез я вун, Лезгистандин хуьрерин.
Эренлер тир зияратдин пIирерин,
Чан, Куьредин шагь тир Агъа СтIалар!

Тамашайла, туькIуьр хьунин тегьердиз,
Ухшар я вун, махарик квай шегьердиз.
Билбилрин ван алай гьар са сегьердиз,
Чан, Куьредин шагь тир Агъа СтIалар!

СтIал шаир Сажидина кьатIана.
Хиялрикай гуьзел шиир атIана.
Баркалладин таж кьилеллай датIана,
Чан, Куьредин шагь тир Агъа СтIалар!

 
ВАТАНДИКАЙ КЪЕЙДЕР
Ватан – ам зи рикІин хиял, чІал я зи,
Багъишзавай, чан играми, Лезгистан!
Ватан – лезги миллет я, хуьр-кІвал я зи,
Багъишнавай, на дагъ-аран - Дагъустан!

Ваз къуллугъиз, зегьметкеш я, лукІ я зун!
Вун заз диде, бубани тир мисал я.
Вун паталди куькІуьнна куз, цІукІ я зун,
Вун чандилай багьа я заз, масан я!

Зи уьмуьрдин гьар са йис, гьар са югъ-йиф,
Вун паталди гьайиф текъвез пучда за!
Хуш тахьайтІа, зи къуллугъ ваз, зи тариф,
Азиз эллер, лагь тІун куьне, вучда за?

Ватан – тан я, Ватан – чан я, руьгь я зи!
Ам тушни заз нек гайиди хуралай?
Ватан – арха, Ватан – зи халкь, рикІ я зи!
Ватан – гимн я – чирун бурж тир хуралай!

Багъиш ая, алакь тавур кІвалахар,
ЦІун ялаври кузва зи хур, тІанур кьван!
Зи чІаларкай хьуй квез земзем булахар,
Чир жедайвал, за зегьметар чІугур кьван!

Чилни – Ватан, сурни эхир – хатан я.
Зи гьар са чІал – са къелем я бегьердин!
Зун ви хва я, вун зи хайи Ватан я,
Россиядин, виликан СССР-дин!

Диде-буба ажалдивай къакъудиз
Хьун мумкин я, амма завай Ватан зи,
Къакъуд жедач, я зун инай акъудиз!
Куьз лагьайтІа, ам гьар зерре, чан я зи!

  

САД ВАТАНДИЗ
Сад Ватандиз буржлу я зун, хайи тир,
Лезгистандин Дагъни Аран багъишай.
Къуьлуьн фуни чар булахар, къайи тир,
Абулейсан марф хьиз цавай иличай.

Зун дидедин кумукьзава буржуник,
Зал чан гъана, багъиш авур лезги чІал.
Жуван хивез еке буржар къачуник,
Зун вал ашукь я, играми гуьзгуь чІал.

Эхиримжи буржни я лап залан тир,
Шииратдин вилик даим есир я.
Буржар вири алудун, зи план тир,
Алакь тавун, зи кьисметдин тахсир я.

Сад Аллагьдиз, белки къвен зун язухни,
Буржар вахкуз са-сад, жуван хивевай.
Гуьгьуьларни ийин са кIус артухни,
Рахадайла, чIал ширинриз сивевай.

 
ЗУН МУГЬМАН ТУШ
Зун мугьман туш атанвай куьн утагъдиз,
ТIуьна, хъвана, гъилер ягъна, хъфидай.
Ухшар ятIан зи акунар начагъдиз,
Зун шаир я, вегьтедай фин тийидай.

Зун дуьньядал атайди туш, мугьман яз.
КьейитIани амукьда зун рикIера.
Зи шиирар гьар са тIалдиз дарман яз,
Бакара къвен шумудни са рекьера.

Зун амукьда хиял хьиз куьн рикIера,
Зун амукьда мисал хьана чIалавай.
Зун себебдин са хъач я куьн никIера,
Кваз такьуна, физ тахьурай къвалавай.

Са низ ятIан багьа я зун цуьк хьтин,
Сад лагьана бахт багъишиз гьазур тир.
Жегьилрал зи са кьадардин рикI хьана,
Чи жегьилриз вахт багъишиз гьазур тир.

Зун мугьман туш, атанвай са кьил чIугваз,
Къван хьанани амукьда куьн арада.
Билбилди хьиз алахъдайла зил чIугваз,
Зун пехилрив тваз вугумир кьарада.

Бязибурун сурухъ багьа къван жеда,
Кьейи инсан дагъ хьиз цавуз акъуддай.
Зи сурун къван - зи манийрин ван жеда,
Четин чIавуз гъам рикIелай алуддай.

Зун квез чидай кесиб кас я, къураба,
Дустарилай пара хьайи душманар.
Шииратдин рекьяй гьалай араба,
Гьич са касни авун тавур пашманар.

Чаз виридаз сад и чил диде тир,
Адан къадир чир тахьун чаз гунагь я.
Инсанвилиз гьуьрмет ая, вине тир,
Чун сад-садан эрчIи гъил я, панагь я.

Зун дидеди хайиди туш, кьин патал,
И рагъ, и варз аламай кьван цаварал.
Азиз дустар, мус хьайитIан, куьн патал,
Хкведа зун мел-мехъеррал, суварал.

Ам Сажидин туш хьи, герек хьайила,
Куьн арада хьун тавуртIа, вири хьиз.
Куьн межлисра дадлу хуьрек хьайила,
За жуван рикI цIурурда квез, гъери хьи.

 
КУЬЗ КИСНАВА?
Куьз киснава, Шагьни Шалбуз?
Квехъ гьи кьадар сабур вуч я?!
Лезгистандин халкьар ялгъуз,
Куьн такабур-абур вуч я?!

Вили цава экуь гъетер,
Чаз тамашиз сефил ятIа?
Ватандихъ рикI кузвай бейтер,
Зи дарман-сенжефил ятIа?

Гьикьван эхда на, Кьулан вацI?
Са беден кьве пад хьанва хьи!
Лезги рикIяй акъудна кьацI,
Кьаркьулувар кIватI хьанва хьи!

Рахадайбур пара хьанва,
ХъуьтIуьн йикьни гъиляй текъвез.
Халкьарин фу тара хьанва,
Дуьз фикирар рикIяй текъвез.

Садвиликай ийиз гафар,
Чи гьал мадни пис жезва хьи!
Тух хьайибур, тIуьна афар,
Ядни хъвана, кис жезва хьи!

Са вил хъуьрез, са вил ишез,
Мецивай дуьз рахаз женни?
Хаинри ви девлет къечез,
Мез аваз, лал акъваз женни?

Кар чкадал атай чIавуз,
Шарвилияр герек жезва.
РикI пердедай атIай чIавуз,
Чу такIанбур зирек жезва.

Жафа хьана и чи гьалар,
ГьакI гафар-чIалар хьайитIа.
Халкьдин чанда туна ялар,
Чун цацар-валар хьайитIа.

КЬИН КЬАЗВА ЗА
Халкь паталди, жуван лезги миллетдин,
Гьазур я зун, иеси жез зиллетдин!
Тариф ийиз халкьдин гьар са девлетдин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Агуддач гьич, жував леке къелетдин!

Дагъни Аран, Къуба, Самур, Куьредин,
Ашукь я зун халкьдал гьар са дередин!
Дегишвилер хьайитІан гьар жуьредин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
ЦипицІ гъидай берт жеда зун чІередин!

Садвал патал, шадвал патал уьмуьрдин,
Чандал жуван цІай куда за куьмуьрдин!
Кьуркьушум хьиз, гьар са цІарцІе шиирдин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
ЦІурурда жув, нефесдалди эхирдин!

Эминан цІал, Сулейманан чІаларал,
Лигимарда риваятрин цІарарал!
Межлис кІватІиз шииратдин варарал,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Дигмишарда, чІалар емиш тарарал!

Шарвилидин илгьамият, шив гва зав!
СтІал вацІун, Самур вацІун къив гва зав!
Шалбуз дагъдин, Эренлердин жив гва зав!
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Халкьдин вилик, мерд рахадай сив гва зав!

Эхиримжи къуват амай кьван кудай,
ЧІуру ният авайбуруз, къван гудай,
Захъ рикІ авач, маса патахъ ян гудай!
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Сажидин я, халкь паталди чан гудай!

 ЖЕГЬИЛРИЗ САЛАМ
Экуьнин ярар янава цавуз,
ЭкъечIзава рагъ ашкъидив еке.
Жегьилрин ватан, чи гьар са чIавуз,
Куьн акваз нурар къугъвазва рикIе!

Хура къугъваз цIай тежедай яваш,
Гьунаррив мягькем ийизвай алам,
Уьмуьрдин рекьяй цуькведамай яш,
Ватандин игит жегьилриз салам!

Дяве ва зегьмет женгера четин,
Гъалибвилерив акъудна кьилиз;
Баркаллувилив, бубаяр хьтин,
ЦIаярай къати хтанай кIвализ.

Шумудни сада ватан патал чан
ГанатIа, рикIел алама тамам.
Гьар са кIвалахда дуьз кьадай лишан,
Ватандин игит жегьилриз салам!

Къизилдин цуьквер, емишар гуьзел
Гъанай азиз тир Ватандин тара.
Даим вилик фин алайбур рикIел,
Вуж акъвазда куьн гьулдандин хура?

Ислягьвал чилел тирбурун такIан,
Хкадриз цIаяр, галудиз кIалам;
Дережадихъ чун тухузвай кьакьан,
Ватандин игит жегьилриз салам!

Намусдиз михьи, камалдиз кьакьан,
Гуьрчегарзавай цIийи тир аям;
Гьар садан патай дуьнья ацIай кьван,
Ватандин игит жегьилриз салам!

 

ГУН ЗА КВЕЗ СА МУШТУЛУХ
Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух
Къухмаз кIунтIал, цIай куькIуьрдай хабардин,
Иви къугъваз чилин гьар са дамардин,
Шарвилидин шив хтанва чамардин!
Куьре Мелик, Давуд Гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур суракь ви!

Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Къухмаз кIунтIал Шарвилидин шив ала!
Дагъустандал шад манийрин къив ала.
Шагь, Шалбуздал цIаран тийир жив ала.
Душманар кьаз, вацIуз гадрай шеледал,
Ватан азад авур гуьрздал, гуьлледал,
Пайдах хкаж КIелезхивен къеледал!

Эй, Лезгияр! Гун за квез са муштулух!
Дегиш жезва, женгер чIугваз, девирар,
Дегиш жезва пачагьарни эмирар.
Артух жезва Шарвилидин ивирар.
Амма са халкь, часпар алаз, чаравал
Акун тушни негьрин уьзуькъаравал?!
Чи вил алай, чан Шарвили, пара вал!!!

  

НИЗ ВУЧ ШИРИН Я?
Къал-чуьруьк квай гьуьжетдилай,
Пис кар авач къилетдилай.
Къурбатдавай женнетдилай,
Жуван ери - хуьр ширин я.

ЯлайтIани яхцIур йиса,
Акьул жедач къачуз маса.
ЯкIалайни чарай, таза,
Ахмакь касдиз къир ширин я.

Хъсан кар жеч гьуьрметдилай,
Пис затI авач ришветдилай,
Гьарамзада лезетдилай,
Ярдин гьалал сир ширин я.

Чир хьун хъсан я гьар садаз,
Гьим дерин я, гьим я даяз,
Галукь тавур хъуьтIуьн аяз,
Къацун таза цIир ширин я.

Яман кIвалах фич рикIелай,
Алуд мийир жув рекьелай.
Ясиндилай, течиз кIелай,
Куьруь астахфир ширин я.

Кими касдиз акьулдилай,
Къалп лагьай чухсагъулдилай,
Вичиз чидай - яхул даллай,
Рагъул тир цин вир ширин я.

Мугьман, низ кIан жеда хъелай?
Месэла тир патахъ гьялай.
Катна фейи ви варцелай,
Жейрандилай къуьр ширин я.

Жув рекьимир кьураз-цIараз,
Як гайитIан, гъилел чараз,
КIвалин къадир течир ламраз,
Валлагь, мичIа куьр ширин я.

Эминани Сулеймана,
Шумуд садаз тарсар гана?
Гьар са вакIаз ички хъвана,
Кьар бул авай, хир ширин я.

Сажидин, на лагь куьрелай,
Элкъвена са цIуд хуьрелай,
Къачур ругни кваз пIирелай,
Авунвай таъсир ширин я.

 
ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Даим кьилел варз амай кьван, рагъ амай кьван,
Пак Эренлар, Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Шейх Мегьаммед, Гьажи Давуд чахъ амай кьван,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

Эминанни Сулейманан чIалар авай,
Яшайишдиз икьван къулай гьалар авай,
Сад Аллагьди гайи девлет-малар авай,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

Намус вине кьуна къекъвез, чIугваз зегьмет,
Къазанмишиз алахъин чун мадни гьуьрмет.
Чир хьайитIа, тарихдиз гуз дуьз тир къимет,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

Бубайри чав ирс яз тунвай цавар, чилер,
Вилин нине хьиз алахъин хуьз ам, эллер.
Чахъ амай кьван чи манияр, чи туьнт кьуьлер,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

Самур вацIун баркаван тир ятар авай,
Берекатрин ризкьи авай гатар авай,
Шарвилидин рикIер авай картар авай,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

Касдин чIехи, лепе рехи гьуьл амай кьван,
Дуьнья машгьур лезгинкадин кьуьл амай кьван,
Къуба, Хачмаз, Самур, Куьре чил амай кьван,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

Ислягьбур жен чи гьар йикъан экуьн ярар,
Гьар мугьмандиз ахъабур жен чи рак, варар.
Чи чилерал аламай кьван пак тир нурар,
Эбеди яз, сагъ амукьда чи лезги халкь!

 

ИРИД ЖУЬРЕ
Цаву ванер авуна цIайлапандин,
Эквери нур гана мичIи цифериз.
Ишигълаван хьана уьлкве Алпандин,
Къавун чIере далда хьана лифериз.

Циф алатна гар кьилеллаз, шив хьана.
Гвай хажалат вацIар ацIай цив гана.
Марфадикай кьакьан дагъда жив хьана,
Яргъирушаз вичин патав эвериз.

Яргъирушан са кIвач дагъдал, кьил чIугваз,
Алахънава муьгьуьббатдал цIил чIугваз.
Билбил тара гарухъ галаз зил чIугваз,
Тамаш садра вичив гвай кьван кефериз!

Яргъируша чин хъуьрезва рагъ хьана.
Дуьньядикай берекатлу багъ хьана.
Ашкъидин хер гьар са касдин сагъ хьана,
Вили тир цав майдан хьана мелериз.

Ирид жуьре рангар-эквер, кIанивал,
Сад Аллагьди гуда икьван къенивал!
Сажидина лугьузва квез хьайивал,
Заз кIанзавач гьахьиз пара кIевериз.

 
КУЬЗ АХВАРАЙ АВАТДАЧ?
Шумуда куьн алдатмишда, кьинер кьаз,
Шумуда куьн цIуз вегьена, гъилер кьаз.?
Шумуда куьн гьална, гъиле кьенер кьаз?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?

Ягъалмишвал садра жедай адет я,
Кьведра гъалатI тикрар хъувун-къилет я.
Дуьз гъавурда гьат тавун вуч зиллет я?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?

Гьар са касдиз кьатIун патал кьил ганва,
Япар ганва, тамашдай кьве вил ганва.
Шумуд ахмакь касдив куьне гъил ганва?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?

Буба течиз, ханвал ийиз кIанибур,
И кьадардин халкьар жедан къенибур?
ТIимил хьанан куьн кьил, куьн кIвач хайибур?
Я эллер, куьн куьз аватдач ахварай?

 
АМ ШАИР ТУШ
Ам шаир туш такьадайди
Хабар, халкьдин гьалдикай.
Гъавурда геж акьадайди,
РикIе авай тIалдикай.

Зи лезги халкь, къадим тарих,
На заз лезги чIал гана.
Вуна гана туьнт тир къилих,
Секинсуз рикI къал авай.

Ам шаир туш таквадайди,
Халкьдин гуьзел гележег.
Чандихъ гьайиф чIугвадайди,
Физвай чIавуз къати женг.

Зи лезги халкь, зи руьгь, зи тан,
Вун тушни заз гайиди?
Шииратдин Мекке Ватана,
Кьисмет хьана хайиди?

Ам шаир туш, гафаралди
Туп ягъдайди руьхъведин.
Гатфарилай гатфаралди,
Гуж тагайди гьекьеди.

Зи лезги халкь, ви чина зун,
Уьзягъ яз хьун- дамах я.
Зун ви къванцяз, квачиз зурзун,
ЦIай акъуддай чахмах я.

Ам шаир туш, цIай авай рикI
ХалкьнавачтIа хуруда.
Низ герек я атирсуз цуьк?
Ширин дад гуч чIуруда.

Зи лезги халкь, ви шадвилик.
Пашманвилик пай ква зи.
Чи Садвилихъ, Азадвилихъ
Физвай рикIик цIай ква зи!

ВУЧ ТУНА?
Эгер завай кьуртIа хабар,
Вун дуьньядал куьз атана?
Лугьуда: «Аллагьу Акбар»! -
Адан гьуьрмет хуьз атана.

На дуьньядал вуч авуна? -
Лугьуз суал гайитIа заз.
Жув халкь патал пуч авуна,
Гьайифни туш кьейитIа заз.

Дуьньядилай, вуч туна вун
ФизватIа лагь? - ЛагьайтIа заз.
Халкьдиз буржлуз амукьна зун,
Гуж авачир тахьайтIа заз.

РикIел хкун патал ви тIвар,
Хийирдин са дуьа кIелиз;
Таз хьанани вавай затIар?
Месэлаяр хьанан гьялиз?

Халкьдин вилик куьруь я мез,
Авур крар тIимил хьана.
Шииратдин рекье къекъвез,
Акунач жув камил хьана.

Гъил къачу зи тахсиррилай,
ТIимил ятIа авур затIар.
Алат тийиз асиррилай,
Тикрарда мад Сажидин тIвар!

 
БАГЪИШНА ЗАЗ
Сад Аллагьди багъишна заз Лезги чил,
Кьакьан дагълар бармак алай живедин.
И кьил, а кьил акван тийир Каспии гьуьл,
Куьлуь кІунтІар - мандавар тир деведин.
Гьар са кІама аламатдин булахар,
Эхир кьиляй ухшар жезвай вацІариз.
Эгер гьисаб авуна хьуй кІвалахар,
Герек къведа ивичІун лап яцІариз.
Вуч гаф ава Ватандиз зи ширин тир?
Гатуз чими, хъуьтІуьз са кІус серин тир.

Сад Аллагьди багъишай чил бубайрин,
Эбедлух яз хвена вилин нине хьиз.
ТІварар хвена хуьреринни убайрин,
Кьил кьазва за са чипІинин вине хьиз.
Шумуд душман къвез, хъфена кьилер таз?
Шумуда чи мални девлет тарашна?
Шумуда чи хазинайра вилер тваз,
Дуьньяда затІ такурбур хьиз тамашна?
Дагълар кьакьан, вацІар ва гьуьл дерин тир,
Емиш багълар чи тарни там къалин тир.

Игитрикай рахадач зун, дагъвияр
Гьар сад игит яз хайид я дидейри.
Алцумдач за экъичай кьван ивияр,
Абурун сан гуда анжах дерейри.
Несилрилай несилрив гуз саламат,
Хуьзва чна Дагъни Аран, гьуьл жуван.
Дидедин чІал хуьнуьх тушни аламат?
Чан къурбандда хуьн паталди чил жуван!
Заз кІанибур ислягьвални хъуьруьн тир.
Адалатни, мидаим аферин тир!

 

КЪИЗИЛДИН ТАЖ
Къизилдин таж кІандач рикІиз тарифдин,
Адал цацар жеда кьилиз акьахдай.
Къуьхуьнарни кІандач, пехил арифдин,
Гафаралди хер ийиз, кьел алахдай.
И дуьнья халкь хьайидалай гуьгъуьниз,
Гьи кьадардин арифдарар атана?
Нече-шумуд садан дабан эгъуьниз,
Чаз Аллагьди гайи ризкьи атІана.

Къизилдин таж кІандач рикІиз тарифдин,
Ам залан я кІвалах ийиз, гваз къекъвез.
Шаир хьунухь бес я кесиб синифдин,
А чешмедай илгьам къачуз, хъваз къекъвез.
ХъуьтІуьн йикьни къвен тийизвай гъилерай,
Бегьемсузрин кІенкІвер жеда мецерал.
Вун акъудиз, на эцигай кІвалерай,
Фитне-гъибет ийиз жеда къецерал.

Къизилдин таж–гьар са кІватІал чІалар я.
Шадвалер гъиз, кхьей меле, мехъерик.
Буш рахунар – гьакІан цацар-валар я,
ТІвал хуькуьрдай ацукьайла, руьхъверик.
Заз Эминан, Сулейманан булахрай,
Абукевсер хъвадай чІехи бахт ава.
Пехил дустар кIамай кьадар алахърай,
Захъ Аллагьди багъишнавай тахт ава.

Къизилдин таж–чІалар я, за аялриз
Теснифнавай лайлаярни манияр.
Мурад я зи дерин хьунухь хиялриз,
ЧІалар, бахшар кхьидайла, кІани яр.
Сажидин гьуьл я, ацІанвай сабурдив,
Шуькуьр хьурай Сад Аллагьдин кьадардиз.
Тухуз алахъ жуван парар абурдив,
Пехил ксар чеб аватда дагьардиз.

ГАФАР - КЪВАНЕР-ККІАЛАР
Зал гьалчай кьван гафар-къванер, кІалар,
КIватIзава за керпичар хьиз харада.
Белки са югъ къвен абурун кIватIалар,
КIвачер кьацIун тавун патал кьарада,
Акьалтайла рикIел зи тIвар, СтIалар,
Герек хуьквен дуствал тваз чи арада.

Гьар чубандихъ вичин ниси жедай хьиз,
Гьар са касдихъ вичин агъу, вирт ава.
Садбуру фу гьуьрмет аваз недай хьиз,
Са-садбурухъ фитне, гъибет-хъуьрт ава.
Са бязибур югъ атай кьван шедай хьиз,
Са чеб квачиз, виридакай дерт ава.

Садаз-акьул, садаз-къуват, инсанвал
Багъишнавай Сад Аллагьдин пай ава.
Садаз чуьруьк, кукІун-чухун, душманвал,
Вичихъ галаз кьил кьаз вердиш тай ава.
Садахъ-писвал, садахъ ава масанвал,
Илифдай кІвал, гудай фуни чай ава.

Сад Аллагьди гайивал я, гайивал!
Писбурузни кІандачир чеб пис хьана.
Садбурукай инсанар жез хайила,
Саддазни чеб кІандачир кац, кицІ хьана.
Чими рикIе хуьз вердишбур къайивал,
Дуст акурла, мефтехур хьиз кис хьана.

Зал гьалчай кьван паркутІарни, къванер за,
КІватІалзава савкьватар хьиз багъишай.
Зи япарихъ къвезвай чІуру ванер за,
Гьисабзава шад гафар хьиз алхишай.
Муьскуь жедач лугьуз, кьазва кьинер за,
Къуй кІамай кьван авурай заз къаргъишар!

 

МУГЬМАН ДУЬНЬЯ
Сад Аллагьди къалурна заз экуьвал,
Кьадар-кьисмет ихтибарна рикIи вал.
Югъ-къандивай артух хъижез кIанивал,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

Кьакьан гъетер, цавар, а кьил авачир,
КIан хьана заз чил, гьуьл, сергьят авачир.
Мал-девлетда артухан вил авачир,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

Инсаният-алем вири сад хьана,
Зун дуьньядиз акъатунал шад хьана.
Шаирвилин бахтни гъиле гьат хьана,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

Омар Хайям, Етим Эмин, Сулейман,
Гъетер хьана, экуь авур гьар заман.
Вири авай – гьам рикIиз хуш, гьам яман,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

Хайи хва хьун жуван халкьдиз, Ватандиз,
Жагъин тийир еке бахт я инсандиз.
Хъсанвилер гьатнатIани масандиз,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

Адамалай Хатамалди, цIил чIугур,
Вилаятдиз кьисмет хьана, кьил чIугур,
Гьахъвал патал, чандилайни гъил чIугур,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

ХьаначтIани вири крар кIанивал,
Рази я зун Сад Аллагьди гайивал.
Сажидиназ кьисмет авур къенивал,
Мугьман дуьнья, зун вал ашукь инсан я!

 

ГЪИЛ КЪАЧУ
Пешериз хьиз, авахьзавай зулухъди,
Элкъвез тежез, жегьилвилихъ кьулухъди;
Вил вегьена йисаризни, варцариз,
Тамашзава зун уьмуьрдин яцIариз.

ГьакI халкьнава, Халикьди чун дуьньядал.
Хъсан крар гъун паталди арадал.
Хъсанвилер тежербуру писвилер
Тавун патал, чпин алчах кицIвилер.

Пайгъамбарар гьар са диндихъ сад жеда,
Асхабияр – са кьвед-пуд, кьуд, вад жеда.
Амайбур жен динэгьлияр, муъминар,
И дуьньяда ислягьвал хуьз заминар.

Гьар са касдихъ галай тирди эхират,
КьатIана хьиз, ийин дуьз тир ихтилат.
Са патахъай, нез гьарамни гьешемар,
Кутугнаван, къалаз мегни кьечIемар?

Сад кьейила, кучуддайла сурарал,
Акьахнаваз кIарас шивдин пурарал;
Рекьидай чIал чидатIани виридаз,
КичIе жедач, кьиле акьул кьеридаз.

Гьа и саягъ, Адамалай, Хатамал,
КIватIалзава эхиратдин гьарам мал.
Рагьметдин гаф чпин тIварцIихъ гъин тийиз,
Уьмуьрдин вахт ракъурзава, чин тийиз.

Сажидинни са инсан я, вири хьиз,
Хъсанвилер кьенят жагъай, гъери хьиз.
Эй Сад Аллагь, гунагьрилай гъил къачун,
Гзаф кватIа, беденни кваз, кьил къачун!

 

ВУН КУЬЗ ИКЬВАН КУЬРУЬ Я?
На лугьун, зун накь хайид тир дидеди,
Къени за жув кьазва накьан аялдай.
Фейи уьмуьр рикIел хтай вядеди,
Гьикьван крар акъатзава хиялдай?
И дуьнья заз уьмуьр себеб - вири я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?

КIвал-югъ хьана, хзан хьана, кар хьана,
Хъсан шартIар тушни гьар сад уьмуьрдин?
Диде, буба кьена, рикIиз тIар хьана,
Гьар эвелдиз вахтни ава эхирдин.
Йис-сандивай шадвилер зи кьери я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?

ВацIуз селлер атайтIани датIана,
Лугьуда хьи, садрани гьуьл ацIудач.
Гьикьван яшар гайитIани, кьатIана-
Дуьньядикай ерли зи вил атIудач.
Куьз лагьайтIа, ам заз виртни гъери я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?

Вахтар физва яд хьиз дагъдин булахдай,
Гьар са стIал экуь алмас къашарин.
Шаир тирла, йифди, югъди кIвалахдай,
Мажал авач гьисаб кьадай яшарин.
Аялар чеб-чпиз, зунни къари я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?

Яшлу хьунвай акъатзава къапарай,
Дуьньядикай вил атIай кас вуж ава?!
Гьи кьадарда ягъайтIани тупарай,
Ви ван къведай кас авачиз, гуж ава!
Аллагь шуькуьр, гьелелигда дири я,
Азиз уьмуьр, вун куьз икьван куьруь я?!

 

ЧИЛ - ЖЕННЕТ Я
Девлет квез я къуьхуьнардай чарада?
Гьарам са затI кIандач заз и Чилелай.
И Чили зун, кьакьан цавун арада,
Гьар са юкъуз хуьзва, цIийи кьилелай.

Заз дидедин ни къвезва и Чиликай,
Гьам ризкьи я, гьам партал я, даях я.
Заз хабарар гун патал кьуд кьиликай,
Ам диде хьиз гьамиша яз уях я.

Виридалай мукьвади заз - Чил я зи,
Ам эвелдин, ам эхирдин бине я.
Чил - бахтарин куьтягь тежер гьуьл я зи,
Ам себеб зи кьил мидаим вине я.

Хиялрив лув гузватIани цавара,
Зун хайи муг эбедлух яз, Чилелла.
Къуват артух хьун паталди лувара,
Дуьньядин шагь - регьимлу Рагъ кьилелла.

Гъетер, Рагъ, Варз - абур вири сад я заз,
Аян я заз чи сад мукьвавиликай.
Жув Чилинви хьунухьалди шад я заз,
Диде, Бубад ни къвезва заз Чиликай!

Цав - бушлух я, затI авачир, ичIи тир,
Кьакьан гъетер рахазва зав кьилелай.
Йикъакайни йиф жеда заз, мичIи тир,
Чили ризкьи тагай чIавуз гъилелай.

Зун Чилелла, цав кьадарсуз кьакьан я.
Зун буржлу я Чилиз икрам авуниз.
Чил - анжах хьи, пис ксариз лакьан я,
Чил ухшар я мугьмандин кIвал - тавуниз!

Чил - Женнет я лугьузва за, гьар юкъуз,
Чун гваз къекъвез алахъзавай алемда.
Чилин тариф ийизва за гьар юкъуз,
Илгьамдин ранг амай кьван зи къелемда.

АЗИЗ ТИР ДУСТАР
Экуь гележег патал Ватандин,
Ша, зегьмет чІугван, азиз тир дустар!
Халкьдиз къуллугъун – бахт яз инсандин,
Дуьз рекьер акван, азиз тир дустар!

Ша, рикІел хкин Шарвилидин тур!
Гьажи-Давудан къадим девир гур!
Шейх Мегьаммедан пак пайдахдин нур,
Гьуьндуьрдиз кьакьан, азиз тир дустар!

Намусдин вилик гуьзуьяр жен чун!
Эминаз ухшар лезгияр жен чун!
Сулейман хьтин женгчияр жен чун,-
Лагьана, кьин кьан, азиз тир дустар!

Къвезмай несилди гун патал къимет,
РикІин сидкьидай чІугван чи зегьмет!
Хайи Дагъларин, Арандин кьисмет,
Патал гун чи чан, азиз тир дустар!

Уьтквем рухваяр дуьзвилин рекье,
Аллагьдин вилик уьзягъбур я къе.
Гуьзел тир гьиссер ргазва рикІе,
Цавуз хкаж ван, азиз тир дустар!

 

ГЬИНИЗ ФЕНА?
Гьиниз фена, дагъвияр, чи кинтаввал?
Ажузвилел садав тІвар кьаз тагудай.
Буш хьанвани чи дагъларин битаввал?
Чархар, ргар, мягькем ийиз, агудай.

Чун тахьайтІа, Эминанни Саидан,
Тушни мегер баркаллу тир веледар?
Чи намусдик хукІур авур гьар садан,
Сад Аллагьди хьурда адаз дуьнья дар?!

Гьикьван эхда акатайдан гафни чІал?
Ргазва хьи рикІе иви хашхашдив.
Буба Ватан, намус, гъейрат, дидед чІал,
Гумачни къе гьар са дагъви юлдашдив?

Квез элкъвенва кимер, меслят межлисар?
Чизмачни чаз чи дагъларин чІехивал?
ЦІуд дугъридан кьилел виш кас иблисар,
Хьанвай девир, им тушни чи мичІивал?!

Ша, астахфир ийин, чІуру краркай!
Хъсан кIвалах авач инсанвилелай!
Бейкеф жемир Сажидинан чІаларкай,
Алчах кІвалах авач, лукІ хьун, вичелай!

 
 
АД ЖЕДА
Лацу шегьер, КІеледин хев, Шалбуз дагъ,
Шагьидар я, эбеди яз кьилел рагъ.
Шарвилини адан несил сагъ я, сагъ!
Абур хьана, абур ава, мад жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!

Диде чили Шарвилидиз хур гана,
Лезги халкьди адан гъиле тур гана,
Вили цава цІайлапанди нур гана,
Чапхунчияр яд хьана ва яд жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!

Мегьаммед ал-Ярагъияр, Эминар,
Сулейманар – я чи халкьдин заминар!
Гьикьван чна лагьайтІани Аминар!
Женг чІугуна авур кІвалах, фад жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!

Лезги чилел Шарвилидин ван ала!
Чи дагъларал рекьин тийир чан ала!
Халкь кьве патал авурбурал къан ала!
Эхир Самур себеб яз чун сад жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!

Игитвилин гьисс хкажиз цавариз,
Чи гьар са югъ тешпигь ийин сувариз!
Шарвилидин къуватар гуз лувариз,
Дагъдин Лекьер вири санал кІватІ жеда!
Лезгистандихъ мадни зурба ад жеда!

  

ГЪАЛИБВИЛИН СУВАР Я
Шадвилерни ава гьар са жуьредин,
Вири халкьди санал кьиле тухудай.
Са вил хъуьрез, са вил шедай бередин;
Гьуьлерални, цава, чиле тухудай,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Эхна, эхна, хъел какахьай сувар я!

Секин яз, фу нез тунач чав душманди,
Эркекар – цIуз, амай халкьдиз каш гайи;
Шадвилеркай авуна чаз пашманди.
Шегьерарни хуьрер, кIвалер, хаш кайи,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Чи шириндак кьел какахьай сувар я!

Яргъал фенач, ягъунарни кьиникьар,
Кьуд йисалай артух хьана вахтарни.
Душман вичин магъарада гиликьар
Авун патал, багъишай чаз бахтарни,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Гъалибвилин сел какахьай сувар я!

Чир хьурай чун – халис ватандашар я!
Гьулданар тир лигим хьанвай цIаяра.
Ислягь халкьар вири чи юлдашар я,
Яру пайдах даим авай цавара,
Им шадвални шел какахьай сувар я!
Им мехъерни мел какахьай сувар я!

  

ГЕОРГИЕВАН ЛЕНТА
Георгиеван лента – алкIура хурал,
Яру Гъед хьиз вад пипIен, женгера лигим!
Абур кьейи солдатрин эцига сурал,
Гьар сад вичин кьисметдин хьанвай са аким!

А лентера цIайни гум ава дявейрин,
Экъичнавай ивияр чи Ватан патал!
А лентера кьуранва накъвар дидейрин,
Азад совет инсанрин гьар са чан патал!

Къуй куьн хурал нур гурай гьар са лентини,
Рекьин тийир полкарин рикIел хуьз тIварар!
ЦIайни гум такун патал, мад чаз женгинин,
Гъалибвилин экверин чукIурин Ярар!

Рекьин тийир полкарин веледар я чун,
Гергиеван лентер алай хурарал!
Акьалтзавай несилрин игитар я чун,
Дамахзавай бубайрин пак тир тIварарал!

Георгиеван лентер – ранг яру, чIулав,
Экъичнавай иви я, цIай, гум квай ялав!
Алудмир куьн рикIелай гайибур чанар!
Ватан хуьдай чахъ ава игитрин гьуна.

  

РОССИЯ – ЗИ МАНИ Я
Россия – зи мани я,
КьепIинамаз ван хьайи.
Низамдаваз аскерар,
Лугьуз-лугьуз фидайла!
Россия – зи мани я,
Тикрар ийиз дидеди,
Хурухъ кьуна, хуьдайла!

Россия – зи мани я,
Зегьметдани женгина,
Лувар кутаз, зун лекь хьиз,
Цавун аршдиз акъудай!
Россия – зи мани я,
Гьатнавай гьар бейтина,
Цаварилай Ватандин
ЧIулав цифер алудай!

Россия – зи мани я,
Буйругъ гана Ленина,
Киров хьтин рухваяр,
Рекье тур чи дагълариз!
ВацIар хьана ивидин,
Гьар са ифей женгина,
КьецIил дагълар элкъуьрай,
Цуьк акъудай багълариз!

Россия – зи мани я,
Диде тир зи хайи тир.
Миллионрин хизанда,
Вилик физ, рехъ къалурай!
Россия хуьз гьазур я,
Чан эцигиз хвейи тир.
Буйругъ гана Ватанди –
Анжах «Алад!» - лугьурай.

Россия – зи мани я,
Буба – Яру партизан!
Дагъустанда Советрин
Власть патал женгина.
ЧичIам бапIах ва Яру
Парчадикай цIирх масан,
Пелени – гъед вад пипIен
Чирагъ хьана куькIуьна!

Россия – зи мани я,
Москвадай шад ван къведай.
Ислягьвилин даях тир,
Гъилер кьунвай дустарин!
Россиядин кьурла тIвар, -
Чи дагъларал чан къведа!
Сад – буба, сад – хва я чун,
РикIин михьи къастарин!

Россия – зи мани я,
Накьни, къени, пакани.
Ватан яз ам кIани я,
Адан гьар са чкани.
Дагъустан – зи кьеб ятIа,
Ам – зи кIвал, зи ватан я!
Москва – зи герб ятIа,
Россияни – зи чан я!

Россия – зи мани я,
Кьве виш йисан сувар тир.
Россиядик экечIна,
Лекьрен гужлу лувар тир!
ГьакI асиррай асирриз,
Фида санал, сад хьана!
Гьа виляй чи шаирриз,
РикIин сидкъи шад хьана!

АЛПАНДИН ЦІАЙ
РикІ пердеда, перде хурун кьефесда,
Секин жезвач уьмуьр амай кьадарда.
Вучиз зи рикІ гьатнаватІа, гьевесда?
Вуч кІан ятІа, адаз завай и дарда?

Я йиф авач, я югъ авач, кІвалах я.
Вучиз на вун, я азиз рикІ, кукІварда?
На лугьун, рикІ ивидин са булах я,
Алпандин цІай твазва гьар са дамарда.

Ам цІайлапан ятІа, яраб, цаварин?
Сад Аллагьди Къафкъаз дагъдал рекье тур.
Алпан къадим аллагь ятІа суварин?
Ам кьуьл ятІа туьнт «Лезгинка» рикІе тур?

Суалри зун гьелекзава, рекьизва!
Заз жуван рикІ хуьз кІанзава саламат.
Шагь-Дагъдин кІукІ хажалатрив рекъизва,
Чи секинвал акурла жез аламат.

Лезгияр жен – дуьньяда тІвар-ван авай!
Гьич садахъни чилер авач чахъ хътин.
Рекьин тийир Шарвилидин чан авай,
Гьич санани эллер авач чахъ хьтин!

Аранни Дагъ, ава Касдин гьуьлни кваз!
Себеб ятар - земземар тир Алпандин.
Берекатрин Женнет я чи чилни кваз,
Вил алукьиз тахьурай агъабандин!

Куьр вацІ вуч я – чІехи стха Самурдин!
Кьурагь дагълар, Куьре – Аран, Ахцегьар –
Лацу шегьер-имарат са абурдин!
Квел шумудан хъфизматIа темягьар?

Алпандин цІай къугъвазва чи дамарра,
Хкахь тийиз, сел акьалтиз Самурдал!
Шарвилидин шив амазма чамарда,
Иес вилив хуьзва ада сабурдал.

Чаз къурху туш цІаярикай, - цІая я чун!
Чи рикІера азадвилин сел ава!
Мугьман патал эверайдаз – гьай я чун!
Шад кьуьлерин мехъер ава, мел ава!

ЦІу-чим гуда, цІа-чрада, цІу-куда!
ЦІун къативал аслу я гьар рикІелай.
Эй Сад Аллагь, лезги халкь ви агуда!
Алудмир чун азадвилин рекьелай!

Сажидинахъ дердер, гъамар мад ава,
Кьве патал пай авур лезги эл акваз.
Вахъ-Алпан цІай къизмишардай чад ава,
Гьикьван сабур кьан Ватандин шел акваз?!
 
ЯЛВАР
Хуш я лугьуз ярар-дустар, межлисар,
Захъ хъел хьана, кьве чин алай иблисар.
Гунагьар кваз кьуртІа, завай силисар,
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

Халкьдин рекье кузва лугьуз, цІукІ хьана,
Хаинриз зи кІан я, таран кІукІ хана.
Уьмуьр тухвай муьгьуьббатдин лукІ хьана,
Къуй, залай гъил къачурай Сад Аллагьди!

Агъдин лацу ранг кьадалди чуруди,
Гьич са карни авунач за чІуруди.
Халкьдиз багъиш ганачтІа, рикІ хуруди,
Къуй, зи тахсир чIугурай Сад Аллагьди!

РикІе авай мурадрин дагъ кьакьан тир,
Дережа зи, шукур Аллагь, юкьван тир;
Зун зи халкьдин къавук квай са чукьван тир,
Къуй, зи зегьмет акурай Сад Аллагьдиз!

Зи уьмуьрдал шадни я зун, сефилни.
Яшар пара, агьилни я, жегьилни.
Руьгь девлетлу, шаирни я, саилни,
Къуй, маса рехъ тагурай Сад Аллагьди!

Захъ авайди кьве гъил, са кьил, мез я зи.
Халкь кесиб яз, кІватІай девлет квез я зи?
Ватан патал къуллугъ авун ферз я зи,
Къуй, дуьз рекьяй ракъуруй Сад Аллагьди!

Лезги чилин ширин я заз булахар,
Диде чилихъ гелкъуьн я зи кІвалахар.
Жуван халкьдал ийизва за дамахар,
Къуй, шад уьмуьр хугурай Сад Аллагьди!

Эмина хьиз чІалар лугьуз рикІевай,
Сажидин я, Сулейманан рекьевай.
Дуьзвал, гьахъвал патал даим йикьевай,
Къуй, руьгь Вичел чІугурай Сад Аллагьди!

КIАНДАЙ
Гагь варз кьилел, гагь рагъ кьилел,
Акун – са бахт тушни чилел?
И дуьньядин гуьзелвилел,
Ашукь жедай вилер кIандай!

Авур гьуьрмет тийиз къуьхуьн,
Сада-садан хатурар хуьн.
Жегьилвилин ялав туьхуьн
Тийир, къизил гуьллер кIандай!

Аквазвай са сефер вилиз,
Къуллугъ ийин Диде чилиз.
Шадвалдайвал кьиляй-кьилиз,
Мехъерарни мелер кIандай!

Дуьнья гуьзел ятIа гьикьван!
Гъетериз куьн тамаш кьакьан!
Сад Аллагьдин Тахтуниз кьван,
Хкаж жедай цIилер кIандай!

Дуьньядикай вил атIудач,
ВацI атана, гьуьл ацIудач.
Шад манидин зил атIудач,
Муьгьуьббатдин чуьллер кIандай!

Инсанрин шад ийиз гьалар,
Теснифин, дуст, цIийи чIалар.
Сажидинан рикIин тIалар,
Кьезилардай эллер кIандай!

 
ЗИ ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Зи лезги халкь, терездин кьве хилевай,
Вун як яни кьасабчиди пай авур?
Гьакимрилай аслу хьана кьилевай,
Кьадар-кьисмет, хъиляй хьиз вай-зай авур?

Са стхаяр – са диде, са бубадин,
Акъвазарна къаравулар арада;
Мелни мехъер са хьуьруьн, са убадин,
Лагь, вучиз чIур ийизватIа чарада?

Зи лезги халкь, цIигел хьанвай садвилихъ,
Ви арада вучиз Кьулан вацI хьана?
Сефилвални акахьна чи шадвилик,
РикIерал чи алат тийир кьацI хьана.

Ша, Лезгияр! Женгерани мелера,
Сад жен вири, мурад патал еке тир.
Шад мехъерар къурмишин чи кIвалера-
Лезгистанда! –Къагьриманрин уьлкве тир!

Сагъ хьурай халкь – зи эвел, зи гележег! -
Лугьузва за – Сажидина стIалви.
Халкь паталди чIугвада за даим женг,
Багьавиляй гьар са къван, са ккIал ви!

 
ЖАГЪАНАЧ ЗАЗ РЕГЬЯТДИЗ
Гьич са карни жагъанач заз регьятдиз.
Кьисмет патал даим кукІун-чухун я.
Бахтуни вич къалурна заз кьегьятдиз,
Белки гьа кар себеб яз, зун яхун я.

Шаирвили сагъарна зи азарар,
Адан руьгьди хкажна зун цавариз.
Ашкъидин цІу канатІани пІузарар,
Зегьметди зун элкъуьрна са сувариз.

Хари гада хьанач, кІвале: кьвед авай.
Зи аялвал хъендик хьана дяведин.
Пилоткадал тиртІан ашукь, гъед авай,
Язух къвезва гьар са кьейи неведин.

Лагьанач за са кІвалахни - четин я,
Уьмуьр жузван тухвана заз кІанивал.
Мурадрин дагъ, шукур Аллагь буьтуьн я,
Рази я зун кьисметди заз гайивал!

 
КВЕВ ГУЗВА ЗИ СИР
Эй кьакьан дагълар, гуьнеяр аскIан!
Кул-кусдин тамар, булахар, кIамар!
Квев гузва зи сир, зи хайи макан!
Эй шадлу мехъер, зун я ви чамар!

Алмас хьиз михьи булахар къайи,
Техилрин никIер, багълар емишдин!
Квев гузва зи сир, заз бахтар гайи,
Рехи дагъларин кукIвар гимишдин!

Экуьнин ярар, пакаман шагьвар!
Рагъ экъечIдай вахт, цавун кIан яру!
Квев гузва зи сир, кьакьан тир цавар,
Лув гузвай гьава къазуниз хуру.

Эй ислягь лифер, эй дагъдин лекьер!
Хъвазвай гьавадай илгьамдин чехир!
Квев гузва зи сир, дагъларин рекьер,
Яхди финалди, авачир эхир!

Куьн я зи эвел, куьн я зи эхир!
Куьн я гележег, зи пакагьан югъ!
Тек са квев гузва зи ченебан сир,
Кьилел гуьллейрин къвайитIани юргъ!

 

 ХАЛКЬ АВУНВА ЗУН
Дагъдин кIиви рагарикай,
Бармак алай живедин,
Аршдин вили рангарикай,
Зеррейрикай цифедин,
Халкь авунва зун!

Арандавай емишрикай,
Гьар жуьредин дад авай.
Пак ничхиррин еришрикай,
Кьуд уьлкведа ад авай.
Халкь авунва зун!

Дагъдин михьи булахрикай,
Ризкьидикай арандин.
Къишлахрикай, яйлахрикай,
Зарбвиликай жейрандин,
Халкь авунва зун!

Намусдикай, гъейратдикай,
Ватан патал чан гудай.
Хъел атайла, жаллатIрикай,
Къаст яз, рекьиз, къван гудай,
Халкь авунва зун!

Махарикай, кьисарикай,
Мисалрикай бубайрин.
Дагьаррикай, къузайрик квай,
Керпичрикай убайрин,
Халкь авунва зун!

Чуьнгуьрдин хуш макьамрикай,
Манийрикай ашукьрин.
Шуьре ципицI галгамрикай,
Гъетерикай балугърин,
Халкь авунва зун!

Диндикайни имандикай,
Зигьиндикай шаирдин.
ЦIийи, куьгьне замандикай,
Эвелдикай, эхирдин,
Халкь авунва зун!

Сажидинан тIварцIикайни,
Сажидинан кадикай.
Фу чразвай кIарцIикайни,
Ягъиз тахьай тардикай,
Халкь авунва зун!

  
РИКI ДАРИХ Я
ЧIал кхьизни рикI дарих я,
Хажалатар хьайила.
Сурун къванцел кьве тарих я,
Кхьидайди кьейила:

Сад – Аллагьди гайи йисар,
Лужар хьайи дурнайрин.
Карагзавай кIелай тарсар,
Шуьшейрикай айнайрин.

Вуч авуна и кьейида?
Диде Ватан паталди?
Вуч чаз туна и фейида,
Кьилив гвай къван паталди?

Баркалладив кьазвани тIвар?
Къазанмишнан лянетар?
Кар-кеспидин тирни устIар?
Халкьди гудай къиметар?

Сурун къванцел тIвар ала ви,
Хьун мумкин я шикилни.
Кьегьалвилел кар ала ви,
Кьуьзуь ятIан, жегьилни.

Ваз инсанар тамашзава,
РикIел хкиз крар ви.
МичIи йифе кармашзава,
Эхиримжи Ярар ви!

Садан къванцел алайди тек,
Кьве жуьредин тарих я.
ГьакI куькIуьнна, хкахьна экв,
Гьа кар себеб дарих я.

Эй, Сажидин, квез я махар?!
Къалура жув кIвалахда!
Зегьмет чIугу, течиз ахвар,
Халкьди валди дамахда!

ПЕРВЕРДИГАР
Сир гун патал истеклу тир рикIевай,
Ихтибарлу жагъанач, дуьз рекьевай.
Первердигар, хабар кьазва, за квевай,
Яраб уьмуьр фидатIа гел галачиз?

Зи гьахъ - батIул ийидайбур бул ава,
Ширин чанда сурун мекьи фул ава.
Первердигар, захъ хажалат зул ава,
Яраб тIурфан жедатIа, сел галачиз?

Белки, залай кайибурни пара я,
Залай, бахтар гайибурни пара я.
Первердигар, им чи кьведан ара я,
Яраб шадвал жедатIа, хъел галачиз?

Цавар кьакьан, чилер кIеви хьанва заз.
Туькьуьлвилер, камун кьилиз ганва заз.
Первердигар, рагъни варз хьиз, къанва заз,
Яраб кIвал-югъ жедатIа, мел галачиз?

Къизилгуьллер квез я, атир тийижир?
Ярдикай за вучда, къадир тийижир?
Первердигар, за арзаяр ийичир,
Яраб фахъ дад жедатIа, кьел галачиз?

Шукур хьурай, зун халкь авур халикьдиз!
Сабурлувал кьисмет авур къилихдиз.
Первердигар, туьнтвал гайи силихдиз,
Яраб кьагьар жедатIа, шел галачиз?

Сажидинахъ лагьни ава, лугьумир.
Зун сирер гваз, есир хьана, тухумир.
Первердигар, зун рикIелай кхурмир,
Яраб шаир жедатIа, эл галачиз?

 

ЗАХЪ ДЕРТ АВА
Захъ дерт ава, захъ берт ава, хер алай,
Ада зав гъам гузва залан зиллетдин.
РикI сефил я, гьар къуз сивел хъер алай,
Кьисмет акваз даим Лезги миллетдин!

Сад хьана ам аквадач жал вилериз!
Кьве патанни стхайрин са гаф хьана.
Гьайиф тушир къурбанд ийиз эллериз,
КьенайтIани гуьллед хура саф хьна!

Захъ дерт ава, захъ берт ава чIередин,
Захъ чан ава хура къваздай зиллетдин!
Хва я халис сIалжуван, Куьредин,
Захъ рикI ава уьтквем лезги миллетдин!

Азад пайдах кIанзава кьаз гъилериз,
Лезгистандин къизилдикай зар алай,
Мус аквада, экуь рагъ! Вун вилериз?
Алпандин цIун азадвилин тIвар алай?!!

 
Я КЬЕЙ РИКI
Аватнавач гьеле ахвар хиялдай,
Хура ава машиндин ван, пар ялдай.
Бязи чIавуз за кьазва жув аялдай,
Зун шехьункай, низ вуч ава, я кьей рикI!?

Беден гьеле амаз кIвале - СтIалдал,
Зун дустарин агакьнава кIватIалдал.
Чайни къана, чIалар кхьиз столдал,
Негь хьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?

Йикъа мугьман жеда зун са шумудаз.
Агакьда зун, саламар гваз Магьмудаз!
Галатункай къайгъу жедач гъамлудаз,
Зун кьиникай, низ вуч ава, я кьей рикI?

Самурда заз ава дустар, миресар.
ТIелгьат2 хьтин ава ватанпересар.
Пел, дустариз, хун паталди кIерецар,
Къван хьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI!?

Шаир Къадир, композитор – Халил я.
«Самурдин сес» редактор – дуст Желил я.
Агьмад стха, хуш хьунухь вуч делил я?
КIан хьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Хкведа зун, Сима вахал кьил чIугваз,
КIан туш, Гьажибубадилай гъил чIугваз.
Алахъдайла, терезралди гьуьл чIугваз,
Чан гуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Дербентда зун театрдиз мугьман я,
Педколледждиз физ тахьайла, пашман я.
Дустар такур югъ - зи эхирзаман я,
Зун куникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

На лугьун, захъ я кIвал авач, югъ авач,
Захъ са кеспи, са жуьре къуллугъ авач.
Мад зун акат тавур жуьре юргъ авач,
Рахуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Махачкала – пара кIани шегьер я.
Чирхичирар – зи дуствилин бегьер я.
Мукьвал-мукьвал мугьман хьун вуч тегьер я?
Лугьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Лезги газет, радиони журналар,
Шумудахъ за чIугуна зи къаналар?
Садан – ракIар гатаз, садан жаланар,
Ван хьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Ибрагьимни, Жамидинни, Агъарза,
Ризабала акурла, жез рикI–риза.
ЦIийи дустар кьун паталди, мад къаза
Къаст авункай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Амри, Мурад, Гьамидуллагь, Ражидин,
Агьмедуллагь, Букар – ви дуст Сажидин,
Абдуселим, Арбен, Фетягь, Тажидин,
Абдулакай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Омар, Тарлан, Падишагьни, Мегьамед,
Эльмирани, Абидат вах – ципицI мед.
Гьар садакай уьмуьр патал дакумент,
За кьунуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Гзафбуруз зун акурла, шад жеда,
Зун заланбур ниче-шумуд сад жеда.
И чIал себеб муьскуьбур захъ мад жеда.
Сан гуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

ТIварар кьуртIа, яр-дустарин авай кьван,
Муьгьтел жеда – касдихъ абур авай кьван!
За абур я чиляй кьан, я цавай кьан,
Кьаз хьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Бязибуру кIватIда малар, девлетар.
Дустар патал, эхзава за зиллетар.
Женнетдиз физ, амачирла билетар,
Къван гуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Уьмуьр – затI я, анжах садра аквадай,
Зегьмет гьайиф къвемир, дуст кьаз чIугвадай.
Къизил четин я жагъуриз руквадай.
Зи ялункай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Дустар жеда, лугьумир пис-хъсанбур,
Абурулай авач хьи захъ масанбур!
Гьам цIийиди, гьам са шумуд йисанбур
Яз хьуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Пудкъадни вад йисуз на заз кIвалахна.
Азраил, чан кьаз, шумудра алахъна?
Чин – Меккедихъ элкъуьрна, са къвалахъна,
Къаткуникай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

Вири гафар – шиир жедач рикIевай,
Къуьлни эчIел – са гафар туш никIевай.
Сажидинахъ – суваб кIватIиз, рекьевай,
Бахт тахьункай, низ вуч ава, я кьей рикI?!

 

ГЬАКI ЛАГЬ
Эгер садахъ аватIа са алакьун,
Дуьз яни, ам яна рекьиз алахъун?
Фитнед хъиляй, гъиляй текъвез кIвалахун,
Ваз шуьрбетни кIандач, адахъ дад амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас, фад амаз!

КIандатIа ам нехирбан хьуй, чубан хьуй,
Къуй ам вичин кар-кеспида кIубан хьуй.
Вуч себеб я, вакай са агъдабан хьун?
Вири кьена, кIан я ваз, вун сад амаз.
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас, фад амаз

Вахъ Аллагьди гайи пеше-пай авач.
Я куьмекдиз эверайдаз гьай авач.
Гьарам квачир, недай фуни чай авач,
Хъуьрез-хъуьрез кьинни кIандач, шад амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас, фад амаз

Жафа тушни вакай кIвалин кьил хьунухь?
Са гуж туши ви кIвачерик чил хьунухь?
Вун азраил тушни, папаз гъуьл хьунухь?
Кудай цIал на нафт иличда, яд амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас, фад амаз,

Дуьнья алаш-булаш хьана, каш хьана.
На кайибур шумуд садан хаш хьана?
Атанач ваз акьул, икьван яш хьана
УстIар кьена кIанзава ваз чад амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас, фад амаз

Алчах кас я Сажидиназ акурди.
Гвай яракьни я муьрхъуь кьур, какурди.
Зи ван хьана, начагъ хьана, дакIурди,
Жафа хьана кьейитIа, са кьатI амаз,
ГьакI лагь, я кIвал чIур хьайи кас, фад амаз.

АШКЪИДИН ТIАЛ
Къизилгуьлдин пIузаррикай,
Заз виртIедин дад жагъана!
Муьгьуббатдин азаррикай,
Ашкъидин тIал - сад жагъана!

Ваз шукур хьуй, эй Сад Аллагь!
Заз шад уьмуьр гайи ислягь,
Хъуналди тух тежер пиллагь,
Пияладин яд жагъана!

Халкь авур Кас чилер-цавар,
Кутуна зак вуна лувар.
Зегьметдалди гьар са сувар,
Лигимардай чад жагъана!

Кьил – кьакьан дагъ, беден – аран,
Зун илгьамдин хел я таран.
Чубарук хьиз – мугьман Яран,
Жув – бахтавар, шад жагъана!

АлатIани са кIус рахун,
Рази я зун чандал яхун.
Муьгьуьббатдин чIехи ахун,
КIанивилин гад жагъана!

Сажидинахъ чIалан шир-шир,
Гафар ава тефидай шир.
Кьуд патахъди атир хъичир,
Заз са шадвал мад ягъана!

  

ЧИ ЛЕЗГИЯР
Къадим тарих, меденият,
Рекье-хвала – михьи ният,
Дем кутадай авай гьаят,
Инсанар я чи лезгияр!

Дуствал кIанда чеб саймишдай,
Бахтлу уьмуьр яратмишдай,
Хуьр кутадай, багъ битмишдай,
Инсанар я чи лезгияр!

Мугьмандиз – кIвал, хатур, гьуьрмет,
Гьайиф текъвер чIугур зегьмет,
Диде чилин чидай къимет,
Инсанар я чи лезгияр!

Мярекатрин гьар са кьилихъ,
Шадвал кIандай, туьнт тир къилих,
Азадвилихъ лекь хьиз къаних,
Инсанар я чи лезгияр!

Герек чIавуз хуьдай сабур,
Хъел атайла – хци гапур,
Намусдиз – Шагь-дагъ такабур,
Инсанар я чи лезгияр!

Берекатлу чилни авай,
Дагълар, багьлар, гьуьлни авай,
Лезгинкадин кьуьлни авай,
Инсанар я чи лезгияр!

Чпиз хас чIал, ери авай,
Фу, емиш, як, гъери авай,
Бахтлубур жез, вири авай,
Инсанар я чи лезгияр!

Сажидина квез и тостар,
Лугьунихъ кар ава, дустар!
Гьар са кардиз чIехи устIар,
Инсанар я чи лезгияр!

КЬАСУМХУЬР
Дагъларилай лув гуз къайи гарари,
ЧIагурзавай ирид жуьре ярари,
Цуьквер алай таз яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Лезги чамран свас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Дустар патал даим ахъа варарин,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?

Куьре патан берекатдин чуьллерин,
Макан я вун яр-емишдин, къуьлерин.
Зегьмет кIани, гьуьрмет кIани эллерин,
Къайгъудавай кас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Кьебледихъ чин авай кьакьан кIвалерин,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?

Гьар себебдин незир алай булахар,
Миргерин кIвач хукIун тавур яйлахар,
ВацIун кьве пад – къацу мехмер къишлахар,
Багьади са заз яни вун, чан зи Кьасумхуьр,
Сад Аллагьди туькIуьруй ви кIвалахар,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?

Гуьрчег я вун, къадим ятIан яшарал,
Ад ава ви пара гуьзел рушарал.
Ашукьдив гвай саз яни вун, чан зи Кьасумхуьр?
Сажидина чIагурнавай маршарал,
Шегьер хьуниз хас яни вун, чан зи Кьасумхуьр?

 

КУЬРЕ МЕЛИК
Азадвал гвай лезги хуьрер,
Тергзавайла, ийиз хирер,
Шарвилидин къадим эллер,
Ваз тамашнай, Куьре Мелик!

МуьтIуьгъ тахьай Агъа Каран,
Алугарнай, цIа хьиз Яран.
Гагь грекар, гагьни Иран,
Чаз тамашнай, Куьре Мелик!

Дуьнья кьаз кIанз, гана эмир,
Чал атанай КьецIи Темир.
Башламишна ягъа-ямир!
Халкь тарашнай, Куьре Мелик!

Гафаралди, тураралди,
Жаваб гана зураралди!
А душманри гужаралди,
Курламишнай, Куьре Мелик!

Сад хьанай халкь, дагъни аран,
Алудиз кIанз аллагьваран.
Шумуд са хуьр, цIай жез Яран,
Куз, кармашнай, Куьре Мелик!

Куьре Мелик, Куьре Мелик!
Ава гьар са хуьре Мелик!
Лезги тIул хуьз, лезги къул хуьз,
Кьин кьаз гьазур я ви вилик!
Куьре Мелик, Куьре Мелик!
Машгьурай дагъ, дере, Мелик!

ПРЕЗИДЕНТДИЗ ЧАР
Уьмуьр кьудкъад йисар хьана, Ватандиз,
Багъишиз чан, гьазур я зун хъсандиз.
Дуьз яз къуллугъ авунилай инсандиз,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

Аквазва заз, Ватандин гьал четин яз,
Санкциярни вегьезвал чал – батин яз.
Жаваб гунлай, пехилбуруз хаин яз,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

Ватан – сад я, багъри диде-буба хьиз.
Чун гьазур я Ватан хуьз, хуьр-уба хьиз!
Азадбур яз хьун, Китай хьиз, Куба хьиз,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

Чаз аквазва, на чІугвазвай зегьметар.
Халкьдин патай артух я ваз гьуьрметар!
Чи Россия хуьнлай, кІватІна миллетар,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

Россиядал пехилбурун планар,
Я дуьньядиз гун пара кьван зиянар.
Агъудикай азадунлай иланар,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

Чир хьухь, халкь вал рази тирди, гьар са кар
ТуькІуьр ийиз, агуд тийиз зиянкар!
Ачухунлай гьар садаз бахтун ракІар,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

Сажидиназ, виридаз хьиз, Россия
КIани ватан хьун - бубадин веси я!
Халкь паталди, чІугунилай азият,
Афериндин кар жеч, заз чиз, президент!

 

УЬМУЬРДИН ГУРАР
Хкаж жезва зун гурарай виниз,
Уьмуьр лугьудай, кIарар гьисабиз.
ТухузватIа зун, кьисметди гьиниз?
Авур ва тавур крар гьисабиз!

Къвердавай четин жезва, хкаж жез,
Гьар кIарцин къимет багьа жез пара.
Камар жез куьруь, кIарар акъаж жез,
Четин рекьи зи атIузва чара.

Чидач шумуд кIар куматIа вилик,
Шумуд югъ, шумуд варз, йис куматIа?
КьейитIани зун акъваздач чилик,
Эгер зак шаир яз гьисс куматIа!

Шаирвилинди - я зал алай чан,
Сад тир Аллагьди авунвай багъиш.
Халкьдиз къурбандда жувал алай чан,
Намусди тавун паталди къаргъиш.

Ажал - гуьлле я, такваз галукьдай,
Адакай къурху хьун къведач герек.
Душман ятIани ягъич кьулухъай,
Кьисас вахчузвай кас ятIа зирек!

Сажидин я - сад, инсанар - пара,
Инсаният зи - багъри хзан я!
Емишар гъунал илгьамдин тара,
Гьа кардалди заз уьмуьр масан я!

 

ШАРВИЛИДИН КЪИЛИХ АВАЙ
Шарвилидин къилих авай Самур вацІ,
Агъзур сара муьтІуьгъ тахьай садазни.
Дагълар падиз, акъуд ийиз къазаб-кьацІ,
Туьнтвилелди жаваб гайи къадазни;
Кьве патанни хуьзвай лезги балаяр,
Кьисметна чаз эхиз тежер балаяр!

Кьве патанни лезгияр сад хьун патал,
Муьгъ эцигнай, Самур-Девечи лугьур;
Меслятдалди ви кьеряй яд хъун патал;
ШейтІан пайда хьана, дявечи лугьур,
Ви туьнт кьилел, вегьена хьиз кьенерар;
Земземдин яд гваз катзава кьерерай!

Шарвилидин къилих авай Самур вацІ,
Ислягь халкьдиз багъишзавай берекат.
Самур тамал акьалтзава цазни нацІ,
Залум муькъуь явашна ви гьерекат.
Гьарда вичихъ акъаж ийиз яргъанар,
Кьуру кьеряй экъечІзава къалгъанар!

Меслятдилай хъсан тир затІ вич авач,
Эгер кьве пад акьуллубур язватІа.
Темягькаррихъ са дуьз тирвал гьич авач,
Эгер чпи чеб яцІу яз кьазватІа?
Шарвилидин хтулйрихъ сабурлувал,
Ава, и кар яз кьуна абурлувал!

Шарвилидин къилих авай Самур вацІ,
Сабурдихъни сергьят ава эх жедай.
Къилихрихъни авай вичин яха, яцІ,
Хъел атайла, цІайни вацІай рехъ жедай!
Ша, къуншияр, яд паталди хъел тежен!
Дуьз гъавурда гьат тийидай эл тежен!

Самур вацІун далудаллай муьгъ - пурар,
Алуд тийиз, хер ала сагъ тежедай.
Сел татурай, хъел татурай, гуз зурар,
Адахъ къилих ава, таб эх тежедай!
Самурдин вацІ – уьмуьрдин вацІ, Садвилин!
Ша, илиф чи мел-мехъеррик Шадвилин!
ШАГЬ Я - ШАРВИЛИ
Девиррин таж хкажнавай цавариз,
Хайи югъни элкъуьрнавай сувариз,
Гьич уьмуьрлух фин тийидай ахвариз,
Дуьнья гьейран авур гьунардарвилин;
Аламатар тешпигь хьанвай махариз,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

Шагьни Шалбуз, Катин дагълар кьакьан тир,
Азадвилин женгчивал – чи кьуркьан тир,
ЧІехи Къафкъаз, Азияни Юкьван тир,
Дуьнья гьейран авур инсандарвилин;
Алпанистан патал пайгъамбар кьван тир,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

Азадвилихъ фидай четин рекьерин,
Руьгьдин чешме, къагьриманрин рикІерин,
Суйдиз ухшар кьакьан дагъдин лекьерин,
Дуьнья гьейран авур арифдарвилин;
Туьнт лезги кьуьл кІандай мелен, мехъерин,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

Гьунарралди лезгивилин тІвар хвейи,
Гьар миллетдихъ дуствилин рехъ – цІар хвейи,
Прометея багъиш авур, цІай хвейи,
Дуьнья гьейран авур пак устІарвилин;
Чи несилрин кьисмет хвейи, пай хвейи,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

Гъалибвилер къазанмишдай пайдах тир,
Адалатлу гьар са карда уртах тир,
Чи Садвилин, Азадвилин даях тир,
Дуьнья гьейран авур машгьурдарвилин;
Агъзур сара руьгьдиз мягькем, уях тир,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

Ви рухваяр, ви лезги халкь – гьулдандин,
Ирсагьибар яз амазма Ватандин.
Баркалладиз лайихлу тир инсандин,
Дуьнья гьейран авур ухшардарвилин;
Намус, гъейрат багьа тир гьар замандин,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

Са-садбурухъ ава багьа чухваяр,
Масадбурухъ: ханар, беглер, кавхаяр,
Чахъ, халкь хуьдай, ава игит рухваяр.
Дуьнья гьейран авур аяндарвилин;
Кьакьан аршдиз хкаж авур архаяр,
Къадим лезги халкьдин шагь я - Шарвили!

 

 
ЧАХЪ ИГИТАР АВА ТЕФИР РИКIЕЛАЙ
Гъалибвални агалкьунар гьар жуьре,
Инсанрилай аслубур я гьар заман.
Гьам ислягь тир, гьам дяведин тир бере,
Кьегьал ксар хьунухь я чи эрзиман,
Гьахьтин викIегь баркаллу тир къагьриман,
Чи генерал-полковник тир Танкаев!

Ватан патал женг чIугурбур мад ава,
Жаваб гана гьар са атай душмандиз.
Чахъ игтар лигимардай чад ава,
Лазим чIавуз элкъуьрдай чеб гьулдандиз!
Гьахьтин дагъви вафалу тир Ватандиз,
Чи генерал-полковник тир Танкаев!

Къафкъаз дагълар, цавар кьунвай къуьнерал,
Женнет макан, къадир авай гьуьрметдин.
Гъил агакьриз вердиш кьакьан гъетерал,
Игитар тир женгеринни зегьметдин,
Гьахьтин кас яз, аламукьдай рикIерал,
Чи генерал-полковник тир Танкаев!

Къе адан халкь - дагъустандин миллетар,
Ислягьвилин я мягькем тир даяхар.
Амач хьи чаз такур жуьре зиллетар,
ГьакI ятIани чав гва Яру Пайдахар!
Гьахьтинбурухъ чIугваз чидай гьуьжетар,
Чи генерал-полковник тир Танкаев!

 
КУЬРЕ
Кьурагь дагълар. Самур, Аран,
Бегьерар я Лезги таран.
Къурмишзавай сувар Яран,
Муьгьуьббатдин рагъ я, Куьре!

Куьре Мелик, ПІирер Шагьид,
Мегьаммед я ЧІехи Муршид.
Етим Эмин, Кьуьчхуьр Саид,
Сулейман са дагъ я, Куьре!

Кьурагь, Ярагъ, чи Кьасумхуьр,
Чирагъар я даим куькІуьр.
Сад Аллагьди авур туькІуьр,
Женнетдин Пак багъ я, Куьре!

Куьредин нур, Куьредин рагъ,
Лезги чилин берекат я.
Дуьнья машгьур Шагь, Шалбуз-Дагъ,
Чи иман, чи – тарикъат я!

Лезги хуьрер – дерин сирер,
Гьар са хуьр – са Шагь я, Куьре!
Чи дагъларал хьайи хирер –
Чи намус, чи – ягь я, Куьре!

Сажидина лагьай бейтер,
Чиле – цуьквер, цава – гъетер,
Чир хьана заз а ви къейдер,
Намус михьи агъ я, Куьре!

 

 АРАНДИЗ ГИМН
Пуд пад дагълар, са пад тир гьуьл,
Вун акваз чи шад я гуьгьуьл!
Кьегьал несил авай жегьил,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Сарубугъда къуьлер авай,
Яр-емишди гьуьлер авай,
Мехъерарни мелер авай,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Муьгьуьббатдиз хас тир яшар,
Пара ава тIарам рушар!
Гьар межлисда авай ашар,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Гьарма вичин бармакдик хан,
Жегьилрикай зун гьикI рахан?
Жумарт рикIер авай тархан,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Дагъларирай къвез къайи гар,
Ви тIебиат жеда азгар.
Яргъи рушан авай рангар,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Къайи булах ятар авай,
АкьалтI тийир гатар авай,
Гьар са хуьре чатар авай,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Гьам емиш, гьам ципицI чIере,
Гьар са майва авай дере!
Гьузел рекьер авай шегьре,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Берекатлу никIер авай,
Мугьманриз чай-шекер авай,
Захаватлу рикIер авай,
Женнет я вун, чан зи Аран!

Сажидин, на мийир дамах!
Абур течир авач ахмакь.
Яр-дустариз гьяркьуь тир рехъ.
Женнет я вун, чан зи Аран!

ИМАМ ДУСТ

Гьар са таран бурж я, дувул дериндиз
Рекье туна, ем хъун чилин шириндиз.
Уьмуьр куьтягь жезватIани сериндиз,
Хуш кьабулиз гьазур я зун, Имам дуст!

ЦIайлапандин зарбвал квай затI - вахт я, вахт.
Жуван халкьдин векил хьунухь - бахт я, бахт.
Шаирвилин жагъур ийиз кьакьан тахт,
Къекъвезва зун, чириз гьар са улам, дуст!

Ибни Синни-камалэгьли ариф тир,
Низамини-еке шаир-мариф тир.
Жавагьирар туна, рекьиз гьайиф тир,
Шаиррикай сад я, заз чиз, Хайям дуст!

Леонардо да Винчидин зегьметар,
Кваз такьуна, фена тагуз къиметар.
Чан аламаз тачагъайла гьуьрметар,
Амачирдан квез я чекме, шалам, дуст!

Гьисабмир зун нарази яз хьайидал.
Шукур гъизва, Сад Аллагьди гайидал.
Ажеб хьана, вун зи дуст яз хьайидал,
И кIвалахдиз шагьид я чи алам, дуст!

Фин паталди уьмуьрдин дуьз рехъ кьуна,
За жуван герб азадвилин лекь кьуна.
Халкь паталди зегьмет чIугун - гьахъ кьуна,
Жуван буржи ийизва за давам, дуст!

Гьар садан бахт хкаж хьана цавариз,
Уьмуьрдин вахт тешпигь хьурай сувариз.
Арабир, зун рикIел атай чIавариз,
Рекье тур заз хийир-дуьа-салам, дуст!

Аферин ваз, вун камаллу лезги я,
Халкь паталди ишигъ гузвай гуьзгуь я.
Зун валайни Аллагьдилай рази я,
ТуштIани зи гьич са кIвалах тамам, дуст!

Шаирдизни емиш гъизвай къелемдиз,
КIан я чпин бегьерар гуз алемдиз.
Жув, халкьдин тIал сагъар хъийир мелгьемдиз
ЭлкъвенайтIа, кIанзавай заз, Имам дуст!
------------
Лезгийрин кьил хкаж авун паталди,
«Шарвилидин эпос» сувар авуна.
Рагьбер галаз, юкьван жуьре кIватIалди,
Аршдиз хкаж жедай лувар авуна,
Лугьузва ваз: «Сагъ хьурай вун, Имам дуст!»

ГьисабайтIа, авур кьар кIвалахар,
Гзаф чарар кIанда кхьиз табагъдин.
Акьалдарна кIвачел шумуд булахар,
ЦIийиз кутур, гьам уьзуьмрин, гьам багъдин,
«Сардарахуьр ДаркIуш къанал», Имам дуст!

Лезги халкьди валди дамах ийизва,
Дагъустандин, сад ийизвай миллетар.
Шумуд хъсан крар вуна ийизма,
Акъвазун чин тийиз, чIугваз зегьметар,
Сад тир Аллагь куьмек хьуй ваз, Имам дуст!

КIварчагъ дере, гьамиша цихъ къаних тир,
И кIвалахни вуна кьилиз акъудна.
Им, гьелбетда чи девирдин синих тир,
И хажалат на халкьдивай къакъудна.
Чанни сагъ яз, зирек хьуй вун, Имам дуст!

  

МЕЛГЬЕМ ГЪИДА МЕККЕДАЙ
Хабар ятІа, дустариз зи гьалдикай?
Мидаим зи рикІе авай къалдикай,
Къакъат тийир шииратдин тІалдикай,
Сагъар хъийиз дарман герек текъведай?

Аллагьди заз, я хъсан, я писвиляй,
Гана и бахт, я шадвиляй, я хъиляй,
Вирибуруз экъисарна зун виляй,
Рекьер-хвалар артухзава къекъведай.

Душман – пехил, халис дустар шад я зал,
Ашукь тир Кас - цава авай Сад я зал,
Къурзавайди шииратдин гад я зал,
Рагъ хьиз гьар къуз, квел кьил чІугваз хквезвай.

Зал алайди, халкьдин чан я бахтунин,
Зал тІем алач цІайлапандин вахтунин.
Зун билбил хьиз цуькверикай тахтунин,
Квез гьар юкъуз жагъида и уьлкведай.

Сажидиназ кІанда Ватан, инсанар,
Заз багъиша, кватІа сад-кьве нукьсанар.
Авун патал куьн гьар са кар хъсанар,
Шииратдин мелгьем гъида Меккедай!

  

ЭКЪЕЧIАЙЛА РАГЪ
ЭкъечІдайла рагъ, нур чкІиз цавуз,
Женнет гьуьруьйри манияр лугьуз,
Экуьнин атир багъишдай чІавуз,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!

Хкаж хьайила, рагъ кьакьан цавуз,
Варз аквада квез свас хьтин ялгъуз.
Кьакьан тир дагълар, кьил тийир агъуз,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!

Рагъ акІидай вахт алукьай бере,
Цифер рангламиш жеда гьар жуьре.
Самурни Къуба, дамах гвай Куьре,
Квез и гезел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!

И пуд чІаван за авуна тариф,
Варз алай йифен гьикІ тийин зериф?
КІанибур патал кьисметнавай йиф,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!

Белки, Сажидин рахана гзаф,
Адан хиялар михьибур я саф.
АватІа мажал, аватІа инсаф,
Квез и гуьзел тир вахт акваз кІандай!
Чи лезги чилин бахт акваз кІандай!

  

ЛАТАР ЧИНАР
Муьжуьд виш сан чинардин тар,
Латар мизре – макан я ви.
Булахдинни хъвана ятар?
Буй - аждагьан, кьакьан я ви.

Такурд амач ви вилериз,
КьецІи Тимур, шагьни Надир.
Ви мугьманар тир эллериз,
Багъишна бахт, авай къадир.

Тандал муьжуьд ала ви юкІ,
Дувуларни дериндава.
Цавуз хкаж хьана пуд кІукІ,
Вакай дарман-дава ава.

Вун, чан алай тарихни я,
Муьжуьд виш сан шагьидни чи.
Шарвилидин къилихни я,
Рекьин тийир игитни чи.

Девирар къвез, алатзава,
Амма вун гьа – вун яз ама.
Вун чир тахьун гъалатІзава,
Тек яз амай Булах тама.

Сажидиназ бубани я,
РикІяй-рикІиз ширин тир вун.
Тарихдиз вун зурбани я,
Хиялризни дерин тир вун!

 

 ЗАЗ ВАТАНДИН РУГ ШИРИН Я
Ватандин руг – шекердилай ширин тир,
МикьнатIисдин къуват ква вак чIугвадай.
Вахъ кIанивал ава гьикьван дерин тир?
РикIяй-рикIиз рекьер авай таквадай.

Ви руквадай экъечIнава вири чун,
Ваз мажбур я хурудилай нек гайи.
Ви накьвадал къекъвезни я дири чун,
Вун себеб я чаз ракъини экв гайи.

На багъишна дидени чаз бубани,
Вакай чаз кIвал, зегьмет чIугваз, ник хьана.
На къужахда кьунва хуьр-кIвал, убани,
Чахъ гьар садахъ вал ашукь тир рикI ава.

Вун авачир – чун авачир мисал тир,
Вакай даях, вакай къаймах, ем хьана.
Вун галачиз хьанайтIа, чун усал тир,
Вакай беден сагълам ийир жем хьана.

Гъетерни квез, варз-рагъни квез, чилин руг
Завай къакъуд мийир, дидед ни галай.
Чилел - зи кьеб я, чилел ала хайи муг,
Чилел гьар са кас ала зи рикI алай.

Им дуьнья я, атанвай чун мугьмандиз,
Эхиратдин кIвал чи – чилин къужах я.
Чили тунач зун декьикьа пашмандиз,
Чил себеб яз, зун гьамиша уях я.

Чилиз гьуьрмет ая, Ватан тIвар алай,
И чилел вун инсан хьана атана.
На емишар тIуьна гьар са таралай,
Зун и чилел хъсан хьана атана!

Эркиналди зун и чилел къекъвена,
Бахт жагъана муьгьуьббатдин тIвар алай.
Зун вахъ хайи дидедихъ хьиз гелкъвена,
Дидедин хьиз нек хъвана ви хуралай.

Гьич шак алач, са югъуз ден-беден зи,
Магьрум жеда ви руквадал къекъуьнкай.
Ви пак чилик кьабул ая беден зи,
Заз дерт амукь тавун патал са куьнкай.

Эй Сажидин, гзаф тушни тIалабун?
На авур кьван хъсанвилер вутI хьана?
Дуьз жедани вуч хьайитIан гьисабун?
Вун амачир чIавуз абур пIуртI хьана!

  
РИКІИН КЬАЦІ
РикІин кьацІ - Кьулан вацІ,
Кьилелни зар алай-
Самурдин тІвар алай;
Кьве патал пайнавай,
Чи кар вай-зайнавай!

А падни - лезгияр,
И падни - лезгияр,
Авай пак дердияр;
ВацІ хьтин кьве патал,
ПайнатІа, кьвен патал?

И патай - а патаз,
Физ тежез, кап атаз.
Сергьятдиз - чара я;
Менфятдиз пара я.
АтІанвай чара я!

Вак акваз, гел такваз.
Халкьдик квай, хъел такваз.
Ажугъдин сел такваз;
ВацІ хьана, физва вахт.
Мус къведа, чаз са бахт?

Рахунар – пара я.
Кхьинар – хара я.
Герекди – чара я.
ВацІ - кура- кура я.
Гьарайдай ара я!

Лезгияр – сад хьана,
Самур там - яд хьана,
АкуртІа, шад хьана;
Мани яз, цІил ийиз,
ЭкечІдай кьуьл ийиз!

Пачагьар – тахтара.
Чи вилер – бахтара.
Эй Аллагь, Вуна лагь:
«Лезги халкь – Сад ая!
Жедай кар – Фад ая!»

ГЬАЖИ-ДАВУД
Вахтар гьикьван алатайтIан,
Гъил къуьнуьхъай галатайтIан,
Чахъ амай кьван Гьажи-Давуд!
Чун рекьелай жедач алуд!

Лезги халкь я азад лекьер,
КичIе тушир къаяр, мекьер.
АвуртIани гьикьван йикьер,
Чун рекьелай жедач алуд!

Къуба, Самур, Дербент, Куьре,
Къагьриманар гьар са хуьре.
Душманривай гьич са жуьре,
Чун рекьелай жедач алуд!

Лезги халкьдихъ чил амай кьван,
Рехъ къалурдай кьил амай кьван,
Чахъ чи дагълар, гьуьл амай кьван,
Чун рекьелай жедач алуд!

Четинвилер хьайитIани,
Гьахъвал патал кьейитIани,
Душманриз кIан хьайитIани,
Чун рекьелай жедач алуд!

Сажидин, на жедайвал ван,
Аршдиз хкаж, лув гуз жуван.
Гьажи - Давудар амай кьван,
Чун рекьелай жедач алуд!

 

ЯРАГЪ МЕГЬАММЕД
Ракъини анжах экв гуда юкъуз,
ЦIукай кичIеда гьулдандиз, ракьуз.
Гьукумдин вилик кьил тавур агъуз,
Нур къуй ви сура, Ярагъ Мегьаммед!

Дагъви мусурман илимрин чирагъ
Хьун патал кIвачел авуна къарагъ.
Туьхуьн тийидай тарикъатдин рагъ,
Хуш хьана пара, Ярагъ Мегьаммед!

Къастунал кIеви, камалдиз тамам,
Багъиш гана чаз са шумуд имам?
ЛукIвилихъ галаз женг ийиз давам,
РикI кана хура, Ярагъ Мегьаммед!

Лезги чилин цуьк, Куьредин векил,
Гьар садан рикIе ава ви шикил.
Азад Дагъустан ийиз кIанз тешкил,
Хьанай вун гара, Ярагъ Мегьаммед!

Согратль хуьре секин хьана вун,
Аллагьдин вилик эркин хьана вун.
Женнетдиз фидай рекьин хьана вун,
Чаз вакай чара, Ярагъ Мегьаммед!

Фирдаусда вун цуькверин юкьва,
Асхабийризни хьанва вун мукьва.
Гьар са капIунал, вад сефер йикъа,
Сигъ я чи ара, Ярагъ Мегьаммед!

Эй шейхерин шейх, Ярагъ Мегьаммед!
Исламдин экуь Чирагъ Мегьаммед!
Къафкъаздин элди эвер гузва ваз:
КъазиМегьаммед, Гьамзатни Шамиль,
Рухвайрин саягъ, кьаз са-садан гъил,
Давудни галаз къарагъ, Мегьаммед!

 

ГЬАСАН-ЭФЕНДИ
Гьар са девирдиз авуртIа килиг,
Шумуд аламат акъвазда вилик?
Вакай хьана чаз адалат шерик,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-Эфенди!

Шаир Эминни алим Къазанфар,
Дустарихъ галаз сад хьанай гафар.
Халкь патал чими кIан хьайи гатфар,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-Эфенди!

Ватанэгьлийрин гьар садан патай,
Кьабул ая на рагьметар атай.
Дуьньядиз машгьур дастанар атIай,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-Эфенди;

Дагьви мусурман-лезгини авар...,
Уяхриз вуна авунай ялвар.
Кьисмет хьана ваз илимдин лувар,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-Эфенди!

Къе чи ватандин халкь хьанва уях,
Мусурманвилин давам ийиз рехъ.
Шумудни садаз хьана вун даях?
Алкьвадар Мирзе Гьасан-Эфенди!

Сажидина ви вилик кьазва кьин –
Юлчи хьун патал вун фейи рекьин.
ЯрагьвиI хьиз вун шейх хьана якъин,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-Эфенди!

 
ЕТИМ ЭМИН
Гъам-хажалат амаз гьар са дереда,
Дагълар уях жезвай четин береда,
Дуьнья машгьур авур макан Куьреда,
Шаирдин ван тунай Етим Эмина.

Муршидривай къачур илим-Рагъ хьана,
Шииратдин кьакьан тир Шагь-Дагъ хьана,
Гьар са нагъма нямет ширин багъ хьана,
Билбилдин ван тунай Етим Эмина.

РикIин чирагъ куз, ишигъ гуз алемдиз,
Илгьамдин яд ганай шуьше-Къелемдиз.
Чан къурбандиз муьгьуьббатдин мелгьемдиз,
Къизилдин ван тунай Етим Эмина.

Дагъ хьиз хура акъвазна цIун-вацIарин,
Хъуьренай ам чIавал Тумакь яцарин,
ЦIуруриз мефт, ишигъ вилин лацарин,
Асирдин ван тунай Етим Эмина.

Багъри элдихъ рикI тIаз эхир нефесдал,
Жавагьиррин таж теснифнай гьевесдал.
Гьар са шиир алцумиз дуьз терездал,
Несилдин ван тунай Етим Эмина.

Зун-Сажидин-ви Багъдин са серин тир,
Ашукь кас я ви Пак тIварцIел ширин тир.
Гьар келима метлеб жегьет дерин тир,
Магьирдин ван тунай Етим Эмин.

 

АБУР ГЕРЕК Я
Гьар са инсандиз уьмуьрдин къене,
Вичиз килигай абур герек я.
Садрани тади къачумир куьне,
Фагьумни фикир, сабур герек я.

Яб це рахайдаз, алцумиз эчIей,
Яд хьиз кьурамир кулунал кичей.
Ник хьун паталди эчIелар эчIей,
Арабадик кьве дапур герек я.

Эгер ятIа ам гьаясуз душман,
Игит яз кьинал жемир вун пашман.
Амма хуьн патал ви дин, ви иман,
Кьве падни хци гапур герек я.

КичIе кас тежен гьатайла кIеве,
Кьве патахъ рахаз мез тежен сиве.
Азаб, азият гьатайла хиве,
Гайи гуж эхдай дубур герек я.

Дугъри инсан я Сажидин шаир,
Масан кас Ватан, хайи халкьни хуьр.
Регъуьн паталди къуьлуьн гъуьр-шиир,
Регъв элкъуьрдай цин цIапур герек я.

 

 САД БАХТУНИХЪ
Сад бахтунихъ, сад вахтунихъ къекъвезва,
Абур гьинай ва гьикІ жагъур жедатІа?
Рагъ-чилелай, Чил ракъинлай элкъвезва,
Сад масадахъ диде – руш хьиз гелкъвезва,
Абур кьведни завай машгьур жедатІа?

Вахт аквазва: йисар, варцар, йикъар жез,
Бахт – лугьудай ван хьана, ам аквазвач.
Уьмуьр физва, гагь цифер, гагь ракъар жез,
Гагь чинал хъвер, гагь вилерал накъвар жез,
Чин гьар юкьуз, гуьзгуьдай кьам аквазвач.

Белки вахт, чаз – бахт я лугьуз ганватІа?
Гьар са кІвалах туькІвей чІавуз кІанивал.
«Бахт, бахт»!-лугьуз шумуд ада канватІа?
Шумуд садан ада кефи ханватІа?
Сад Аллагьди заз бахшнава къенивал.

Вахт – гьа вахт я, амма бахт – са маса затІ.
Вахтар ава шадни жедай, пашманни.
Сад Аллагьди туькІуьрнава гьар са затІ,
И дуьньядал халкь авунвай са-са затІ,
Гьардахъ вичин дустни галаз, душманни.

Эй Сажидин, вал къведалди вахт ва бахт,
Чириз кІани шумудни сад хьанватІа?
Вахт жагъайла, бахт жагъанач, амма вахт,
ЖагъанатІан пачагьвилин кьакьан тахт,
Чидани ваз, шумуд ада канватІа?

 
СА ВАХТ КЪВЕДА
Лугьуда хьи, сергьят ракьун,
КІевирнава симерал.
Къаравулар – жугъун якІун,
Эцигнава кьилерал!

Амма лекьр, течир сергьят,
Лув гуз физва цаварай.
Кар туштІани акьван регьят,
Акъакьзава луварай!

Халкь – гьа халкь я, амма адаз,
Такур жуьре гуж авач.
Сурар кьисмет шумуд садаз,
Бес тахьайди вуж ава?

Дуьнья машгьур Лезги халкь жен,
Къадим тарих, яш авай;
Гьич садазни муьтІуьгъ тежен,
Чапхунчийриз каш авай!

Сергьятдикай тушир кичІе,
Лекьер я чун, картар я!
Терг авуна, шумуд-ниче,
Амайди сад - кьве тІвар я!

А падни – чун, и падни – чун,
Са хзан я лезгияр!
Шагьидвилиз тарих къачун,
Экъичай кьван ивияр!

Са халкь, кьве пай жедач ийиз,
Эбедлух туш пачагьар.
Физвай, эхир гуьзет тийиз,
ТІимил авач алчахар!

Сажидин, вун акъваз секин,
Вил хьухь хъсан макъамдал!
Са вахт къведа, кьуьлдай эркин,
Лезгинкадин макьамдал!

ЛЕЗГИЙРИКАЙ РАХАДАЙБУР
Лезгийрикай рахадайбур,
Гьам хъсан, гьам писвилихъ:
Жен гъавурда акьадайбур,
Намус гъана хьиз вилик!

Вил вегьирай эвел кьиляй,
Дегь девиррин тарихриз.
КІантІа хуш яз, кІантІа хъиляй,
Къимет гуй - туьнт къилихдиз!

Туьнтвал ганвай къванериз хьиз,
Гьулданрилай кІеви тир;
Зиреквални, лекьериз хьиз,
Дамар - лезги иви тир!

Лезгийри гьич кьур туш хиве,
Са чІавузни ажизвал!
Душманар тун, гьар сад кІеве,
Тушни кьилин винизвал?!

Чапхунчияр, каш акъатай,
Шумудра чал атана?
Шумуд садан, чалди атай,
Хъфена, кьил атІана?

Надир шагьдин гъвечІи стха,
Атай, къекъвез ажалдихъ;
Иранда йикь ийиз ваха,
Шез, ацукьнай мажалдив.

Дили хьайи Надир шагьни,
Са кІус амай, есир кьаз.
Кьулухъ катна, гьа вагьшини,
Вичин хиве тахсир кьаз.

«Эгер ахмакь хьанватІа куьн,
Лезгийрихъ галаз кукІукІ!» -
Лугьуз, эхир хьанай секин,
Хкахьай хьиз, цІай квай цІукІ!

Арабарни, туьркверни кваз,
Чун муьтІуьгъриз атанай.
Шегьерарни, хуьрерни кваз,
ЦIай ягъиз, кьун кьатІанай!

Абурукай къе вуж ама?
Абурун гьич гел амач.
Бязибуруз са гуж ама,
Амма чахъ гьа хъел амач.

Дуьз фикирдал алайбуруз,
Чун гьуьрметлу дустар я!
Дяве ийиз атайбуруз,
Жаваб гуз, чун устIар я!

 
КЪАФКЪАЗДАЛ АШУКЬБУРУКАЙ
Къафкъаздиз сад лагьай Петр атана,
Ам Дербентдин ашукь хьана къеледал.
Ада и халкь баркаллу яз кьатIана,
КIвалахзавай гьарда вичин келледал.

Хуш кьабулна Урусатдин хазандиз,
Къван эцигна Каспи гьуьлуьн къерехдал.
Душманрикай хуьн паталди хъсандиз,
Таъминарна аскеррални яракьдал.

Уьзден халкьар гьарма сад са хан хьана,
Яшамиш жез вердишбур тир лекьер хьиз.
Ермоловаз муьтIуьгъ ийиз кIан хьана,
Урусатдин кьве кьил алай пехъер хъиз.

Иви фена, ятар хьана вацIарай,
Хуьрер кана спичкадин кьалар хьиз.
Халкь экъечIна тІурфанрайни цIаярай,
Пак Къурьандин кун тийидай чIалар хьиз.

Пушкина чаз туна рикIин кIанивал,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан ргарал.
Сад Аллагьди гана рикIин къенивал,
Къафкъаздикай кхьена хуш рангарал.

Пушкин патал Къафкъаз хьана экуьвал,
Азадвилин кьел вуч ятIа чир авур.
АватIани адахъ кьелен уькIуьвал,
Рекьидалди рикIе хуьдай сир хьана.

Лермонтовни къекъвена чи дагълара,
Ашукь хьана терс тир гуьтIуь рекьерал.
Женг чIугвазвай и четин тир гьалара,
Ашукь тир ам чи игитрал - лекьерал.

Къафкъазди ам хвена хва хьиз къужахда,
Адаз и нвакь эхиратдин кIвал хьана.
Къагьримандин къадир течир алчахда,
Яна кьиникь - чаз рикIерин тIал хьана!

Бестужевни-инкьилабчи декабрист,
Чи Къафкъаздиз мугьман хьанай хушунал.
Вил ахъайиз дегь девиррин тарихдиз,
Гьикьван дагъдин рекьер ада тIушунна?

Дербентда ам яшамиш жез, Кьурагьиз,
Кьасумхуьрел, ахпа фена Къубадиз.
Лезги халкьдин Мулла Нурар суракьиз,
Рагьмет гъана вич аладай бубадиз.

Лев Толстоя-дуьньяда тIвар ван авай
Шарвилидин тур ва къадим Алпан гвай.
Хаджи Мурат, рекьин тийир чан авай,
Къалурна чаз вичив вичин иман гвай.

Тимурарни, Надирарни лаш хьайна,
Вал леке гъиз атай чIулав хаинар.
Дуьнья халкьна, и кьадардин яш хьана,
Вахъ хьайид туш ният чIуру-Каинар.

Женнетдиз хьиз тамашзава ваз алем,
Шагьни Шалбуз дагълар авай гимишдин.
Гьар са булах абукевсер тир земзем,
Багълар ава агъзур жуьре емишдин.

Халкьар вуч я, ракьар вуч я? Гьулданар-
Лигим хьайи азадвилин женгера!
Вун муьтIуьгъриз атай ханар, султанар,
Катна кьулухъ, кьилер амаз дингера.

Захъ вун-Къафкъаз, зи Дагъустан, Лезгистан-
Ватан ава, адалатрин пайдах тир!
Халкьар ава, хуьн патал вун Гуьлуьстан,
Гьам зегьметда, гьам женгера уртах тир.

Зун тарихчи туш ийиз ви тарифар,
Анжах са вал дамахзавай шаир я.
Вахъ шаирар, ава еке арифар,
Абуруз ви аламатар загьир я

ФРОНТОВИКДИН ПАБ
Фронтовикдин паб, фронтовикдин паб
Хажалатри кьил фад авур рехи!
Ваз такур азаб аматIа яраб?
Хиве гьатайла буржияр чIехи.
Руьгьлу ийидай багъишна темен,
Женгиниз на гъуьл гьикI тунай рекье?
Лув ганай адан балкIанди семен,
Ажугъдин къати цIай къугъваз рикIе!

Фронтовикдин паб, фронтовикдин паб!
КIвалин - иеси, фронтдин - далу.
Кьисметдивай на авунай тIалаб,
Гъалиб хьун патал, душмандал къанлу.
Итимдихъ галаз итим хьана вун,
Вири кIвалахар ийидай алакь.
Кьуд йисан къене лигим хьана вун,
КIвалин муьгьуьббат, женгинин яракь!

Фронтовикдин паб, фронтовикдин паб!
Имтигьан вахкай къиметрал хъсан.
Вакай чIал кхьиз хьанатIа яраб?
Мегьтел жедайвал кIелайла, инсан.
Ви куьмек галаз кукIварна душман,
Дуст халкьариз гуз, багьа азадвал.
Эхир хьайила, йикъарин пашман,
Элкъуьн хъувуна кIвализ ви шадвал.

  

БАХТЛУ, БЕДБАХТ ТУЬКЕЗБАН
Сад Аллагьди гана - бахтлу хутул яз,
Рухун Али хьтин чIехи бубадин;
Бедбахт хьана, кьадар-кьисмет батIул яз,
ТакIандаз гун, тахсир хайи бубадин.
Им, гьелбетда, заманадин тахсир я,
Руш, Туькезбан, такIан касдин есир я.

Мад эгечIна, цуьк ахъайиз бахтуни,
Рагъ хкатна, циферикай чIулав тир.
Им тIалабун тиртIа, белки вахтунин?
КуькIуьнвайди муьгьуьббатдин ялав тир;
Эминазни ихьтин гунуг шад хьана,
Туькезбанахъ галаз кьисмет сад хьана.

Са-сад кьена, хьайи эркек веледар,
Амукьайди, абуруз кьве руш хьана.
Эминазни кьисмет хьана зиллетар,
Месе гьатна, азарлу яз, буш хьана.
Жегьилар яз, шадвал ийир вахт хьанач,
КIанид хьана, амма жагъай бахт хьанач.

Эмин месе, Туькезбаназ хажалат,
Им бахтунин курвал тушни эх тежер?
Девирдихъни, кьит хьайила адалат,
Уьмуьр, мичIи там – вилик физ, рехъ тежер.
Эмин кьена, бедбахт хьана Туькезбан.
Йикь-шувандин пис вахт хьана, Туькезбан.

Хендеда хьун, дишегьлидиз са гуж я,
Бахтунин таж алат хьана кьилелай.
Чара акун, кIевевайдан - са бурж я,
Эмин – хер тир, алат тийир рикIелай.
Вилерал нвагъ, дертер къалин, Туькезбан,
Есир хьайи бедбахвилин, Туькезбан.

АкунатIан гужар, кьадар-кьисметдин,
Пак инсан яз, намус хвейи кас я ам.
Эмин хьтин, хуш тир лезги миллетдин,
Вафалу яз, уьмуьр тухвай свас я ам.
Пушкинан свас Натальядив барабар,
Туькезбанни хьана намусдин гьамбар!

 

ЗУН ДАРИХ ТУШ
Зун дарих туш садрана зи ватандихъ,
Къужахдавай аял хьиз я дидедин.
Бахт аватIа, эгер гьар са инсандихъ,
Векил яз хьун буржи я чун бинедин.
Дагълари цав, таж хьиз кьуна, кьилел зи!
Зун уьтквем яз къекъвезва къе чилел зи!

Зун дарих туш, ава халкьдин арада,
Халкьдихъ галаз чIугвазва за зегьметар.
Лугьудайвал ийизвач гаф чарада,
Къазалмишиз алахънава гьуьрметар.
Гурлу лепе ала Касдин гьуьлел зи!
Зегьмет чIугваз гьазур я кьве гъилел зи!

Ватан туна, фенач пата-къерехдиз,
Диде, Ватан гьикI тада за сефил яз?
Ватанда зун къекъвезва шад, уяхдиз,
Дагъда авай чубанди хьиз кфил яз.
Ватандин нур, экв ала кьве вилел зи!
Чинал шад хъвер, гьекьни ала пелел зи!

Дарих жедай вахт авач заз Ватанда,
Жув хайи тир кьазва ада велед яз.
Яшамиш жез гьуьрмет авай хзанда,
Къекъвезва зун тарихчи хьиз, белед яз.
Руьгьдин бегьер ала таран са хилел зи!
Дарих жедай вахтни къвезвач рикIел зи!

 
ЧИР ЖЕДАН?
Чарадакай рахаз вердиш,
Женни кьуна, акъвазриз тІиш?
Ислен мус я, тийижир киш,
Гьим ятІа варз, йис чир жедан?

Анжах чІуру кар ийидай,
Къени кар, инкар ийидай,
Кефердихъ дакІар ийидай,
Гьим хъсан, гьим пис чир жедан?

Дуствилин чин тийир къадир,
Ламраз ухшар авай къатир,
Ухшарралди кьведни сад тир,
Жанвурни кицІ чир жедан?

Гатун цикІиз гьуьл такурдаз,
ХъуьтІуьз дагъдин кьил такурдаз,
Гатфар хьана, чуьл такурдаз,
Чепелукьни цІицІ чир жедан?

Дуьз гафарал тийир амал
Буйдиз инсан, къекъуьниз мал,
Нубат атай вахтунда лал,
А касдиз рахаз чир жедан?

Сажидин, на ийиз рахун,
Кар авачиз, мийир яхун.
Течир касдиз дерени хун,
Сарни девед йис чир жедан?

ВУЧ ХЪСАН Я?
Камар къачуз яргъал рекье,
КІантІа гена, кІантІа векье,
Гатун цикІиз, хъуьтІуьн мекье,
Зирек тир кьве кІвач хъсан я!

Кьурай якІун кутаз кІусар,
Инжикели тежен сусар.
Афарар нез, ягъиз кІасар,
Темесхандин хъач хъсан я!

Лезги жуьре гьар са хуьрек,
ТІуьр инсандин беден зерек,
Сив турши хьун патал герек,
ЦІийиз кутун тІач хъсан я!

Кефияр жен даим къумбар,
Шадвал тваз кІанз кІвале самбар,
Мугьмандикай гудай хабар,
Гьаятда киц, кач хъсан я!

Мехъеррин фу чараз – тІанур,
Хьран фани гуз жеда нур,
ЦикІен чараз цІийиз кутур,
Хьар авачтІа, сач хъсан я!

Сажидин на, ягъиз тупар,
Денг ийимир халкьдин япар.
КудатІани гъилин тупІар,
Вергедин кьве кьачІ хъсан я!

 

 ЛЕЗГИ ХАЛКЬ Я ЧУН
Аллагьдин патай - багъиш яз еке,
Кьисмет гана чаз Дагъларин уьлкве.
Земземдин ятар, фу – квачир леке;
Кьилел рагъ алай, жумарт халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Сад Аллагьди чаз багъишна камал,
ШайтІанвиликай пай квачир – амал;
Негь авуна чаз къияматдин мал.
Дуьз рекье авай, азад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Кьве лезгидив са гаф тежез ерли,
Къуншидиз – къунши хуш жедач ферли.
Ватан хуьн патал, гьар са Шарвили…
Шалбуз-Дагъ авай, гьахъ гвай халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Ризкьи гайила, нез чир хьун тавур,
КІеве гьатайла, шез чир хьун тавур,
Фитнекарвилин мез чир хьун тавур,
Къанажагъ авай, машгьур халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Чуьллериз гегьенш, берекат ери,
Дагълариз тамаш – якни нек, гъери,
Багълариз тамаш – няметар вири,
Женнет багъ авай, абад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун

Шаир Сажидин ятІа ягъалмиш,
Ийимир адаз гъалатІар багъиш!
Туьнт тир кьуьлерив, мехъерар дуьзмиш,
РикІериз ачух, шад тир халкь я!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

 

ШАРВИЛИ ЧИ, ШАРВИЛИ
Дерт рикIевай эллерин вил вал ала!
Берекатлу Чилерин вил вал ала!
Касдин, ЧIулав гьуьлерин вил вал ала!
Шейхеринни ПIирерин вил вал ала!
Пехил муркIар яд ая, яд, Шарвили!
Сефил рикIер шад ая, шад, Шарвили!

А пад - Лезги, и пад-Лезги, чаравал
Гьам тушни кьван къецин уьзуькъаравал?
Ашукь рикIер гзаф ава хура вал,
Аллагьдал хьиз, чи вил ала пара вал,
ХъуьтIерикай гад ая, гад, Шарвили!
Ийидай кар фад ая, фад, Шарвили!

Куьре Мелик, Гьажи-Давуд - къагьриман,
Магьаммед ал-Ярагъидин эрзиман,
Эминанни Сулейманан тир дарман,
Им чи патай минет я ваз, эй Иман!
Кьилиз акъуд рикIин мурад, Шарвили!
КIватIалдайвал ЧIехи Парад, Шарвили!

Самур вацIал - цацарин цал - сергьят я.
Лезги халкьдиз азадвал куьз кьегьят я!?
Им чи зиян, са нин ятIан менфят я.
Чахъ и саягъ рахаз, белки, регьят я.
А хиялар тавурай мад, Шарвили!
Инкьилабдин худда тур Чад, Шарвили!

Гьахъсузвилин кьил тун патал дингина.
Зунни, чан гуз, гьазур я гьа женгина!
Алпанистан хутан хъийин гуьнгуьна.
Эй, Азад Гъед! Мус аквада куькIуьнна?!
Вири къуват ийин чи Сад, Шарвили!
Им чи патай я дад-бидад, Шарвили!

 ЭВЕРЗАВА ЧАЗ
Эверзава чаз дагълари кьакьан,
Кьисметдихъ галаз авай женгина.
Ватандиз тамаш – Къафкъаз тир юкьван,
Кьилел рагъ алай даим куькІуьнна!

Лезги Шарвили, Гьажи Давуд-бег,
Куьреви Мелик, Мегьаммед Ярагъ!
Етим Эминан шииратдин экв,
СтІал Сулейман – рикІерин чирагъ!

Эй, ПІиреринни Шейхерин Ватан!
Эй, чи эвелни, чи эхир - хатан!
Куьн паталди гуз гьазур я руьгь, тан!
Чи лезги Дагълар, чи лезги Аран!

Чилериз - къизил, дагълариз - гимиш,
НикІериз - техил, багълариз - емиш!
РикІе цІай авай Алпандин къизмиш,
Сагърай лезгияр - гургурдин Яран!

Душманрин вилик кьил тийир агъуз,
КІвалахиз вердиш кьилелди ялгъуз.
Намусдал жуван фу тІуьр гьар юкъуз,
Кьегьалар я чун са лезги Таран!

Лезги чІалалди – женгинин Яракь!
Баркаллу крар ийизвай суракь!
Къенепад - гьулдан, къецел падни - ракь,
Рагъ я куькІуьнвай, тийидай цІаран!

Эверзава чаз дагълари къадим,
Уях хьухь лугьуз гьар са кас даим!
Ватан паталди атайтІа лазим,
Чанни гьазур я багъишиз жуван!

Къвезмай несилрин вилик чин уьзягъ
Хьун герек я чун чан аламай кьван!
Гьулдан я зи рикІ. Беден я зи - дагъ!
Камалдиз дерин, дережа кьакьан!

ШАРВИЛИ
Вил вегьейла, дегь девиррин яцІариз,
Хиялар зи элкъвезва туьнт вацІариз.
Шукур хьурай вун халкь авур Гъуцариз,
Чи Садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Кьакьан Шагь-дагъ, пак тир Шалбуз пІирерин?
Дережаяр ятІа дерин Сирерин?
Къадим Къафкъаз – къелеяр тир хуьрерин,
Чи Садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Дагъни Аран – незир алай Женнетдин,
Маканар я, чІехи лезги миллетдин.
Хуруз фейи азиятдин, зиллетдин,
Чи Садвилин эрзиман я, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман я, Шарвили!

Девиррин тагъ мягькем кьунвай къуьнерал,
Азадвал кІан хьайи кьегьал чилерал,
Лекь хьана, руьгь аламазмай кьилерал,
Чи Садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Чи хурара ялавлу рикІ – цІай ама!
Эверуниз гьамиша ви «Гьай!» ама!
Сад Аллагьди багъиш авур пай ама!
Чи Садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Рагъ амай кьван, сагъ амай кьван, лезгияр,
Чи Женгерин Пайдах я вун, Шарвили!
Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван, лезгияр,
Гьар са карда уртах я вун, Шарвили!

 

ШАРВИЛИДИЗ ЭВЕРА
Къадим тарих эвеззавай цІийидаз,
Дегишвилер тІимил ава шад жедай.
Идалайни гуж жеда, пис хьайитІа,
Мус къведа вахт, чи гаф, чи женг сад жедай?
Садвиликай авай гафар сивера,
Кьиле тухуз, Шарвилидиз эвера!

Цавар чІалал къвезва чи гьал акурла,
Залум сергьят, вун гьи кьадар кІеви я!?
Самурдин вацІ, халкь кьве патал авурла,
Лезгистандай авахьзавай иви я.
Гьахъсуз ксар тун паталди кІевера,
Чаз куьмек гуз, Шарвилидиз эвера!

Дагъдин лекьер, чи игитрин рикІер тир,
Сад Аллагьди къуват гуй куьн лувариз!
Чаз кІанибур – азадвилин рекьер тир,
Чи гьар са югъ элкъуьрдайвал сувариз.
РикIера цIай, къуват авай гъилера,
Чи жегьилар, Шарвилидиз эвера!

Рагъ кьаз жедач, циферивай есирда,
Гьар са чІулав тІурфандикай яд жеда!
Чаз бахт кьисмет жеда цІийи асирда,
Зи Лезги халкь эбедлух яз Сад жеда!
Дерин акьул авай ксар кьилера,
Дуьз рехъ къалаз, Шарвилидиз эвера!

Мад эркекар хан хъийида дидейри,
Куьре Мелик, Гьажи -Давуд эвездай.
Мегьмаммед ал-Ярагъидин хтулйри,
Гьахъни батІул ягъ хъийида терездай.
Эминанни Сулейманан бейтерал,
ЧІалар кІелиз, Шарвилидиз эвера!

 
ШАДВАЛ АЯ
Шагь-Дагъ я чи Шарвили,
Цавар кьунвай къуьнерал.
Гьейран хьанва арш вили,
Тамашзавай гъетерин,
Туьхуьн тийир вилерал!

Шалбуз дагъ я Ярагъи,
Шейхерин шейх, тарикъат,
Диндин рагъ я Ярагъи,
Кутур алим руьгьерик,
Азадвилин гьерекат!

Етим Эмин, Гьасанни,
Гьар са кас – са чирагъ я!
Чаз чирай пис-хъсанни,
Чи стIалви Сулейман-
Гьуьруьятдин са багъ я!

Шадвал ая, Лезгияр!
Къагьриманар бул авай.
Намус михьи гуьзгуьяр,
Хкахь тийир садрани,
ЦІай квай хурун къул авай!

 
ЗИ ДАЛУДИХЪ
Зи далудихъ тарих гала къадим тир,
Зи далудихъ – зи халкь гала лигим тир,
Зи далудихъ, гьар са хва - са гьаким тир,
Дагълар гала, Аран гала Женнетди!

Лезги халкьди, зарблувал гуз лувариз,
Хкажна зун лекь хьиз кьакьан цавариз.
Чи гьар са югъ тешпигь авур сувариз,
Бахшзава заз илгьамдин цІай Зегьметдин!

Зи далудихъ Кас гьуьл гала дерин тир,
Зи кьилел цав ала гьава серин тир,
Захъ шииррин, дад верцІи ва ширин тир,
Булахрин яд ава халис Шуьрбетдин!

Захъ Эминан, Сулейманан чІал ава,
Зи хуруда Самур вацІун тІал ава,
Цацаривди кІевирнавай цал ава,
Кьве патал пай авур Лезги Миллетдин!

Зи далудихъ гьахъвал ава чІур тежер,
Захъ умудар ава ерли сур тежер,
Ярагъидин зигьин ава кур тежер,
Зирекдаказ фидай хуруз Зиллетдин!

Зи хуруда рикІ ава Шарвилидин!
Захъ къелем - Тур ава Гьасрет-Алидин!
Гуьгьуьл къачуз вердиш мукьва-кьилидин,
Зи кьилел Таж ала халкьдин Гьуьрметдин!

  

ЗИ ЯРГЪАЛ ДУСТ
Яшар хьунвай веривердер ийиз зун,
Вил вегьезва фейи рекьиз, цIийиз зун.
Акур крар рикIел хквез ахвар хьиз,
Ацукьнава, уьмуьр давам хъийиз зун.

Зи яргъал дуст, кIелай чIавуз чIалар зи,
Акур чIавуз кьилел рехи чIарар зи,
Лугьумир: вуч кIантIани хьуй лагьана,
Теснифайбур туш садни и цIарар зи.

Ватанда жув яшамиш жез, Ватандихъ,
ЦIигел я зун, зи ван къведай инсандихъ.
Къекъвезва зун, жагъин тийиз дердигьал,
Са тике фу незва жуван хзандихъ.

Дагълар аку, чIур тежедай Къелеяр!
Чархар аку, кваз такьазвай гуьллеяр!
Шумуд душман барбатI хьана женгера?
Шумудан руг-руг авуна келлеяр?

Женнет Макан, и жумарт халкь – Лезгияр,
Азадвиле экъич авур ивияр!
Чи Дидеяр тушни, мегер, хайибур?
Рекьин тийир къагьриман – Шарвилияр!

Зи яргъал дуст, тIалабда за къе вавай,
Рагъ амай кьван, Варз амай кьван цававай:
Лезги Чил хуьх, Лезги ЧIал хуьх, чан гана,
Азадвал хуьх – им пуд бахт я Чахъ авай!

Уьмуьр – Бахт я, хайидаай рекьидал.
Баркалла гъваш, Бубадал, жув Хайидал.
Гьикьван зурба авунватIан Крар на,
Са чIавузни дамахармир хьайидал!

Бахтлу Касар я, валлагь дуст, Лезгияр!
Гъилиз – ахъа, рикIер михьи – Гуьзгуьяр!
Чаз Аллагьди гайи Бахтар бул ава,
Тагай затIар яхъ яз – куьлуь-шуьлуьяр!

Чун, Лезгияр – Азад халкьар, Лекьер я!
«Лезгинка» чи – далдам алай Мехъер я.
Чаз кIаниди – Инсанвилин, Гьахъвилин,
Адалатдив вилик фидай Рекьер я!

  
ЧАН ШАРВИЛИ
Лезгистандин дагъни аран, дереяр,
Пак Женнетдин маканар я, Шарвили!
Хуьн паталди душманрикай къелеяр,
Шагьни Шалбуз - кьакьанар я, Шарвили!

Ви туруни дагъ атIуда алмасдин,
Алпандин цIал къилав ганвай, Шарвили!
Гияр, Куьре, Самур, Къуба, Хачмаздин,
Сенгерар хуьз, ялав гаанвай, Шарвили!

Ракъар, варцар, эй Эренлер, эй эллер!
Чун куьн Пак тир хтулар я, Шарвили!
Чаз дакIанбур – чIурзавайбур чи кIвалер,
Душманвилер, дявеяр я, Шарвили!
Тикрар:
Чан Шарвили, Шарвили,
Вун Шагь-Дагъ, Шалбуз яни?
Вун галамай кьван ферли,
Лезги халкь ялгъуз яни?!

 
АМАН ДЕВИР
Аман девир, кьамир ви чин чІуру яз,
Чаз - инсанриз туьнт рикІер це девлерин.
Тупар ягъун квез герек я кьуру яз?
Камаллу тир рагьберар жен эллерин.

Кьилел алай ракъини ваз экв гуда,
Ви далудихъ Шагьни Шалбуз дагъ гала.
Хайи Чили дидеди хьиз нек гуда,
Шарвилидин бегьер гудай багъ гала.

Девирдикай багьнаяр кьаз кІан жемир,
Куьн дидейри игитар жез хайила.
Ватан патал чан це, лал тир къван жемир,
Гьуьрметдивди тІвар кьун патал кьейила.

КІвалер, малар – эбедлух туш, чкІида.
Амукьдайбур аферинни няне я.
Вун кьегьал хьухь, гьар са кІвалах туькІуьда,
Уьзягъ касдин кьил гьамиша вине я.

ЯцІу гафар ийимир на, Сажидин,
Я вунани авач авур кьегьалвал.
Баркаллу жен гъвечІидини чІехиди,
Хъуьруьн тавун патал хуьр-кІвал, мегьял вал.

 
ДАМАХЗАВА ЗА ВАЛДИ
Зи Лезгистан, Женнет макан-багъ я вун!
Азадвилин, чи шадвилин - рагъ я вун!
Садазни кьил агъуз тавур дагъ я вун!
КIвалахзава, дамахзава за валди!
Гьейран ийиз алахъзава за валди!

Тамашзава зун ви къадим тарихдиз,
Лекедин кIус квач вак хас тир синихдиз.
Икрам ийиз ви гьа туьнт тир къилихдиз,
КIвалахзава, дамахзава за валди!
Девран ийиз, алахъзава за валди!

Гергер - СтIал, юкьва Самур вацI хьана,
Гуж хьана чаз, рикIяй чIугур кьацI хьана.
Вахъ садан тIем хкIин тийир яцI хьана,
КIвалахзава, дамахзава за валди,
Сейран ийиз алахъзава за валди!

Дараматар авай кьакьан гьавайрин,
ЯхцIур булах авай дарман-давайрин,
Гъилера тун тавур гъейри явайрин,
КIвалахзава, дамахзава за валди!
Шад ван ийиз алахъзава за валди!

Шарвилийрал, Давудрални, Меликрал,
Сулейманрал, Эмин, Гьасан - шерикрал,
Алай чIавал, чи тарихдин великрал,
КIвалахзава, дамахзава, за валди!
Гьулдан ийиз алахъзава за валди!

ГьикI рахадач дерин Касдин гьуьлуькай?
ГьикI рахадач цIай квай Лезги кьуьлуькай?
Халкь тухузвай азадвилихъ - вилик квай,
КIвалахзава, дамахзава за валди!
Къурбанд ийиз алахъзава за валди!!!

 

АЯЛАР – ЧИ ГЕЛЕЖЕГ Я
Хъуьрезва хва, куркурдин ван чукІуриз,
Шадлу чина бахтлувилин нур авай.
Зирек кІвачер чиле мягькем акІуриз,
Къекъвезва хва – Шарвилидин зур авай.

Къугъвазва руш, цуьк хьиз машмаш тараллай,
Лиферикай мани лугьуз, рикІ алай.
Тамашзава беневшаяр чІуралай,
Шад бикедиз курум-курум чиг алай.

Им бахт тушни чи гьарма са хзандин?
Ислягьвили багъишнавай эллериз.
Гележегдин иесияр Ватандин,
Гьикьван хуш я икІ шад акун вилериз?

ГьикІ жеда заз, чилин винел аламай,
Бедбахтвилин тахсиркар са зун хьтин.
Шумуд аял бахтунихъ вил галамай,
Акурла хур къазунзава хун хьтин.

Шумуд аял кума тІалдик хатадин?
Шумудни са аял етим-есир я?
Ван къачузва хура рикІи кІутадин,
Гуя абур сефил хьун зи тахсир я.

ТІурфандин циф аламазма чилерал,
Хажалатдин харар къуриз цаварай.
Шумуд аял накъвар алаз вилерал,
Тамашзава ажалдин цІуз мукьвалай?

 АМУКЬДА КУЬН АРАДА
Ваъ, рекьидач, амукьда куьн арада,
Гьа куьн авай йикъа, йифе гьахьда зун.
Югъ хьайила, са гъед хьана цIарада.
Йиф хьайила, куьн хиялра квахьда зун.

Ваъ, рекьидач, элкъведа зун вахтуниз,
Акъваз тийиз декькьаяр гьисабдай.
Зун мажбур я куьн къаршидиз атуниз,
Гьар са шиир кIелдайла зи ктабдай.

Ваъ, рекьидач, зи далудихъ куьн гала,
Рекьин тийир чанар авай дагъларин.
Гьар межлисда куьн вилик кьур кьин ама,
Вафалу хва яз амукьда халкьарин.

Ваъ, рекьидач! Лугьузва за гьарайна,
Куьн галачир женнетни кваз кьадач за.
Шарвили хьиз хуькведа зун къарайна,
И кар патал гьуьжетни кваз кьадач за.

Ваъ, рекьидач, зун кьин патал хайид туш,
Сажидин я гьамишалугъ чан алай.
Заз секинвал гьич садрани хьайид туш,
Зун вердиш кас я зуьрнедал ван алаз!

 

 КIАНДАЙ ЗАЗ
Дерин гьиссерин,
Ширин сесерин,
ЧIалар кIанда заз.
Цацар хилерин,
Къизил гуьллерин,
Валар кIанда заз.

Гегьенш чуьллерин,
Цайи чилерин,
Хвалар кIанда заз.
Азиз эллерин,
Мехъер мелерин,
Гьалар кIанда заз.

ХъуьтIуьн халийрин,
Къацу афнийрин,
Салар кIанда заз.
Хайи уьлкведин,
Ягълу некIедин,
Малар кIанда заз.

Нехиш чангарин,
Гуьрчег рангарин,
Шалар кIанда заз.
Гибе, гамунин,
Гамар табунин,
Гъалар кIанда заз.

Дагълар булахрин,
Аран кIвалахрин,
Калар кIанда заз.
Канабрин фин квай,
Чандик ифин квай,
Калар кIанда заз!

  

ЗИ ХУРУДА
-Гьар са халкьдихъ вичин ватан, чІал ава.
Гележегдин шадлу мурад, метлебни.
Вучиз, шаир, ви хуруда къал ава?
Вахъ дидени буба хьанай, ви кьебни.

-Гьахъ я вун, дуст, къал кІаниди–къалдик кьий!
Къал арадал акъудзавай ксарни.
Чарадан кар чІурзавайбур – тІалдик кьий!
Халкь сад хьана физвай такваз йисарни.

Самурдин вацІ хажалатдик цІаразва,
ЧІехи пай яд иличзава цІапарал!
Самурдин там «Яд!», «Яд!»-лугьуз, кьуразва.
Инсанар, куьз биши хьанва япарал?

Са зун яни къал авайди рикІера?
Чинал алай вил виливай къакъудиз.
Жандармаяр акъвазарна рекьерал,
КІанзава чун чи кІвалерай акъудиз.

Сад Аллагьдиз кьванни чи ван хьанайтІа!-
Гьакимриз чахъ кІамач ябни акализ.
Самур вацІун зун са къван яз хьанайтІа,
Тадачир за Садвилин рехъ агализ!

Зи хуруда цIай ава Шарвилидин,
Халкь кьве патал пайна, ахвар къведани?
Азад инсан яз дидеди хайиди,
Зун шаир яз, чIалар кIелиз, шедани?!

 
ВУНА ЛАГЬ
Гьич рикIелай алат тийир эсиллагь,
Пуд кас ава Диде, Буба ва Аллагь.
Азиз Ватан, зун рахадач, вуна лагь!
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

Уьмуьрдин рагъ лайлайрилай эгечIна,
Аквада ваз, бахтунин гъед экъечIна.
Аллагь рикIе аваз рекьиз экъечIна,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

Варзни рагъ хьиз даим кьилел аквадай,
Диде-буба, завалрикай таквадай,
Аллагьди хуьй, азад зегьмет чIугвадай,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

Диде, буба-векилар я Аллагьдин.
Диде. Буба-шикилар я пачагьдин.
Хушбахтвилин чешме тир гьар кIвалахдин,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

 
УЬМУЬР ФИЗВА
Уьмуьр физва, пул хьиз, кисе ичIи жез,
Къадир течиз, серфна, гьайиф татана.
Шадвал-экв жез, пашманвални мичIи жез,
Ам хуьз тежез, валлагь чара атIана.

Уьмуьр физва, затIни текъвез арадал,
Халкь паталди къуллугъ ийиз тахьана.
Гьамиша вил алаз женни чарадал?
Жув руькуьн хьиз юкъуз, йифиз къатхьана.

Уьмуьр физва, гару тухвай цифер хьиз,
Марфарин тум багъиш ийиз чилериз.
Зи хиялар вили цава лифер хьиз,
Гуьрчег дуьнья акун патал вилериз.

Уьмуьр физва, де лагь ви вил квел ала?
Ни ийида завай тахьай кIвалахар!?
Чилин винел чи гьар садан гел ала,
А гелерал мус ийида дамахар?

Уьмуьр физва, чавай хабар такьуна,
Чамар ийиз мугьмандив гвай шив хьана.
Зун уьмуьрдин гъавурда геж акьуна,
ЧIулав чIарар цIарай чIавуз жив хьана.

 

АВУДНА ЗУН АХВАРАЙ
Муьгьуьббатди авудна зун ахварай,
Гар галукьай чиг аламай цуьк хьтин.
Гваз катна зун аламатдин рекьерай,
Перт хиялрин есир хьанвай рикІ хьтин.

Харни къурна муьгьуьббатди кьилел зи,
Дагъдин хьтин, ракъин кІаник хъверзавай.
Шад лепеяр акьалдарна гьуьлел зи,
Ашкъидин цІу сагъарна рикІ херзавай.

Муьгьуьббатди хъверни гъана, шелни заз.
Ам багъишай кІани ярдиз шуькуьр хьуй.
Адакай гьич са кІус къвезвач хъелни заз,
Муьгьуьббат чин тийирбуруз фикир хьуй.

Уьмуьр – вахт я дегиш жедай датІана,
Гагь чими жез, гагь мекьи жез гьаваяр.
Жени мегер акъваз, умуд атІана?!
Вун хиял хьиз даим рикІе ава, яр.

Са зун туш кьван, са вун туш кьван кайибур,
Вад къуз ятІан чаз муьгьуьббат акуна.
Бахлубур я Сад Аллагьди гайибур,
Муьгьуьббат кьаз алахъ рикІе чІугуна.

Чаз гьар садаз ганва жуван кьисметар.
Чахъ гьар садахъ ганвай куьруь вахт ава.
Писвилизни ийиз алахъ гьуьрметар,
Хъсанвилиз, инсанвилиз бахт ава.

Вун инсан яз атанватІа чилерал,
Муьгьуьббатдин декьикьаяр хуьз алахъ.
Лейли себеб, накъвар алаз вилерал,
Дуьнья гьалай пак тир Межнун хьиз алахъ.

Лугьумир хьи, Сажидин къе дили яз,
ЧІал кхьизва муьгьуьббатдин рекьикай.
Рагъ авай цав гьамишалиг вили яз,
Заз хабар я гьар жегьилдин рикІикай.

АГЬ УЬМУЬР, ВУН
Яшар хьунвай, бегьер гъизвай таран хьиз,
Хам яцIу жез, рикIни хура зайиф жез;
Чаз дуьньядал хьайи уьмуьр девран хьиз,
Гьар фейи югъ, пул квахьай хьиз, гьайиф жез,
Агь, уьмуьр вун, гьи кьадардин ширин я?!

Аял вахтар хквез рикIел, ахвар хьиз,
Таяр-туьшер кьери хьанва, дарман жез.
Кьадар-кьисмет кьвед кьве жуьре вахар хьиз,
Гатуз ратIра кIватIай техил, харман хьиз,
Агь, уьмуьр вун, гьуьл хьиз гьикьван дерин я?!

Заз чида чун атанвайди мугьмандиз,
И дуьньядай хъфиз кIандач садазни.
Кьиникь, гьелбет, къведай затI я пашмандиз,
Жегьилриз хьиз, виш йисавай гьадазни,
Агь, уьмуьр вун, рагъ аватIан серин я!

Сажидин, на тIал твамир ви кьилени,
Уьмуьр такIван цвегни авач чилерик.
Шадвал ая, къурбатдани, кIвалени,
Вахтар гьалай мехъеррикни мелерик,
Агь, уьмуьр вун, гагь сефил, гагь хъуьруьн я!

 

ЛЕЗГИ ХЬРАК
Хьрак чарай таза лаваш,
Нез алахъ ам, яваш-яваш.
Адан патав, дуьгуьдин аш,
Гьич мухан са чІатІунай туш!

КІаникай - цІай, винелай мурз,
Вуч гаф ава хьрак квай цІуз?
Фан чинани цурунек цуз,
Амайбур са затІунай туш!

Фу чаразвай лезги суса,
Садазни наз тагуз маса,
Вичиз кІус гуж тагай кьаса,
Тини кІус-кІус атІунай туш!

Сад хьара, сад фирчиндалла,
Вил, яд авай гичиндалла.
Къуншидин вил къуншидалла,
Кьилди кьилихъ фу тІуьнай туш.

Фу чарадай чІавуз хьрак,
Акатда, кІас ягъиз сарак,
Мугьман къведа, гатана рак,
Тек яз, мугьман атунай туш!

Сажидиназ хьран фалай,
Гьич са затІни нез туш къулай.
Авахьна физ гъери кьулай,
Бирганддин як са куьнай туш!

  

РАХУХ, ЗИ МЕЗ
Лезги чІалан хазинадай къизилдин,
Жагъур ийиз, шад нагъмаяр билбилдин,
Гьевес хкаж ийиз гьар са жегьилдин,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

Шагь-дагъдикай, камаллу кьил, агъ хьтин,
Чуьллерикай женнетдин са багъ хьтин!
Халкьарикай, гьар са игит дагъ хьтин!
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

Эренлердин пІирерикай серин тир,
Шарвилидин сирерикай дерин тир,
Гележегдин умудрикай ширин тир,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

Абу-земзем булахрикай некІедин,
Куьрпейрикай гьар са диде-бикедин,
Манийрикай, макьамрикай уьлкведин,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

ВацІарикай, вирерикай гьуьлзавай,
Кьегьалрикай «Лезгинкадал» кьуьлзавай,
Ракъиникай, дуьнья вичел гуьлзавай,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

Чахъ рахадай аламатар бул авай!
Гатфар ава, гадни ава, зул авай!
Чахъ – чи чІални, ватан ава, къул авай!
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

Эминанни Сулейманан рикІерай,
Илгьам къачуз, берекат хьиз никІерай,
Гьар са игит хва кьаз дагъдин лекьерай,
Рахух, зи мез, бейтералди шаирдин!

 

ЛЕЗГИ - ЛЕКЬ Я
Лезги хциз, лекьрен къадир,
Аялзамаз чирна кIанда.
А кас шивдай кьазвай къатир,
Гъавурда тваз, ширна кIанда!

Лезги – лекь я, лекь я – лезги!
Дагъвидин рикI хура авай.
Гьич са халкьни тахьуй муьскуь,
Чахъ галаз дуст, ара авай.

Чун лезгияр – дагъдин лекьер,
Ватан хуьзвай аскерар я!
Чи дагъларин тик тир кьилер,
Лезгистандин сенгерар я!

Шарвилини лекь хьана къе,
Лезги чилел элкъвезавачни?
Самур вацІни, гьекь хьана къе,
Самур тамухъ гелкъвезвачни?

Лекьерин тум хкатдай туш,
Гьам аран, гьам дагъ амай кьван!
Чак чара тІем акатдай туш,
Цава гъетер, рагъ амай кьван!

  

ГЕРЕК Я
Девиррилай девирралди лув гана,
Катзава вахт, женгер хьана тарихдин!
Шумуд душман вичи кягъай цІув кана?
Дагъви халкьдин сирер чирна къилихдин,
Эхиз тежер гужар акур вахтуна.
Садвал хуьнуьх – чи бахтунин куьлег я,
Лезгистандин тІвар хуьн патал Тахтуна,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!

Шагь-дагъ, Шалбуз, земземдин яд Самурдин,
Берекатрин булахар я, булахар!
Лезги халкьдин абурлувал Сабурдин,
Азадвилин даяхар я, даяхар!
Багьа я чаз са кап кьван чил, ругни кваз!
Адан гьар къван, ккІални кваз – Куьмек я!
Хуьн паталди тара авай мугни кваз,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!

Гъетерихъ кьван авай буйдин кьакьанвал,
Къагьриманар ава Лезги Ватанда!
Гьам Зегьметда, гьам Женгина кІубанвал,
Эбеди яз хуьзва чна чи чанда!
Дуствилер хуьз, Къадим лезги Адетар,
Хкахь тийир цІай рикІе хуьз зирек я!
Сад хьун патал Дагъстандин миллетар,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!

Ислягь уьмуьр хуьн паталди, чан гана,
Кьейи Ксар – игитар я, игитар!
Чапхунчияр терг хьайила, къван гана,
Руьгь амачир мийитар я, мийитар!
Гъед тиртІа ам, ивичІнавай Чилерал?
Шарвилиди къалурай Рехъ, Экв я чаз!
Ашукь жедай Ватандални Эллерал,
Гьар девирда Шарвилияр герек я!

ЗУН КЬИСМЕТДИН КЪАЗИ Я
Гьамишанда Аллагьдини гудай туш,
Чиляй цавуз вун хъсан, пис кас ятIан.
Са бязибур цIа туртIани кудай туш,
Гьа кас, гьа цIа туна, куниз хас ятIан!

Уьмуьр кьиле тухуз, регьят рехъ авач,
Я гьамиша жагъидач ваз улакьни.
Гьамиша вун гъалиб ийиз, гьахъ авач.
КIан хьуналди, жедач валай алакьни.

Бес вуч авун лазим я и арада?
Жува фена, вегьедан жув чархалай?
Я тахьайтIа, шез, къатаддан кьарада?
Дусар пашман, душман хъуьрез яргъалай.

ТIарам акъваз, кьил хкажна винелди,
Чир хьурай хьи, ви хуруда рикI ава!
Сивяй зайиф гаф акъудмир къецелди,
Гьич садазни чирмир ви гьал гьикI ава.

Аллагьдизни аквада вун вуж ятIа,
ВикIегь ксар пара хуш я Худадиз.
Вал гьалтайди гьикьван залан гуж ятIан,
МуьтIуьгъ жемир, алахъ са-сад алудиз.

Лугьуз жедач, мумкин я вун кьиникьни,
Са вун туш кьван баркалладив кьейиди.
Вил алаз вун жемир гьич са куьнуьхъни,
Рази хьухь гьахьтин кьисмет гайиди.

Сажидинни са акьван шад хьайид туш,
Зун бейкеф туш, гайи кардал рази я.
Зун дидедиажузди жез хайид туш,
Зун кьисметдин кьенарар гвай къази я!

  

ЧІАЛ АМУКЬДА
Гьарайзава гзафбуру,
Чи лезги чІал квахьна,- лугьуз.
Сад-вад гафар чарабурун,
Къвез, чи чІала гьахьна,- лугьуз.

Къуни-къунши хьайи чІавуз,
Рушар гуда, сусар гъида.
Яргъарай, лув гудай цавуз,
Аламатдин къушар гъида.

ЧІал квахьдай туш, халкь амай кьван,
Халкьни квахьдач, чІал амай кьван.
Лезги иви чак кумай кьван,
Чахъ Ватан хуьр-кІвал амай кьван.

Заз чида, чІал херде хьанва,
Чара чІалан гафар рахаз.
Къемедадин перде хьанва,
Сада-садан кефияр хаз.

Са пай - ана, са пай - ина,
Чара-чара гьукуматар.
АватІа, лагь гьахъвал гьина?
Кхьидайвал малуматар.

Чи чІал - чІал я, чил - чи чил я!
Халкьар сад хьухь, вуч авуртІан!
Чаз кІаниди – рагьбер - кьил я,
Рехъ дуьз фидай, гуж авуртІан!

Лугьумир хьи, Сажидиназ,
Халис лезги чІал дакІан тир.
Вуж ятІа, лагь, а аннамаз,
Жуван ватан, кІвал дакІан тир?!

 

ДЕРДЕРИКАЙ ЗАЛАНДИ
Дердерикай виридалай заланди,
Са халкь кьве пай хьун я, чара ксар хьиз.
Эхиз тежер гуж я и вахт инсандиз,
Къазаматда акъудзавай йисар хьиз.

Дерт кьве патал пайда, амма Ватан ваъ!
КІвал кьве патал пайда, амма Инсан ваъ!
Мал кьасабда куьлуь авур кІусар хьиз,
Амма, сад тир я Миллет, я Хзан ваъ!

Чилер гана, гьатта Самур вацІни кваз,
ЯкІун жагъун, ракьун жагъун – сергьят я.
Кьуна кьерен кьве патан кьве кьацІни кваз,
Жагъайдаз – гуж, тарашайдаз – регьят я.

Дуст тир халкьар душманбуруз элкъуьрна!
Шад тир халкьар пашманбуруз элкъуьрна!
Са халкь санал сад хъийир вахт кьегьят я.
Чи яхшияр яманбуруз элкъуьрна!

Заз къурхуди анжах тек са кІвалах я,
Халкь сад хьана такуна кьин ажалди.
Халкьни дагъдин гужлу тир са булах я,
КІев тежедай, алахъайтІан гужалди.

Эй, Сажидин, атІумир ви Умудар!
Чахъ хъижеда Шарвилияр, Давудар!
Чун вилив хуьз акъвазнава мажалди,
Ихьтин цІаяр акуна чаз шумудар?!

 
ГУЬЗЕЛАР Я ЛЕЗГИ СУСАР
Гьам буй-бухах, гьам уьмурдин рехъ чидай,
Вуч чIав ятIа, чимивални мекь чидай.
Гьим кард ятIа, гьим тIиб ятIа, лекь чидай,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!

Гьам булушка, гьам шал галаз дамахдин,
ЯцІа жеда абур гьар са кІвалахдин,
Сивевай мез ширин земзем булахдин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!

Абур лезги дидеяр я хайибур,
Хуралайни я абур нек хъвайибур.
Эл-адетдин намусарни хвейибур,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!

Хва, руш жеда теменар гуз къужахда,
ЧІехибуруз гьуьрмет ийиз алахъда.
Эгер квез жез кІан ятІа зи чІалахъда,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир!

Сажидиназ чида писни хъсанди,
Гъуьлуьхъ гелкъуьн буржи я гьар сусанди,
Гьуьметар хуьз чидай мугьман, хзандин,
Гуьзелар я лезги сусар жегьил тир.

  

ЛЕЗГИ КИМ
Дегь девирар рикIел хкун паталди,
Чи лезгияр кIватIал жедай кимерал.
Гьар хъуьтIелай эгечIна хьиз гаталди,
Фу тIуьн патал, зегьмет чIугваз гъилерал,
Тарсар гудай макан тир вун, Лезги Ким!

Хуьре, кIвале кутуг тавур кIвалахар,
Тахьун патал, кIватIал жедай кимерал.
Къагьриманрал авун патал дамахар,
Ихтибариз гьар са хуьруьн эллерал,
Тарсар гудай макан тир вун, Лезги Ким!

Гьар са мягьле камаллуяр - яшлубур,
Дерди-гьализ, кIватIал жедай кимерал.
Дуьньядикай хабар авай башлубур,
Гьазур ийиз, гъун патал дуьз рекьерал,
Тарсар гудай макан тир вун, Лезги Ким!

Чи жегьилриз, яшамиш жез чир ийиз,
Тербия гуз, кардик жедай кимерал.
КIваликай-кIвал, кIвалерикай хуьр ийиз,
Жавабдарвал, гьазур тир кьаз къуьнерал,
Тарсар гудай макан тир вун, Лезги Ким!

Къе лезгияр, интернетда кIватI хьана,
Дегь девир хьиз, кIватIал хьанва кимерал.
Куьн акурла, Сажидиназ шад хьана,
Лезги халкь фин патал ири камарал,
Тарсар гудай макан я вун, Лезги Ким!

 
ПУД ВАХТ
Пуд патал пай жезва уьмуьр инсандин,
Сад шад тир вахт, амал течир аялдин.
Сад жегьил вахт, чидай писни хъсанди,
Сад яшлу вахт, эхиратдин хиялдин.

Сад лагьай вахт хкаж жезва рагъ хьтин,
Йис-сандивай, тар хьиз къвезвай бегьердал.
Кьвед лагьай вахт, бегьер гъанвай багъ хьтин,
Пуд лагьай вахт – багъ закIатIдай мишердал.

И пудакай, са вахт кьванни рикIиз шад,
Низ дерт авай, хьана, кьиникь ажалдик?
Гатфар атун - жедайди хьиз векьиз шад,
Заз кIанзавай, цуьк ахъайиз мажалдик.

Гьар вуч ятIан, кьве вахт фена гъиляй зи,
Амай садан эхир хьанва мукьварал.
Югъ-къандивай кефи чIур жез, хъиляй зи,
Рекье твазва, ават тийир ахварал.

Сажидин жен, кваз такьадай азият,
Кьиникьикай кичIед, гуьллед хуруз фич!
Халкьдиз кхьин тавунамаз весият,
Жув буржуник кумаз, мичIи суруз фич?

 

КЪУЛА ЦIАЙ ХУЬХ
Къула даим цIай хуьз алахъ, инсанар!
Ам са затI я, рикIе твазвай чимивал.
Са суфрадихъ кIватIалзавай хзанар,
Чи гьар са кар авун патал хъсанар,
Куьнни хуьдай, куьне ам вич хвейивал!

Шумуд сад чал, къул къакъудиз атанай?
Эллер цIув гуз, вилер цIув гуз женгера.
Шумудан кьил чи гапурри атIанай?
Шумуд чна, лашаривди гатанай?
Шумудан кьил гьатнай, гатаз дингера?

Чими тир къул авачирди кIваляй туш,
Къулавай цIай, рикIин цIай хьиз хуьз алахъ!
Къул ичIи тир кIвале акьван къулай туш.
За и гафар тикрар авун хъиляй туш,
КIвале авай къулал абур гъиз алахъ!

Къулаз мажал тагун кIусни ял ягъиз,
Чи къуларал къажгъан, ягълав, чайдан жен!
Хур хъипи кIек, йигар хьана, къвал ягъиз,
КьелечI хинкIар шириндиз нез, кьал ягъиз,
Яр-дустариз ялар ядай майдан жен!

Дараматдиз къечIдайла, къула цIай,
Тватайди тир, чи лезгийри, къадим тир.
Гъиле къапар, ширинлухар гваз ацIай,
КIвалин шагьдай, михьи касдай кьуна цIай,
Шадвиливди кIвализ гьахьун лазим тир.

Гьа лезгийрин тушни бес чун аялар?!
Къул хуьз вердиш, чил хуьз, чIал хуьз гьазур тир.
Хайи Ватан хуьнуьх жен чи хиялар!
Лезги халкьдихъ ава гьахьтин кьегьалар,
И дуьньядал вирибуруз машгьур тир!

 

КЪИЗИЛ ЯЗ
Са-са чIавуз тамашайла, кьве рикIин
Жез, за хабар кьазва, яраб къуш ятIа?
Я тахьайтIа, хуьруьхъ рикI куз, кьве рекьин
Хьана, яргъаз акъуднавай руш ятIа?

Ава жеди кIани касни, хзанни,
Белки рази я вич авай чкадал.
Вердиш хьана, гьам пис ва я хъсанни,
Вил жезватIа, къекъвез хуьруьн руквадал?

Гуьрчегвални ганва, адаз кIан жедай,
Амма гьадаз кьисметнавай цуьк ятIа?
ГьакI туширтIа, рикI хуруда къван жедай,
Яраб адан гуьгьуьлар къе гьикI ятIа?

Яшар хьунвай, гадаярни, рушар жез,
ЭлкъвенватIан къизилгуьлдин цуькуьниз.
Жуван хайи дидедиз хьиз ухшар жез,
Хура рикIиз, кIан ятIа цIув куькIуьниз!

 
РИКIЕР САД ЖЕДА
РикIер са жуьре затIар я хьи чи,
Сергьятар, мензил квазни такьадай!
РикIер бедендин дустар я хьи чи,
Залан ва кьезил квазни такьадай!

Сергьятар, рикIер дарбурун я - цал,
Амма рикIериз хуш я азадвал!
РикIер – гьулданар я лигим тир цIал,
РикIериз хуш я халкьарин садвал!

РикIер сад жеда, халкьариз-регьят!
Гафарни крар сад хьайи чIавуз!
РикIер пад жеда акурла сергьят!
ЦIай куькIуьниз, гум акъатиз цавуз!

Сажидинавай сабур гуз рикIиз,
Хъижезмач, дустар, кузва ам хура!
РикIиз кIанзава тахсиркар рекьиз,
Са халкь кьве патал авунвай чара!!!

 
ДИДЕДИ ХЦИЗ
Хва хьун паталди Ватандин халис,
Камаллу викІегь кас жен вун хъсан,
Жуван буржияр акъудна кьилиз!
Ватан багьа тир хьура жув инсан!

Бахтар, цаварай къизилар туш къваз,
Зегьмет чІугуна, алахъна кІанда.
Сад тIимил чIавуз хьайитІан къугъваз,
Амай вахтуда кІвалахна кІанда!

Куьн бахтлубур я дидени буба,
Куьн кьилел алаз, рехъ къалурзавай.
Квекай инсанар хьун патал зурба,
Гьим батІул я, гьим гьахъ къалурзавай.

Гьелелиг ви багъ ама цуькведа,
Емишар гъидай къведа ваз са вахт.
Ислягьвал хвейи чІавуз уьлкведа,
Сад тир Аллагьди кьисметда ваз бахт!

  

ЧИР ЖЕДАЧ
Къециндалай пакадалди,
Вилералди аквадалди,
Чаз чи уьмуьр гьикІ жедатІа,
Чир жедач!

Къе дуьз акур дугъри инсан,
АкатайтІа, адак нукьсан,
А касдикай шез хьайитІан,
ПІир жедач!

РикІяй-рикІиз кІан я лугьуз,
Яр кьуналди, чан я лугьуз,
Ихтибардай нихъ хьайитІан,
Сир жедач!

Зегьмет чІугваз, тийиз акъваз,
Жафайринни, а кьил такваз,
Яд авачиз, тум вегьейтІан,
Хир жедач!

Я ник авач, багъда тарар,
Я мал авач, кьун патал тІвар,
ЗатІ авачир чуьлда ахьтин,
Къуьр жедач!

Цун тавунмаз гьар са техил,
Чарабурал тирдаз пехил,
Авун патал тини ишин,
Гъуьр жедач!

Гьар патахъай хьана кІватІал,
КІвал эцигна, кьакьан кІунтІал,
Яд авачир, ваз адакай,
Хуьр жедач!

  

ХАЛКЬ АВУР АЛЛАГЬ
Эй чилер, цавар халкь авур, Аллагь,
И дуьнья икьван куьз чІур хьанватІа?
Я суваб чизмач, я чизмач гунагь,
Инсанар икьван куьз кур хьанватІа?

Вуна халкь авур инсанни гьайван,
Сад садалайни вагьши хьанва хьи!
Адалатвилин хквен тийиз ван,
Буьркьуьни хьана, биши хьанва хьи!

Аквазвачни ваз Чилеллай йикьер?
Аялар кьванни къвезвачни язух?
Инсанвилин дуьз тачагъиз рекьер,
РикІериз цацар ийизва асух!

Эхир кьил, яраб, гьикІ жедатІа чи?
Гьахъ-дуван ийир, амач суд-дуван.
Гьикьван гагь рикІер мад недатІа чи?
Мус къведатІа Ваз чи гьарайдин ван?

Зун Сажидин я – халкьарикай сад,
Ви адлувилел шадвилерзавай.
Чаз хажалатар рекье твамир мад,
Им гьарай я зи Ваз эверзавай!

  

ДИДЕДИЗ
И дуьньядал виридалай аялдиз,
Мукьва тир кас жуван хайи диде я.
Къужахда кьаз атай инсан хиялдиз,
Азиз диде, вун зи рикІ, зи бине я.

Гьар жуьредин азиятриз таб гана,
И рагъ алай дуьнья на заз багъишна.
Ви ширин тир лайлайризни яб гана,
Багъда авай къелем хьиз зун битмишна.

Диде – буба – уьмуьр патал датІана,
Илгьам гузвай руьгьлувилин къашар я.
Куьн зи рикІел гьамиша яз атана,
Аквазва куьн малаикриз ухшар я.

Диде – диде, вун гьамиша масан я.
Зун вахъ цава вил экъуьриз къекъвезва.
Айиб мийир, диде масан инсан я,
Гьа кар себеб фад-фад рикІел хквезва.

Сажидинахъ амач диде бубани,
Белки, а кар Сад Аллагьдин кьадар я.
Дидедалди ширин я хуьр-убани,
Азиз диде, авайди ви дидар я.

  

ЧАН МАСАН БАЛА
Бахтлу кьисмет цаварин,
Шад югъ гъайи суварин,
Лекь тир гужлу луварин,
Чан масан бала!

Сад Аллагьдиз дад авур,
Дидедин рикІ шад авур,
Дуьнья гатфар, гад авур,
Чан масан бала!

Ислягь лифер кьилеллай,
Билбил я вун хилеллай.
Экуь тир рагъ кьилеллай,
Чан масан бала!

Бахтар галаз вун гайи,
Хажалатар цІув гайи,
Мубарак хьуй югъ хайи,
Чан масан бала!

 
ЧАН ЗИ ДИДЕ
Сад Аллагьди гайи бахтар,
Уьмуьр я чаз гайи вахтар.
Гьар са велед - емишдин тар,
Вун гьа таран багъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!

Мез - кьилин вирт, камал дерин,
Авач валай касни ширин,
Чи сивик квай шад тир хъуьруьн,
Шагьни Шалбуз дагъ я, диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир диде!

Эй женнетдин багъдин анар,
Валди я чи гьар са гьунар.
Рехи кифер - гимиш чIунар,
Чи руьгьерин рагъ я диде.
Диде, диде, чан тир диде!
Чан зи эрзиман тир, диде!

 
БАДЕДИН МАКЬАМАР
ЭрчІи метІел хва ала,
Чапла метІел руш ала.
ТІебиатдал чан ала,
Таран хилел къуш ала.
Тикрар бенд:
ЦІангула-гул, цІангулар,
ЦІангула-гул, цІанбулар,
Тарал чарай дамбулар!

Вафалу тир веледар
Хьухь куьн диде Ватандиз.
Ахъайда за хкетар,
Баде кьирай куь чандиз.
Тикрар бенд:
ЦІангула-гул, цІангулар,
ЦІангула-гул, цІанбулар,
Тарал чарай дамбулар!

КІелекай зи гьер жеда,
КІелен сивик хъвер жеда.
Жанавурдин вун акур,
Сивин патал хер жеда.
Тикрар бенд:
ЦІангула-гул, цІангулар,
ЦІангула-гул, цІанбулар,
Тарал чарай дамбулар!

Гатфар хьана, тарарал,
КукІрух хьана, цуьк жеда.
Куьн гваз къекъвез варарал,
Зи кефияр куьк жеда!
Тикрар бенд:
ЦІангула-гул, цІангулар,
ЦІангула-гул, цІанбулар,
Тарал чарай дамбулар!

ИХТИБАР
Ихтибарни барабар я бахтунихъ,
Адан къадир гьар садаз чиз хьайитIа.
Гъил хукIур хьиз жеда цавун тахтунихъ,
Ам ядигар сир яз, на хуьз хьайитIа!

Вал ихтибар ийизва, хва, Ватанди,
Дидеди хьиз, гьа вун хвейи саягъда.
Вал ихтибар гъизва гьар са инсанди,
Хкахь тийир цIай авай хьиз чирагъда!

Кьиле тухун патал гьар са ихтибар,
Вун шагь хьана кIанда гайи гафунин.
Ихтибарвал къизилдив я барабар,
Чир хьухь къимет адан гьар са гьарфунин!

Чи дагълари вал ихтибар авунва,
Азадвилин рекье на чан гун патал.
Ви гьунаррихъ вири халкьар агъунва,
Гьазур тирди душманриз къван гун патал!

Сад Аллагьди шииратдин сирер хуьз,
Зал ихтибар авунва, хва, цававай.
Вунни алахъ чи шегьерар, хуьрер хуьз,
Гьа и кIвалах тIалабзава за вавай!

Ихтибардиз лайих хьунни герек я,
Нел хьайитIан ихтибарвал ийидач.
Ихтибарлу кас игит хьиз зирек я,
Ихтибарлу кас садрани рекьидач!

Ихтибарлу дагъвийри чи Дагъустан,
Душманрикай хвена нече-шумуд са!
Зи умудни вак ква, чан хва, хуьз Ватан,
Гьар дидедин хцик квай хьиз умуд са!

 
ИНСАНДИН КЬИНИКЬ
Инсандин кьиникь япун кIенелла,
Лугьуз ван хьанай, хьаначир чIалахъ.
Малаикарни кьвед кьве къуьнелла,
Азраилни кваз гала ви къвалахъ.

ИкI фена уьмуьр, вацIуз атай сел,
Яд татайди хьиз, кьер акваз кьуру.
Сад рекьиз, кьвед хаз, артух жезва эл,
Инсанар жезва уьмуьрдал кьару.

Гзаф чими тир югъ яз рагъ авай,
ЧIехи шаирдин юбилей - сувар.
Музейдихъ къацу еке багъ авай,
Кьуд патахъ вичин ахъайна лувар.

Чун жуван къадир течир ксар я,
КIвачел хьайитIа, кьилел затI тежер.
Уьмуьрни жуван гзаф йисар я,
Веревирдерни санал кIватI тежер.

Ракъини вичин ийизвай кIвалах,
На лугьунда, цIай къурзава цавай.
Беден буш хьунин жезвач зун чIалахъ,
КIвачел акъвазиз хъижезмач завай.

Явашдиз чилел хьайила экIяй,
Патав гвайбуру къачуна басрух.
Духтур атана, лиф хьтин цавай,
Хилен седефар авуна ачух.

Давление зи аватна кIанел,
Дамардиз тадиз асухна са раб.
Кьве касдин гъилер алай зи къуьнел,
Рекьида лугьуз, Сажидин яраб?

Кьведа хъуьчIеркай кьуна, тухвана,
Тади куьмекдин машинда аваз.
Жув жувахъ галаз туьнт яз рахана,
Кьилиз рагъ гуз и яшинда аваз.

Юбилейдин югъ шад тухвай кьиле,
Кьисметна сефилвилелди тухун.
Яру хьанвай чIар алачир келле,
Буш хьанвай беден, гьакIани яхун.

Аллагьдиз шукур, амукьайди сагъ,
Жуван хъсанвал атана вилик.
Тамашзава заз са виляй хьиз рагъ,
КIус амай кутун тавуна чилик!

Белки эллерин дуьайри хийир,
Къутармишна зун ажалдин гъиляй.
Квез бахшзава за, эллер, и шиир,
Зал гъалиб тахьай, ажалдин хъиляй!

 
ХАТУР АЯ
Хатур авур касдин хурал хер жеда, -
Ваз адакай багьнаяр кьаз кIан жемир.
Яд авачир вацI – кьуру тир кьер жеда,
Я вакайни кIеви хьана, къван жемир.

Чир тахьайтIа, вуна авур хатурар,
Кьилел Аллагь ала, Гьадаз чир жеда.
АлахъайтIа, вуж вичел гъиз абурар,
Хийир дуьа аваз, гьа кас пIир жеда.

И дуьньядал, чун амачир вахтуна,
Амукьдайди я писвални хъсанвал.
Пачагьдилай авай кьакьан тахтуна,
Багьа тир затI я анжах са инсанвал.

Жуваз дарвал гун тавуна, чарадаз
Хийир гунуг, кьиле тефир кIвалах я.
КIанзаватIа, мурадар гъиз арадиз,
Хъсанвал - яд акьалтI тийир булах я.

Хъсанвилив къведай гьич са кар авач.
Ам Аллагьди вак кутур пак лишан я.
Инсанвилив къведай багьа тIвар авач,
Багьа къван хьиз, шумудни са къашан я.

Сажидиназ кьудкъадни кьуд яш акур,
Такур жуьре инсан авач къилихриз.
Гишиндакай хабарар яхъ, каш акур,
Хатур ая, яб тагана синихриз!

 
ФИЗВАТIА КУЬН АХВАРАЛ?
Диде лагьай тIвар акьалтай чIавалай,
Рагъ, варз кими тежедай хьиз цавалай,
Садра кьванни алатна жув жувалай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Гъуьлуьн, кIвалин залан буржар хивеваз,
Дуланажагъ кьиле тухуз, кIевеваз,
КьепIин кьилихъ, лайлай мани сивеваз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Гьина велед аватIани чир ийиз,
Гьар жуьредин крарикай сир ийиз,
Мурадрикай, хиялрикай къир ийиз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Дидеяр чаз - уьмуьр бахшай ксар яз,
Дидеяр - чи даим жегьил сусар яз.
Чаз акьулар яз гайибур - тарсар яз,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

Дидеяр - гьич ксар туштIан рекьидай,
Гъетер я чаз, цаварилай жагъидай.
Вахт авачир, чеб патал кар ийидай,
ФизватIа куьн, чан дидеяр, ахварал?

  

ХАЛИЧАДИН ВИЛИК
Дегиш ийиз хьанач ви ранг цуькверин,
Я вахтунвай, йиге хьтин векъи тир.
Кваквар вегьез, цІарай тупІун рикІерин,
Гелер ама, халичада рехи тир.

Ни храна халича – цуьк чидач заз,
Сада, вичин яр паталди храна.
Я халича мус храна чидач заз,
Бегьер амаз, вич тар хьтин кьурана.

Нурар гузвай яру-цІару гъалара,
Храй касди вичин суьрет тунватІа?
Ярдихъ галаз рахун патал рангара,
Ширин мезни рикІин шуьрбет тунватІа?

Ам, инсандин тегьерда, заз килигиз,
Са вуч ятІан лугьуз кІан яз, аквадай.
Кваквар хьтин гаф-гафунихъ гилигиз,
ЧІал чиз кІандай, ярдихъ хьтин, рахадай.

Амма са кар гуж хьана эх тежедай,
А халича амачирди акурла!
Савдагарриз гана са яд уьлкевдай,
Акъуд тежер, зи рикIе цаз акIурна.

 

ЛЕЗГИ МАНИ
Заманайрин атIуз мензил,
Гъам-хажалат ийиз кьезил,
Леке квачир михьи къизил,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Женгчи аскер азадвилин,
Пак тир мурад абадвилин,
Халис пайдах чи садвилин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Шарвилидин ван я ширин,
Каспи гьуьл я акьул дерин,
Гьам баркалла, гьам аферин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Гележегдин экуьн ярар,
Кьуд патахъди ахъай варар!
Лезгистандал гъизвай нурар,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Гьар са пата дустар авай.
Билбиларни картар авай,
Берекатлу къастар авай,
Сагъ хьурай вун, лезги мани

  

ДИДЕДИН ТЕМЕН
Дидедин темен - чим гайи пелез,
Гьич рикIелай на алулудмир ерли.
Ухшар тир аял - куьрпе тир кIелез,
Ваз лагьайди я дидеди лирли!

А темендин чим гьахьна мефтIеда,
Ивидив кIвалах зарб тада ийиз.
Дуьдгъвердин саягъ цIарай виртIеда,
Хуш яз кьада вун дуьньядал цIийиз!

Дидедин темен, бубадин алхиш,
Сад къуват я ваз, садни я камал.
Аллагьдин патай авур гьар багъиш,
Пак хуьн паталди герек я амал!

Дидедин темен – къуват я зурба,
Вав саламат яз хуьн патал гайи.
Аллагьдихъ галаз дидени буба,
Ксар я гъайи дуьньядал цIийи!

  

БАХТУНИН РАКIАР
Гьар садахъ ава вичин са умуд,
Бахтлувилин рак ахъа ийидай.
Гьа икI зун хьтин ниче са шумуд
Шивдал алатIа, юргъа ийидай?

Фидай вахтунда яргъал тир рекьиз,
Шумуд са пIирел эцигна пулар.
Шумуд гъилера кIан тушиз рекьиз,
Уьмуьр давамриз, чIугунай къулар?

Къе вил вегьейла, тIушур рекьериз,
Чир хъижен тийиз, жагъизмач гелер.
Четин я чиле къекъвез лекьериз,
Кьакьан цаварив вердиш яз вилер.

Дагълар гадарна, къумлух чуьллерай,
КIан хьанайни ваз жагъуриз къизил?
ТIуьрди хтана, вири вилерай,
Цавуз хкаж жез, беден я кьезил.

Дагълара лув гуз тирла вердиш лекь!
Вуч мерг авай ви Къара-Къум пата?
Эгер ви чанда амазватIа лекь,
Са гъил гапур жен, муькуь гъил кIута!

Хьайивал хьана, фейивал фена,
Элкъуьр хъижедач кьулухъди вахтар.
Сад тир Аллагьдиз шукур гъваш гена,
Хайи Ватандай жагъайди бахтар!

 

ВАТАНДА ХЬИЗ
Ватанда хьиз нефес къачуз кьезил яз,
Акуна заз ам багьа тир къизил яз.
Жув дагъвийрин ери-бине асил яз,
Заз масана сурни кьисмет тахьурай!

Зун дагъви я, ханатIани аранда,
Шагьни хьана, кIандач къурбат Иранда.
Уьмуьрлух ваъ, гьатта гъвечIи геренда,
Чара ракъин нурни кьисмет тахьурай!

Зун рази я, рекьин тийир дагъларал,
Зун рази я, чи никIерал, багъларал.
АкI яшамиш жедалди лап яргъара,
Гьич уьмуьрдин зурни кьисмет тахьурай!

Ватан – маса затI я, дегиш тежедай,
Къурбат – дустагъ, ерли вердиш тежедай.
Заз лаш бес я, амма таниш тежедай,
Тум къизил тир, турни кьисмет тахьурай!

 

 БЕЛКИ ЯТIА ЯГЪАЛМИШ
Кьудкъадни вад йис я, зун жез яшамиш,
Заз дуст вуж я, душман вуж я, чир хьанач.
Белки ятIа, и кардал зун ягъалмиш?
Дуст авачир захъ шегьер, я хуьр хьанач.

Лугьуда, дуст – четин чIавуз герек я.
Кеф чIугвадай чIавуз – вири дустар я.
Гишин чIавуз, чарасуз затI – хуьрек я.
Недай, хъвадай чIавуз, гьар сад устIар я.

Дустар кьункай зиян авач, хъсан я,
Амма жув жен, анжах жувахъ агъуна.
Кьилел текъвер жуьшуьш авач, инсан я,
Пис дустари мумкин я тун жугъуна.

Зун рахазвач дустарикай тек жуван,
Уьмуьрда заз такур жуьре кар хьанач.
КIевириз кIанз, вилеравай экв жуван,
Бязибурухъ я намус, я ар хьанач.

Гьар са касдин дуст – эрчIи гъил хьайитIа,
Адал вавай гъизни жеда ихтибар.
Гуж кар ам я, жуван гъилер хайитIа,
Дустар вакай катда гьарнихъ, бейхабар.

Кьудкъадни вад йис я, зун жез яшамиш,
Заз дуст вуж я, душман вуж я, чир хьанач.
Белки ятIа, и кардал зун ягъалмиш?
Дуст авачир захъ шегьер, я хуьр хьанач.

ЗИ ПУШКИН
Ата-бубайрин асил яз - араб,
Урусат чилин гьам як, гьам кІараб,
Руьгьдиз девлетлу, вун хьтин яраб,
Мад маса шаир хьанатІа, Пушкин?

Гьар са несилдин рикІ алай шаир,
Къизилгуьлдал хьиз чиг алай шаир,
Дуьньядин винел бажарагъ загьир,
Ваз хьиз, масадаз ганатІа, Пушкин?

Аял чІавалай гьатна чи рикІе,
Баркаллу ийиз гьунаррал еке.
Михьи намусдал хьун тавур леке,
Вун хьиз маса кас канатІа, Пушкин?

Гьар миллетди вун шаир кьаз вичин,
Гьар садан вилик уьзягъ я ви чин.
Ви тариф ийиз вири я кІвачин,
Чаз гьикьван илгьам гъанатІа, Пушкин?

Гьар садан рикІиз хьана вун дарман,
Вал ашукь хьанай шаир Сулейман.
Ви уьмуьр бедбахт, яшайиш яман,
Куьз ви кьилел хар къванатІа, Пушкин?

Дуьньядин винел амай кьван инсан,
Йикъалай йикъуз жезва вун масан.
Урус дидеди, шаир яз хъсан,
Халкь бахтлу хьуриз ханатІа, Пушкин?

 
КЪИЗИЛДИН АСИР
Вилик къачур кам, хкайтIан кьулухъ,
Фейи вахт кьулухъ жедач элкъуьриз.
Вахт, на аял хьиз, кьуртIани хурухъ,
Ам, ваз кIанивал жедач къекъуьриз.

Уьмуьрдин гуьзел, къизилдин асир,
Гзаф инсанар къекъвез жеда вахъ.
Чарабурун тваз хивера тахсир,
Гунагьрин вире эхъвез жеда вун.

Къизилдин асир - гъед хьана цава,
Вун гьикьван кьакьан аршда аватIа?
Я дарман авач, сагъардай дава,
Яраб, гьи гъетрен къаршда аватIа?

Хъсан девир тир - къизилдин асир,
Хажалат течиз, чIугвадай кефер.
Бахтар гвайбуру кьуна вун есир,
Шад яз, акъудиз йикъарни йифер.

Зун яхдиз рекье, вун шивдал юргъа
Алаз, катзава къизилдин асир.
Чун сад садавай хьун икьван яргъа,
Белки, кьисметдин ятIа, ам тахсир?

Сажидин, вуна мийир къалмакъал,
Къизилдин асир, я гьар декьикьа.
Рази туштIа жув, яргъал я мукьвал,
Жуваз кIан хьайи чIавуз рекьикьа!

 
АКЪВАЗМИР ВУН, ХЪЕЛ КЬУНА
Зун сад лагьай сефер туш, къвез чилерал,
Дегь девирра шумудра зун атана?
ХквезматIа, мад са шумуд гъилера,
Сад Аллагьдиз чида, а кар кьатIана.

Заз таниш я дегь девиррин адетар,
Заз таниш я дегь ацукьун, къарагъун.
Шумудра заз акурбур я женнетар,
Акуна заз хъуьтIуьз цуьквер тара гъун.

Ван хьайибур мумкин я зал хъуьруьнни,
Валлагь, кьил чIур хьанва, - лугьуз и касдин.
Заз са гафар, я рагъ хьунни, серинни,
Кьисмет – лукI туш, тIалабиз, гъиз, заказдин.

Шумуд сефер элкъейтIани чилерал,
Гафар сад я, садра, кьведра, датIана.
Хъсанвилер ая жуван гъилерал,
Хъсан крар кIанда рикIел атана.

Вун цIуд сефер хтайтIани дад авач,
Яшар тIимил, гзаф хьунал кар ала.
И дуьньядал хквез хьайи сад авач,
Сад Аллагьдив ваз бахт гунал кар ала.

Эй Сажидин, сабурар це рикIиз ви,
Им дуьнья я вилик физвай, гел кьуна.
Акур чIавуз чикIай цацар рекьиз ви,
Бейкеф хьана, акъвазмир вун, хъел кьуна!

  

МИНЕТ Я
Заз дуьньядал са миллетни такIан туш,
Са миллетни сад аскIан, сад кьакьан туш.
Вири сад я, халкь авунвай Аллагьди.
ИкI лагьана, кун тавурай гунагьди:
Виридалай кIаниди зи миллет я,
Чун гьар са кас - са миллетдин велед я!

Гзаф ава и дуьньядал инсанар,
Пара ава, жуьреба-жуьр ватанар.
Рагъни варзни вирибурун кьилелла.
Недай гьар са нямет - вири чилелла.
Чун гьар са кас чаз кIан тахьун зиллет я,
Чун гьар са кас - са миллетдин велед я!

Тамаш садра - дуьнья гьикьван гуьрчег я!
Чун Аллагьди гайибур хьун - керчек я.
Амай затIар, са чун квачиз цававай.
Нефес къачуз, михьи атир гьава авай,
И дуьньяда дявеяр хьун къилет я,
Чун гьар са кас - са миллетдин велед я!

Хъсанвилер кьиле фидач гьисабна,
КIелна, куьтягь тежерди я ктаб на.
Чахъ гьар садахъ жуван ватан, чIал ава,
Чахъ гьар садахъ жуван хзан, кIвал ава.
Сажидинан: дуст жен, - лугьун – минет я.
Чун гьар са кас - са миллетдин велед я!

  

ДИДЕД ЧIАЛАЗ
Дидед чIала авай рушаз,
Уьмуьр лугьур, гамни рашаз,
Регьят жеда, таб гайитIа.
Дуьз гафариз яб гайитIа,
Гьар сад рикIел хвена кIанда!

Вил вегь вири фейи рекьиз,
Перем кумир, нитIер рекьиз.
Сабурар гуз жуван рикIиз,
Дуьз тир рекьяй фена кIанда!

ЧIуру рекьер хъсан къалаз,
Риб асухиз тамир къвалаз.
Уьмуьрдин ник вирдахъ галаз,
Гата амаз гвена кIанда.

Им са ваз туш лугьузвай гаф,
Кьил элкъвейбур ава гзаф.
Са тIимил кьван, хвена инсаф,
Дуьз рекье къекъвена кIанда.

Сажидинан чIарар рехи
Хьанва, парар кьунва чIехи,
Жезвачирла дертер эхи,
ГьакI жува жув кьена кIанда!

 

ЗУН САЖИДИН ЯЗ АМУКЬРАЙ
Аллагьдиз ван къвен, белки, зи цававай.
Зи зегьметар ракъурич гьакI гьавая.
Пхил ксар, рекьиз вилер къававай,
ЗатIни кIан туш, чарадавай гьавая!

Кесибвилел физвай уьмур хуш я заз,
Пехилбуру жакьвадалди резин хьиз.
Ислягь тир лиф – рикIиз кIани къуш заз,
Зун цIал илич тавун патал бензин хьиз.

Сад Аллагьдин виликни зун уьзяй я,
Гьич чарадан гьарам квач зи бедендик.
Пехил ксар, заз никIевай цуькIвяй я,
Кеф чIугурай, акатнавай зи хъендик.

Захъ квахь тийир девлет ава чIаларин,
Зун кьейитIан, рекьин тийир, чан алай.
Заз девлетар кIандач цацар-валарин,
Фура хуьзвай, кьилел залан къван алай.

Иблисбурун дуьнья я им, фитнедал,
Чарабурун кIвалер чIуриз, хъуьрезвай.
Чин чуьхуьзвай, малдин кьацIай фитедал,
Регъуь-гьая течиз, чилел къекъвезвай.

Кьудкъад салай артух уьмуьр ганва заз,
Хъсанвиляй, я тахьайтIа, писвиляй.
И экуь цав, рагъ аватIан, къанва заз.
Кълурзавай бахтуни кIекрен виляй.

Дерт чIехи я, вири лугьун квез я зи?
Зи хийирдихъ галайди са Аллагь я.
Са вил хъуьрез, муькуь вилни шез я зи,
Заз чIурукIа рахун, валлагь, гунагь я.

Зун - Сажидин яз амукьун бес я заз.
Девлетарни премияр квез хьурай!
Даим герек къвезвайдини мез я заз,
Анжах адал цIийи чIалар къвез хьурай!

МЕЗ ГАНВА ЧАЗ
Эгер вавай хуьз жезвачтIа, ви мез,
Ам сиве кьуна, къекъуьн ятIа квез?
Гьар са камуниз нагъв гъидай вилел,
Меци гъун тавур, бала къвеч кьилел.

Лугьур гьар са гаф, къведалди мецел,
Фагьум тавуна, акъудмир къецел.
ПIузаррив эгер хуьз жезвачтIа мез,
Ам кIасдай сарар халкь авунва квез?

Меци агудда ярарни дустар,
Адан иеси язватIа устIар.
Меци акъудда тIуьквендай гъуьлягъ,
Эгер рахадай чизватIа саягъ.

Мез хуьз чидайдан, кьилел жедач кьацI,
Меци элкъуьрда, кьулухъ хъфиз вацI.
Мез хуьз тахьана, рахайбур шумуд,
ШезватIа, тамаш, атIана умуд.

Мез ганва хьи чаз, инсан яз рахаз,
Саданни кефи гафарал тахаз.
Гапурдин хирер сагъ хъижерди я,
Меци авур хер сагъ тежерди я.

Мецикай пара рахун герек туш,
Мез гафаривди чухун герек туш.
Мецяй акъуддай гьар са гаф - гевгьер
Хьайи касди, бул кIватIалда бегьер.

Вунни, Сажидин, бажит хьухь мецел,
Акъудмир рикIер тIардай гаф къецел.
Ша, чун чав, дустар, мецелди рахан,
Мугьман дуьньяда кефияр тахан!

 

ТIАНУРДИН ФУ, ШУЬРЕЯР
Са хьран фу туш лезгийрихъ авайди,
Чаразвай фан ава агъзур жуьреяр.
Эвел хьран факай ятIан рахайди,
Са кIанда заз тIанурдин фу, шуьреяр!

Экуьнахъ хьиз, цуру тини ишинна,
Атун патал фад чарадай жуьредиз;
Жагъай чIавуз кьвед фу неда, гишин на,
КIасар ягъиз, иситIа квай шуьредиз.

Валар, цацар вегьена хьиз тIанурдиз,
ЦIай къизмишда, жегьеннемдин саягъда.
Гъил ахъа тир дишегьлийри хатурдиз,
Гьазурда ам, цIай куькIуьр хьиз чирагъда.

КIвалакIар кьаз, фар гьазурна тинидкай,
Чанахъдаваз фу гваз къведа тIанурдал.
Кака: къиб, лаз, гъери кIвахьиз синидкай,
Фуни шуьре, ифей цлал алкIурда.

Са геренда тIанурдин сив кIевирна,
Чарадалди акъвазда вил эцигна.
РикIел хкиз гьар са жуьре девир на,
Кам къачуна кIанда, вилик килигна.

Сив кIевай пек алуд авур вахтуна,
ТIанурдин фан ни чкIида магьледиз.
Шагьларин Шагь авайди хьиз тахтуна,
Лезги хьран хуьр элкъведа къеледиз!

ТIанурдин фар, шуьреяр чи мехъеррин,
Дамахар я экIяйнавай суфрайрал.
Гуьгьуьлар чи шад ийидай рикIерин,
Аквада ваз гьар са нямет харайрал.

Къадир авай тIанурдин фан, шуьрейрин,
Чи лезгийрин дишегьлияр сагъ хьурай!
Мел-мехъериз хуьруьн-кIвалин, дерейрин,
Гьар са факай, шуьредикай рагъ хьурай!

ЭГЕР ВУН ЗИ ДУСТ ЯТIА?
Эгер вун зи дуст ятIа?
Чир жеда заз яргъалай.
Вак са кIус намус кватIа,
Кадарда ам чархалай.

Душман алай чкадал,
Ацукьдач вун межлисда.
Вахт девгьена пакадал,
Лаш илигда иблисдал.

Эгер вун зи дуст ятIа?
РикIяй рикIиз рехъ ава.
Хъархъун таракни атIа,
Ацукьдач вун пехъ авай.

Пехърев хабар хийирдин,
Гьич садрани хьайид туш.
Бегьемсуздан чехирди,
Садазни чин гайид туш.

Эгер вун зи дуст ятIа?
Четин чIавуз чир жеда.
Са кIус гьуьрмет аватIа,
Зи гафар ваз сир жеда.

Сажидиназ икьван пис,
Садрани хъел атайд туш.
Нече шумуд хьана йис,
Гьич са касни гатайд туш!

 
НАМУСДИН ВИЛИК
Намусдин вилик хьун патал эркин,
РикI хьана кIандач хуруда секин.
Гьар са четин кар, тавуниз мумкин,
Авун герек, намусдин вилик!

Бубадин бармак, дидедин фите,
Вине кьаз алахъ, сифтени сифте.
Акьул артухар, кьилевай мефтIе
Хъувун герек я, намусдин вилик!

Суалдиз вахкуз алахъин жаваб,
Сувабдин кьилиз артухин суваб.
ИйизватIа на, гун куьмек тIалаб,
Цавун герек я, намусдин вилик!

Хиве кьур кIвалах акъудиз кьилиз,
На къуллугъ авун, герек я чилиз.
Тамамрун патал, акур кар вилиз,
Са вун герек. я намусдин вилик!

Сажидиназни багьа я намус,
Жаваб гуз, хабар кьуртIа, вавай мус.
Тараз ягъай якIв, ван хьана тамуз,
КьатIун герек я, намусдин вилик!

 
ЭКУЬНИН КЬИЛЯЙ
Экуьнин кьиляй шад макьамрин ван
Атайла, кефи ачух жез жуван,
Фуни кваз ширин хьана, тIуьр яван,
Зун тIебиатдал инсан я ашукь!

Зи хайи дагълар, жейранрин макан,
Тушни шарагар чун ви гьар мукан?
Кьакьан цаварин акван тийир кIан,
Зун тIебиатдал инсан я ашукь!

Чилер векьерин, цуькверин майдан,
Атирдив ацIай ргазва чайдан.
Тарарин яргъи аквазвай гардан,
Зун тIебиатдал инсан я ашукь!

Кьакьан синерал лекьери гуз лув,
Цифер ракъини цIурурзава цIув.
Икьван хушдаказ кьабулзавай жув,
Зун тIебиатдал инсан я ашукь!

Сажидин – шаир, туькIуьриз чIалар,
Алад дагълариз, шад ийиз гьалар.
КIвале хьайила, дарих жез ялар,
Зун тIебиатдал инсан я ашукь!

 
ПИСНИ ХЪСАН КРАРИН
Зун дуьньядал къекъвез хъсан крарихъ,
Им гьи кьадар, гьисабайтIа, йисар я?
Писвилер къвез, агатзава варарихъ,
Абурукай зун гьи кьадар бизар я?
Куьз лагьайтIа, и дуьнья са базар я!

Гуз-къачудай адет ава базарда,
Сада масад алдатмишун мумкин я.
Сад-кефиник, муькуьд гьатда азарда,
Вуж ятIа лагь тахсиркар заз и карда?
Лагь вуна вуж яна, кьена, кукIварда?

Хъсан крар гъиз алакьда гужалди,
Пис кар патал азиятар герек туш.
Дуьз тир рекье фад рекьида ажалди,
Я гьа пис кар авур касни зирек туш.
Я гьа касдихъ галаз тIуьрди хуьрек туш!

Хъсан крар сад-кьвед эгер хьайитIа,
Пис кIвалахар гьисаб жедач тупIарал.
Эгер садра марф, хар галаз къвайитIа,
Са бязибур, залан хьана япарал,
Ванни къведач, ягъайтIани тупарал.

Сажидинни канва чIуру крари,
Хъсан крар тIимилбур къвез гъилерай.
Кутазва зак умуд цIинин Ярари,
Хатур. гьуьрмет акъатдач чи рикIерай.
Разивилин шад ванер къвез сиверай!

 
КЬИСМЕТДИКАЙ
Кьисмет лугьур са затI ава дуьньяда,
Адахъ галаз гьуьжет авун зиян я.
Анжах, Аллагь аваз хьурай арада,
Адаз чи гьар са кардикай аян я.

Кьисметди чун цифер хьтин гваз къекъвез,
Хуруз гуда хараринни марфарин.
ЦIайлапандин къалабулух кваз къекъвез,
Иесияр хьурда кьуру гафарин.

Ам пул гана, къачуз тежер са затI я,
Чун гьар са кас иеси я кьисметдин.
Кьисметди чаз гузвайдини закат я,
ЧIехи тир пай, вичиз кьуна зегьметдин!

Бейкеф хьунал са затI авач туькIуьдай,
Хажалатди ракь хьиз неда муьрхъведив.
Къулан патав, къайи яд хъваз кIуькуьдай,
ТIвал хкуьриз, рахух ичIи руьхъведив.

Сажидин, на тIар ийизва ви кьилни,
Хажалат гуз, ван хьайи кьван халкьариз.
Кьисметди вал илисдалди са кьуьлни,
Тадидаказ алад ширин ахвариз!

БАГЪИША
Хъел хьайила, ван ийида цавуни,
Циферикай кIвадриз накъвар чилерал.
На зун вакай икьван бейкеф авуни,
Бахтсузвилер къурда мад чи кьилерал.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.

Пехилбуру къал тунва чи арада,
Рагъни варз хьиз, чун кьвед чавай къакъудиз.
Са чIавузни чун паталди чарада,
Заз чиз, зегьмет чIугвадач, чун агудиз.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.

Са вахтара чун мукьва тир, сад хьана.
Гила чун чаз тамашзава яргъалай.
Чи гатфарин эхир гьикьван фад хьана?
ХъуьтIуь вичин агудиз чав маргъалар.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.

Багъиш авун, мумкин я на, тавунни.
Заз чида вун, зун галачиз, шадни туш.
Хъелна, бахтлу я зун жедач, я вунни.
Гуьзел гатфар галачирди гадни туш.
Жез хьайитIа, багъиш ая, багъиша!
Зун – ваз, вун – заз, чарасуз я гьамиша.

 

АДЕТ АВАЙ МЕЛЕРИН
Гьар са четин, тухудайла, кар кьиле,
КIандатIа ваз дарамат хьуй кIвалерин,
Фад арадал гъун патал кар, кьур гъиле,
Гаф сад хьана, хуьре авай эллерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!

Лугьун, хъуьруьн, шад межлисар – мехъерар,
Далдам-зуьрне, межлис кутаз кьуьлерин;
Эркекри, чеб кьаз дагъларин лекьерай,
Рушари чеб лужунай кьаз лиферин,
Лезгистанда адет авай мелерин!

КIантIа цан цуз, кIантIа ген гуьг никIера,
Зарбачивал къалур ийиз гъилерин;
Руьгь кутадай, шадвал твадай рикIера,
Йигар гатаз, гьамбар ийиз къуьлерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!

Ватан хуьнуьх патал къати женгера,
Къадир чидай гьар чипIинин чилерин.
Куьмекар гуз яргъал фидай рекьера,
Гуж кваз такьаз цIаяринни мекьерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!

Им са накь туш, им са къе туш, пакани
Давам жедай пак адет я эллерин.
Къени ийиз гьарда вичин чкани,
Ад хкажиз бажарагълувилерин,
Лезгистанда адет авай мелерин!

 

ЗУН ШАИР Я
Закай шаир авурди зи миллет я,
Къадим тарих, ватан игит рухвайрин.
Шиират зи бахтлувилин билет я,
Юкьва авай вахаринни стхайрин.

Шаирвал ам ивидик квай са цIай я,
Зав секинвал гун тийизвай, ял ягъиз.
Шаирвал ам зи уьмуьрдин са пай я,
Вилик физвай, рикIи чапла къвал ягъиз.

Зак, кIвачи чил кьур чIавалай инихъди,
Шаирвилин руьгь кутуна Ватанди.
Женгиниз хьиз, физ вердишна виликди,
Чирун патал чара касни жуванди!

Зи шиират – дигмиш хьайи дуьгуьдин,
Руьгьдин аш я, халкьдиз тунвай демина.
Зун шаир я, векил миллет лезгидин,
Тарсар гавай Сулеймана, Эмина!

 
КЬИСМЕТ ЛУГЬУР ЗАТI АВА
КIанивилер-жегьилвилин цуьквер я,
Гъиз, вугузвай муьгьуьббатдин гатфари.
КIанибурни ашукь хьанвай рикIер я,
Есир кьунвай, ашкъи цIай тир гафари!
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Адахъ ширин туькьуьл тир кьве дад ава!

Кьисмет тахьай Эслиярни Керемар,
Садни кьвед туш, уьмуьр фейи сузадал.
Цуьквер гъана, бегьер тагъай къелемар,
Рази тушиз ама, атай къазадал.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зун хьтинбур нече-шумуд сад ава!

Кьуна, акъуд тежер цаз хьиз якIавай,
Вун акурла, физва чиляй чилериз.
Заз дерт гана, эхиз тежер вакIавай,
Дуьнья, тек са аквазвай ви вилерай.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Гьич садахъни тахьай адахъ ад ава!

Вун лиф хьана, гьатна лекьрен къармахра,
КIан хьуникайи чара тахьай, зун я, зун!
РикIик цIай кваз, кузвай къав тир чахмахра,
Белки, ви къаст зун цIай кьуна кун я, кун!
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зи хура, цIай къати ийир чад ава!

Гьар садахъ, са жуьре ава кIанивал,
Вирибурун рикIер сад туш, цIай авай.
Жуваз вучин, икьван ашукь хьайи вал?
Яр жагъанач, эверайла, гьай авай.
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Захъ мекьи кьуьд, вун кIанидахъ гад ава!

РикI амач захъ, катна цавуз, лув гана,
Я жигерни амач нефес къачудай.
Зур чан ама, кун паталди, цIув гана,
Ваз вуч лугьун, чи муьгьуьббат кучудай?
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава,
Зун пашман тур, вунни ви яр, шад ава!

Сажидин, вун я жерягь туш, я фалчи,
Куьз кузва жув, цIалди хкахь тийидай?
Эгер кьисмет кхьенвалда пелел чи,
Арза-ферзе квез я вуна ийидай?
Амма вучин, кьисмет лугьур затI ава!
Кайи рикIер, къурун патал яд ава!

 

ТIАЛАБУН
За Аллагьдивай ийизва тIалаб,
Чи гьар къвезвай югъ ислягьун патал.
РикIерик кутун тавуна гъалаб,
Дявеяр чалай илягъун патал.

Бес я акур кьван гъамни хажалат,
Инсанрив чилел шадвал ийиз тур.
РикIелай ерли тийидай алат,
Гафар-крарин садвал ийиз тур.

Чун хьайи рекьин хьанва яшамиш,
Артухан гьич са югъни тIалабдач.
Гьар са несилдиз хъсан яшайиш
Це, амай куьлуь-шуьлуь гьисабдач.

Девлетдихъ къаних инсанрин нефсер,
Чебни кваз, санал секинриз алахъ.
Дявекарризни, тежезвай эсер,
Чка жагъура гьабурун къвалахъ.

Мегер, гьикьван хьуй дявеяр, кашар?
Сад Аллагьди чун халкьнан икI рекьиз?
Кеф чIугун патал бахшнавай яшар,
Гьализ гице чав, шадвилив рикIиз.

Сажидинан гьар са жуьре тIалаб,
Инсаниятдин рикIин мурад я.
Яшамиш жез це, тагана азаб,
Чун ислягьвилин кьилин парад я!

 

ИНСАН ХЬУНУХЬ
Гьич са тIални авач хьи рикI тIар тийир,
Сагъламвили мидаим вун шадарда.
Гьич са дертни авач рикIе цIар тийир,
Дертери ви кенефдин кьил квадарда.

Хъсан карди регьятарда рикIиз ви,
Шад хабарди хкажда вун цавариз,
Цанар цана, тум вегьей хьиз никIиз ви.
Адетдин югъ элкъуьрда ви сувариз.

Я инсанар, бес чна чун техвейла,
Ни ийида чаз хъсанвал, инсанвал?
Чун камаллу инсанар яз къекъвейла,
Дуьньядилай квахьна фида душманвал.

Инсан хьунухь, кьетIен кар туш акунал,
Я девлетдал, я туш чIехи къуллугъдал.
Инсанар чир жеда кардал, рахунал,
Дамах ая гьар са акьул балугъдал.

Кьиле акьул, сиве ширин мез ава,
Гъилерани къуват ава – сагъ я чан.
И дуьньядал гьар сада фу нез ава,
Зайиф жемир, беден - лигим дагъ я чан.

РикI тIардай гаф акъуд тийин сивяй ви,
РикI тIардай кар ерли гъилерал.
Инсанвилин бурж акъатдач хивяй ви,
Вун инсан яз аламай кьван чилерал.

Бубайрилай чешне къачун, Ватандиз
Къуллугъ авур, чанарилай гъил къачур.
Тарашчийриз чир хьурай хьи хъсандиз,
Пуд кепекдай, дявекаррин кьил къачур.

Гьуьрмет лугьур са затI ава къиметлу,
Вичихъ галаз гьам девлет, гьам бахт авай.
Эй инсанар, заз куьн хуш я, гьуьрметлу,
Шадвиливди уьмуьр тухур вахт авай!

МАСА ПЕШЕ ГЕРЕК ТУШ
Маса пеше герек туш заз, шаирвал -
Ам Аллагьдин багъишнавай савкьват я.
Са садбуру ийизва зал пехилвал,
Куьз лагьайтІа, ам заз ганвай къуват я.

Шаирдин гаф – ам херни я, дарманни,
Ам герек я жуван халкьдиз, Ватандиз!
Шаирдин гаф яманни я, иманни,
Адан къадир чир хьайитІа, инсандиз!

Шаирривай чир хьана чаз муьгьуьббат,
Акун патал дишегьлидин гуьрчегвал.
Вуч затІ ятІа, чир авуна мусибат,
Чеб вуч затІар ятІа, табни керчеквал!

Маса пеше герек туш заз, шаирвал -
Жув кьейитІан, куьтягь тежер девлет я!
ХьайитІани яшар, хуьзвай жегьилвал,
Ам заз халкьди гузвай еке къимет я!

Шаир ятІа, а касдивай таб жедач.
Шаирвили рекье ава, вилик физ!
Халис шаир патал итим, паб жедач,
Мехъер юкъуз гьазур я ам кьуьлуьк физ!

Сажидин, на вунни кьуна шаирдай,
Тахьурай гьа, нубатсуз кьил хкажиз!
Халкьди къимет гудай чІавуз эхиридай,
Жаваб гункай кІан жемир кьил къакъажиз!!!

АЛЕМДИКАЙ
Алем – гьикьван гегьенш ятІа сергьятдиз,
И кьил, а кьил четин ялда жагъуриз.
Куьн гъавурда гьатун патал регьятдиз,
Заз кІанзавай кьилин мефтІер югъуриз.

Шумуд цавар, шумуд чилер аватІа,
Сад Аллагьдиз чида и кар хъсандиз.
Кьил – къуьнерал, чина вилер аватІа,
Фагьум авун чарасуз я инсандиз.

ГьакІ хьайила, эвичІдач зун деринриз,
Зун рахада Ракъиникай Алемдин.
Кузвай Гъед яз, вич виридаз ширинриз,
Рекье твазва, чаз вичин экв Мелгьемдин.

Вичин чандал цІай куз, югъ-йиф талгьана,
Шумудни са миллиардрин йис ятІа?
Адаз вичин Бахт и кардай жагъана,
Де лагь, и кар хъсан ятІа, пис я тІа?

Гьа кар себеб лугьузва за виридаз,
Эгер гьуьрмет ийизватІа Ракъиниз;
Гьар са касди куьмек ая иридаз,
Тамаш тийиз зегьметдизни, гьакъиниз!

 

ЧАХЪ САДВАЛ АВАЧ
Ракъини вичин артухнава цIай,
Цавун целери худда тунва гад.
Заз диде тир Чил инсанрив ацIай,
Къужахда кьуна, къекъвез кIан я мад!

Заз никIедин ни къвезва Чиликай,
Уьмуьр багъишай, тербия гайи.
Чил - ктаб я зи ахъаз вилик квай,
Кьисметдин чрар кIелзавай цIийи.

Къуй ракъини мад худда турай цIай,
Ислягь лифери лув гурай цава.
Захъ ватан ава - бахтарив ацIай,
Захъ зи Дагъустан-Лезгизстан ава!

Чахъ вири ава, авач азадвал,
Са халкь кьве патал пайиз жедани?
Чаз гьава хьтин, герек я садвал,
Гьамиша вай-зай ийиз жедани?

 
ПАРА ХЬАНА ЗАЗ
Къекъуьн галачир, рекьер жедани?
Гуж тагай чIавуз, гьекьер жедани?
Далдам галачир мехъер жедани?
Лугьудай ванер пара хьана заз.

Азаб галачир уьмуьр жедани?
ЦIа кун тийидай куьмуьр жедани?
Цурувал квачир хемир жедани?
Гайи суалрин хара хьана заз.

Хъсанвал ийиз авуртIа алахъ,
Гьадалай авач, намуслу кIвалах.
Гьар са сивикай виртIедин булах,
Хьайи вахтунда, чара хьана заз.

ХъуьтIер галачир, мекьер жедани?
Марфар галачиз, векьер жедани?
Хва, руш авачиз, мехъер жедани?
Шадвал ийидай ара хьана заз.

Квез я суалар, жаваб авачир?
Квез я хъсанвал, суваб авачир?
ТIал кьисмет тахьуй, запаб авачир,
Азарар гуьнуькъара хьана заз.

Сажидин - шаир, чIаларин гъиляй,
Мажал авач ваз, ажалдин хъиляй.
Ялиз уьмуьрдин эхирдин кьиляй,
Илгьамдин мурцар хура хьана заз.

 
ВУЧ КIАНЗАВА?
Вирида хьиз авурла, за кIвалахни,
Кардик ква зи «шииратдин» булахни.
Дуьз физва зун, ян тагуз са къвалахъни.
На лугьун, заз куь вах, куь руш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!

Гьич чIуру гаф акъудзавач сивяй зи,
Залан тир вик алудзавай хивяй зи,
Са кар кьванни акъуд тийиз кIевяй зи,
На лугьун, заз кьаз туьтуькъуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!

Зи чан тушни кузвайди цIун хура тваз?
Квез кIан я зун, чан аламаз сура тваз.
Девлет кIватIиз, артуханди фура тваз,
Аквазвай зун мидаим буш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!

ТIуьрди авач, атана куь кIвалерай,
Хъсанвилер хкведач жал вилерай!?
Завайни эх жезмач эхир кьилерай.
Зун кьин патал гудай байгьуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!

И кьадардин рикIе авай чIурувал,
Гьайиф тушни хьун итимдин чуру вал?
Ам вуч чин я, акъат тийир ярувал?
Зун кьена, квек акатна кьуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!

Зи гъавурда гьат тийидай, гьайванар!
Сад Аллагьди ийида куьн дуванар.
Бес я авур кьадар йикьер-шуванар,
Заз чида, квез гатадай тIуш кIанзава.
Я залумар, квез завай вуч кIанзава?!

 

ЛУГЬУЗ ЖЕДАНИ?
РикI дар чIавуз, са кар текъвез гъилерай,
Къизил балугъ кьаз кIан жеда гьуьлерай.
Рекьиз кIан хьун, са нин ятIан хъилерай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Цав циф аваз, кIвал мичIи яз акурла,
Хурун кьефес дар жеда, рикI дакIурла,
Са дуьз кIвалах ийидай рехъ такурла,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Фа дад гузмач, рахаз, хъуьрез, кагьал яз,
Дуст жагъанач, хуьруьн чIехи магьал яз,
Цав кьакьан, чил кIеви я, жув пис гьал яз,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Гьич са карни гъиляй татай береда,
Са вил ишез, муькуьд сефил хъуьреда.
Мефт кьурадай чIавуз кьилин хъиреда,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Вахтар жеда, жув жувакай куьцIедай,
КIвалин къавар, жуван кьилел уьцIедай.
Йифекайни кваз, мичIи тир, кичIедай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

 

ЗИ ЖЕГЬИЛВАЛ
Мад элкъвена хуьквен тийиз,
Катна жал зи жегьилвал?
Гьарай-эвер ван къвен тийиз,
Амач япун кьезилвал.

Гатун йифиз мичІи цавай,
Гъед цІуьдгъуьна акуна.
Вун къакъатай чІавуз завай,
Шел акІана туьтуьна.

Вахъ галаз зи катна гьевес,
Вун фейивал гел кьуна.
Валлагь, къачуз жезмач нефес,
Кьве жигерди кьел кьуна.

Яраб мад вун ахквазмач жал?
Зи масан тир жегьилвал.
Вуч себебда къванватІа зал,
ТІурфан галай пехилвал.

Зи жегьилвал, зи муьгьуьббат,
Ахвар тир жал акурди?
Вири эхна, эй мусибат!
Амач хьи заз такурди.

Амач рикІин захъ чимивал,
Яшлуни я, сефилни.
Я кесибвал - туш кимивал,
Руьгь патал я жегьилни.

Гьикьван яшлу хьайитІани,
РикІин чим зи рекъидач.
Сажидин яз кьейитІани,
Шаир яз зун рекьидач!

 

АЖАЛДИКАЙ КАТ ЖЕДАЧ
Ажалдикай садавайни кат жедач,
Куьз лагьайтІа, ам ви япун кІенелла.
Адаз вавай я минет, я дад жедач,
Вахт хьайила, атана ви гъенелла.

Ажалдилай вилик рекьиз кІан жемир.
Гайи вахт ваз гьала рикІиз кІанивал!
Вун инсан яз халкьнаватІа, къван жемир,
Кьабул ая ви кьисметди гайивал!

Вун гъед туш кьван миллионрин яшарин,
Хкахь тийиз, мичІи цава куькІуьнвай.
Невс чІехи я, гьуьл тир руьгьдин къашарин,
Тух тежедай уьмуьрдин рагъ-экуьнвай.

ВикІегь алад азраилдин къаршидиз!
Ажал ятІа – вуч авуртІан рекьида!
Гаф атайла, вал пехил тир къуншидиз,
Къуьхуьнардай, хъуьредай гаф жагъида.

ВикІегьдиз яхъ, хиве кьамир ажузвал!
Афериндиз вафалу тир кар ятІа.
Хъуьруьр мийир, нубатсуз гаф къачуз вал,
Душманрал къугъ, вун гьулдандин хар ятІа!

Еке метлеб ава и гаф лугьунихъ,
ТІебиат я, хайиди хьиз – рекьида.
Азраилдиз, чун ажиз яз акунихъ
Вил гала гьа! Чир хьайитІа, кикІида.

Зун лагьайтIа, Сажидин я, шаир я.
Азраилдин тІем текъведай кьиникьал.
Зи шиират багъри халкьдиз загьир я,
Рази я зун Сад Аллагьди гайи къал!

 
КЪАСТАР АВАЙ ЗАХЪ
Уьмуьрдикай дад акваз,
Къекъвена зун яргъара.
Са кIус амай, гад амаз,
Кьил гьатзавай нагъвара.

Заз гьикI хьанай, къизилар
КIватIзавай хьиз рекьерай.
Дерт ийиз кIанз кьезилар,
Акъудна жув къекъерай.

Са кIус амай декьена,
Къара-Къумдин къаналда.
Чарх дуьз патахъ элкъвена,
Гъалиб хьана ажалдал.

Тавур кIвалах мад амач,
Ктаб тунач кIел тавур.
Рахуникай дад амач,
Крар ама гьял тавур.

За кьисметдиз вуч лугьун?
Закай авур фарфалаг.
За зегьметдин вуч лугьун?
Закай авур гъаргъалаг.

Вири рикIив кьунач за,
Я кваз кьунач гужарни.
Тефей чка тунач за,
Тунач жувал буржарни.

Кьеле тухун хъийида,
Къастар пара ама захъ.
Хатурар хан тийидай,
Дустар пара ама захъ.

Вара-зара, Сажидин,
Яраб, вун квел шад ятIа?
Кьисмет лугьур вагьшидин,
Есир вун тек сад ятIа?

АМ ЯТIА ГЬИ МЯРЕКАТ?
Ам гьи жуьре ятIа, яраб, мярекат,
Заз хабарни хьун тавуна хьайиди?
Хабар ятIа, гилеш мийир, гьерекат,
Зун виринра жез я, белки хайиди.

Заз машинар герек туш гваз экъевдвй,
Къуллугърикай кеф чIугвадай ад патал.
Захъ сагъ чанни кIвачер хьурай къекъведай,
Куьн инжикли мийир тек зун сад патал.

Эгер халкьдиз ятIа лазим мярекат,
Гьана зун хьун, ам жув патал бахт я са.
Къуй, зи кIвачихъ булдиз хьурай берекат,
Зун кьисмет хьун - заз багьа тир вахт я са.

Белки, халкьдин арада зун акуна,
ДакIанбуруз, ийимир шад жедайвал.
Ви саягъда алад кьилел чIугуна,
Вун акуна дакIанбур пад жедайвал!

Халкь галачир квез я ахьтин чIехивал?
Къуллугъ-къеле я кукIвадиз янавай.
Квез герек я а невсинин пехъивал?
Кьадай кицI хьиз мидаим зи гвянавай.

Кесиб я зун, кесибвал - зи дамах я.
Халкьдиз бахшай чIалар я зи девлетар.
Къванцяйни кваз цIай акъуддай чахмах я,
Халкьдин рекье чIугвада за зиллетар.

Ам гьи жуьре ятIа халкьдин мярекат,
Сажидина иштираквал тавурди?
Чан алатIа, гьар сана жез, гьерекат!
Тавурдалай пара хьурай авурди!

 

ВУЧДА ЗА И ДУЬНЬЯДИКАЙ? 

 

Яшамиш зун хьанатIан са кьадард,
Дуланмиш зун хьанатIани лап дарда?
Акьадай кас авачир зи дидарда,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Шумуд йисуз акъвазна вал вил алаз,
Вун зулумдик, такIан касдин гъил алаз.
Зун къе месе, хуьцуьгандал кьил алаз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Къастар амаз, шиирарни туькIуьрдай,
Дустар амач рикIе ишигъ куькIуьрдай.
УстIар амач, зи гьалдикай фикирдай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Уьмуьр фена, йифиз акур ахвар хьиз,
Дустар куьрсна, тарагъажра къахар хьиз.
РикIин дердер ахъай тежез, махар хьиз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Вун туна, зун физва суруз, итим яз,
Шииратда туна тIварни Етим яз.
Амукь тийир, уьмуьрлух яз, къадим яз,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Ажалдикай кичIе туш заз рекьидай,
Къурху я заз, гуьгьуьлдикай рекъидай.
Жув къази яз, кваз такьадай фекьидай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

И фикирар гьат авурла келледа,
Ваз кIелзава дердер гьар са гьелледа.
Дустар ахкван тийизвай чи мягьледа,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Вирибуруз бахтар пайдай вахтуна,
Зун азардин туна вуна тахтуна.
Чан аламаз, къазаматда зун туна,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

РикI чIугуна яхъ ви назик хуруда,
ЧIулав чIарар таз вуганач чуруда.
Девлетлуйри кефер чIугваз кIаруда,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Зун Эмин яз халкьдин рикIе амукьда,
Захъ эллерин хийир дуьа галукьда.
Ихьтин дертер, гужар авай, алукьдай,
Вучда за и дуьньядикай, Туькезбан?

Жув Эминан чкадал къе эцигна,
Сажидина ихьтин шиир илигна.
Лугьузва за, гьадан саягъ килигна:
Вучда на и дуьньядикай, Туькезбан?

 

ДЕГЬ ДЕВИРДИН НАМУС Я
Дуьнья – сад я, дегиш жезва инсанар,
Сад – девлетлу, садбур кесиб синиф жез.
Гьар девирдик ква вичиз хас нукьсанар,
Гьахъсузвилер акваз, гьар къуз, гьайиф жез,
Дегь девирдин намус Етим Эмин тир,
Диндин рекьяй, гьелбетда, ам муъмин тир!

Буба - къази, вични - къази, шаир яз,
Шииррикай земзем булах авурди.
Лезги чIалан халис устад, магьир яз,
Эфендийрихъ галаз кIвалах авурди;
Дегь девирдин намус Етим Эмин тир,
Ам гьар сана дуьз, гьахъвилин замин тир!

Жегьил чIавуз муьгьуьббатдин гатфар яз,
Агьил хьунвай гьахъсузвилин аксина.
Гьар са шиир – Абулейсан марфар яз,
Зегьметчи халкь патал кIандай хазина,
Дегь девирдин намус Етим Эмин тир,
Уьмуьр кIандай, гьар са кардал таъмин тир!

Тарсар къачур камаллу тир ксарвай,
Таяр-туьшер, камаллуяр дустар яз;
Дуьньядин пис-хъсан чириз йисарвай,
Гьар са рекьяй чирвал авай устIар яз,
Дегь девирдин намус Етим Эмин тир,
Сивин кIалуб: хийир дуьа, амин тир!

Лезги халкьдин шииратдин рагъ хьайи,
Жавагьирар тесниф авур кас я ам.
Чи рикIера гьамишалугъ сагъ хьайи,
Гьуьрмет, хатур авунизни хас я ам.
Дегь девирдин намус Етим Эмин тир,
Чи шаиррин рехъ къалурай эмир тир!

 

ИЛИМДИН ЧИРАГЪ
Агь, дегьзамана, вилерин накъвар,
Мур ийиз рикIер, булахриз элкъвей!
Зулуматдик кваз мусурман халкьар,
Ханарни беглер къачагъриз элкъвей.

ВикIегь дагъвияр - дагъларин лекьер,
Аршда азад яз лув гуз тир вердиш;
Дар хьайи чIавуз бахтарин рекьер,
Девирдиз авам ийидай къаргъиш.

МичIи тир цавар, сефил тир чилер,
Гьич садакайни авачиз куьмек.
Авамвилини лукIвили эллер,
Инсафсузвилел ийизвай гьелек.

ЧIулав циферин арадай хци,
ЭкъечIай саягъ нур гудай чирагъ;
Гьасан эфенди илимдал хци,
Юзурна дагълар, хьун патал уях:

«Ахварай ават, зи дагъви эллер!
Илимдихъ алад, рагъ хьтин экуь!
Бахтлу кьисметдиз ахъая вилер,
Урусатдин халкь дустар хьурай куьн!»

Бахтлу ракъиник, дережа чIехи,
Илимдин рекье ава чун вири.
Цуьк акъуднава дагълари рехи,
Авадан ийиз бубайрин ери.

Гьасан эфенди, Зульфикъар, Эмин,
Илимдин рекье экв гудай гъетер;
Гьар са кIвалахда илим я замин,
Экуь ийидай мичIи тир рекьер.

 

ЭМИНАН ВАТАНДА
Ялцугърин хуьр: еке тарих, ад авай,
МуьтIуьгъ тахьай Тимур, Надир шагьлариз,
Къацу хунча, ширин атир - дад авай,
Тамашна зун, вун къе авай гьалариз.

Хуьр чкIана, есир хьанва сурарни,
Я билбилрин сесер амач вилик хьиз.
Амач цавухъ я виликан нурарни,
На лугьун, гъам-хажалатдин шерик тир.

Куьгьне сурар, дегьне сурар -дерин я,
Акьалт хъийиз винел залан чIурарни.
Эмин къекъвей накьвар гьикьан ширин я?
РикIел хквез, фад алатай крарни.

Етим Эммин, къван ярх хьанва кIвачерик,
Ви сефилвал, вуч я рикIни дарих яз.
Къайи шагьвар физва хкIиз пешерик,
Алчуднавай тамун кьилихъ сирих яз.

ЧIехи къванер, гъвечIи къванер - шагьидар,
Сурар хуьзвай къаравулар уях я.
Кьейибуруз гегьенш дуьнья хьанва дар,
Хайи халкьдин уьмуьрдивай къерех яз.

Булахрин яд, мани ягъиз сефил тир,
Физвай чIурай Эминан тIвар рикIеваз.
Кис я сурар гъамун кIаник гъафил тир,
Физва уьмуьр. карван хьана, рекьеваз.

Алкьвадар дуст, Гьасанани Эминахъ,
Къван акалнай, вич суьргуьндай хтайла.
Чи са кIеретI, машиндаваз, экуьнахъ,
Къван ярх хьана, акунай чаз, атайла.

Аллагь шукур, Майрудина Эминан,
Сурухъ къванер гуьрчегдаказ акална.
Гьа иналди гаф гузва квез тахминан,
Хажаталдин дафтар жуван акьална.
СУЛЕЙМАН
Девирринни дегиш жезва теспягьар,
Сад Аллагьдин кьадардалди, адет яз.
Гьар девирдиз хас я вичин жерягьар,
Тарих патал, кьисметнавай девлет яз.
Гъиле авай мизам-терез, Сулейман.

Аял вахтар фена гуьнуькъарадик,
Жегьилвални хьаначир са экуьди.
Гагь цIаярик, гагь акатиз харадик,
Дадмишнай на гьам цуру, гьам уькIуьди.
Гагь мукал кьаз, гагь кьаз туьрез, Сулейман.

Нур къвайила, азадвилин дагъларал,
Ви гьар са югь гатфар хьанай, гад хьанай.
Ван акьалтна, цуьк акъудай багъларал,
ЧIаларалди рахаз-хъуьрез, шад хьана,
Вун билбил хьиз хьанай серес, Сулейман.

Шумуд жуьре хьайитIани девирар,
Халкь, вал ашукь яз амукьда датIана.
Дегиш жеда, тахтар галаз, эмирар,
И кIвалах на лап фад амаз кьатIана,
ЧIехи шаир, инсанперес, Сулейман.

  

СТІАЛ-СУЛЕЙМАНАН РАЙОНДИН ГИМН
Гуьне, аран къелеяр тир хуьрерин,
Берекатрин багъни бустан чуьллерин,
Шаирринни, алимринни, пIирерин,-
Макан СтIал-Сулейманан район я.

ЦIийивилихъ физ, ийизвай гьерекат,
Эллер сагърай гьасилзавай берекат.
Йиса авай шумудни са мярекат,-
Макан СтIал-Сулейманан район я.

Гам-халича, СтIал, КIварчагъ дередин,
Испик къапар аламатдин жуьредин,
Купул-Ятар, Рычал-Суни Куьредин,-
Макан СтIал-Сулейманан район я.

Куьре Мелик, шейх ярагъви Мегьаммед,
Етим Эмин, Мирзе Гьасан – алим мерд,
Къад асирдин Гомер кьисмет тир, гьелбет,
Макан СтIал-Сулейманан район я.

Зегьмет чIугваз, баркалладин рекьевай,
Агалкьунар къазанмишун рикIевай,
Сарубугъда къуьлуьн бегьер никIевай,-
Макан СтIал-Сулейманан район я.

 
ДИДЕЙРИН СУВАР МУБАРАК
Къе дуьньяни кваз къарагъна кIвачел,
Къарши ийива дидейрин сувар.
Сад Аллагьни кваз гьейран тир вичел,
Тебрикдин нубат атанва къе чал.
Гатфар цуькверив ацIанвай рувар,
Дишегьлийрин шад сувар мубарак!

Тербия гунин хзанрин кьилер,
Эркекрин дамах, эркекрин даях;
Чебни чан алай къизилдин гуьллер,
Къени ийизвай виридан кIвалер,
Дуьзмиш ийизвай чи гьар са кIвалах
Чун цава кьунвай лувар мубарак!

Югъ-йиф талгьана ийиз куьн тариф,
Сад Аллагьдиз за ийизва ялвар.
Куьн паталди чаз чанар туш гьайиф.
Камаллувилиз гьар сад са ариф,
Дишегьлийрин шад сувар мубарак!
Куьн кьилел ислягь цавар мубарак!

 

РАГЪ ХЬАНА КУГ
Эвел дагълар авудзава ракъини,
Кьакьан цава, ахварзавай ширин тир.
Гьич садавай тІалаб тавун гьакъини,
Инихъ мана-метлеб ава дерин тир:

Рагъ тушни кьван чун саламат хуьзвайди?!
Инсанар яз мукьва ксар Аллагьдиз.
Рагъ тушни чал вичин нурар гъизвайди?
Куьмек гузвай чи гьар садан кIвалахжиз!

Ада яваш-яваш вичин экуьвал,
Гуз эгечІда берекатлу чуьллериз.
ЦІурур ийиз цава амай мичІивал,
Экв экъичда ахваррик квай вилериз.

Ван къачуда, виликди физ, вацІари,
Йигин жеда лепеярни гьуьлерал,
РикI шадарда, техил авай къацари,
Ничхиррин ван гурлу жеда чуьллерал.

Зун мягьтел я ракъинин терс къилихдал:
Садбур куда, садбуруз гуз чимивал.
Кьил элкъуьрна, цІун ялавдин сирихдал,
Ни ганатІа адаз икьван къенивал?

Миллиардрин девирра куз алемда,
Вирибуруз бахшзава вич цІай хьана.
Хкахь тийир Экв Аллагьдин Къелемдал,
Чаз адакай мергьеметдин пай хьана.

Хайи халкьдин шииратдин рагъ хьана,
Илгьамдин цІай куькІуьна куг ви чандал!
Кьил цава яхъ, шииратдин дагъ хьана,
Дамах ийиз жуван халкьдал, Ватандал!

АЛУДМИР КУЬН РИКIЕЛАЙ
Квез и гуьзел дуьнья багъиш авурбур,
Куьн паталди азиятар чIугурбур;
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!

Аялар яз, кьуна хурал хвейибур,
Куьн уьмуьрдин бахтлу рекьел гъайибур;
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!

Четинвилер ийиз гьар къуз гъиликди,
Чаз уьмуьрдин рехъ къалурай виликди;
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!

Диде-буба – кьвед кьве гъед я цававай,
Гьуьрмет ая жедай гьарда жувавай.
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!

Чан аламаз гьуьрмет ийиз, кIвалаха,
Диде-буба рикIерал хуьз алахъа.
Минет я квез, минет цIийи кьилелай,
Диде-буба ракъурмир куьн рикIелай!

 

ВУН ИНСАН Я
Вун инсан яз атанва и дуьньядиз,
Агакьнавай и кьадардин яшариз.
Дидедина бубади кьун арадиз
Гъайид чир жен, гадайризни рушариз

Вун инсан я, инсанвилин тIвар ала,
Инсанвилин хьана кIанда шартIарни.
На къачузвай гьар камунал кар ала,
ВикIегьбур я, цава лув гуз картарни.

Вун инсан яз чир хьун патал виридаз,
Вафалу хьухь гьам халкьдиз, гьам Ватандиз!
Аферинар къведайвал вун хайидаз,
Гьуьрмет ая, зегьмет чIугваз хъсандиз.

Пара ава инсанар яз, кьейибур.
Чи рикIерал аламайбур тIимил я.
Пара ава аферинар гъайибур,
Амма абур-гьарма сад-са къизил я.

Гьич кIан жемир жувак кутаз нукьсанар.
Инсанвал хуьн-бязибуруз сир жеда.
Вафалу тир, намус михьи инсанар,
Са шумуд виш асиррайни чир жеда!

 
ШАРВИЛИДИН СУВАРИК
Йис-сандивай артух жезва шадвилер,
Азиятар аматІан са кьадарда.
КІанзавайбур сигъвал хьун я садвилер!
Чун гьа кардин хьана кІанда дидарда.
Шад гуьгьуьлрив ацІур хъийиз рикІерни,
Ачух хъийиз азадвилин рекьерни,
ТІуб хкІуриз кІан ятІа квез цаварик!
Ша, чи дустар, Шарвилидин Суварик!

Алпандин цІай амазма чи рикІера!
Бахт паталди чанарилай гъил къачур.
Шагьни Шалбуз къачурди хьиз лекьери,
Дагъни Аран, Кас тІвар алай гьуьл къачур,
Чи патал хьун кIан яз цавар, чилерни,
Авун патал Лезгийрин туьнт кьуьлерни,
ТІуб хкІуриз кІан ятІа квез цаварик!
Ша, чи дустар, Шарвилидин Суварик!

Чахъ чи къецин Шарвилияр хьун патал,
Вине кьуна кІанда пайдах женгинин!
Чун Бахтарин иесияр хьун патал,
Сес хкажна кІанда эвер – зенгинин!
Самур вацІун и пад, а пад чилерни,
Сад жедайвал, кьве пай хьанвай эллерни,
ТІуб хкІуриз кІан ятІа квез цаварик!
Ша, чи дустар, Шарвилидин Суварик!

Къадим чІаван Къафкъаздин Шагь - Шарвили,
Лезгистандин тІвар хкажай цавариз!
Женгчивилин гьа Касдин устІарвили,
Къуват гана чи Лекьерин лувариз!
Чун сагьибар хьун патал чи чилерин;
Чаз рагьберар хьун паталди эллерин!
ТІуб хкІуриз кІан ятІа квез цаварик!
Ша, чи дустар, Шарвилидин Суварик!

 

ПИСАТЕЛРИН СОЮЗДА
Гьар сеферда меркездиз фин хьайила,
Писателрин союздиз зун мугьман тир.
Къаршиламиш ийидай зун хвешила,
Им советрин гьукуматдин заман тир.

Алирзади, Жамидина, Межида,
Танишардай Расулахъни Байрамахъ.
Гъилер ягъиз, чIехидани гъвечIида,
Жузунардай, гьар садавай пакамахъ.

Вун накь вучиз атаначир Куьредай,
ТIуьнин, хъунин авачир гьич атIа кьил, -
Ибрагьимни, заз тамашиз, хъуьредай,
Буба Гьажикъулиева кьадай гъил.

Расул – эмир хьтин чIижер куьнуьдин,
Адан патав жедай Омар-Гьажини.
Мугьманар хьиз, са суфрадин, синидин,
Са таяр яз, кьадай гъвечIи-чIехини.

Межидавай хабар кьуна, Расулан
Къвалав гвай кас вуж я, бурма чIарарин.
Омар-Гьажи – чIехи шаир аваррин,
Устад кас я авар, урус чIаларин.

Са гафунал, эрчIи гъил я Расулан,
Хъсан инсан, вични зурба шаир я.
Алакьунар авай кас яз, гьар чIалан,
Шаирни яз, куьбечи хьиз, магьир я.

Сулейманан шииратдин сувариз,
Расул кьиле аваз къведай шаирар.
Лацу лифер хкаж хьана цавариз,
Гьарда вичин кIелиз жедай шиирар.

Къе союзда амайбур я жегьилар,
А виликан амач хатур гьуьрметни.
Квазни кьазмач чи девирда агьилар,
Я шаирриз амач артух къиметни.

Фаракъатдиз фена чIехи шаирар,
Къакъажай хьиз, амач гьуьрмет, берекат.
Къе, уьмуьрдин мукьа тирла эхирар,
Меркездиз физ, кумач артух гьерекат.

Амма абур алатзавач рикIелай:
Расул, Омар-Гьажи, Рисим Гьажини.
Яшамиш жез кIандай цIийи кьилелай,
Яшаризни хьана са кIус гъвечIини.

Гила чи шаиррин союздин кьиле,
Ахмедов Мегьаммед ава, чи стха.
Жавабдар тир къуллугъ кьуна хьиз гъиле,
Садбуруз хуш дуст, садбуруз арха!

 
ГЬАХЪВАЛ КIАНИ
Темягь тефей чарабурун чилерал,
Зегьмет чIугваз вердиш жуван гъилерал,
Фагьум ийир камаллу тир кьилерал,
Гьар са кардиз дуьз тамашдай вилерал,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Намусдикай пайдахар кьаз женгина,
Адалатдин крар хутаз гуьнгуьна,
Душманрин кьил, тваз, гатадай дингина,
Мугьмандин гъил кьадай амаз рикIина,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Тарих багьа, гьар са аям вине кьаз,
Вич кьван залан крар вердиш къуьнел кьаз,
Вердиш вичин тIвар гьамиша сине кьаз,
Хуьрер-кIвалер кутаз чидай, бине кьаз,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Шумуд душман, катна пашман чал атай?
Чав гьуьжетиз экъечIайдан чIал атIай,
Женгер чIугваз, рикIе авай тIал атIай,
Угъри дакIан чара касдин кIвал атIай,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Къадир чидай берекатлу чилерин,
Дагълар – хпер, аран никIер къуьлерин,
Устадар тир демера туьнт кьуьлерин,
Кьебледихъ чин авай кьакьан кIвалерин,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Еке хзан, тухум-тара, дустарин,
Хатур-гьуьрмет чидай михьи къастарин,
Дуьнядикай уях тир кьуд патарин,
Рушар гуьзел, рухвайрин жинс картарин,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Лезги – лекь я, къенени кваз лекь авай,
Беден лигим гьулдан битев ракь авай,
Багълар – емиш, малкъарадиз векь авай,
Чар булахар, халкьарни дуьз рекьевай,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Кьилел бапIах, юкьва гапур чIулунихъ,
Иблисривай къачуз тежер пулунихъ,
Йигъан тийир наши касдин чIалунихъ,
Кар туькIуьрдай, галайди хьиз гъалунихъ,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

Зун – лезги я, заз зи чIал, чил масан я,
Дагъвияр чун вири санлай – хзан я.
Чаз кIаниди инсанвал гвай инсан я,
Ислягьвал хуьн гьисабзавай хъсан яз,
Гьахъвал кIани инсанар я лезгияр!

ЗУН ХЬТИНБУР
Лугьуда хьи, зун хьтинбур пара я.
За лугьузва: жери кар туш, тек я зун.
Ухшарризни, хесетризни чара я,
Зун гъед хьана, куькIуьннавай са экв я.
(Жуван тариф ийиз уьзуькъара я,)
Жув гьахъ ятIа, дуьз хиве кьун герек я.

Чахъ гьар садахъ ава жуван мурадар,
Абур кьиле тухун патал чан гудай.
Гьич садазни хьун тавурай дуьнья дар,
Заз уьмуьр хуш туш, кьве патахъ ян гудай.
ЧIурувилихъ кьаз вугумир жуван тIвар,
Са йикъакай кичIе хьухь ваз, къван гудай.

Чун гьар са кас ятIа жуван иеси,
Намуслу яз къуллугъ ийин Ватандиз.
Веледризни тазва жуван за веси:
Гьуьрмет ая, инсанвал гвай инсандиз.
Аллагьдикай жез тахьурай вун аси,
Гьам рикI, гьам рак ачухдиз тур мугьмандиз!

 
ЗУН ВУЖ ЯТІА?
Зун вуж ятIа-зи эвел, зи эхират,
Чирун патал вуч аватIа рикIе зи;
За цайи тум-зи бегьер, зи шиират
Аквада квез гуьз тахьанвай никIе зи.
Захъ вуч къастар, авайтIа, вуч мурадар,
Хабарар яхъ рикIеривай эллерин.
Са касдини хьун тавурай дуьнья дар,
Бегьриз тахьуй, няметрикай чилерин.

Захъ вуч авай-кIанивал ва дакIанвал?
Вафалу хьун жуван халкьдиз, Ватандиз.
Гьар шиирдихъ Шалбуз дагъдин кьакьанвал
Жез хьанайтIа, регьят жедай зи чандиз.

Къурбанддай жув таза къизилгуьллериз,
Хиялрикай хьанайтIа зи Самур вацI.
Зи Лезги чил, кьве пай хьана вилериз
Акур чIавуз, акъатзава рикIяй кьацI.

Гьикьван чIавал амукьдатIа рикIерал,
Аслу я за шииррилай туькIуьрай.
Зун марф хьана къванайтIа куь никIерал,
Гьисабдай за жув лампадай куькIуьрай.

Сажидин, на вуч туна, вуч тухузва?
Эхиратдиз, дуьнядилай мугьман тир.
ТIварни жуван таз тахьана, лугьузва:
-Зун тарихдиз физва-эхирзаман тир!

 

ВУЧДА ВАКАЙ?
Закай вуна чуьнуьхна хур зар алай,
Гьар са патал къайи гимиш хар алай.
ПІузар хъуьрез, беневшайрин яр алай,
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

Яргъи кифер кьве тах хьана къуьнерал,
ГьикІ хьанай вун тухуз къведа генерал.
Гила вучиз акъвазнава метІерал?
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

Хвейи намус, шумудни са йис хьана,
Са вагьшиди вун гваз катай хьиз хьана.
Гила хъсан, а чІавуз куьз пис хьана?
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

Ваз гьикІ хьанай уьмуьр мехъер, мел хьана.
Акваз-такваз хкякьна ам сел хьана.
Гьич рахазни кІамачир ваз, хъел хьана,
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

Квез - рушариз ахмакьар фад кІан жеда.
Вагьшибурун вилик лал тир къван жеда.
Гила кьванни ваз за лагьай ван жеда,
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

Им кьисас туш, за вахчузвай, хъел аваз,
КІула кьунвай чувал, ламу кьел аваз.
Демериз къвез тежез, мехъер-мел аваз,
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

Сажидиназ чида, чидач – суал я.
Вун, кьисметди кайиди хьиз, усал я.
За инал гьел авурди са мисал я,
Вучда вакай, къадир тахьай, кІаниди?

 

ВИЧИ АВУР БАГЪИШ ТИР
Шииратдин булах я зун, гьуьл я зун,
Шииратдин СтІал вацІ я, Нил я зун.
Шииратдин Шалбуз дагъдин кьил я зун,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.

Цавун арш я, рагъ, варз авай гъетерин,
Багъ, емишрин, ципицІар квай бертерин,
Ризкьийрин ник, туртурринни къветерин,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.

Хазинадин сагьиб пара чІаларин,
Чилин къатар девлетринни-маларин.
Есир я зун, къизилгуьлрин валарин,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.

Шииратди, ерли рекьин тийидай,
Чан гана заз, рагъ тир, туьхуьн тийидай.
Алакьунар гана къуьхуьн тийидай,
Сад Аллагьди Вичи гайи багъиш тир.

Рагъ алай югъ, варз алай йиф гатфарин,
Живерин лаз, берекатрин марфарин,
Жавагьирар гана лезги гафарин,
Сад Аллагьди Вичи гайи багъиш тир.

Шииратди багъишай кьван муьгьуьббат,
Гьисаб тежер кьван гана, са мусибат.
Сажидинахъ ава зигьин ва гьайбат,
Сад Аллагьди Вичи авур багъиш тир.

 

ШУМУД ХИЯЛ?
Шумуд хиял физва рикІяй хьелер хьиз?
На лугьуда, рикІ туш-карвансара я.
Садбур секин я, къацавай кІелер хьиз,
Садбур кІенкІвер алай мехер хара я.

Йикъан кьарай къакъудайдал, бес тежез,
Хиялри зав гузвач ахвар, йифизни.
РикІ секин яз, са тике фу нез тежез,
Суфра яргъа жезва, гъил физ, тефизни.

Завай вуч кІан ийизватІа хиялриз?
Къвез, гьахьзава цІарариз зи чІаларин.
Ширинлухар хуш затІар хьиз аялриз,
Зи квел ашукь ятІа, рехи чІарарин?

Хиялри зун гваз къекъвезва цавара,
Космонавт хьиз, кораблидай экъечIай.
Зун хьтин кас аватІа мад авара?
Асайишдин кефиникай хкечІай.

Агь, хиялар, хиялар - зи аялар,
Куь къуллугъда акъвазиз зун гьазур я.
Хиялриз хуш инсанар туш кагьалар,
Абуруз хуш затІ - гьерекат, са зур я!

Гьар са хиял - са мугьман я, дустар я.
Хиялри зав мажал гузвач, кьуьзуь жез.
Хиялар заз, дагъдин лекьер, картар я,
Зун шад тир, зал тиртІа, абур рази жез.

Сажидин, вун алахъмир, кьве рикІин жез,
Писбуруз жеч мугьман хъсан хиялар.
Югъ-къандивай алахъ рагъ хьиз куькІуьн жез,
Хиялрин цІа кудайбур я кьегьалар!

 

УЬМУЬРДИН РЕХЪ
Захъ къенин къуз диде амач, я буба,
Абур кьведни эвезна заз, Ватан на.
Халкьдин рекьиз бахш гуз туна зи чан на,
Бахт авани идалайни мад зурба?
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за, итим яз!

Стха кьена - эрчи гъил тир къуьнуьхъай,
Кьведан кIвалах авуна кьве гъилелди.
Артухлама, тесниф ийиз, кьилелди,
Шииррин таж храна са кьилихъай.
Гьа кар себеб, стхаяр кьун лазим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за, итим яз!

ТIарвилерихъ галаз рикIиз, шадвални
Гун тавуна тунач Аллагь Бубади.
Хайи хва яз Куьре, Самур, Къубади,
Кьабулна зун рекье аваз Садвални.
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз, етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за, итим яз!

Веледриз дуьз рехъ къалурай буба я,
Тербия гуз, хьуриз ватанпересар.
Захъ, халкьдихъ рикI ава кудай миресар.
Дережадихъ агакьун зи зурба я.
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз, етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за, итим яз!

Лугьуда хьи Сажидин, къе кьуьзуь яз.
Валай мад вуч алакьзама хъийидай?
Зун са кас я, чандиз инсаф тийидай,
Акъваздач зун агалкьунрал рази яз.
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз, етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за, итим яз.

 
РИКІ Я ЗУН
КIвалах ийиз, акъваз тежер, рикI я зун,
Декьикьада мажал течир. ял ягъиз.
Гатфар чIавуз, атир гудай цуьк я зун, -
Лугьуз, гатаз, рахазвай са къвал ягъиз.

Нефес кьуна, акъваз жеда вахтунал,
ТIуьн тавуна, акъваз жеда гьафтеда.
РикI рази туш, секинвилин бахтунал,
Адаз къекъвез кIанда аршдин мефтIеда.

Зи бедендин: гъилер, кIвачер, мезни кваз,
Ада вичиз муьтIуьгъарда кIанивал.
И кIвалахар чида, гьелбет, квезни кваз,
Адаз тIар я, гьар са чка кайивал.

Гъуд кьван рикIи чIагъан хьурда жигерар,
Вилеривни тада гьарнихъ килигиз.
Яб гузвайдан, къачун патал «сенгерар»,
Мецив рахаз тада, гафар гилигиз.

Ксайлани ахвар авач рикIиз зи,
Яраб Аллагь, ам зал алай чан ятIа?
Зун кьейитIан, гьайиф я рикI, рекьиз зи,
Чидач рикIиз зун гьи кьадар кIан ятIа!

Аллагь-Сад я, гьахъ я наби Магьаммад.
РикIни сад я-чешме пак тир сирерин.
Гьар са инсан хуьх на-Аллагь саламат,
Гьуьрметдайни шейхеринни пIирерин!

ЭЙ, ИНСАН
Югъ, йиф талгьуз элкъвез диде Чилелай,
КуькIуьнзава Рагъ мад цIийи кьилелай.
Нур багъишиз алахъ жуван гъилелай,
Вун садрани дигиш жемир, эй, Инсан!

Дуьньядилай физва чун, кьве затI туна,
Сад хийирдин, сад зияндин хатI туна.
Са чIавузни хъсан кардин кьатI туна,
Пис кIвалахдив гуьруьш жемир, эй, Инсан!

Вал дуьньядин Шагь лугьудай тIвар ала.
Адаз лайих хьунухьални кар ала.
Ви къуьнерал адалатдин пар ала,
Терс терефдихъ агъмиш жемир, эй, Инсан!

Сад Аллагьди гайи чIавуз, нез алахъ.
Тагай чIавуз, ийиз тахьуй, шез алахъ.
Декьикьада пис шейтIандин жез чIалахъ,
Аси хьана, пузмиш жемир, эй, Инсан!

РикIел хкваш девирар фад алатай,
Гъилер жемир бедендихъай галатай.
Угъри хьана, кесиб касдин кIвал атIай,
Агьни аллагь, къаргъиш жемир, эй, Инсан!

Чун дуьньядал атайди са сефер яз,
КIан жемир ваз, чIугвазвайбур кефер яз.
Рагъ герек тир чIавуз, чIулав цифер яз,
ТIурфан хьана, ахмиш жемир, эй, Инсан!

Гьар садакай са затI хьайи вахтуна,
Вун Аллагьди ацукьарна тахтуна.
КIвале кесиб диде, буба, вах туна,
Яд уьлкведиз уьтмуьш жемир, эй, Инсан!

Сажидинахъ лугьур гафар бул ава,
Гьа са йисахъ кьуьд, гад, гатфар, зул ава.
Захъ-шиират, вахъ са кьадар пул ава,
Туькьуьл тир наргимиш жемир, эй, Инсан!

КАИНАТ
Лацу халат алаз галат тийидай,
Акуна заз духтур гъалатI тийидай,
Начагъ инсан фад-фад сагъар хъийидай,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?

Акун гуьрчег, рахун ширин шекердин,
Чирвал дерин Ибна Синан тегьердин.
Бине хуьряй, дамахни наз шегьердин,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?

Дава-дарман герек туш и сеферда,
Вун хьиз гуьзел жедач кьибле-кеферда.
Муьгьуьббатдин багъ атанвай бегьердал,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?

Къуй чир хьурай Каинат вун виридаз,
Заз кьисмет я, кIан хьанатIан иридаз,
И кардикай вуч ава кьван гъейридаз?
Аламатдин руш яни вун, Каинат?

Сажидина белки келле элкъвена,
Ихьтин шиир тесниф ийиз гелкъвена.
Зун ви суьрет чIугун патал къекъвена,
Аламатдин руш яни вун, Каинат?

УЬМУЬРАР ЧАЗ БАГЪИШАЙДИ
Чаз уьмуьрар багъишайди - Аллагь я!
Саданни физ тахьуй и рикIелай.
Гьич алучIиз тахьуй дуьз тир рекьелай,
Аллагьдикай аси хьунухь – гунагь я!

Чун инсанар халкьнавайди – Аллагь я!
Инсан тирла, инсан хьунухь герек я.
Гьар са карда хъсан хьунухь герек я,
Инсансузвал виридалай гунагь я!

Чи сивера мецер турди – Аллагь я!
Анжах ширинвилел рахун паталди,
Камаллу тир кас яз тухун паталди.
Ахмакь хьунугь – виридалай гунагь я!

Чи кьисметар гвайдини – Сад Аллагь я!
Ада тагай бахт жагъидач, кIан хьана.
Тек са кIвалах ава Адаз ван хьана,
Нарази яз, бейкеф хьунни – гунагь я!

Умуд кьилиз акъуддайди – Аллагь я!
Са чIавузни атIуз тахьуй умудар.
Пара ава тIалабчияр шумудар?
Хъуьрез алахъ, гъам чIугунни – гунагь я!

Мал-девлетни бахт гузвайди - Аллагь я!
ГьакI гьавая гузвайди туш гьава я.
Ваз гьавая гузвайди - са гьава я.
Артуханди кIан хьунухьни – гунагь я!

Хъсанвални писвал гвайди – Аллагь я!
Хъсанвилер ийиз алахъ жезмай кьван.
Хатур ая, жува ризкьи незмай кьван,
МутIлакьвални пехилвални гунагь я!

Сажидиназ чирвал гайид – Аллагь я!
Халкьдиз къуллугъ авун патал чIаларал.
Зун рази я къе жув авай гьаларал,
Кьисмет тушир затI кIан хьунни – гунагь я!

БАХТАРИН УСТІАР
Кьисметдихъ ава къариба рекьер,
Дегиш жеда ам, шакъа хьиз вацІун.
Кими ийимир гьич сивелай хъвер,
Ам ишара я хура авай цІун.

Четинвилелди туькІуьда крар,
ЧІуру кІвалахар чеб жеда къарши.
Рехи хьайитІан чІулав тир чІарар,
Жувалди сефил ийимир къунши.

Ерли эх хъийиз тежедай чІавуз,
Цав кьакьан хьана, чил хьана кІеви;
Я хкаж хьухь вун гъед хьана цавуз,
Я дагъдиз элкъуьгъ, ргазвай иви.

Эгер кьисметди къалурайтІа чин,
Эгер кьисметди багъишайтІа бахт;
Ви чандал вуна кьуна кІанда кьин,
Халкьдиз багъишун ваз амай кьван вахт.

Чир хьухь хьи ам ваз багъишнатІа ни,
Чир хьухь вуж ятІа, бегьер гайи тар.
Ам ватан я ви, диде тир кІани,
Ам Аллагь я ви бахтарин устІар

ЗУН БУЛАХ Я
Зун-булах я, авач инихъ аламат,
Амма са кар алудмир куьн рикІелай,
За жуван яд, инсан патал саламат,
Хуьзва чилик-хазина хьиз рикІ алай!

Къуй, гьар сада зи чешмедай яд хъурай!
Ам-дарман я гьар са жуьре азардиз.
Руш, кутур квар, къуй сивив кьван ацІурай!
Хутахна це зи пияла на ярдиз!

Зи къайи яд це къизилгуьл цуьвериз!
Къуй, абуру лугьуй закай манияр.
Квез межлисриз кІан ятІа заз эвериз,
Дустар! Зун къвез гьазур я, це ихтияр!

Зи яд хъвайи касдин беден-серин я.
Зегьем тирвал вахчуда лап бинедай.
Зун-булах яз, гьуьлелайни дерин я,
Уьмуьрлух яз куьтягь тежер чешмедай!

  

ЖЕГЬИЛРИН СУВАР
Уьмуьрдихъ къаних, зегьметдихъ цІигел,
Куьд я, жегьилар – къенин шад сувар!
Гьар са чІавуз квез, девирдал таз гел,
МуьтІуьгъ я чилер, муьтІуьгъ я цавар!

Бахтлубур я куьн гьар са декьикьа,
КІвалахдик – гъилер, мани яз рикІи.
Жеда куьн даим зегьметдин юкьва,
Гуьзел гележег ийизвай экуь!

Хурувди атІуз Кефердин къаяр,
БАМ-дин магистрал тухузва ракьун.
Ракь цІурурзавай пичерин цІаяр,
Къизгъин авунни – куьд я алакьун!

Чилел ислягьвал хуьнуьхин даях,
Халкь азад ийиз багъавай цуьквер;
Гьар са илимди диб чириз уях,
Кар вилик тухуз, ялзавай рикІер!

Чуьллера бегьер битмишиз кьакьан,
Космосда чІугваз гуьзел нехишар;
Алахънава куьн мадни жезмай кьван,
Гуьрчегар хъийиз диде чилин шар!

Шегьерар чІехи, экуь ва мублагь,
Хкажиз чилел шартІарив тамам;
Ленинан пайдах гваз куьне ислягь,
Хушбахтлувилихъ тухузва алам!

Экуьнин Ярар, халкьарин Намус,
Куьн чи мурад я виридаз кІани!
РикІера къугъваз ялавлу цІун мурз,
Физва жегьилар вахтунихъ къени!

 
БАГЬА Я ЗАЗ ЖЕГЬИЛ УЬМУЬР
Багьа я заз жегьил уьмуьр,
Сад Аллагьди багъиш авур.
Садра акур, къизил уьмуьр,
Зи кьисметдал нехиш авур.

Низ чидай, вун лиф хьиз катна,
Зун, муг кьуна, амукьдайди?
Инсафсузрин гъиле гьатна,
Руг хьиз чилел ацукьдайди.

Са вахтара, некьид кьал хьиз,
Вун цавара гарал жедай.
Гагь-гагь лув гуз, мерги гъал хьиз,
Яру ичин тарал жедай.

Гила вучиз кьуьзуь тирла,
Закай яргъаз кат хьана вун?
Зун кьисметдал рази тирла,
Гарухъ галаз гьат хьана вун?

Жегьил уьмуьр - кьезил уьмуьр,
Вил галазни аквазвач мад.
Зи кьисметдин къизил уьмуьр,
Вахъ хажалат чІугвазмач мад!

Са зун тиртІа, пис дерт авай?
Дуьньядин чарх элкъвез физва.
ЧІере я зун кьуд берт авай,
Мад дуьньядал хквез физва!

  

ЗАЗ ЧИДАЧИР
Заз чидачир, жуванбуру жувалай,
Хана рахаз, жув маса гуз жедайди.
Жуван кІвалин варданагди къавалай,
Келле хана, цІа туна, куз жедайди.

Ни фагьумнай, жуванбуру, мукьва кьаз,
Жув яргъадай кьадай им вуч адет я?
Жуванбур за, гъиз цуькверин юкьва тваз,
Жув яргъадай кьун им лагь вуч адет я?

Зиз чидачир, чир хьанани кІандачир,
Дуьньядин чарх терсина яз элкъвена.
Жуван капу халкь галачиз вандачир,
Жув квен иес хьана, югъ-йиф къекъвена?

Жув маса гуз къекъвейбуруз рехъ гана,
Сад Аллагьни фенва жал мад ахвариз?
Стхайриз за стхавилин гьахъ гана,
За мутІлакь вал авурди туш вахариз.

Заз чидачир, чир хьуникай вуч ава?
Алахънал хъуьтІуькайни гад жедач.
Ви гъавурда акьан тийиз гуж ава,
Ви гьалдикай хабар кьадай сад жедач.

Гьар гьикІ ятІан, лап рикІивай авайвал,
Лугьуниз зун мажбурзава намусди.
Алейсалам пайгъамбарди лагьайвал,
Садакайни муьскуь туш зун са кІусни!

Заз чидачир, хъсан хьана чир хьана,
Сажидинни вири хьтин рекьида,
Кьейидалай кьулухъ квез я пІир хьана?
Гьар са касдиз чилик чка жагъида.

Амма са кар чида, заз лап якъин яз,
Хъсанвални писвал фидач рикІелай.
Тум цун патал, ризкьи патал – гьакъи яз,
Артуханди хутахдай туш никІелай!

Эй Сажидин, чида лугьуз рахана,
Вахъ авачир гъейри душман кьамир на.
Хъифидалди, артухлама кьил хана,
Жуван келле къал чуьруькра твамир на.

Дуьнья – тек са вун паталди халкьнавач,
Вун хьиз бейкеф рекьизвайбур мад ава.
Заз чида вал, зегьметдин гьакь гьакьнавач.,
Я бахтавар, дуьньяда ви ад ава!

 
 
НИЗ ЧИР ЖЕДА?
Зун дуьньядал атай чІал низ чир жеда?
Вуч туна за, аламукьдай рикІерал?
Белки закай са кІвал, белки хуьр жеда,
Чан хкидай багъларални никІерал.

Вуч тазва за хуьре, кІвале, шегьерда?
Чи несилриз гележегда герек тир.
Шииратдин багъ тунвани бегьерда?
Руьгьерин ем, тербиядин хуьрек тир.

Гьар са таран бурж я, гьар суз бегьер гъун.
Адаз анжах къимет гуда эллери.
Ракъинин бурж я пакаман сегьер гъун,
Дамахдин хъвер авун патал чуьллери.

Тербияни, тарсар гана аялриз,
Зегьмет чІугваз, тухвана дуьз рекьерай.
Хцивал гуз алахъна зун хиялриз,
Гьуьрмет, хатур акъуд тийиз рикІерай.

Зун дуьньядал чир тахьайтІа, атай чІал,
БарбатІ жедай затІни авач, ятІани;
Чир хьурай, зун шиирралди рахай чІал,
Багъиш ая, сад кьве гъалатІ кватІани.

  

АЗАДВИЛИН ЛУВАРИК
Заз жегьил жез, аквазва жув,
Квазни такьаз кьуьзуьвал.
Кьве гъиликай хьана кьве лув,
Лекь хьунал гуз разивал.

Амма виниз хьунвай яшар,
Къал гьатзава рикIе зи.
Чархара зи твазва лашар,
Геж хьун патал рекье зи.

Яраб зи рагъ акIизва жал?
РикIе амаз мурадар.
Чан аламаз рекьизва жал?
Хьун патал заз дуьнья дар.

Зи лезги халкь, Къуба, Куьре,
Самур вацIал кьатIнавай:
ЧукIул экъуьр хъийиз хире,
Бас-къасат ийиз гьатнавай.

Чи вил квелла, гуьзетиз вахт?
Уьмуьр физва, яд вацIун.
Сад Аллагьди чаз гайи бахт,
Юкьва гьатна, кузва цIун!

Мус аквада сад хьана чун?
Шадвал ийиз суварик.
Мус аквада, кIватI хьана чун,
Азадвилин луварик?

Ам Сажидин туш хьи, эгер
Хиве кьуртIа, ажузвал.
Гъалиб тирвал, кутаз лингер,
Гьазур туштIа, къачуз вал!

 
РЫЧАЛ-СУ
И дуьньяда гьар жуьредин булахар
Пара ава, гуьрчегардай яйлахар.
Амма, уьмуьр яргъи хьунин кІвалахар,
Абур вири ви гъилева, Рычал-Су!
ТІвал-квалдикай азад хьунухь паталди,
Хъваз, кеф чІугу, гьар гаталай гаталди.

Гьар са дарман эвезун ви стІалди,
КIвалахзава йиф-югъ на чан паталди.
Зегьмет чIугваз са гъвечIи тир кIватIалди,
Абур вири ви гъилева, Рычал-Су!
Дагъдин кІаняй ргаз-ргаз авахьиз,
Вун инсанриз чарасуз я гьава хьиз.

Рычал дере, ухшар жезвай шегьердиз,
Тамашиз ша, гуьрчег хьанвай тегьердиз.
Югъ-къандивай артух хьунухь бегьердиз,
Абур вири ви гъилева, Рычал-Су!
Чи Куьредин абуземзем яд я вун.
Виридалай кифетлуди сад я вун.

Лугьун патал: хъуниз хуш тир дад авай!
Кьуд уьлкведа себеб патал ад авай,
Ген гуьналди, акьалтI тийир гад авай,
Абур вири ви гъилева, Рычал-Су!
Аламатдин сирериз вун дерин я.
Зегьем чІавуз, вун хъвайила, серин я.

СТIАЛАР
Сад Аллагьди, Дагъни Аран уьлкве тир,
Багъишна заз зи Лезгистан еке тир.
Ана ава шииратдин Мекке тир,
Агъа-, Вини-, Кьулан- багьа СтIалар!

Сад Дидеди къадим лезги чIал гана,
Хайи хуьре гуьчег Музей-КIал гана,.
Пуд стха хуьр, ацукьнавай къвал гана,
Агъа-, Вини-, Кьулан- багьа СтIалар!

Сад - Сулейман, садни - Эмин, сад – Гьасан,
Шаирвилин рекьел гъайи пуд инсан;
Заз багьа я лезги хуьрер, зи масан:
Агъа-, Вини-, Кьулан- багьа СтIалар!

  

ЧЕШНЕ КЪАЧУ
Ракъинилай чешне къачу, гьар юкъуз,
ЭкъечIзавай хъуьрез-хъуьрез алемдиз.
Вили-вилик гьар са хъсан кар тухуз,
ЦIийи-цIийи къилав хугуз къелемдиз.

Тамаш садра ракъинив гвай экуьниз,
Ишигъ гузва, вичин чандал цIай гана.
Гъетерни кваз хкахьзава, куькIуьниз,
Чпихъ авай бахтуникай пай гана.

Тамаш садра и дуьньядиз хъсандиз,
Чилер, цавар халкь авунва чун патал.
Сад Аллагьди вири ганва инсандиз,
Зегьмет чIугваз, мадни бахтлу хьун патал.

Ракъинилай чешне къачуз чир хьунухь,
Вун гьар юкъуз жегьил хьун я кIвалахда.
Ракъинихъ хьиз, пехил тушир сир хьунухь,
Даим яд хьун я уьмуьрдин булахда.

И дуьньяда рагъ амай кьван куькIуьна,
Жагъида чаз гьардаз вичин кьисметар.
Зун ашукь я ракъинин пак экуьнал,
ЧIугван чна гьадан саягъ зегьметар!

Ракъинилай чешне къачу, Сажидин,
Халкьдин рекье чан гайиди рекьидач.
Гузвай хийир гьикьван ятIан гъвечIиди,
Ам рекьелай, ават хьана, жагъидач.

 

ВАТАН ХЬТИН ЗАТI АВАЙД ТУШ
Къекъвена зун кьуд уьлкведа,
Лап пис мекьи къаяр авай,
Къаракъумда туьт жуьреда,
ТIанурда хьиз цIаяр авай,
Тарифрикай дад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!

Кьуд патахъди иер тамаш,
Вун дагъларин кьакьанвилиз.
Рагъ экъечIдай тегьер тамаш,
Чи гьавадин дарманвилиз.
Чи хьиз кьезил яд авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш.

Гьар са пата вичин жуьре,
Хийирарни ава жеди.
Амма, а жув хайи хуьре,
Ви гуьгьуьлар цава жеди.
Чахъ хьиз гатфар, гад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!

Хуьр гадарна, кIвал гадарна,
Вун женнетдихъ къекъвез фена.
Хайи дидед чIал кадарна,
Гагь хъуьрез, гагь вун шез фена.
Къурабайриз ад авайд туш,
Ватан хьтин затI авайд туш!

АкI лугьумир, Сажидин, на,
Чара атIай чIавуз вучда?
Къурбатризни фин тавуна,
Уьмуьр дарда тваз гьикI пучда?
Хкведа, геж, фад авайд туш.
Ватан хьтин затI авайд туш!

 
ИНСАНАР ВА КЬИСМЕТАР
Жуьреба-жуьр я инсанрин кьисметар,
Уьмуьр кечирмиш ийидай вахтуна.
Инсаният патал чІугваз зегьметар,
Чпин тΙварар тваз алахъда тахтуна.

Кьегьал ксар гзаф ава Куьреда,
Са шумудан кьуртΙан жеда тΙварарни.
Жери саягъ кьисметар гьар жуьреда,
Чпелай чаз таз алахъда крарни.

Кьегьал ксар авачиз туш гьар сана
Абурун чаз кΙанда къадир чир хьана.
Бязибурун уьмуьр физва ксана,
Анжах са вил ахъаз тадай къуьр хьана.

Кьисмет жуван гъиле ни кьаз алахъда?
Гьадан уьмуьр хъсан хьунухь якъин я.
Гьи инсанди халкь паталди кΙвалхда?
Чи буржияр гьахьтинбурухъ къекъуьн я.

Гьар са касдиз кьисмет гьар са жуьредин.
Багъишнава Сад Аллагьди цаваллай.
Вахтар хьтин йисан гьар са бередин,
Кьисмет аслу я гьар садан жувалай.

Ажеб хъсан, Сажидин, на лугьуда?
Лагь кван валай вуч кар ийиз алакьна?
Шаирвал гьич, ам рикІелай алуда,
Артухан лагь, мад шумуд на кΙвалахна?

 
ШАИРДИН БУРЖИ
Эгер вун халис шаир ятIа, дуст,
Вун халкьдин эрчIи гъил хьун герек я.
Гьатта уьмуьрдин эхир ятIан, дуст,
Вун халкь патал кьве вил хьун герек я.

Хуш хьун паталди халкьдиз шаир яз,
ЦIай кана кIанда на чандал жуван.
Гьатта уьмуьрдин ятIан эхир яз,
Авун герек я душмандин дуван.

ЦIалцIам гафарал, руьхъверин тупар,
Ягъиз алакьда, нелай хьайитIан.
Шедайвал ая язухдай папар,
Душмандихъ галаз кикIиз кьейитIан.

КIантIа дяве хьуй, уьмуьр хьуй ислягь,
Шаирдин уьмуьр женг хьун герек я.
Халкь хуьдай цавал алатIан Аллагь,
Шаир уяхдай зенг хьун герек я!

Сажидин, вунни, жегьилриз тарсар,
Гузвайбурукай сад хьун герек я.
Яшлу хьайитIан уьмуьрдин йисар,
Халкьди рикIикай яд хъун герек я!

 
ДАГЪЛАРИКАЙ РИВАЯТ
Дагъустанни вири хьтин уькве тир,
Гьар емишдин бегьер авай багъларин.
Адан девлет тежер кьадар еке тир,
Хиялдани авачир тIвар дагъларин.

Чи девлетра вилер авай душманар,
Нехирар хьиз чи маканра гьат хьана.
Чи шадвилер, халкь авуна пашманар,
Гьар женгина шумудни сад кьатI хьана!

Игитвилел кьейи гьар касдикай,
Кьил цавариз хкаж хьана, дагъ хьана!
Чи дидейри чIугур кьадар ясдикай,
Каспи гьуьлел лепеяр гуз, нвагъ хьана!

Шагьни Шалбуз, квез жемир хьи къванер хьиз,
Гьар игитдин беден гьулдан, ракь хьана.
Дагъдин вацIар, балкIанраллай кьенер хьиз,
Авахьзава, хкатзавай гьекь хьана.

Дагълар далу, дагълар я чи даяхар,
Гьар са душман терг ийидай женгина.
Ша, дагъларал хкаж ийин пайдахар!
Дагъустан чи тун патал гуьнгуьна!

 
ЛУГЬУЗ ЖЕДАН?
Хабар кьурдаз – жаваб тахьай,
Са хъсан кар, суваб тахьай,
Са дуьз тир гьахъ-гьисаб тахьай,
Вазни инсан лугьуз жедан?

Яр-дуcт тахьай, дерди-гьалдай,
Я къаст тахьай вилик ялдай,
Дуьз гаф лагьай чІавуз, хъелдай,
Вазни инсан лугьуз жедан?

Ви патав кас, на кваз такьаз,
Чара касдин дабан жакьваз,
Садрани гуж такьай юкьваз,
Вазни инсан лугьуз жедан?

Я паб гъана, кІвал-югъ тахьай,
Са кар-кеспи, къуллугъ тахьай.
КІвализ хкай дуллух тахьай,
Вазни инсан лугьуз жедан?

Вун дидеди хайид туши?
Ваз ада нек гайид тушни?
Вун аял яз, хвейид тушни?
Вазни инсан лугьуз жедан?

Чарабурал хъуьрез гьазур,
Алакь тийир хуьз нефс, къазур,
Дуьз гаф талгьай, касдиз жузур,
Вазни инсан лугьуз жедан?

Бесрай вакай рахай кьадар,
Мециз туькьуьл, суфат мурдар.
КьацІурдай, жув къекъвей юрдар,
Вазни инсан лугьуз жедан?

Сажидиназ къвезва язух,
КІвалин чилик кумачир рух,
КІур хкаждай тІуьр чІавуз мух,
Вазни инсан лугьуз жедан?

ТІУРФАНДИН СЕЛ
КІантІа-хъуьруьхъ, кІантІа хьухь хъел,
Заз вун хуш туш, тІурфандин сел!
На жувакай куьцІуьриз эл,
Цавай вацІар къваз жедани?
Вун булах хьиз хъваз жедани?

Адетдин марф тиртІа цавун,
Къужахдани кьадай за вун.
Шиферарни хана къавун,
И кьадар хъел кваз жедани?
Ви вилик пад кьаз жедани?

Сад лагьана, акъудиз гар,
Куьз атІана, лагь, ви рангар?
Чав кьарада тваз таз зангар,
Де лагь, чи кеф саз жедани?
Вун кварара цаз жедани?

Гила кIеве гьат хьана вун,
Рагъ акурла, кат хьана вун.
Цифер цІараз, кьатІ хьана вун.
Аферинар ваз жедани?
Вун гъавурда тваз жедани?

Лацу къуш хьиз, лиферик квай,
Рагъ хкечIна циферик квай.
Умуд, мичІи йиферик квай,
Гьамиша сел гваз жедани?
Гъам гьамиша заз жедани?

ТІАЛАБЗАВА ЗА
Мидаим вилер тахьана цавал,
Кардик кваз гъилер, бажит жен жувал.
Татун паталди чи кьилел завал,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

Гегьенш я алем, чилерни цавар.
Инсанриз – акьул, ничхирриз – лувар.
Гьар са зегьметдин эхир жен сувар,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

Тек са сеферда атанвай Чилел,
Ислягь цавар жен, инсанрин кьилел.
Гьалал ризкьи тІуьн, жуван кьве гъилел,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

Халкьдихъ галаз сигъ, хвена хьиз ара,
Дагъ хьиз акъвазин, душманрин хура.
Бул бегьерар гъун хийирдин Тара,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

Гьар са эвелдин, жен эхир хъсан,
Дуьз тир рекьерай фин гьар са инсан.
Къужахда куьрпе хьун гьар са сусан,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

И дуьньядилай несилар шумуд,
Фена, кьисметдик кутуна умуд?
Тарих рикІелай тавунни алуд,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

Ачух дуьньядиз ахъагъай вилер,
РикІин сидкъидай хуьз алахъ, эллер!
Женнетдин багъдиз элкъуьрун чилер,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

Ийидай чІавуз Ватандиз къуллугъ,
Виликди алад, вил ягъиз кьулухъ.
РикІер шад ийир, гьар са муштулух,
ТІалабзава за гьар са йикъавай!

ШИИРАТДИН МЕККЕ Я
Мад дурнайри лув хугузва кефердихъ,
Яргъал рекьер, цифер, мекьер алудиз.
Зи вил гала халкьдихъ фидай сефердихъ,
КичІе тушиз, гьекь акъудиз далудиз.

Им са йис туш, шумуд агъзур асир я?
Луваривди атІуз яргъал мензилар.
Захъ авайди анжах тек тир са сир я,
Халкьдин дердер авун патал кьезилар.

Чахъ сад ава, дурнайрихъ кьве ватанар,
Сад - несилдин, кьвед лугьурди – асилдин.
Чахъ авай сад ам хуьз алахъ, инсанар!
Кьадар-кьисмет патал къвезмай несилдин.

Чун дурнаяр туш, дегишриз ватанар,
Аллагь – Сад я, Ватанни - Сад, Дидени!
Ватандивай къакъатнавай инсанар,
Бахтлубурай гьисаб ийиз жедани?

Хайи чилел яшамиш хьун – са бахт я!
Вун иеси тир и чІехи алемдин.
Кьакьан тир цав - дегиш тежер са тахт я,
Вун са нямет яз несилдин къелемдин.

Зи Ватан - жув хайи хуьр я СтІалрин.
Эгер Женнет аватІа, ам захъ ава.
Тухум-тара, чебни чІехи кІватІалрин,
Захъ вилик физ, дуьз ва гьяркьуь рехъ ава.

Меркезар – квез, шегьерарни – квез хьурай!
Къакъудмир зун Ватандивай – Хуьруьвай!
Девлетарни, бегьерарни – квез хьурай,
Ийимир зун, зи Чандивай, хуьруьвай!

Ватан хуьдай ава чанни, турни заз,
Хайи хуьр заз дуьньядилай еке я!
Хайи хуьре кьисмет хьурай сурни заз,
Хайи хуьр зи – Шииратдин Мекке я!

ГЬАР ГАТАЛАЙ – ГАТАЛДИ
Эй Сад Аллагь, шукур хьуй ви кьадардиз,
Бахт багъишна Вуна заз Шаирвилин.
На кьве вилни ахъайна зи дидардиз,
Жув иеси ятІан къенин дарвилин,
Хайи халкьдиз вафалу хьун паталди,
КІвалахзава гьар гаталай – гаталди!

Дугъри кас яз халкь авуна, шад хьана,
Вердишарна инсанвилел тухуз жув.
Уьмуьрда захъ хъсан дустар мад хьана,
Халкьдихъ галаз дуьз тирвилел тухуз жув,
Герек чІавуз ширин чан гун паталди,
КІвалахзава гьар гаталай – гаталди!

Виликди физ, дуьз рехъ къалур авурбур,
Зун абурун кумукьзава буржуник.
Зун паталди пара зегьмет чІугурбур,
Ихтияр це экечІиз куьн лужуник.
Жув гьамиша жегьил яз кьун паталди,
КІвалахзава гьар гаталай – гаталди!

Вири крар хьаначтІани кІанивал,
Гьич зи патай нарази тир кар жедач.
Сад Аллагьди ганачиртІа къенивал,
Зал шаир яз, Сажидинан тІвар жедач.
Халкьдин рикІяй земзем яд хъун паталди,
КІвалахзава гьар гаталай – гаталди!

 

ДИДЕ ЧИЛ
Кьве жуьреда багьа я чаз диде чил,
Бегьерар хьиз багъдин гьар са таралай,
Ада ризкьи гузва вичин хуралай.
За жувалай кьазва, гьелбет, вине чил.

Мад са кардал багьа хьанва диде чил,
Ватан патал чанар гана фейибур,
Ада вичин хурук кьунва кьейибур,
Чан алай кьван виридан я бине чил!

Чил-чи кьеб я, лайлай ягъай дидейри,
Тарсуниз хьиз, эверзавай зенгинин,
Уьмуьр патал сегьне я ам женгинин.
Къагьриманар жез хайибур дидейри!

Чил – чун патал, лув гуз физвай цаварай,
Чи алемдин гзафбурун буба тир;
Ракъиникай арха кьуна зурба тир,
Авудзавай замин я чун ахварай!

Чаз кьве диде ава чилни хайиди,
Гьар сада чун хвена, хуьзва датIана.
Чун и чилел мугьманар яз атана.
Ажеб хьана чахъ Диде Чил хьайиди!

ЛАЦУ ДУРНАЯР
Киче хуьре эцигнава са гуьмбет,
Ватан патал чанар гайи ксариз.
Гьасангьуьсена эцигна ам, гьелбет,
Куьмек ийиз чирайди чи сусариз.
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Женнет дидед кIвачерик ква, инсанар!
Дидеяр хуьх, дуьнья багъиш авур чаз.
Дидеяр я гьасилайбур хзанар,
Цаварай лув гудай чIавуз абур чаз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Бес абуру ханачни чи рухваяр?
Ватан патал чанар гайи жегьил тир.
Азиз вахар, я азиз тир стхаяр,
Чаз уьмуьрар гайибур, шад гуьгьуьл тир,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

И гуьмбетни, эцигнавай гьуьрметдин,
Ватанперес тарс я гузвай аялриз.
Чи азадвал, чи гьар са югъ зегьметдин,
Чи игитар атай чIавуз хиялриз,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Къифле-къифле цавай физвай, лув гана,
А ничхирар чи игитрин руьгьер я.
Чи ватандал атай душман цIув гана,
Гъалибвилин рекье къачур бегьер я,
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

Гьар девирдиз ава вичин завалар,
Са чIавузни дуьнья секин хьайид туш.
Чи дидейри хайибур я кьегьалар,
Гьич садани чпел леке гъайид туш.
Чи дидеяр тирди чир хьухь, дурнаяр!

 

ПАКАД ЙИКЪАЛ ВИЛ АЛАЗ
Вердиш хьанва, са бязибур пакадин,
Чеб ксана, хъсан йикъал вил алаз.
КьуьртIуь вечрел вил алай хьиз какадин,
Вичин гьяркьуь тир къуьнерал кьил алаз.

Акьуллуйри, ксун тийиз йифизни,
КIвалахзава, пакагьан югъ паталди.
Са бязибур, ахварал физ, тефизни,
Мес кукIвариз алахънава гужалди.

Ша, килигин чун са бязи миллетриз,
ТIвар такьуртIан, чида абур вужар я.
Таб гуз вердиш хьана вири зиллетриз,
Абуру эх авур кьванбур гужар я.

Къедалди, куьз аватзавач ахварай,
Са тIуьн-хъунал туькIуьч вири крарни.
Кьифрен вилер акъат тийиз чIахарай,
Нефс патал чан гуз, къачузва зарарни.

Лезгияр жен, дуьньяда тIвар-ван авай,
Вил ахъайин Тарих-Ктаб чарариз.
Чахъ игитар, рекьин тийир чан авай,
Авай тир, хас баркаллу тир крариз!

Къецинди – къе, пакагьанди – Аллагьди
Гунугал вил алаз женни, инсан яз?
Чна тавур затI, гудач чаз пачагьди,
Жува кIвалах тавунамаз хъсан яз.

Сажидин, вун вердиш хьанва тарсар гуз,
Куьз лагьайтIа, вун пешекар малим я.
Тербиядин рекье уьмуьр – йисар гуз,
Шаирвални аламатдин илим я.

 
УЬМУЬРДИН ДАД
Рагъ экъечІна, акІидалди,
Кьарай авач кІвачериз.
Веривердер, рекьидалди
Алцумзава, ичІириз..

Амма зи кьил акъатзавач,
Уьмуьрдин дад вуч ятІа?
Зун адавай къакъатзавач,
Къакъат авун гуж ятІа?

Рагъ акІана, экъечІдалди,
Ял язава кІвачери.
Ксуз, мисик экечІдалди,
Хиялрик ква куьчери.

ЯтІани кьил акъатзавач,
Уьмуьрдин дад вуч ятІа?
Са кар рикІив агатзавач,
Фейи уьмуьр пуч ятІа?

ЯхцІурни цІуд, пудкъад, кьудкъад,
Виш хьунухь – намумкин я.
Амма гафар-чІалар я сад,
Эхир са къуз секин я.

Уьмуьр икьван куьз куьруь я?
Чилер, Цавар – гьамиша.
Чун патал уьмуьр – вири я,
КІамай кьван чаз багъиша!

Им тІалабун туш тек са зи,
Адамалай Хатамал.
ТІимилдал туш садни рази,
ЭцигайтIан, гъиз кьамал!

Сад Аллагьди гайи уьмуьр,
Бахтлувилел гьализ тур!
Жуван кьисмет течиз эхир,
Рекьидалди ялиз тур!

ЛЕЗГИНКА - ТУЬНТ КЬУЬЛУЬНАЛДИ
Лезгинка туьнт кьуьлуьналди, цай хьтин,
Чи жегьилри ийизва халкь гьейранар.
Рушни гада – эверайдаз гьай хьтин,
Мягьтел жезва, акур чавуз жейранар.

Гадад квачер - карар хьтин далдамдин,
Чилик хкиз, къудгъун жезва цавариз.
Рушан гъилер, ван хьайила макьамдин,
Ухшар жезва лацу лифрен лувариз.

Гадади кьил такабурдиз тик кьуна,
Тамашзава рушан буйдиз, бухахдиз.
Руш лагьайта, акъваз тежез, рик кьуна,
Гуьрчег жезва, кьуьл авунвай дамахдиз!

Лезгинкадин макьамди руьгь хкажна,
Кьве жегьилдиз лув гуз кан я цавариз.
Заз канзава, хилер кьуьнтел къакъажна,
Кьуьлерин дем элкъуьр ийиз сувариз!

Сагъ хьурай чи Лезгинка кьуьл, тарихдиз
Къадим хьанвай, хкажиз чи гуьгьуьлар!
Гьикьван туьнтбур ятани куьн къилихдиз,
Лезгинкадин кьуьл ийиз ша, жегьилар!

 

САЖИДИНАН ВЕРИВЕРДЕР
Ахъагъайла дуьньядиз вил,
Акъатзавач, дустар, зи кьил.
Виликан зав вугайбур гъил,
Кьил кьуьхве тваз, чуьнуьх жезва!
«Кваха» макьамдал ийиз кьуьл,
Зайиф чанар хуьнуьх жезва,

Вири лезги рухваяр я,
Са хва-стха, архаяр я.
Са бязибур хахаяр я.
Са бязибур, хуьз чпин кьил,
Руьгь авачир – чухваяр я.
РикІе авай зегьер туькьуьл.

ТІуруни нез, тумуни-вил
Акъуддайдав куьз ганай гъил?
Вердиш алчахвилел хуьз кьил,
Адан гъиле аса гудан?
КичIедакай кьуна хьиз гъуьл,
Жуван лезги маса гудан?!

 

РикІе-зегьер, меце-ширин,
Чинал жеда тапан хъуьруьн.
Гъил галукьай чка – ирин,
Кас декьена, яс жедани?
Мидаим квай чиник серин,
Намус квачир кас жедани?

Акурлани тежез рахаз,
Са версинин катда яргъаз.
Ни вуч лагьайтІани агъаз,
Кьурай къалгъан гуьз жедани?
Дуьз лагьайдан кефияр хаз,
ГьакІ, мегер, кьил хуьз жедани?

Сажидинан веривердер-
Лугьун туш хьи вири дердер.
Югъ-къандивай хьана бетер,
Халкьдин патал алаз кІанда!
Багъиш авун патал бейтер,
Даим халкьдихъ галаз кІанда!

АМ ГЬИ БУЛАХ Я
Ам гьи булах я инсанди
Дад такуна фейиди?
Ам гьи кIвалах я хъсандиз
Гад такуна фейиди?
Ам гьи гьулдан я, ракь я
Чад такуна фейиди?
Ам вуч лигим яракь я?
Яд такуна фейиди?

 

ВИЛ ГАЛАМА, ВИЛ
Алатна фена са шумуд йисар,
РикIел алама вахтар чи жегьил.
Финни рикIелай, уьмуьрдин тарсар?
ХьанватIани жув, къужа хьиз агьил.

Ахварайни вун, вил галаз, такваз,
Алудзава за хажалат йифер.
РикI акъатзава, чIередал къугъваз,
Акур вахтунда сад садахъ лифер.

Вун мад са сефер шадвилив хъуьрез,
Ахкун хъувунихъ вил галама, вил.
Муьгьуьббатдикай вав рахаз серес,
Са декьикьадихъ вил галама, вил.

Вун, рикIе шикил туна, катнава,
Ядигар ягълух амаз ви гъилин.
Зун хажалатрин юкьва гьатнава,
МичIи тир йифиз, тама хьиз къалин.

Садра кьванни вун ахквадач жал мад, -
Лугьузва рикIи рекьидай кьиляй.
Уьмуьрни кIамач, бахтлу тир ва шад,
Рекьиз кIанзава кьисметдин хъиляй.

Вун мад са сефер шадвилив хъуьрез,
Ахкун хъувунихъ вил галама, вил.
Муьгьуьббатдикай вав рахаз серес,
Са декьикьадихъ вил галама, вил.

ХАЙИ МАКАН
Хайи макан, кард тир мукан,
Вун заз гьикьван ширин я?
Чаз вун азад яз мус акван?
Хиялар чи дерин я!
Хиялар чи дерин я!

Я Сад Аллагь, де Вуна лагь,
Чаз дарди шад, хъуьруьн я?
И дуьньяда чил, цав мублагь,
Вучиз чи рикI серин я?
Вучиз чи рикI серин я?

Сад жен чи халкь кьве пайнавай,
Самур - иви, ирин я!
Гьарнай гъана ахъайнавай,
Чапхунчияр къалин я!
Чапхунчияр къалин я!

Зи гафарал наразибур,
Сад, вад хьунни мумкин я!
Са миллион яз разибур,
Чун гьахъ хьунни мумкин я!
Чун гьахъ хьунни мумкин я!

Сажидинан рикIин хиял,
Чун гьахъ тирдал эркин я!
Гьатна чанда, эх тежез ял,
Пехъи хьунухь якъин я!
Пехъи хьунухь якъин я!

 
КIАНЗАВАЙ ВАЗ БАГЪИШИЗ
Заз кIанзавай ваз багъишиз балкIан,
Эгер ваз адан къадир хьайитIа.
Къурхуни я заз, кIвалахни дакIан,
Вав гваз адакай къатир хьайитIа.

Заз кIанзавай ваз багъишиз гапур,
Женгина вакай игит хьайитIа.
Терсина патахъ элкъвена гапур,
Вучин за вакай мийит хьайитIа.

Заз кIанзавай ваз багъишиз шиир,
Адаз лайихлу инсан хьайитIа.
Кьил гьикI экъисин къекъведа шаир,
Вун атат тийир нукьсан хьайитIа.

За гудай акьул, за гудай ваз тарс,
Кьегьел касди хьиз ам кьаз хьайитIа.
Гьикьван гьайиф я, алатна са варз,
Са ахмакьди хьиз кеф хаз хьайитIа.

БалкIандин къадир, гапурдин къимет
Течирдаз уьмуьр пар я хьи залан.
Аллагьдин патай авачир кьисмеи,
Кас гъавурда зи акьадач чIалан.

Сажидин я зун – куьн хьтин инсан,
Жуван зегьметдал ийизвай дамах.
Акьуллуйриз хуьз кIан ятIа масан,
Рекьиз кIан я зун пехилриз ахмакь!

 

РИЗКЬИДИН АРЗА
Са пай кьарадай кьацІанвай михьиз,
Заз, рекьеллай фа авуна арза.
Адан гьар са гаф алахъна кхьиз,
Квез чи ихтилат ийизва къе за:

-Эй, рекьин мугьман, яхъ бубадин гъил!
Са ахмакьди зун гадарна рекьел.
Маса – буьркьуьда, вичин кьацІай кьуьл,
Гьалчна фейила, акатна зак хъел!

-Багъиш ая заз, азиз Фу-Буба! -
Лагьана, за ам хкажна цавуз. -
Вуж ятІа а кас – тахсиркар зурба?
Ризкьи багьа я чаз гьар са чІавуз.

-Хкваш, хва, рикІел алатай йисар!
Къанлу тир дяве, инсаф течир каш.
Гьа ибур яни къе гузвай тарсар?
Несилриз цІийи, жегьилзамай яш!?

Лежбердин зегьмет, фяледин куьмек,
Гьайиф тушни квез, зун патал чІугур?
Берекатлу чил, ракъинин нур-экв,
Гьайиф тушни квез чаз цавай акур!?-

И гафари зак кутуна зурзун,
Гуя, аял вахт хъхьана мугьман.
Тарихдин перде авуна къазун,
Рахаз хьана зав Каш лугьур душман:

-ГьикІ хьана, инсан? КичІе яз закай,
Гьиниз физва вун, тавуна жузун?!
Гьич са чІавузни акъудмир рикІяй,
Куь чан къачудай – Азраил я зун!!!-

Къацу пешери авунавишриш,
Акъудна гару япарай и ван.
Бубайри гайи акьулар таниш,
Дуьздал акъудиз алахъна жуван:

-Берекатлу Чил, Ризкьидин чешме,
Инсанриз – Зегьмет, Чирвилер дерин!
Кваз такьур инсан вуж я а семе!?
Фу гадрай чилел, и кьадар ширин?

Аллагьди адаз гун, белки, жаза!
Залай гъил къачун ийизва минет.
Белки, бегьем тарс ганвач жеди за,
Куьн вили кавун хьанатІа, къелет!

Белки, а касдин дидени буба,
Яшамиш хьанач заманада дар.
Белки, а касдин, гъуьр авай Турба,
ЯтІа, чІехиди, чин тийир кьадар?

Белки, а касдиз Ризкьидин къимет
Вуч ятІа чидач, я акунач каш!
Абуруз гьайиф Ризкьи жез кьисмет!
Акьул къвен, белки, чІехи хьана яш.-

Гьа и саягъ чун, яна гъил-гъилиз,
Фу-Буба галаз, рикІиз хьайи тІар;
Суьгьбетар ийиз, хтана кІвализ,
Гьуьрметдивди кьаз сада-садан тІвар.

  

ЖУВАН КIВАЛ
Дустар, за квез мугьманвилин лугьун сир,
ЧIру патахъ лагьана хьуй - я тахсир.
Кефер чIугваз хьайитIани са асир,
Гьикьван на ваз лагьайтIани яван кIвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кIвал!

Чара кIваляй недай шиш-кабабдилай,
Кьуланфериз ваз гудай азабдилай,
Экуьн кьиляй кхьидай запабдилай,
Сад Аллагьди авуртIани дуван, кIвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кIвал!

Жуван кIвале къари элкъвез кьилелай,
Ягълу емек гуда вичин гъилелай.
Алат тийиз жеда вилер гъуьлелай.
Гьикьван гуьрчег затI ятIани мугьман кIвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кIвал!

Ксай чIавуз чIагай кIвале мугьмандин,
Кьеневай рикI хъиткьинда хьи душмандин.
Гьи кьадардин гьал ятIани кIубанди,
Пакад юкъуз аквадалди пашман кIвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кIвал!

Сажидиназ мугьманриз физ кIан я хьи,
Эхзавайди азият зи чан я хьи.
Квез хьайиди са жуьредин ван я хьи,
За йиф тавур амачтIани хуьр, я кIвал,
Валлагь-биллагь, эхир гьахъ я жуван кIвал?

 

ВИРИ ВАХТУНИН КРАР ТИР, ДУЬНЬЯ
Авай азият акур вахтуна,
Ишехьиз жеда, кьуьзуьни жегьил.
Сад акур чIавуз кьакьан тахтуна,
Аквада адал, вири жез пехил.
Чидач хьи гьар вуч хъсан ва я, пис,
Дегиш жедай са алукьдайди йис.
Вири вахтунин крар тир, дуьнья!
Гагь хийир, гагь-гагь зарар тир, дуьнья!

Гьар патахъай кар туькIвей вахтуна,
Камунин кьилиз артух жез девлет;
Пачагь хьиз хьайи чIавуз тахтуна,
Квахьай вахтунда бахтунин билет,
Жув жувакай жез, балкIан хьиз кухун,
Яваш жез рахун, беденни яхун,
Гъам-хажалатдин парар тир, дуьнья!
Жегьеннемдин цIун варар тир, дуьнья!

Сад-садал ашукь жегьил руш-гада,
Кьакьан тир цава, лув гузвай лифер;
Муьгьуьббатдин кваз кьун тавур къайда,
ГьакI гарув гана, чIугур кьван кефер,
Ченгияр гуьрчег акваз ярдилай,
Гъил къачуз гьар са хъсан кардилай,
Амукьдай гафар-чIалар тир, дуьнья!
Дявени чуьруьк, къалар тир, дуьнья!

РикI-вил галачиз, аватна цавай,
Къизилрив ацIай са зурба каркун;
Хъсанвилихъди, кесиб яз авай,
КIвалер-йикъарин дегиш жез акун;
Кесиб рушакай лиф хьтин гуьрчег,
Уьмуьрдин юлдаш хьайила керчег,
Алахьай экуьн ярар тир, дуьнья!
Женнетдин бахтлу нурар тир, дуьнья!

Гьибурукай вун ятIа, Сажидин?
Кьудкъадалайни артух тир яшар.
Сад я бахтуниз гъвечIи, чIехидин.
Аллагьдин патай авачтIа къаншар.
Арза-ферзедал гьат тийир гъиле,
Кьил цава, кIвачер къекъвезвай чиле.
Хкаж жез четин гурар тир, дуьнья!
Гьисабиз тежер кIарар тир, дуьнья!

 
САД Я ЗУН
ЦIемуьжуьдра кIукI гъиз тахьай киледал,
ГьикI экъечIин мад КIелезин келледал?
Зегьметар за чIугунатIан шеледал,
Къадир тахьай шаиррикай сад я зун!

И дуьньяда тек са кIвалах гуж ава,
Лекьер тIимил, цава пехъер луж ава.
Зи шииррин къадир авай вуж ава?
ГьакI ятIани сефил тежез, шад я зун!

Гьукуматар политикрин гъилева,
Халкьдихъ галай гьаким гьина кьилева?
Садбур, цаз хьиз, акьахиз физ, вилева,
Кьисметдикай бейкеф хьунухь фад я зун!

Вири жедач, гьамиша ваз кIанивал.
Рази хьухь вун, Сад Аллагьдин гайивал,
ЧIуру патахъ элкъуьр тийиз къенивал,
Бегьер кIватIна, акьалтI тийир гад я зун!

Сажидин, бес я авур кьван тарифар,
Валай артух пара ава арифар.
Гьуьл тир ацIай шииратдин алифар,
Лигим ийиз чидай устад-чад я зун!

КЬИСМЕТ
РикIел акьалтиз алатай йисар,
За жуван рикIиз гузва майданар.
КIваляй дидеди гуз чIуру тарсар,
Садра кьванни кьаз хьанач гарданар.

ГьакI ятIани вун ама зи рикIе,
Вил алаз хьана, са шумуд йисуз.
Вун бубу хьана, чарадан никIе,
Залай, секиндиз алакьнач кусуз.

Ви чIулав чIарар, ви седеф сарар,
Караг ийизва мад зи вилеркай.
За кхьей чIалар, рекье тур чарар,
Я цавай фена, я чилерикай.

Зазни чизвай, ваз зун тирди кIани,
Амма кьисметди яна чаз галтIам.
Гьикьван хиялар тиртIани къени,
Виликди къачуз вуганач къадам.

Кьисметди чун кьвед акъудна яргъаз,
Ви шикил акъуд жезвач зи рикIяй.
Низ акуртIани зун хъуьрез, къугъваз,
Бубу акъудиз хьанач гьа никIяй.

Ара-ара заз вун акваз ахварай,
Рахаз алахъна, мез жезва кIарас.
За, вун акурла, амачиз кьарай,
Хажалатрикай гам ава храз.

Кесиб Сажидин, пай атIанвай кас,
Муьгьуьббат аваз, яр жагъун тавур.
Сараривди мез квез я авун кIас?
Кьисмет гафунихъ гьич югъун тавур.

 
ПІИНИХАЛУМ
Миллет лезги, макан Куьре,
Бахтар авай руш я зуьгьре.
Хъуькъвен кьилер бибилжегьре,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Я бахтавар ПІинихалум!

Сивел алаз манидин ван,
Твах мурадар кьиле жуван.
Чил-цав авур алван-алван,
Ваз хвашгелди, ПІинихалум!

Шад девирдин КІарудин тІвар,
Кьаз, кІватІалда вуна дустар.
Эй суваррин чІехи устІар,
Ваз хвашгелди, ПІинихалум!

Муьгьуьббатдин пак рикІелди,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Лугьузва къе лезги элди,
Дуьнья ая къени, халум,
Я бахтавар ПІинихалум!

ЭЛЬМИРА
Багъада билбил рахаз ширин аваздал,
Къизил гуьллер хъуьрез хьана аяздал.
Ашкъидин дерт акъатзава даяздал,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Рагъ яни вун, варз яни вун, гъед яни?
Кард яни вун, лиф яни вун, къвед яни?
И дуьньядал ашукьбур чун кьвед яни?
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Уьмуьрдикай вацI хьана зи, сел хьана,
Гьар йикъакай мехъер хьана, мел хьана.
Хейлин рушар, вун себеб яз хъел хьана,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Лугьур гафар пара ава фикирда,
РикIин гьиссер гьакьзавач зи шиирда.
Эхир на зи рикI гъед хьана, куькIуьрда,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

Жегьил шаир Сажидина кьасухдай,
ТуькІуьрнай и чІал ашкъидин язухдай.
Гуьзел суьрет акваз пекдин яйлухдай,
Заз акурди ахвар я жал, Эльмира?

САМУРДИН - МУР
Самур вацIал, акьалдариз явшанар,
Амайди тек са мур я, лагь, мур я лагь!
Югъ-къандивай халкьар ийиз пашманар,
Гузвайди чаз са зур я лагь, зур я лагь!

Гьикьван хьурай, гьарай-эвер, тарашун?
Чи гьакимрин пеше хьанва тамашун.
Дуьз яни бес, чкадин халкь кIамашун?
Гьар са кьурай тар къур я лагь, къур я лагь!

Гьарай-эвер кьадардилай пара я,
Яб гудай кас авач, уьзуькъара я.
АтIанвайди кесиб халкьдин чара я.
Дерт авайди чи хур я лагь, хур я лагь!

Яраб гьа икI хъижеда жал давамар?
Савадлу тир халкьар ийиз авамар.
Самур тамал акьалт хьана цагъамар,
Амукьдайди са чIур я лагь, чIур я лагь!

Я там хъижеч, я вацI хъижеч яд авай.
Я берекат фу нез хъижеч дад авай.
Лезгияр жен и дуьньяда ад авай,
И дуьнья гур-багур я лагь, гур я лагь!

Вуж атурай чи куьмекдиз, гьарайдиз?
Вучин, кисна акъваз тежер, кьарайдиз?
Элкъуьрзавай чи чил карван-сарайдиз,
Чаз гузвайди лап кIур я лагь, кIур я лагь!

БАДЕДИН ЛАЙЛАЙ
Кьакьан тир Шагь дагъ ятІа?
Вилерин нур - рагъ ятІа?
Бул бегьердин багъ ятІа?
Лезги бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Гуьзгуь бала дидедин!
Гуьзгуь бала дидедин!

ДИДЕДИН ЛАЙЛАЙ
Сив - къизилдин цуькведин,
Хъуькъвер – фири некІедин,
Вилер экуь - чигедин,
Нямет бала дидедин.
Алад ширин ахвариз;
Къенфет бала дидедин!
Къенфет бала дидедин!

СУСАН ЛАЙЛАЙ
Камалрин цуьк - таж авай,
Берекатрин раж авай,
Тазавилин яш авай,
Масан бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Инсан бала дидедин!
Инсан бала дидедин!

СИКІРЕН ЛАЙЛАЙ
Тум писидин кул хьтин,
Юкь камари чІул хьтин,
Бул бегьердин зул хьтин,
Зи сикІ бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Зи рикІ бала дидедин!
Зи рикІ бала дидедин!

 

ПЕХЪРЕН ЛАЙЛАЙ
ЧІулав цІакул - йиф ятІа?
Лацу цІакул - циф ятІа?
Вун лифрен хва - лиф ятІа?
Дембел бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Кьегьал бала дидедин!
Кьегьал бала дидедин!

КЬУЬГЪУЬРДИН ЛАЙЛАЙ
ЧІарар хъуьтуьл кІаз хьтин.
Буйдиз шумал таз хьтин,
Дамахар гвай хаз хьтин,
Кьуьгъуьр бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Чуьнгуьр бала дидедин!
Чуьнгуьр бала дидедин!

КЪУЬРЕН ЛАЙЛАЙ
Туьтуькъуш хьиз гуьзелди,
Асландилай къегъалди,
Пачагь - тамун магьалдин,
Къуьрен бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Куьрен бала дидедин!
Куьрен бала дидедин!

ЛАМРАН ЛАЙЛАЙ
Акьул дерин гьуьл хьтин,
Пар чІугуниз фил хьтин,
Зарб макьамдин кьуьл хьтин,
ШаркІунтІ бала дидедин;
Алад ширин ахвариз,
Каркун бала дидедин!
Каркун бала дидедин!

МЕГЪУЬН ТАРАК
Буйдиз лап зурба,
Са мегъуьн тарак,
Квай къуьрен шапІа,
Кьуьгъуьрдин шараг.

Хъсан чириз кІанз,
ТІебиатдин сир.
Ацукьна ийиз,
Чпин веревирд:

-Къуьл хьаначиртІа,
Гьинай къведай гъуьр? -
Рахана кьуьгъуьр. -
ЗатІни жедачир.

Мягьтел хьана къуьр:
-Яд ганачиртІа?
-Рагъ хьаначиртІа?
-Гад хьаначиртІа?

-Зегьмет чІугвадай,
-Гьуьжет чІугвадай,
-Акьуллу эллер,
-Чахъ хьаначиртІа?

-Я фу жедачир!
-НикІера - къуьлер!
-Я зун жедачир!
- Я вун жедачир!

-Я хуьрер, кІвалер! -
Кис хьана кьуьгъуьр.
Акьална вилер,
Яваш хьана къуьр.

И чІавуз никІе,
Комбайнидал гуьз,
Шадвал тваз рикІе,
Мехъерик квай хьиз,
Берекат къизил,
КІватІалзавай къуьл!

ЧАН ЧУБАРУК
Агъа-СтIал вичин бине,
Дережаяр хъийиз вине,
Муг авунвай хуьруьн къена,
Ви чан сагърай, чан Чубарук!

Ислягь тир цав алаз кьилел,
Картар хьтин хуьзвай гъилел,
Чи аялар гъизвай винел,
Ви чан сагърай, чан Чубарук!

Кьуьд, гад талгьуз, хьанвай мугьман,
Ви чан сагьрай, чан Чубарук!
Вун чи рикІ тир, вун чи дарман,
Ви чан сагърай, чан Чубарук!
Тикрар:
Шад хьун патал чи аялар,
Къенибур я ви хиялар,
Эцигнавай ягъиз ялар,
Ви чан сагърай, чан Чубарук.

АЯЛРИН БАХЧА
ЦIийи хуьруькай цIийи тир шегьер,
Йис-йисандавай гуьрчег жез тегьер,
Жегьил несилдин багъларин бегьер,
Чан ЦIийи хуьруьн аялрин бахче!

Гьар са жуьредин илимрин сирер,
Чир ийизвай чун, я таза цIирер.
Манияр ягъиз, ийизвай кьуьлер,
Чан ЦIийи хуьруьн аялрин бахче!
Тикрар:
Ислягь тир цава чими рагъ хьурай,
Диде-бубаяр даим сагъ хьурай!
ЦIийи-цIийи тир хиялрин бахче.
Чан ЦIийи хуьруьн аялрин бахче!

 

ЯЦІУ ХЬАНА ЧУН
Пешерин къаца,
Къацу хьана чун!
Цуькверин лаца,
Лацу хьана чун!
Тарарин яцІа,
ЯцІу хьана чун!

Ракъин нурари,
Суьзмишарна чун!
РикІин цІаяри,
Къизмишарна чун!
Ватан хуьн патал,
Дигмишарна чун!

Дяве фидайла,
Аялар тир чун.
Гъалиб жедайла,
Хиялар тир чун!
КІвал-югъ хьайила,
Кьегьалар тир чун!

Гьунаррин яцІа,
Лазим хьана чун!
Кьисметдин вацІа,
Лигим хьана чун.
Кун тийидай цІа,
Илим хьана чун!

Несилар патал,
Чешне хьана чун!
Шад къугъун патал,
Сегьне хьана чун!
Камалрин кІватІал-
Дегьне хьана чун!

Пешерин къаца-
Къацу хьана чун!
Цуькверин лаца,
Лацу хьана чун!
Тарарин яцІа,
ЯцІу хьана чун!

ВУЧ ЯТІА?
Билбил рахаз гатфарикай,
Цифер катиз марфарикай,
Цуьквер жезвай гьарфарикай,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?

КІватІиз ризкьи чуьллеравай,
Куьмек кІани эллеривай,
Бурж вахчузвай чилеривай,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?

Яр-емишдин базар жедай,
Келем, картуф, газар жедай,
Марфарикай бизар жедай,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?

Чилерикай хьана бажгъан.
ЭкІяй хьана живед яргъан,
Яд-муркІади кьунвай къажгъан,
Лагь йисан им гьи вахт ятІа?

Кьуд вахтункай гьар са йисан,
Менфят къачуз алахъ хъсан.
Чилин винел шагь тир инсан,
Къадир тахьун, лагь, гьахъ ятІа?

Гьа икІ, дустар, йисан кьуд вахт-
Лагь, уьмуьрдин чи бахт ятІа?
Сад стха тир, пудни пуд вах,
Гьар са йисан чи тахт ятІа?

 
ЧУН ГЬАБУРУН АЯЛАР Я
Лугьуда хьи, са мус ятIан,
Залум дяве хьайид тир.
А дяведа, хуьз чи Ватан,
Са гзафбур кьейид тир.

А дявеяр вуч паталди,
Жаваб це заз хьайид тир?
Чи бубаяр вуч паталди,
А дявейра кьейид тир?

Белки чавай кIанзавайтIа,
Вахчуз хуьрер, шегьерар?
ЧIуру хиялар авайтIа,
Тарашиз чи бегьерар?

Чи чил, девлет, чи азадвал,
Элкъуьр ийиз лукIвилиз?
Гъалиб хьайи чIавуз садвал,
Шадвал гъана, гьар кIвализ!

Чир хьурай хьи, бубайрин гьа,
Тирди чунни аялар!
Ислягьвал гьа, рикI хьиз багьа,
Хуьн тирди чи хиялар!

Дяве терг хьуй чилерилай,
Им шумуд са сефер я?
Ислягьвал хуьз, кьилерилай,
Лув гузвайбур лифер я!

 

ДИДЕДИН МАНИ
Уьмуьр гьикьван иер я?
Муьгьуьббатдин бегьер я.
Гьар са велед хайи югъ,
Чи уьмуьрдин сегьер я.

Тикрар бенд:
Азиз, ширин, чан масан,
Хьухь камаллу тир инсан.
Хайи йикъан табарак,
Ваз зи патай мубарак!

Чан гадаяр, чан рушар,
Чан женнетдин шад къушар.
Хва-стхадиз эвер це,
Шад межлисдиз, нез ашар!

Кьилел чими рагъ хьана,
Диде-буба сагъ хьана;
Гатфари цуьк авуна,
КІан я заз куьн багъ хьана.

Тикрар бенд:
Азиз, ширин, чан масан,
Хьухь камаллу тир инсан.
Хайи йикъан табарак,
Ваз зи патай мубарак!

Чан гадаяр, чан рушар,
Чан женнетдин шад къушар.
Хва-стхадиз эвер це,
Шад межлисдиз, нез ашар!

 

РЫЧАЛ-СУДИН ДЕРЕДА
СтІал багълар, кьакьан дагълар, булахар,
Пара ава ийиз жедай дамахар.
«Рычал-судин» акур чІавуз кІвалахар,
Амукьна зун муьгьтел тир са жуьреда.
Мехмердин там, жейран къекъвей яйлахар,
Гьава ава гьикьван хуш и дереда!

Са кьадардин вине авай гьуьлелай,
Тамашайла дагъдин кьакьан кьилелай,
Къарагъзавай бугъ-атир тир чилелай.
Аламатар пара ава Куьреда,
Сад Аллагьди гайи Вичин гъилелай,
Земземдин яд бул ава и дереда!

Дагъда курорт шегьер хьун я аламат.
Шумуд гуьзел хкажнава дарамат?
Юкьвай вацІ физ, кьве пад къацу къурамат.
Рычалин яд - халис булах жуьреда,
Авахьна къвез, чун хуьн патал саламат,
Акур чІавуз руьгьерни кваз хъуьреда!

Рычал шегьер лугьуниз ам хас хьунухь,
Лагьай чІал я, къадир чидай кас хьунухь.
Са бахт тушни ихьтин нямет чаз хьунухь?
Дегишвилер твазвай цІийи жуьреда,
«Рычал-судин» тІварни вине кьаз хьунухь,
Къагьриманвал я и четин береда!

КІвалахзавай гадайризни рушариз,
Вуч гаф ава, Рычал-Судиндин къушариз?
Яд хъвайи кас жегьил хьана яшариз,
КІубан жеда, аламатдин жуьреда.
Къванерни кваз ухшарбур тир къашариз,
Женнетдин са макан ава Куьреда!

 
СТIАЛ БУЛАХ
Я бахтавар СтIал булах!
Гьикьван ширин яд ава вахъ?!
Йифди, югъди ийиз кIвалах,
РикIе хиял сад ава вахъ!

Сулейманни СтIал Саяд,
Къвез, хъванай ви чешмедай яд.
Уьмуьрдикай ягъиз баяд,
Земземдин цин ад ава вахъ!

Пуд СтIалрин гуьрчег рушар,
Ви чешмедин багьа къашар,
Гьар са игит – гьулдан ухшар,
Лигимардай чад ава вахъ!

Гьам зегьметда, мел-мехъерик,
Шадвилера я вун шерик.
Пияладив ацIуриз рикI
Ажеб иер дад ава вахъ!

СтIал шаир Сажидинни,
Дустарикай я ви кIани.
Ша, чна чи ягъин мани,
Ашукь тирбур мад ава вахъ!

 
ГАТФАРИЗ
Экуьн кьиляй билбиларни багъларай,
Шад манийрив рахаз жеда гатфариз.
ТIебиатни ават хьана ахварай,
Чан алайди хьиз аквада гатфариз.

Гьар экуьнахъ гьарайда фад кIекери,
Ракъинихъди элкъуьрда чин цуьквери.
Чи жегьилрин манийрин хуш ванери,
Ашкъидин шад руьгь кутада гатфариз.

Гьуьлуь хьтин лепеяр гуз къацари,
Цив ацIана, ван къачуда вацIари.
Кьибледихъай дурнайрини къазари,
Кефер патахъ мад лув гуда гатфариз.

Къацу либас алукIна хьиз тарарал,
Цуькверин гам юзур ийиз гарарал,
Ашукь хьана гьар экуьнин ярарал,
Хъуьрез-хъуьрез, шад аквада гатфариз.

Шад манийрин сесер гьатна чуьллера,
Хъуьтуьл шагьвар къекъвез жеда чилера.
Гьар са касдин кеспи аваз гъилера,
Худда зегьмет жугваз жеда гатфариз.

  

ШЕХЬМИР, ЧАН ЗАРИНА
Гуьрчег рушар шедайди туш,
Яшар кьвед-пуд йис хьайила.
Пис аялар жедайди туш,
Дидедиз яб гуз хьайила.

Шехьмир, чан Зарина,
Шехьмир, ширин Зарина,
Шехьмир, чан Зарина,
Бубади ваз къуьр гъида.
Лайлай бала,
Алад ширин ахвариз.
Ширин бала,
Бубади ваз къуьр гъида.

Шехьмир, шехьмир, чан Зарина
Дидед гъиле кар авайла,
АлакьдатIа, лагь манияр,
Икьван кьуьзел тIвар алайла.

Куьрпе рушан ширин я сес,
Мани ягъиз, билбил жедай.
Дидеди ваз туькIуьрда мес,
Ваз ширин тир ахвар къведай.

Шехьмир, чан Зарина,
Шехьмир, ширин Зарина,
Шехьмир, чан Зарина,
Бубади ваз къуьр гъида.
Лайлай бала,
Алад ширин ахвариз.
Ширин бала,
Бубади ваз къуьр гъида.

 

ВУН НАКЬ ВУЧИЗ АТАНАЧИР?
Буллух эрекь, чехир вад сан,
Кьасабнай за жунгав шазан,
Вун атунал шад тир хзан,
Вун накь вучиз атаначир?

Ирид къажгъан, ирид къулал,
Биргандар къвед суфрад кьулал.
Вун гьинавай икьван чIавал.
Вун накь вучиз атаначир?

Санал чIагъан, санал чуьнгуьр,
Пара хъсан межлис туькIуьр
Авунай за, Аллагь шуькуьр,
Вун накь вучиз атаначир?

Даим ахъа тир зи варар,
Къулайни тир лап зи крар,
Алашадиз яна пурар,
Вун накь вучиз атаначир?

Як аквазван, гьикьван инал,
ЧаранатIа, за шишинал?
Ала жеди ви вил тIуьнал,
Вун накь вучиз атаначир?

Аквазвани кьацIай рухвар?
Пуд йиф я зи квахьна ахвар.
Ийидай за вунни тухвар,
Вун накь вучиз атаначир?

Вири къуват ахъайна за,
Садакьа хьиз, ам пайна за,
Элкъуьрдачир валайни за,
Вун накь вучиз атаначир?

Шаксуз, кIвалин кIан хкатна,
Закни сурун фул акатна,
Къе ахлад, дуст, гьерекатна,
Вун накь вучиз атаначир?

ВУЖ Я KIBAЛE ЧIЕХИДИ?
-Вуж я кIвале чIехиди?!
Итим яни, паб яни?!-
Хъел атана хайиди,
Хуьрек недай къаб яни?

КукIварна рак кIвалик квай!
Куьсруь хана кIаник квай!
Кац гатана, вилик квай!
Хъел хкудна вичик квай.
Са геренда кис хьана,
Буьркьуь кьиф хьиз чилик квай.

-Вуж я кIвале чIехиди?!
Итим яни, паб яни?!-
Муьрхъуь кьуна хайиди,
Гуьндуьз яни, раб яни?!-

Вичиз атай кIвал гана,
Папаз къачур шал гана,
Дана галай кал гана,
Багъламадиз тIвал гана,
Куьгьне яргъан кIватIна хьиз,
Хъелна, фена къвал гана.-

-Вуж я кIвале чIехиди?.
Итим яни, паб яни?! –
Инсан хьана хайиди,
Ички цадай къаб яни?!

Хзандивай чара я,
Уьмуьр вара-зара я.
Багъиш фейи ара я.
Гъам-хажалат пара я.
Хквез тежез мад кIвализ,
Вични уьзуькъара я!

  

КIВАЧЕЛ ЗАЛАН КЪУЬР ТIУЬНА ЗИ
Ван хьайибур жедач чIалахъ,
Заз эх тежер хьанва кIвалах.
Кьве виликай хьана булах.
КIвачел залан къуьр тIуьна зи!

Эркек тиртIа, низ тир гьайиф,
Диши къуьр тир, бугъаз, зайиф.
Са угъриди, галукьай тиф,
КIвачел залан къуьр тIуьна зи!

Къе, пака цIуд шапIа хазвай,
Балайрин дерт гъапа кьазвай,
Диде къуьр тир, руфун тIазвай.
КIвачел алан къуьр тIуьна зи!

Сив ацIана гьикI экъуьгъин?
Галукьуй ман, вичихъ тIегъуьн.
КIанчIарал шиш ягъна мегъуьн,
КIвачел залан къуьр тIуьна зи!

Чи шак алай кацик, кицIик,
Рак акатуй вичин мецик.
Беден усал, вили кицик,
КIвачел залан къуьртIуьна зи!

Сажидиназ ихьтин чIалар,
Хуш кIвалах туш къалмакъалар.
Хуй вич хайи папан къвалар!
КIвачел залан къуьр тIуна зи!

РЕХЪ РИКIЕЛАЙ АЛАТНА
Дуьнья алаш-булаш хьана, лаш хьана!
КІвал-югъ хьана, са кьадардин яш хьана.
Кьуьзуь кьиляй муьгьуьббатдин каш хьана,
КІвализ хуьквер рехъ рикІелай алатна!
Чандай фейи гьекь рикIелай алатна!

Хендедаяр акваз къилих кьезил тир,
Паб гадарна, халис ичIи къизил тир!
КІвачеризни атIуз регьят мензил тир,
КІвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна!
ЧIугур кьван каш-мекь рикIелай алатна!

Дембелар хьиз туна мука аялар,
Кефер чIугун хьана касдин хиялар!
Гьалаллу паб акур чIавуз жез ялар!
КІвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна?
Вичин мукан пехъ рикIелай алатна!

Кьве жуьредин яратмишна хизанар.
Фу гадарна, нез кIан хьана гузанар!
Папа вадра ягъайтIани азанар,
КІвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна!
Темен гайи хъвехъ рикIелай алатна!

Жунгавди хьиз бугь ягьай вахт-тIач хьана!
Вахчур «тIавус» - гьатнавай са кач хьана!
Дили хьана, хъвайи чIавуз-кIвач хана.
КІвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна?
Кайи дуркІун-лекь рикIелай алатна!

Сажидиназ хъелни къвезва, язухни,
Чизмач касдиз я вилик физ, кьулухъни.
Гъиле кьуна кукІвар хьайи ягълухни,
КІвализ хуьквер рехъ рикIелай алатна?
Къалгъан незва, векь рикIелай алатна!

 

АБУРДАЙ ВЕГЬИН
Виш сеферда къвез, нез, хъфиз кIваляй,
ТIуьнай дустари за ягъай шишер.
Садра тахьайла, татана гъиляй,
Чинар кана зи, саягъда тежер,

Фейи чкайра, туна закай ван:
Хьайид туш лугьуз, зун хьтин мутIлакь!
Авур хатурар квадарна жуван,
Чпелай тийиз гьич са кар алакь.

Квез чидачни кьван хуьрерин адет?
Вун беябурда, къастунал хъиляй.
-Гьич са стIал яд, авуртIан минет,
Акъатдач, -лугьуз, ерли зи гъиляй!

  

БАЗАР Я
Гьар затIунал - кьилин къимет,
Муьштерийри гатаз кьил-мет!
Вуч кесибди хьана кьисмет?
Эхиз жезмач - бизар я!
Мефтехурриз кIватIиз девлет,
Аламатдин базар я!

Жагьида квез карчни къуьрен,
Къизил балугь, къахни гьерен.
Кесиб-куьсуьб герен-герен,
Жедайди - бедназар я!
Дарман авай гьар са хирен,
Керематдин базар я!

Баку-лимон, Мары-кишмиш,
Агьзур нямет ава дуьзмиш.
Савдагарар хьана къизмиш,
Алверчивал - азар я!
Пул гвачирбур жедай пузмиш,
Къияматдин базар я!

Ни вичиз вуч лагьайтIани,
МетIер-кьилер гатайтIани,
АтайтIани, татайтIани,
Турпни чичIек, газар я!
Хъилер-путар атайтIани,
Гьукуматдин - базар я!!!

ГЬА ЧIАВУЗНИ
Лезги малла Несредин
Физвай садра базардиз.
Бушвал хьана гьелледин,
Ават хьана дагьардиз.

Инай са гьал экъечIна,
Рекьин юкьвал хвал алай.
Са кIус кьулухъ къекъечIна,
Хкадарнал къал алай.

Хьайид ана хьуй вичиз,
Хкадарна маллади.
ТIар хьайила са кIвачиз,
Къутармишнач балади.

Аватнавай хвалаз ам,
ЭкъечIна са гужалди.
Регъуь хьана, чухваз кьам,
Элкъвена вич вичелди.

«Агь зи жегьил тиртIа вахт,
Ихьтин бала къведачир.
Кьуьзуь хьана, фена бахт,
Жегьил яз икI жедачир!»

Килигна ам кьулухъди,
Акур кас-мас аватIа.
Вич аваз и шулугъда,
Хъуьрей кас-мас галатIа.

Дуьз гъавурда гьатдай фад,
Сад-кьвед жеда ахмакьар.
«Гьа чIавузни вун са затI,
Тушир, квез я дамахар?» 

АМЕРИКАДАЙ КЪВЕДА ЧАЗ «ХАЛУ»
Гьуьрметлувилин квахьайла девлет,
Душманар жеда: стха, вах, миллет.
Къе чун гьатнавай акурла зиллет,
«Къутармишиз» кIанз - буба хьиз уллу,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Къудратлу уьлкве авуна паяр,
Сас экъисна чал, хъуьрезва таяр.
Хкахь тийидай, кутуна цIаяр,
Ахмакь халкьариз тарс гуз «акьуллу»,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Тарашна къизил - хазина еке!
Алат тийидай хьана чал леке.
Виридаз виляй аватна уьлкве,
Гуьнгуьна хутаз «хендеда шулу»,
Америкадай къведа чаз «халу»!

НафтIар кьулухъди хъфена чилиз.
Шекеррин дагълар цIуьдгъуьрна гьуьлуьз,
Экв хкин хъийиз «буьркьуьдан» вилиз,
Садан кьил гатаз, муькуьдан-далу,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Гафариз - фараш, хийирдиз - кьери,
Регьберар жезва, хьайибур вири,
Багьа хьанва фу, жагъизмач гъери,
Руфунар хъийиз са вадан дулу,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Эхир кьил - эхир пуч хьана хьи чи!
Гьар цIудан кьамал акьахна къучи!
Гишила, вилер хьайила, мичIи,
Экв куькIуьр хъийиз, лампа гваз уллугъ,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Регьверикай чи ракъур хъийиз кьил,
Шумуда яргъи ийизва чал «гъил»!
Са хендедадиз цIувад хьанва гъуьл.
Чи багъдиз гуьзел, ягъиз кIанз цулу,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Вуч паталди тир зегьметар чIугур?
Им са экв тир хьи, вилериз акур!
Хци яракьар, авуна какур,
Элкъвей чи кьилер, ийиз кIанз «кьулу»,
Америкадай къведа чаз «халу»!

Ажеб хъуьредай крар хьаначни7
Эй, Сажидин, ви сарар ханачни?
И чIал кхьей ваз, зарар хьаначни?
Ви дуванни кваз ийидай къанлу,
Америкадай къведа чаз «халу»!
I990-йисуз туькIуьрай шиир

 
ДУСТАР
Хъчад афар, инжи чичІек,
Тегьмесханар бул хьайила,
Къажкъандик са хур хъпи кІек,
ЦикІен дуьзмиш къул хьайила,
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Мукьал-мукьвал къвез хьайитІа.
Куьн атайла, шад жеда кІвал,
Мани лугьур сес хьайитІа!

КІанчІарин цІал чарай верцІи,
Шиш-кабаб къвалахъ хьайила;
Гатун цикІиз мурк кьадай ци,
Кьелекьин булах хьайила;
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
Дустар галаз къвез хьайитІа.
Куьн атайла, шад жеда кІвал,
Лугьуз-хъуьрез, нез хьайитІа.

Сажидин, на а ви тариф,
Ийида галат тавуртІа.
Ахпа чІугваз тахьуй гьайиф,
Дуст валай алат тавуртІа.
Ша, зи дустар, шад я зун квел,
КІваляй къвез хьухь, жез хьайитІа,
Адет патал, акъудна къал,
Яб гумир паб шез хьайитІа!!!

  

ЯЛТАХАН ЭХИР
Лагьай чIавуз, кицIиз - аслан!
Иесидай кьуна вичин.
Гъавурда фад гьатна чIалан,
Куьмекар гуз, хьана кIвачин!

Квез герек я амай яракь?
Адакай заз даях хьана!
Регьят рекьер ийиз суракь,
КицI гьамиша уях хьана!

Угъридиз за лагьайла - пIир!
Къучиди са гьер гана заз.
Иблисвилин чир ийиз сир,
Терсина яз звер гана заз!

Дуланажагъ, гьар къуз артух,
КIвале лугьун-хъуьруьн хьана!
Ресторанра тIуьнар гуз тух,
Дустариз зун ширин хьана!

Фитнечи за авурла гьахъ,
Багъишна заз кIвалерни кваз!
Гьар акурла, атIуз зи рехъ,
Маса гана, эллерни кваз!

Шегьерда - кIвал, дача - хуьре,
Ярар-дустар бул хьана заз!
Девлет кIватIиз гьар са жуьре,
Куьтягь тежер пул хьана заз!

Дасмалчидин хвейила пад
Закай михьи къизил хьана!
Еке кас яз, акъатна ад,
Хкаж хъижез кьезил хьана!

Завди мукьва ийиз ара,
Къавум-къардаш пара хьана!
Кьве бегьер гъиз, гьар са тара,
ЦIийи рекьер ачух хьана!

Эхир кьиляй, вакIаз - буба,
Лугьун патал, кьин гана заз!
Ам - айиб яз кьурла зурба,
Вирибуру кьуьл гана заз!

Ярар-дустар, кицIни галаз,
Катна, закай яргъа хьана!
Угъри фена, къуьр хьиз - валаз,
Фитнечидкай - къаргъа хьана!

Къавумри зи тарашна кIвал,
Дасмалчидихъ уртах хьана!
Бармакдикай - куьгьне кукIвал,
Палтодикай - хъалтах хьана!

Эхир кьиляй хьана ажуз,
Лугьузва за: вуч хьана заз?
Акьул жедач маса къачуз,
Эхиз тежер, гуж хьана заз!

СтIалдаллай Сажидиназ,
И кардикай мах хьана хьи!
Дугъриданни гьа касди заз,
Лагьай гафар гьахъ хьана хьи!

 

ВИЛИКАН ФУРС ГУМАЧ ХЬИ, ДУСТ
Кумач сивик ерли рахун,
Кьурай къах хьиз хьанва яхун,
Жувакай жув ийиз кухун,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?
|
Гьар са кIвалах пара хъсан,
ТуькIвенвай ви, квачиз нукьсан.
Кьеж хкатна шумуд йисан,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?

Ях фидайдаз тагуз салам,
Яргьа шивдай кьадай ви лам.
Дерин вацIа квахьна улам,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?

Дуьз лагьайдал ийиз на хъвер,
БалкIанди хьиз кьадай рекъвер.
Сивин патай авахьиз гъер,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?

Чарадан вил галай девлет,
Нез тадан кьван ам вав хевлет?
Къарши хьана гъамни зиллет,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?

Таб ийидай гафун кьилиз,
Вун мах хьана хуьруьз, кIвализ.
Камар кьачуз куьлуьз-куьлуьз,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?

Квез я гила кIватIай затIар?
Элкъвей чIавуз лакIабдиз тIвар.
Регьвер элкьвез, кумачиз твар,
Виликан фурс гумач хьи, дуст?

ДУГЪРИ ХВАНАХАЯР
Хванахади дустунин
Агакьайла, гьаятдиз;
Къирмаж вегьез эгечIна,
БалкIан лугьур хейратдиз!

И гьал акур дустуни,
Суал гуда къунагъдиз:
-Куьз на гьайван гатазва,
Вун гъайи зи утагъдиз? -

Хванахади хъелна хьиз,
Сас илисна сарарал:
-Ваз гъизвай къах эцигиз,
Тунач - ида пурарал!

Кьве нисидин цел авай,
Хперикай хкудай,
Са кьеч ацIай виртни гвай,
Цуькверикай хкудай.

Пар акурла, кIур цавуз
Хкажиз, зун гьелекна.
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа, куьмекна! –

-Бес я гатун, куьмек буш,
Ам акьулсуз лам ятIа.
Инайни пар герек туш,
Ягъун адаз, хам ятIа! 

ТЕМПЕЛ СВАС
ЦIийи суса шткидач кIвал кулунал,
Ахвар гъиляй, мажал авач ксудай.
Са чIиб кьван руг ацукьнава рухунал,
Ам яд гъизни, виликай кьаз, тухудай.

Къари, къужа къулан патав ацукьна,
Кьве пелени туна дерин биришар.
Ийидай са кар чин тийиз амукьна,
Темпел тир свас авун патал вердишар.

- Къужа, чна, экъечIна хьиз гьаятдиз,
Чуьруьк ийин, кьуна кулун юкьвалай.
На гьарая - «Я кьей къари, нубатдиз,
Зун вилик я, кIвал шткидай, къе валай!». -

Регъуь хьайи суса, чун икI акурла,
Кул вахчуда, атана, чи гъилевай.
«Куьне кIвалин михьивилер авурла,
Зун вуч свас я? - лугьуда - куьн кIвалевай?»

Ксай месик, са вуж ятIан ккIидай,
Ванер жеда, сусаз чпин гьаятда.
«Зи нубат я, къари, къе кIвал шткидай!»,
«Туш, кьей къужа, зи нубат я, исятда!»-

Вил тIушуниз, экъечIна свас айвандал,
Йикъан цIудаз, ахварихъ вил галамаз.
- Нубатсуз цIай кузва куьне куь чандал,
Сада шткук - къе, муькуьда – пакамаз! -

 

ИМ СА ВАХТНИ ХЬАНАЧ ХЬИ
Чидачирни квез зи захавиликай?
Икьи чехир хкуддай за чиликай.
Мехъер межлис жедайди тир кӀваликай,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

Я нисинин вахт туш им, шиш-кабабдин,
Дустар галаз хъун са кар тир сувабдин.
КичӀе тир хва туш зун, гудай жавабдин,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

КӀвал ацӀанвай виртӀедивни гъеридив,
Са хинкӀарни ийиз тадай къаридив,
Гьаятарни ацIанвай зи суьруьдив,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

Я няни гуш, къулайдиз кеф чӀугвадай.
Квез мукьувай зун вуж ятӀа аквадай!
Баладикай Аллагьди хуьй таквадай.
Им са вахтни хьаиач хьи куьн атайди!

Куьн вил алаз акъвазна кьве caятина,
Рекье гьатиз гьазур я фу туьтӀуьна.
Жафа хьанай «акӀанайтӀа туьтуьна»,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

Я гад хьанач, я гатфар, я зул хьанач,
Квез чай кьванни гудай гьазур къул хьанач.
Гьайиф текъвез, харж ийидай пул хьанач,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

Гьич дуьз кӀвалах жезвач хъфин гишила.
Паб аквазван, рекьизвай шад, хвешила?
Медини авай, валлагь, ийиз хешила,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

Мад сеферда килнгна хьиз сятиниз,
Я няниз ша, я тахьайтӀа - нисиниз.
Ийидай за кӀанивал куь невсиниз,
Им са вахтни хьанач хьи куьн атайди!

РАХАЗ ЖЕДА СА БЯЗИБУР
Рахаз жеда са бязибур,
Гьам жегьилар, гьам кьуьзуьбур,
И дуьнья чIур хьанва лугьуз.
И девирдал наразибур!

Я инсанар, дуьнья чун я,
КIанзавайди чун дуьз хьун я.
ХъуьтIуьз гьава къанва лугьуз,
Жуван рикIиз сабур гун я!

Чун чахъ галаз дуьз хьайитIа,
Гьуьрметлувал хуьз хьайитIа,
Цавай селлер къванва лугьуз,
Гуж я эхир хьиз хьайитIа!

Рагъ – гьа рагъ я, варз ва гъетер,
Чуьлда амач ачкар, гъветер.
Садакай рикI ханва лугьуз,
Дуьз туш, икьван хьун куьн бетер!

Сабурур гуз, рикIериз куьн,
Цан цаз, тум вегь, никIериз куьн.
Кефияр хаз, канва лугьуз,
ЭкъечI мийир йикьериз куьн!

Аллагь – Сад я, халкьар пара,
Сада садаз ая чара.
Чан аламаз, кьенва лугьуз,
Къаткиз жедач, фена сура!

Квез зи меслят ятIа герек,
Инсанвилел неъ фу, хуьрек.
Шадвилелди мани лугьуз,
Уьмуьрдин рехъ гьала зирек!

 

ЧИЛЕР ПАЙЗАВА, ЦАВАР ПАЙЗАВА
Заз ван хьайивал, чилер пайзава!
Гьар са чIехида вичиз кIанивал.
Гъуьлуьни папа – кIвалер пайзава,
Чпин араяр жизви къайивал.
Кьве стхади са шалвар пайзава,
КьелитIри, кIвалин къавар пайзава!

Заз ван хьайивал, малар пайзава,
Ферма чукIуриз, гъиляй атайвал!
Садбуру гафар-чIалар пайзава,
Пелтек мез авай, сивяй атайвал!
Миллетри – гьуьлер, накьвар пайзава,
Садбуру, вилин накъвар пайзава!

Заз ван хьайивал, пулар пайзава!
Кьаз, ягъиз-рекьиз, гъиле гьатайвал.
Гатар пайзава, зулар пайзава,
ШейтIандин фикир, кьиле гьатайвал.
Танкар пайзава, тупар пайзава,
Кьейи жегьилрин, папар пайзава!

Заз ван хьайивал, чуьруьк пайзава!
Иблис инсанрин рикIиз кIанивал.
КIвалерик квай цIай – хуьруьк кяйзава,
Тахсир квачир халкь, рекьиз кIанивал.
Гьар сада вичиз чилер пайзава!
Сада манияр, кьуьлер пайзава!

Заз ван хьайивал, вири пайзава!
Къуни-къуншияр терг авун патал.
Зегьерлу эрекь, гъери пайзава,
Сад садаз чичIек, серг авун патал!
За Аллагь патал ялвар пайзава!
Сада зи кьилел цавар пайзава!

 
ИХЬТИН ДУСТАР АВАЙДАЗ
ТIурунал нез, тумунал
Вил акъудда кьулухъай.
Агъургъан къвез хамунал,
КицIер вагьрам галукьай;
Ихьтин дустар авайдаз,
Душман герек къвенни кьван?
Кьве жуьре чин алайдаз,
Регъуь, гьая женни кьван?

Жува виниз авурбур,
Жуваз бала хкатна.
Дуьньяда затI такурбур,
Жуван вилик акатна.
Ихьтин дустар авайдаз,
Душман герек къвенни кьван?
Къени акьул татайдаз,
Пака лазим женни кьван?

Акун къене яргъалай,
Инсанар хьиз аквада.
Фидай чIавуз чархалай,
Вунни чпихъ чIугвада.
Ихьтин дустар авайдаз,
Душман герек къвенни кьван?
ЧIуру къастар авайдаз,
Акьул герек женни кьван?

Агь Сажидин, авам, на
Куьз фагьумнач сифтедай.
ГьикI авуна давам на?
Хтайди хьиз гьафтедай.
Гьахьтин дустар авайла,
Душманрихъ куьз къекъвезвай?
ЧIуру къастар авайла,
Куьз абурухъ гелкъвезвай?

ГЬАРАЙ ГУЖ
-Яраб мад вуч ахквазматIа вилериз? –
Лугьуз са паб физвай чиляй-чилериз. -
Бязи сусар, ябни тагуз гъуьлериз,
Курортриз физ-хквезвалда, гьарай гуж?!

Я кІвал кIамач, я кал кIамач гьаятда.
Ихьтин сусан кьил кьада фу баятда!
Гаф лагьайла, са вацра кьве нубатда,
Хъелиз, хъфиз-хквезвалда, гьарай гуж!

Аял кIамач хурудилай нек гудай!
ЧIагурда вич лампади хьиз экв гудай.
Къаридив - кул, къужад гьиле пек гудай,
Туьтуькъуш хьиз къекьведалда, гьарай гуж!

Гьич вичикай хийир гун туш сусанди!
Партал - багьа, тIуьнар кIанда хъсанди!
Пул, зегьметар чIугуртIани хзанди,
Сусан гъилиз хуькведалда, гьарай гуж!

КIамач кIвале акьул гудай кьуьзуьбур!
Таяр-туьшер я адан-мег зизибур!
Эгер таб я лугьузватIа, на зибур,
Чир жедач квез аквадалди, гьарай гуж!

Лугьумир зун-сусаз акси къари я!
Чиди свас туш, женнетдин са гьуьруь я!
Сажидиназ вуч ийин, мез куьруь я!
Лугьуз тунач тух жедалди, гьарай гуж?

 

АРЗАДИЗ
Угъри, ичкичи, фитнейрин устІар,
ЧІру хесетар тергун яз къастар;
Хтун паталди халкьдин арадиз,
Аллагьдин патав фида арзадиз.

(Хквезвай ксар адетдин рекьиз,
Азраилдизни кІан тушир рекьиз).
Аллагьди гана са-са касдиз яб,
Гьич са касдини ийизвачир таб.

Дуьз рекьиз хтун четин тир, гьелбет.
ЧІугун герек тир азабни зиллет.
Угъридиз гана Аллагьди – къад йис.
(А чІавалди ам амукьин, за чиз).

Ички хъвадайдаз гана яхцІур йис!
(А чІавалди ам амукьич, заз чиз!)
Фитнечи патал, гуз хьанач жаваб,
(Инихъ вуч метлеб авайтІа, яраб?)

Эхир са юкъуз агакьна жаваб!
(Геж хьунин себеб вуч тиртІа, яраб!)
«Ам дуьз жедалди, -рахана Аллагь,
Зун амукьдатІа, заз чидач, Валлагь!»

 

КУЬРУЬ ШИИРАР
Эгер вавай хъсанвал,
ЖезвачтIа хуьх инсанвал!
+++
Акун къене инсан я,
Камун кьилиз нукьсан я.
+++
Къизилдин дагълар хиве
Кьаз, твамир жув гьакI кIеве!
+++
Бурж тIалабиз кIан жеда,
Вахкудайла, къван жеда.
+++
Авур касдиз даим таб,
Гьич садани гудач яб!
+++
Гвай инсанар дамахар,
Яз гьисабда ахмакьар!
+++
Жез, тавур касдиз хатур,
Къведалда квал квай хъутур!
+++
Фитне тур кас арада,
Вич гьатдалда кьарада!
+++
Кака - вилик, верч - вилик,
Течиз ийизма чуьруьк!
+++
Дагъ пехил я Арандал,
Турция хьиз Ирандал!
+++
Дидед къадир течирди,
Я намусдиз квачирди!
+++
ЦIуд вичиз, сад – къуншидиз,
Хьун кIан хьанач къуччидиз!
+++
Тавур кIвалах хушунал,
Ийиз туна гужунал!
+++
Кар туькIвейла базарда,
Акъвазмир, чан бизарда.
ГЬАРАМ
КІватІна бубади, цІай яна хци,
Гьарам тир девлет пуч хьана бирдан.
Бармак паталди, гапурдал хци,
Гваз хтана кьил, галудна гардан!

ЗИЛИДИН АРЗА
Иви хъваз туна, минетна эвел,
Ахпа гъана кьел, кІвахна зи сивел.
Пис ксар авай жедалди хуьре,
Виш сефер хъсан я кьуруш вире!

ГЬАР ТУКIР ЧIАВУЗ ГЬЕРЕР
Гьар тукIур чIавуз гьерер,
Дустуниз гуз ятурар.
ГьакI шумудни са сефер,
Авунай за хатурар.
Тек виш лагьай сеферда,
Ганай лугьуз кIул,
Кьудкъанни цIекIуьдални
ЧIугунач зи къул!

НЕФС
Пагь, гьикьван къаних я инсандин нефс?
Алахъзава кьаз гъетер цававай.
Вичиз гайиди хьун тавуна нез,
Чукьванриз тамашзава къававай.

ХАЛИСАН ДУСТ
Квез герек я шуьруькьум яд?
ТIимилни хьуй, гьангула хьуй.
Халисан дуст аваз хьуй сад,
Рутула, ам Агъула хьуй!

ТАПАРХЪАНДИЗ
Хиве кьур кар тухун кьилиз,
Яргъални хьуй, таб тахьуй.
Таб ийидай алчах гъуьлуьз,
Зил кьадайди паб тахьуй!

САДА ХУЬРЕК
Сада хуьрек тIуьн паталди,
Пул ахъайна.
Сада зирек тIуьн паталди,
ЧIул ахъайна!

ЧЕБ ЧПИВ
Чеб чпив къал тахьуй лугьуз,
Чинал чIехи нер авуна.
Ахмакь вилер кикIай чIавуз,
Язух нерал хер авуна.

КВЕЗ ГЕРЕК Я?
Квез герек я шуьруькьуьм яд,
ТIимилни хьуй, ангула хьуй.
Дуст аваз хьуй халисан сад,
Вичиз яргъал Агъула хьуй!

КЬЕВ АТАНА
Гъуьлел рази тушир папан,
Кьилел яман кьев атана.
На лугьуда, са агъдабан,
Инсаф течир сев атана!

ЧАРАДАН ГЪАЛАТI
Чарадан гъалатI аквада чаз фад,
Еке са къван хьиз, рекьеллай гьяркьуь.
Чпин гъалатIар акурла са-сад,
Са бязи ксар жеда лап буьркьуь.

ПИС РАХАДАЙБУРАЛ
Пис рахайбурал гьалчайтIа къванер.
Ваз вилик фидай вахт жеда куьруь.
ГьакI кукIвар мийир на жуван къуьнер,
Къванер бес жедач, кIватIайтIан вири.

ПИС ДУСТ
Виш душмандилай пис дуст я яман,
Эгер на адал вегьенватIа юкь.
Зегьер гуда ваз, я лугьуз дарман,
Дуьз гафунин ван къвен тийидай кьукь!

ПУЛУНИ ЧИРДА
Пулуни чирда иеси вичин,
Инсан яни ам, тахьайтIа гьайван.
АкуртIан хъуьрез ваз а касдин чин,
Гишиндазни гуч фу ада яван.

КАР ЧIУР ХЬАЙИЛА
Кар чIур хьайила, кIан жеда рекьиз,
Чара тир ксар, жуванди хвена.
Крар туькIвейла, кIанивал рикIиз,
Виш йисалайни кIан жедач кьена.

ЧАРА КСАРИЗ
Чара ксариз авур писвилер,
Элкъвена хквен хъийида вичел.
Гьикьван гзаф кIан жеда ваз эллер,
Гьакьван яргъалди амукьда кIвачел!

ГЬАЙИФ Я
Гьайиф я вуна акIурай тарар,
Багъда чарадан, авачтIа къадир.
Хийирдилай ваз гуда лап зарар,
Къалгъандивай кIан хьайитIа атир.

ГЬАР ГЬИ ЖУЬРЕ
Гьар гьи жуьре югъ хьанватIан кьисмет,
Гьам рагъ авайди, марф къвадай серин;
Гьич са касдизни тавуна туьгьмет,
Пак дуьа ая Аллагьдиз ширин!

КЕЛЛЕДА ЗАТI
Келледа затI авачир,
Касдин кьама ял жеда.
Ам алай ва алачир,
Чка-чка къал жеда.

ГЬАКI ЖУВА ЖУВ
ГьакI жува жув виниз кьун,
Кутугнавач инсандиз.
Я хва декьей, ахта кьвун,
ШутI ягъуй ви гьа чандиз.

ЗАТI АВАЧИР
ЗатI авачир челегди,
Ван ийида, ичIи яз.
ДапIарда тур куьлегди,
Кар аквада мичIи яз.

ЯРУ КАЛ – ЯРУ ХАМУНА
Чин яру папа авуна арза:
Рекьизва хьи зун, азардик чІуру! -
Хъел кваз рахана патав гвай Риза:
-И чин жагъай вун, рекьич хьи яру!

-ЦІару кал вичин цІару хамуна,
Вахт хьайи чІавуз рекьида, Риза!
Яру кал вичин яру хамуна,
Бахт фейи чІавуз рекьида, Риза!

 
ДИШЕГЬЛИДИН ШАЛУНИН ГЬАЙБАТ
Уьмуьр ахьтин са затI я хьи, дуьньядал
Яшамиш хьун, кьуьл туширди демера.
Бязи чIавуз кар алачиз арадал,
Чи жегьилар чуьруьк жеда кимера.

Лезгияр я, пис гаф къачун тийидай,
Туьнт ксар яз, фад хъел къведай, къилихрин.
Хуьн тавуртIа намус, кьада кьейидай,
Эх тийидай са кIвалахни синихрин.

ГьикI ятIани, кьве жегьилдиз тек са руш,
КIан жеда кьван, чпиз тушиз гьич хабар.
Руш, лагьайтIа, тир женнетдин мелек къуш,
Вичиз ухшар кас авачир барабар.

Гьарда вичин тариф ийиз кIанидан,
Ихтилатар ийиз, хквез, рекьевай.
Руш лагьайтIа, гъил кьуна хьиз хайидан,
Чпин багъда, цуьквер атIуз векьевай.

Амма рушаз чизвачир вич кьве касдиз,
КIанзавайди, кьуьлернайтIан демера.
Руша вичин намус хуьзвай лап хъасдиз,
Гьам булахдин рекье-хвала, кимера.

Жегьилар я, ацIурнавай туьфенгар,
Кьуркьушумдин гуьлле авай луьлейра.
Бязибурун, кьилера жез йифен гар,
Акьул балугъ хьун тавунвай келлейра.

ГьикI ятIани хабар жеда кьведазни,
КIанзавайди са руш тирди хуьревай.
Бушвал авун кутугнавач садазни,
Кьведни чуьруьк ийиз, вацIун кьеревай.

Кьведавни гвай, кьве пад хци гапурар,
Ишлемишдай, меслят тахьай арада.
Авахьдалда арабадин дапурар,
Кьуна кIанда, акIидалди кьарада.

Гьарай-вургьай акъатайла ванерин,
Рушаз яргъай аквада и жегьилар.
Гапурри ван ийизвай хьиз къванерин,
Кьве жегьилди хазва чпин гуьгьуьлар.

Халкь кIватI хьанвай, амма абур ккIизвай,
Акъваз лагьай ванни текъвез япариз.
Гагь сад, гагь сад, абур кIеве акIизвай,
Ябни тагуз, шеларзавай папариз.

ВикIегь руша, галудна шал кьилихъай,
Кьве гапурдин гадарай чIавуз арадиз;
Кьил ачухна, регъуь хьана вичихъай,
Гуя намус аватай хьиз кьарадиз.

Дишегьлийрай акъат хьана гьараяр,
Эркекрин мад гъилер фенач гапурдал.
И гьал акур чуьруьк жезвай гадаяр,
Секин хьана, рахада кьван сабурдал.

Кьведа кьве пIипI кьуна шалдин чилеллай,
Галчукиз тун хъувуна, кьил кIевириз.
Гъил къачуна, инал чпи чпелай,
Кьинер кьуна, тевгьин патал кIевериз.

Гъил къачуна, а рушалай кьведани,
Чеб ажалдин акъуд авур къармахрай?
Ихьтин кьегьел рушав масад къведани?
Жегьилрив чеб кьаз тун тавур ахмакьрай.

Сажидиназ и кьаса фад ван хьана,
Дишегьлидин гьайбатлу тир шалдикай.
Рушакай квез суьгьбет ийиз кIан хьана,
Меслят авур кьве жегьилдин къалдикай.

 

САИДАН ВАТАНДА
Кьурагь дагълар, Кьурагьрин вацI,
Дегь девиррин Гияр шегьер!
Халкьдин рикIяй акъудай кьацI,
РикIел хкин вахтар зегьер.
«Яхул бармак чIулав рекьел»,
Мурсал лугьур са хан хьана.
Вуч атайтIа вичин рикIел,
Гьам тарихда таз кIан хьана.

Лезгистандин гьар са патаз,
Ашукь Саид машгьур хьана.
Шиирралди девир гатаз,
Акур хандин гьал чIур хьана.
Пачагь течир хан авай чIал,
Чи Саидаз тушир хабар.
Хандин пеле къан авай чIал,
Чир хьана, геж хьиз бейхабар.

Чуьнгуьрдин ван, ашукьдин сес,
Лекьер хьана цава авай.
Хандин папар хьана серес,
Хандин вилер къава хьана.
Виридалай тир жегьил свас,
Ашукь Саид сифте акур.
Гуьрчегвилиз пара тир хас,
Икьван чIавал ерли такур.

Саид авай тавханада,
На лугьун, мад кас авачир.
Хандин кефи ни ханатIа?
Хабар кьванни кьаз авачир.
Гъил хкажна тур хьиз кьецIил,
Межлис чIурдай къуват хьана.
Ашукь Саид, атIана цIил,
Пагьливан хьиз ават хьана!

-ЧIалариз ви авачир гаф!
Устадни тир сесиналди.
КIватI хъувуна дустар гзаф,
Яб гуз жедай нисиналди.
Ви вилер куьз зи папарал,
Ягьсуздаказ ашукь хьанва.
ЗатI такурди хьиз патарал,
Вун-вилик, зун кьулухъ хьанва?!

-Маса багьна жагъанач ваз,
«Девлер зулум гвай, къарагуьн!»
Зи манияр хуш хьанач ваз,
«Лянетдин кьил гвай, къарагуьн»!

-Эй жаллатIар, акъуд вилер!
Хандихъ рахай саягъ аку!
Шагьид хьурай вири эллер,
Зун аку! И алчах аку! -

Алахьай цав чIулав хьана,
ТIебиатни есир ятIа?
Хан Саидан къвалав хьана,
Им кьисметдин тахсир ятIа?
Гваз хтана маларин вик,
Жаза гудай амал кьуна.
Гуж гун патал залан парцик,
Вик Саидан кьамал кьуна.

Гьар патал кьве кас ацукьна,
Кьве виликай кьве хат хьана.
Хци чукIул-цIай галукьна,
Вилер гьарниз акъат хьана.
Хандин гьаят, ивид селлер,
Зулуматдин макан хьана.
Ван галукьай шехьна эллер,
Дуьньяни кваз такIан хьана.

Са вичелай гъейри инсан,
Хуш тушир хан Мурсал хьана.
Анжах вичин кар яз хъсан,
КIанзавай халкь усал хьана.
Аллагь-Сад я, пайгъамбар гьахъ!
Мурсал хандал лянет ала.
И дуьньядал, къадим яз чахъ,
Лезги лугьур миллет ала.

Мурсал хандин харапIаяр,
Къанлувилин леке ятIа?
Уьлкведаллай къурабаяр,
КIватIал жедай уьлкве ятIа?
Абумислим-дин гваз атай,
Хуьре еке мисIин ава.
Адалатдин чин гваз атай,
Зияратдин рикIин ава.

Къе Кьуьчхуьра халкьар амач,
Залзаладин цIай галукьна.
Я къав, я рак-дакIар амач,
Етимвилин пай галукьна.
Агъзур сарин дараматар,
Кас амачиз ичIи хьанва.
Акурла и аламатар,
Югъни йиф хьиз, мичIи хьанва.

Дегь девирра Кьуьчхуьр кимел,
Гьар къуз лугьун-хъуьруьн жедай.
Шад манийрин кутуна мел,
Ашукьдин ван ширин жедай.
Жаваб гайи Тимурленаз,
МуьтIуьгъ тахьай шагьдиз Надир,
Ни чукIурна? Лагь куьне заз,
Кьуьчхуьр шегьер, течиз къадир?!

Залзалади юзурна чил,
Амма дагълар-дагъ яз ама!
Ни элкъуьрна халкьарин кьил?
Гьар са жемят сагъ яз ама!
Гурлу хуьрер, генг яйлахар,
Халкь амачиз етим хьанва.
Абуземзем шез булахар,
Гьар са къван - са итим хьанва!

Къакъаж хьана берекатар,
Халкь къекъвераг гьалда ава.
Ягъ-кьиникьин гьерекатар,
Сад-масадахъ къалда ава.
Чи лезги халкь-девиррин шагь,
Югъ-къандивай херде жезва.
ЧIугвадай кьван хажалат, агь,
Кайид рикIин перде жезва.

Хандин зулум тушир са затI,
Гьар са хуьр - са етим хьунлай.
Шумуд хуьруьн рехъ хьана кьатI,
Жафа авач гьаким хьунлай.
Эй дагъвияр, хьухь квез зи ван!
Эвел-эхир Ватан гьахъ я!
Хуьрерал чан хкин жуван,
Ери агъзур къатан гьахъ я!

Шумуд хуьруьн кьан за тIварар?
Кьуьчуьр Саид ашукь гайи!
Ялцугърин хуьр –экуьн ярар,
Чи Эминал ашукь хьайи.
Рухунрин хуьр, Али-шаир,
Бажарагълу алим хьийи.
Алкьвадрин хуьр, пара магьир,
Мирзе Гьасан малим хьайи!

Вини Ярагъ-руьгьдин чирагъ,
Машгьур Мегьаммедан Ватан.
Мамрачрин хуьр-илим даях-
Къазанфарбег текдиз гьикI тан?
Куьгьне хуьрер-дерин хирер,
Куьн рикIел къвез шезва хьи чун.
Мус акьалтда цIийи цIирер?
Верем-гуьрем жезва хьи чун.

Бейтер-дертер кхьей шаир,
Агъа СтIал Сажидин я.
Аламатар акур загьир,
Виридалай гъвечIидин я.
Дикъетдивди яб гайитIа,
Квез гафарин ван жеда зи.
Азиятриз таб гайитIа,
Квез къурбанддин чан жеда зи!
27.06.2004. Кьуьчхуьр-Агъа СтIал.

ЖЕНГЧИ РУШ
Вагьши Надир кьушун галаз вагьшийрин,
Къумлух чуьллер кьулухъди таз атана;
Гьукуматриз, цІаяр ягъиз, къуншийрин,
Лезгистанни вахчун ада кьатІана.
Кас гьуьл акур чІавуз алай лепеяр,
Къафкъаз дагълар акур чІавуз мукьувай;
Жидаяр хьиз акъвазнавай тепеяр,
Гьич хуш хьанач, атІуз тежер якІувай.
Гегьенш аран, тамар миргер, жейранар,
И еридин ятар ширин булахар;
ТІебиатди авуна ам гьейранар,
Акур чІавуз цуьквер авай яйлахар!

Хабар гьинай? Лезгистандин маканрай…
Ягъун, кьиникь, ина авай дявеяр.
Чуьл ацІанвай ламарайни балкІанрай,
Мангъулвийри, нез, тукІвазвай девеяр.
Лезги хуьрер кузвай са-сад вагьшийри,
Жегьил рушар кьаз есирра, гуж ийиз.
Вил пичІи тир, тух тежедай къучирин,
Хуьрер-кІвалер тарашзавай луж ийиз.
Гьелелигда Надиран кар къулай тир,
Хуьрер са-сад кузвай ада кьал ягъиз;
Чка-чка авайди са гьарай тир,
Вич, лагьайтІа, ацукьнавай, ял ягъиз.

Тамун кьерех, алачухар яна хьиз,
Са шад кІвалах вилив хуьзвай Надира.
Гьава михьи тир, йифиз марф къвана хьиз,
Пара кьадар чими тир и йикъара.
Нуькверрикай садан рикІел атана,
Чпихъ авай гьунарлу кас къалуриз.
Хабардарди вичин далдам гатана,
Лезгийрикай са викІегь кас жагъуриз.
Хуьр-кІвал тирвал къекъвена са игитдихъ,
Акъажунра авун патал иштирак:
«Кьейидаз - пул – пишкеш гуда мейитдихъ,
Чи игитдин акатайтIа, ам сарак!»

Хуьрера кас амачир женг чІугвадай,
Душман рекьиз, яракь, къуват кІватІзавай.
Са руш авай игит хьтин аквадай,
Адан рикІе кьисас вахчун - къаст авай.
Ирид стха телеф хьанвай женгера,
Диде-буба, кьведни кьенвай душманди.
Къастунин цІай куькІуьннаваз жигерра,
Давамзавай руша уьмуьр пашмандиз.
Вичел партал алукІна хьиз стхайрин,
Малумарна гьазур тирди женгиниз.
Кьисас вахчуз кьейи кьадар архайрин,
Гьазур тир ам крар хкиз гуьнгуьниз!

Хабар нивай? БалкІанар гвай касдивай…
ЧІуру ният жеда гьар са душмандихъ.
Кьиникь патал ихьтин игит къаст авай,
Гьуьжет чІугун герек хьана балкІандихъ.
Са балкIандиз гузвай ада мухни кьел,
Къаних туна, гьич са стІал яд тагуз.
Муькуь бакІанд – гъиз кишмишар, гуз мекел,
Гьазурнавай, адалатдиз яб тагуз.
Гужлу патан даим чІуру ният я.
Гьахъни дуван гьа ксарин гъилевай.
Ахьтинбуруз къвезвай къимет–лянет я,
Вагьши Надир хьтин вагьши кьилевай.

Халкь кІватІнавай, эвер гана хуьрерай,
Чпин такьат къалур авун паталди.
Ивияр физ, рекьизвайтІан хирерай,
Къастар авай душман гатун паталди!
Гуьг рангунин балкІан гана мангъулдив,
Лацу балкІан гана лезги игитдив.
Руша вичин кар ийизвай акьулдив,
Гьуьжетдайла, чан аламай мейитдив.
Мангъулвиди са вил яна Надираз,
Ягьанатдив рахана чи кьегьялдихъ:
-Миргин саягъ, тадалди ви як чараз,
Жаваб це заз, элкъвена хьиз и элдихъ?! -

Руш лагьайтІа, къуватдизни гьунардиз,
Машгьур кас тир хуьре-кІвале виридаз.
Беден ухшар тиртІан таза чинардиз,
Жаваб гудай такьат авай иридаз!
Амма ада, намус патал стхайрин,
Вичихъ авай къуват хуьзвай кис хьана.
Гужар эхиз тежез ламран рухвайрин,
Адан рикІиз югъ-къандивай пис хьана.
«Стхайрилай артух вах туш кьейитІа,
Амма кьисас вахчун адан рикІевай.
Лугьуз жедач, Сад Аллагьди гайитІа,
Зун гъалиб жен, къаст вахчунин рекьевай».

Иранжува, дамахар гвай жуьреда,
Чи игитдиз тамашна хьиз, давамна:
-Захъ гьуьжетдай кас авани Куьреда?
Жаваб вучиз гудач, кичІе авам на?-
Игит тир руш, тамашна са вилихъди,
Иранжувахъ гьич са гафни раханач.
Стхадин тур авуна хьиз гъилихъди,
Са декьикьа балкІан кисна, юзанач.
Тамашзавай Надир рушан балкІандиз,
Ара-ара вил язавай вацІухъди.
Зегьер жедай саягъ гьар са иландихъ,
Ам къаних тир ивидихъни якІухъди.

-Рахадач хьи! Мез лал яни, игит ви?
Жаваб гудай гьич са гафни авачни?
Рух хьиз чилел экІейда за мейит ви!
Я тахьайтІа, лезги намус вак квачни?!
-Лал хьухь, душман, мажал авач рахадай!
Зи стхайрин къанар ава хиве ви!
Дуьздиз экъечІ, жуван кьеркьин чухвадай,
Мурдал кицІин пухъ твада за сиве ви!
Гьа и гафар сиве амаз турарин,
Ванер акъат хьана, ягъиз цІехлемар,
Иранжуван, балкІандаллай пурарин,
Кьил галудна, гьахъ авуна бегьемар!

Ахьтин гьарай акъатна хьи Надирай,
Нуькверар кьаз алахъна чи игит руш!
Чилер-цавар аватай хьиз ахварай,
Чи игитдин балкІандикай хьана къуш!
Кьакьан тир син, кІане СтІал вацІ аваз.
Гьайван къаних тир кьел тІуьна, яд тагуз.
Иранвидин пелен юкьва кьацІ аваз,
Ярхар хьанва, Надиразни яб тагуз!
Чи руш, адан балкІан вацІун кьерева,
Кьвед кьве патахъ экІяй хьана, кис хьана!
Халкьар кІватІал хьана шумуд хуьревай,
Кьенваз акур чІавуз рикІиз пис хьана!

Кьил галачир иранлу кваз такьуна,
Надир фена, тамашиз чи игитдиз.
Рушахъ галай яргъи кифер акуна,
Надир ухшар хьана кьейи мейитдиз:
-Заз чидачир лезгийрихъ и кьадардин,
Игит тирди эркекар хьиз рушарни!
Яраб Аллагь, сир вуч ятІа и кардин?!
Куьн и рушаз тамаш жегьил яшарни!
Эгер куьн кьил чІур хьанватІа, лезгийрихъ,
Гьуьжет чІугваз экъечІ, пучиз чанарни!
Кьушунрихъ зи, кьунвай пул гуз, гьакъийрихъ,
Лезгийрихъ хьиз женни мегер гьунарни?

Шумуд виш йис, вахтар фена цаварай,
ВикІегь женгчи руш ама чи рикІера!
Къванцин гада ават хьана ахварай,
Хквезва чи патав, яргъал рекьерай.
Шарвилияр хьтин шумуд сад хьана,
Ватан хуьз кІанз, кукІварнавай душманар!
Надир хьтин шумуд сад барбатІ хьана?
Ламарив хьиз нез вуганай явшанар!
Руш къугъвай Син, кІане СтІал вацІ авай,
Къегьриманрин ад ама чи дереда.
Женгчи рушан, кьечІем гьяркьуь кьацІ авай,
ТІвар абеди яз ама чи Куьреда!

АХМАКЬАР ПАТАЛ
Ацукьай чка, къарагъай чка,
Уюнар ийиз, ахмакьда вичин;
Хуьн тийиз ерли, сив лугьур - ткІа,
Адет туширвал къалурзавай чин.
Гаф лагьай чІавуз, акъатиз цавуз,
А касдихъ галаз рахун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

КуьцІена мягьле, хуьрни кІвал вири,
Куьгьне хъуртарик гъиз, цІаяр кутаз!
Лугьур кьван адаз, мез хьана къуьруь,
Дуьз яшамиш жез кІан хьанач адаз.
КІвалин цал атІуз, пер ягъиз къавуз,
Инсанвилел вич тухун авайд туш.
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

Гъил атІайтІани угъривиликай,
Къерех хьун патал, дуьз хьанач ахмакь!
Пиянвилинни «дугъривиликай»,
Вуч авуртІани хуьз хьанач ахмакь.
Хзанривайни хьайила ялгъуз,
Ам секин са югъ акун авайд туш.
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

ИкІ фена йикъар, варцарни йисар,
Ахмакь къвердавай акъатна рекьяй.
Вич патал гайи кьан тийиз тарсар,
ЧІар аламай кьван экъечІнач йикьяй!
Виридавай хьиз вич тежез тухуз,
Адан къене лекь, дуркІун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

Къе атана са кьадардин яшар,
ХьанватІан адахъ, амач я кІвал-югъ.
Чара хьана паб, гадаяр, рушар,
Вичихъ гелкъвена, ийизвай къуллугъ.
Гьафтедин къене са шумуд юкъуз,
Ам квачир кукІун-чухун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

Гьар гьикІ ятІани са киш юкъуз ам,
Гьалтда вичелай фейи ахмакьдал.
Рахай вахтунда, экъисна хьиз кьам,
Гьулдан расанмиш хьана чахмахдал!
Духтурханадиз гваз хтай чІавуз,
Я кьил ва я кІвач тахун авайд туш!
Гафунин кьилиз гьазур тир лугьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

Сажидина квез ахъагъай кьиса,
Шумудан кьилел атай дуьшуьш я.
Ихьтин ахмакьар хуьрера гьар са,
Авайди, гьелбет, квезни таниш я.
Ажеб кар жедай, халкьариз яб гуз,
Хъсан кар хьтин, тухун авайд туш!
Гафунин кьилиз тикрариз, талгьуз:
«Ахмакьар патал закун авайд туш!»

 
ВАФАЛЛУ КИЦІ
Хьана кьван са гъуьрчехъан,
Хъсан гъуьрчен кицІ авай.
Ам галачиз, са акьван,
ЗатІ тежедай, кичІ авай.

ГьикІ ятІани са юкъуз,
Гъуьрч вахчузвай арада;
Уьленлухда, гъуьрч вахчуз,
АкІида ам кьарада.

КицІни квахьна, иеси
Акур чІавуз рекьизвай;
Гъуьрчехъандиз, яз аси,
КицІ, муркІадлай рекъизва.

Са арадлай кицІ, сиве
Вагьрам аваз хтана.
Гьатнавайди зун кIве,
Гьайванди фад кьатІана.

КицІи, са гьар гьилледа,
Кьаз вугана зав вагьрам.
ТIал гьатдайвал келледа,
Зав кьаз туна лап тІарам.

«Яла, чан кицІ!»- гьарайна,
КІеви ванцел, къална хьиз!»
КицІи, къуват ахъайна,
Зун акъудна, ялна хьиз!

Зур сят фенач арадай,
Заз амукьдай бахт хьана.
Зун акъудай кьарадай,
Зи гьайван бедбахт хьана!

Вафалу тир заз икьван,
И гьайвандиз вуч хьана?
Зун акъудиз, ялдай кьван,
КицІ кьена, заз гуж хьана!

Хажалатни шелни-хвал,
Акахьна зун, къах хьана!
Акъатай хьиз кIаняй кIвал,
Зунни чилел ярх хьана!

Зун паталди чан гайи,
Гьайван хуьрте гьикІ твада?
Ам кучудун кIан хьайи,
Жуван хура рикІ твада!

Сурарин са къерехда,
Пуд къат агъар алчудна,
Кафанраваз эл къайда,
За жуван кицІ кучудна.

Са варз, кьве варз алатна,
Гъамлу хьанвай итим яз.
Кьисметди зи гъалатIна,
КицІ амачиз, етим яз.

Квез чидачни инсанар?
Сад масадал пехил тир.
Хуьре, кутаз нукьсанар,
Авайди зи негъил тир.

Къуншидивай, фитнекар,
Сив хуьз тежез, пад хьана.
ЧIуру рекьин пешекар,
И кар хьана, шад хьана.

Хьун паталди зун къарши,
Лап кІеви тир жазадиз;
Фида меркездиз къунши,
Зун маса гуз арзадиз.

Судьядинди вуч я кьван?
Йикъа садан суд авун.
Къвез хьайитIа вичиз кван,
Садан кьилел, цIуд авун!

Фитнечидиз яб гана,
Судьяд кьиле гар ава.
КицІ сурара кучудна,
Хуьре-кІвале тІвар ава!

Гваз хкана меркездиз,
Кьин патал ам, къван гана!
И кардалди судьядиз,
Вич къалуриз кІан хьана.

Гъуьрчехъан кIанзавай,
Дуьз суд-дуван авуна!
Элди, хъел кваз, ванзавай,
Суд авун, геж тавуна.

Халкь гьазур тир гъуьрчехъан
Тадиз рекьиз, къван гана!
Судья тир са кичIехъан,
Дуьз суд ийиз кІан хьана:

-ТІимил чка авай хьиз,
Хъуртарани, чІурара,
Лагь жемятдин, на вучиз,
КицІ кучудна сурара!!?

-Чан судья, захъ яб акал,
КицІ тушир ам, зи чан тир!
ЧидачиртIан, рахаз чIал,
Вафалу са гьайван тир.

Рекьизвайла, адаз зун,
Азад ийиз кІан хьана.
Къутармишна, кваз зурзун,
Иес патал чан гана.

Рекьидайла, яз веси,
КицІи заз икІ лагьана:
«Садакьа, чан иеси,
Тамир на зун тагана.

Низ хьайитIан, гьакимриз,
Садакьа гун герек туш! -
Алахъна ам такимриз, -
Ам абурун хуьрек туш!

Меркездавай судядихъ,
Закун, къанун, ар ава.
Гьа кар себеб яз касдихъ,
Камалэгьли тІвар ава.

Чидай кардин тегьерни,
Ам дуьзвал гвай гьаким я.
Садакьадин пуд гьерни,
Гьахъ гвайдаз гун лазим я». -

Халкь гьазур тир къванер гваз,
Кьиникь патал тахсиркар.
Судья кисна, зурзун кваз,
Къарар ийиз кIанз инкар.

ХьайитІа гъуьрчехъан кьин,
Пуд гьер гьайиф жез хьана.
Тан гьикІ ийин, гьикІ рекьин,
Хуруда рикІ шез хьана:

-Акъудзава за къарар:
Тахсиркар туш гъуьрчехъан!
КIиц туш ахьтин зиянкар,
Сурун кьилихъ акал къван!!!

И фитне гваз атай кас,
Тур дустагъда мичІи тир.
Мад тапаррин хабар заз,
Гваз техквервал, пичІи тир! -

ИкІ гъуьрчехъан, кицI жагъай,
Кьенач, ам азад хьана!
Судядиз, пуд гьер жагъай,
Вич кьейи кьван, шад хьана!!!!

ХАН РАХУНИКАЙ КЬИСА
Яргъал тир са дагъдин хуьре,
Са тIимил кьван кIвалер авай;
Къилихар квай, гьар са жуьре,
Жуьреба-жуьр эллер авай.

ГьикI ятIани, кимел суьгьбет,
Аватда кьван, са хандикай.
Адак хесет квалда, гьелбет,
Чи дерейра гьич ван тахьай.

Гуя, а хан ерли садав,
Рахан тийир гьаким хьана.
Деведин хьиз, патахъ мандав,
Дуьз тежедай итим хьана.

И ван хьайи халкьар кимел,
Хъуьрей чIавуз, тух жедалди;
Са ахмакьдик, акатна хъел,
Хвайиди хьиз, лух жедалди.

ТIуьн тавуна ризкьи гьалал,
ГьакI къупаран хьана кIамаш.
Гъун паталди а хан чIалал,
Вуч хьанатIа, гила тамаш!

Экуьн кьиляй къарагъна фад,
Хиве кьур кар алаз рикIел;
Вилив хвена, хан къведай пад,
Акъвазда ам, сункь хьиз рекьел.

Са сят, кьве сят, вилив хуьз рехъ,
Эхир хьи хан, акъат хьана.
Хъархъун тарай рахай хьиз пехъ,
Хандик къурху агат хьана.

Хан - балкIандал, мукьвал ала,
ЧIичIам бапIах пеле аваз.
Ахмакь рекьин юкьвал ала,
Са патахъ лаш гъиле аваз.

Хандиз, адахъ рахаз кIан туш,
Фидай рехъни авач пара.
Ханни, гьелбет, лал гьайван туш,
Хъел атункай чара авач.

БалкIан - инихъ, ахмакь - гьанихъ,
Хура кIанчI хьиз, акъваз жеда.
Виликай, квахь тийиз санихъ,
Ахмакь хъуьрез-къугъваз жеда.

Чара атIай ханди эхир,
Экъуьгъда, пис хъел акатна!
Хъвайидак хьиз, цуру чехир,
Ахмакьдак, шад сел акатна!

Вичиз авур агьни-аллагь,
Квазни кьунач: хан рахана!
ГатайтIани келле, валлагь,
Лал тир биши къван рахана!

Муштулух гуз, катна хуьруьз,
Хан рахана, - лугьуз вичив.
Камар вилик къачуз ириз,
Рехъ атIана, кьецIи кIвачив.

Ван хьайибур хьанач чIалахъ,
Нив хьайитIан хан рахадан?
Ахмакь касдив - кIвачни чилахъ,
Мердимазар къван рахадан?

Эхир, сада кьуна хабар:
«Хан вахъ галаз гьикI рахана?» -
Ахмакьда, тик кьуна япар,
Хан захъ галаз икI рахана.

За кьур чIавуз, ам къведай рехъ,
Хандин ийир-тийир хьана.
И дуьньядал ала кьван гьахъ,
Зи тIвар элдиз загьир хьана! -

ИкI лагьана, ахмакьди шад,
Хкадардай кьуьл авуна.
Марф къвайила, кIватI жедай яд,
Вирикай са гьуьл авуна.

«Вучда ахьтин хан рахункай?
«Квахь, ламран хва!» -лагьай чIавуз?»
Гуж я акьул тахьункай,
Регъуь тежер ахмакьбуруз!
--------
Завай инал ахмакьдикай,
Пара кьадар рахун хьана.
Регъуь хьана, ахлакьдикай,
Жувни са кIус, яхун хьана!

 
ДАГЪУСТАНДАЙ ТИР ГОМЕР
Иштиракчияр:
Яшлу Сулейман
Жегьил Сулейман (Дербентдиз физвай чIав)
Мирзешериф - хуьруьнви
Мусаиб – шаирдин хва
Султан – Сулейманан къунши
Ашукь – Сулейманан шиирар кIелдайди
Фекьи – хуьруьн имам
Эфенди Капиев – Сулейманан таржумачи
Гевгьеран сес – тахай диде
Шейриханан сес – хайи диде
Эминат – хвейи диде
Хтул руш
Мариятан сес – Сулейманан уьмуьрдин эвел юлдаш
Луговской
Тихонов
Гьамзат Цадаса
Абуталиб
Абдула Мегьамедов
Майдандал мани лугьудай ашукь

САД ЛАГЬАЙ ПЕРДЕ
Агъа-СтIал. Гатфар.

Сулейман
Эй, зи тарар, за битмишай къелемар,
Къе атанва куьн гурлу тир бегьердал.
Салан са пад буранарни келемар,
Цуькверини дамахзава сегьердал.

Амач хьи зи такур гужар вилериз,
Жагъин тийиз шадвал, рикIин секинвал.
Ракъурнай зун кIун хьиз чиляй чилериз,
Захъ авачир маса жуьре мумкинвал.

Аялзамаз нек хъваз тагай дидедив,
Имината, дидеди хьиз, нек гана.
Бубади зун гана тахай дидедив,
КукIвар хьанвай кьве шавлардин кек гана.

Зун туна, вич фена агъа дуьньядиз!
Тахай диде акун заз са цIай хьана.
Югъ атай кьван катиз кIваляй гуьнедиз,
Гишин руфун ацIурайди къай хьана.

Дагълар аку, цавар кьунвай къуьнерал,
Бес за никай даях кьада, я Аллагь?
Дагъустан жен – Шагьдагъ авай генерал,
Чун етимар вучиз икьван кузва, лагь?

Шейрихан сес
Я Ислеман, экуьн кьиляй и багъда?
Тамашзава гьар са тараз - аялдиз,
Амачир хьиз чка бубад утагъда,
Диде кьванни къвезватIа ви хиялдиз?

Сулейман
Ам вун яни, азиз диде, рахайди?
Эй, Сад Аллагь, шукур хьуй ви кьадардиз!
Гьинихъ ятIа, зун хиялри тухвайди,
Яраб зи чан кьисмет ятIа азардиз?

Гьикьван зи вил галай тир вун акунихъ?!
Зун тек туна, чаради хьиз варарал.
Вердиш хьана, хажалатар чIугунихъ,
Дидейрал хьиз ашукь хьанва тарарал.

Вучиз вуна вегьенва къе и дардиз?
Зун ви велед туширни кьван, етим жез?
Зун кIел тирни, гуз, тухузвай базардиз?
Зазни кIандай викIегь тир са итим жез!

Иминат, заз диде хьана, нек гудай.
Шел-хвал авун кутугнавач итимриз,
Зак хесет квач кайи хирез кек гудай.
Ваз чида бахт авачирди етимриз.

Шерихан сес
Зун Шейрихан туш, руьгь я, хва, рахазвай,
Дидедив вун хуьз ганач ви бубади.
Вун са цIай я, заз и саягъ аквазвай,
Чин гузвач ваз и харапI - убади.

Чан аламаз хьанач завай хурухъ кьаз,
Ви бубадин хъиляй кьисас вахчуна.
Зи хуралай ганач стIал вав нек хъваз!
Азраилди эхир зи чан къачуна.

Гила кьванни чара ая кьилиз ви!
Гевгьера вун, агъу гана рекьида.
Бахт, къекъвейла, белки, къведа гъилиз ви.
Бахт етимриз са гужалди жагъида!
(Мусаиб бубадин патав къвезва)

Мусаиб
Дах, вун багъда нив рахазва экуьнахъ?
Гьеле къайи чиг алама векьерал.
Вил хьанвани мад уьлкведа къекъуьнихъ?
Алатай вахт хквезвани рикIерал?
(Сулейман къяй жезва.)

Сулейман
Авач, чан хва, буба фенвай хиялриз,
Веревирдер ийизвай за жувакди.
Тамашзавай къелемриз – зи аялриз,
Абуру зун кьазвай чпин лувакди.
Мусаиб
Чай ракъизва, хуьрек ала суфрадал,
Хзандин вил вун хтунал ала, дах.
Экуьн кьиляй кар алачиз арадал,

Сулейман
Хутахиз кIанзаван кьуна кIула дах?

Мусаиб
За лагьанай, хуьрек ала суфрадал.

Сулейман
Зун шаир я, халкьарин дерт рикIевай,
Агъа-СтIал хуьр ятIани бубадин;
Зегьмет чIугваз, гьалалвилин рекьевай,
Къайгъударвал авай хуьруьн-убадин.

Хиялраваз, бахт карагна вилеркай,
Чидач им зи хийир ва зиян ятIа?
Садбур цавай рахаз, садбур чилеркай,
Чидач, чан хва, тахъвана, пиян ятIа?

Ахлад, чан хва, хкведа зун исятда,
Багъа къекъвен, рахан са кIус тарарив.
Хъсан гьава ава багъда, гьаятда,
Тамашин вуч дамах гватIа ярарив.
(Мусаиб кIвализ хъфизва.)

Эминат
Хайи диде Шейриханав бубади,
Нек кьванни гуз тун тавуна аялдиз;
Асанбеген рекье туна убадиз,
Язух аял атана зи хиялдиз.

Бес зун тушни хвейи диде Сулейман,
Ирид салди нек гуз хвена велед хьиз.
ЧIехи хьайи чIавуз хьана лап пашман,
Хва хутахна, къуллугъ ийиз, белед хьиз.

Гевгьеран мез, ухшар авай гъуьлягъдиз,
Фу гун тийиз, ксуз малар тевледа.
Ам хъфена кIан тушир а ужагъдиз,
Инсаф авай кас авачир мягьледа.

Сулейман
Хайидакай хьанач чара, аман заз
Хвейи диде Эминат заз хуш хьана.
Тахай диде Гевгьер хьана яман заз,
Адахъ галаз яшамиш хьун гуж хьана.

Гевгьеран сес
Я чилерай чилиз фейи, Гьасанбег!
Зун туна, вун гьи жегьнемдиз фена лагь?
Тун тавуна велед кьванни са эркек,
Тахай хци, Сулеймана кьена лагь!

Сулейман
Тахай диде, им зун туш хьи - Сулейман,
Квахьна фида, экъечIна и хуьряйни!
Зун кьиникь я, заз чида ви эрзиман,
Пака фида Дербентдиз ви хъиляйни!

Гевгьеран сес
Алад, алад, дикIени вун гьуьлуьз фин,
Зун куь кIвализ лукI туш гъана, кутIунвай.
Зун жегьил я, лугьуз жедач, гъуьлуьз фин,
Къвез-къвез дарда гьатзава зун атунвай.

Бубад багъни цадай никни гана хьиз,
Гуз, неда за, рекьидалди каша зун!
Вахт жедалди са-сад гъуьлуьз гана хьиз,
Ахпа бике хьиз хуьда кьве руша зун!

Ашукь (сегьнедиз хтайла)
(Сулейман Дербентдиз физ рекье гьатда)

I-перде, 2-шикил
(Жегьил Сулейман ва Мирзешериф) Дербент шегьер.

Ашукьдин мани
Дербент шегьер, Дербент шегьер!
Ажеб гуьзел шегьер я им.
Уьзуьмрин бул бегьер я им,
Гьар камуниз са багъ ава.

Мирзешериф
ГьикI хьана, дуст, Сулейман, за лагьайвал,
Аквазвани, файда амач хуьре чаз.
Девлетлуйриз аватIани къулайвал,
Кьил хуьз авач мумкинвал са жуьре чаз.

Жегьил Сулейман
Чаз – жегьилриз вуч ава, дуст, хажалат?
Чахъ Аллагьди ганвай кьве гъил, кьил ава.
Лугьун за ваз чи хуьруькай агьвалат,
Девлетлуйрихъ чпин мал-мулк-чил ава.

Мирзешериф
Зун, Сулейман, къвез Дербендин шегьердиз,
Бакудиз физ, хтана кьуд гъилера.
Тамашайла, гьар са йикъан сегьердиз,
ЦIийи затIар акьазва зи вилера.

Жегьил Сулейман
Фикирдиз гъваш: вири дуьнья,
И шегьердин суракь ава.
Дербент лугьуз сифте бине,
Кутунихъди дамах ава.

Ажеб гуьзел шегьер я им,
Гьич тежедай тегьер я им.
Уьзуьмрин бул бегьер я им,
Гьар камуниз са багъ ава.

Мирзешериф
Ваз гьелелиг Баку шегьер акунвач,
Баругърин там, амма анин кIвалерни,
Гуьрчегвилин гьеле тегьер акунвач.
Акур чIавуз, акьал жеда вилерни.

Жегьил Сулейман
Ухшар я Багъдатдин шикил,
Ачух жеда гьар са гуьгьуьл.
Са пад дагъ я, са падни гьуьл,
Майдан, къурух, яйлах ава.

 

Гьализ балкIан, гьализ файтун,
Гур я кIвалах хъуьтIуьн, гатун.
Бухаридин бармак, палту
АлукIунин саягъ ава.

Рахадайла, мецер ширин,
Агьалияр акьул дерин,
КIватI жез санал багъда серин,
Чар-гьавизни булах ава.

Мугьманар гвез гьар чкадай,
Гьам Ахцегьай, гьам Куьредай,
Аштерхандай, гьам Шуьредай,
Гьарнай ина къунагъ ава.

СтIал Сулейман я зи тIвар,
Рахадай туш алачиз кар.
Акуна заз гурлу базар,
Гьар жуьре къаб-къажах ава.

Мирзешериф
Дербентдикай туькIуьрай чIал хуш я, хуш.
Сулейман вахъ зигьин ава шаирдин.
Ина акъваз, жибинни ви буш я, буш
Батраквалун бурж я гьар са саилдин.
Сулейманаз гъил яна,

I-пердедин 3-шикил
(Суфрадал къапар ала.)

Мусаиб
Дах, чна куьн инжикели авунач,
Къуй, са кIус кьван ягърай вичиз яларни.

Яшлу Сулейман
Заз ахварай гьич са затIни акунач,
Куьне лугьур кьван писни туш гьаларни.

Зи фикирдиз Дербент шегьер хтана.
Адакай заз мектеб хьана, чIал чириз.
А шегьерда гзаф крар кьатIана,
Зегьмет чIугваз, кьил акъуддай гьал чириз.

Дербетвияр, фадлай къадим вахтара,
Вердиш хьанва устадар яз алвердин.
Шумуд гьаким ацукьнатIан тахтара,
Дегишарнач къайда чпин тегьердин.

Ина чувуд, къажар, урус, мусурман,
Сад масадан душманар туш ивидин.
Сада-садаз гьич ийидач кар яман,
Зунни хвена, етим аял лезгидин.

Мусаиб
Дербентдал вун рази хьанач, экъечIна,
Генжедизни фенай женнет багъ хьтин.

Сулейман
Анай азадвилин чирагъ экъечIна,
Шаир лезги Низамини дагъ хьтин.

КIвалхарилай хтай чIавуз, галатна,
Яб гудай за мугъаматрихъ ашукьрин.
Галатунни фад рикIелай алатна,
ЧIал чир хьана, ухшар авай къумукьрин.

Женнет ери лагьайтIани гьавадиз,
Дагъустандив къведай ери акунач.
Чи тIебиат дарман гьар са давадиз,
Чи дагъвийрин хьтин гъери акунач!

Мусаиб
Бес туьрквери ийида кьван тарифар,
Баку хьтин шегьер авач дуьньяда.
Шаирарни ава лугьуз арифар,
Чпихъ хьтин бегьер авач дуьньяда.

Сулейман
Анал вунни гьахъ я, гьелбет, туьркверни,
Азербайджан макан я нафт – гъеридин.
Хкахь тийиз, кузва ана экверни,
Къиздирмади кар чIурзава еридин.

Девлет ава, ама девлет нив гватIа,
Гьадан крар къулайни я, хъсанни.
Чилин девлет ам дигизвай цив гватIа?
Чили хвена кIанда гьар са инсанни.

Чилерикай хкуддай кьван ругъунар,
Ви бубадин чара-мумкин атIана.
Зегьмет чIугун – туш къумарал къугъунар,
Къиздирмадин чандин са пай ктIана.

Чара хьанач, гьикI хкведа ватандиз?
Жибинда кьиф, сиве папIрус кьатI аваз?
Генжедай зун хтана Лухъ-Батандиз,
Самарканддиз, кIвалахиз физ къаст аваз.

Ракьун рекьел, рельсер ялиз кIулалди,
Са шумуд суз кепек кIватIиз кIвалахна.
Пул атанач, ялда лагьай чIалалди,
Гьакимар, зун алдатмишиз алахъна.

Мусаиб
Заз чизва, дах, ви рикIевай хиялар,
Девирар тир, адалат, гьахъ авачир.
Гила кьванни жуваз ягъа на ялар,
Сагъламвал хуьх, жезватIа, вахъ авачир.

Сулейман
Ваз, Мусаиб, за ял ягъун кIан ятIа,
Къарагъ кIвачел, лагь, теснифа шиирар!
Шаирдивай акъваз жеда къван ятIа?
Ам хьайи вахт тушни дуьньяд эхирар?

Зун халкь галаз, халкьдихъ галаз кIвалахиз,
Вердиш хьанвай халкьдин шаир инсан я!
Вири халкьар ризкьи кIватIиз алахъиз,
Зегьметчи эл, захъ авай са хзан я!
(Мусаиба, дахдиз яб гуда)

Мусаиб
Чай хъвадани, гишин ятIа фу гъида,
Хьара чараз ава хъчад афарни.

Сулейман
Недай-хъвадай затIарни чаз жагъида,
Ша, куьтягьин ихтилатдин гафарни.

Ашукь
Сулейман, дуст, зун ашукь, вун шаир я,
Зазни такур са затI амач дуьньяда.
Ваз, гьелбетда гзаф крар загьир я,
Фаркь авач чи кьве касдинни арада.

Сулейман
Салам, калам амачни вахъ адетдин?
Фадлай чун кьвед гьалтнавачир, ашукь дуст.

Ашукь
Багъиш ая, зун иес туш къилетдин,
Салам за ваз ганай, хьи лап ачух, дуст.
Гьайиф хьи вун аваз ахвар хиялда,
Зи саламдин сес хьанач ваз, Сулейман.

Акуна заз Шеки, Ширван, Генжени,
Чи чилерив къведай ана чил авач.
Лугьун за ваз, хьун тавуна кичIени,
Иесивал ийидай чахъ кьил авач.

Сулейман
Дагъустандин чилерихъ хьиз берекат,
Авай чилер акунач зи вилериз.
Дагъвийрихъ хьиз, кIвалахдай, кваз гьерекат,
Кьисметнавач гьич санинни эллериз.
(Сулейман ахварай аватда.)

КЬВЕД ЛАГЬАЙ ПЕРДЕ
I-шикил
Агъа-СтIалрин хуьр. Перде ачух туш.

Ашукь
Хайи ватан, вун гьи кьадар ширин я?
Ви гьавади руьгь кутада беденрик.
Дагъустан кIан хьунин метлеб дерин я,
Дагъдин умуд квай къуьлуьн фур дуьзенрик.

Хквезва шаир Сулейман ватандихъ,
РикI дарих яз, амма жибин ичIи я.
Гележегдин умуд кутаз хзандихъ,
Дагъустанда гьелелигда мичIи я.

Сулейманаз акур дагълар кьакьан яз,
Дегишвилер аквазвач хьи шад жедай.
Уьмуьр физва кесиб халкьдин дакIан яз,
Хиял авач фяле-лежбер сад жедай.

ГьакI ятIани ватандин руг ширин я,
Азиятриз кIандач артух яб гана.
Гьелелигда Дагъустнада серин я,
Гьелелигда кIанда са кIус таб гана.

Мусаиб
Сиясатар вуна пара авуна,
Бакудани Самарканда, Генжеда.
Хайи хуьруьз хтайла вун чIугуна,
Вуч фикирнай, къекъведайла куьчеда?

Къазанмишиз хьанач я мал, девлетар,
ИчIи жибин гваз хтана хуьруьз вун.
ГьакI гьавая фена чIугур зиллетар,
Акунайни дустариз мез куьруьз вун?

Сулейман
Чан хва, хайи ватан затI я ширин тир,
Жегьил вахтар фена текдиз гъурбатда.
Ватан кIан хьун аламат я дерин тир,
Ада вичел чIугвада гьар бубатда.

Фагьум-фикир авурла гьар нубатда,
Гекъигайла, Дагъустандин чуьллерив,
Гьайиф уьмуьр, лугьуз, фейи гъурбатда,
Фикир жедай даим жуван эллерив.

Абурулай алава яз мехъерни,
Вахтни хьанвай хзан, жуван кIвал жедай.
Жагъурна за жуьреба-жуьр рекьерни,
Хиве кьуна пар жувавай ял жедай.

Бахт жагъана жуван хайи ватандай,
Заз Марият кьисмет хьана, гьам себеб
Шаирвилин гьисс къарагъна зи чандай,
Дуьньядални ашукь хьана зун ажеб!

Халис дагъви дишегьли тир Марият,
Гьам акьуллу, зирекни тир кIвалахдиз.
Чна пайна кьве патал зи азият,
Яд хтана зи кьуранвай булахдиз.

Сифте мани багъишнай за ватандиз,
Чи дагълариз – Дагъутандин тIвар алай.
Жув вафал ийиз гьар са инсандиз,
Хиве кьуна, гьар са кIвалах кар алай.

«Акьахна вун кьакьан тарциз,
Бегьер гудай ичин, билбил!
Вуч чIал ава а ви ванциз?
Гьарайиз я кIвачин, билбил!
Мягькем кьуна вуна а тар,

Марият
Тамам ян бес амай шартIар:
Саймаш тийиз чи жемятар,
ХупI кIевида ви чин, билбил?
(Билбилдин сес)
Эй Сулейман, жемир гъафил,
Бес я уьмуьр тухвай сефил,
Кьуд патахъди ахъая вил,
Жуваз юлдаш, яр жагъура!

Сулейман
«Гагь жеда вун кьуьзуь къужа,
Лап чуру рехи, Дагъустан.
Гагь гъиле кьаз буьркьуь ружа,
Жеда вун пехъи, Дагъустан.

Гьар атайда вегьез лапIаш,
Гагь жеда ви тегьер яваш.
Гагь ийиз на дяве, сиваш,
Жеда ваз ашкъи, Дагъустан.

Гагь жеда вун шадни хуррам,
Гагь гъиле кьаз вуна вагьрам,
Гагь макъамда жеда тIарам,
Гагь жеда гъуьргъуь, Дагъустан.
Гагь картар кьаз, гагьни лекьер,
Гагь жеда вун лап вацIун кьер.
Бязибуруз вуна рекьер,
Акъудда гьяркьуь, Дагъустан.

Са кIус вуна инсаф ая!
Кьамир гъиле яцIу пая.
Гуьзета на эдеб, гьая,
Хьухь чиниз регъуь, Дагъустан.

Гьар атайдаз хуш я Къафкъаз,
Тамашиз, хъфида яб кьаз.
Загьирда вун вилер ахъаз,
БатIинда буьркьуь, Дагъустан.

Гагь акьулдиз жеда наши,
Гагь вун аял жеда гъвечIи.
Япар аваз, жеда биши,
Гагь жеда чIехи, Дагъустан.

Сулеймана лугьуз бейтер,
Дугърибур я веревирдер.
За фагьумна и ви дердер,
Жез амач эхи, Дагъустан!»

2- перде, 2-шикил

Ашукь
Амач лугьуз и патишагь,
Заз са хабар сес хьана хьи.
Гьелбет, кечмиш хьунухь я агь,
Гила дум-дуван хьана хьи.

Бязибурун веривердер,
Бязибуруз хьана дердер.
Ифтерай Николай-сердер,
Дустагъдиз мугьман хьана хьи.

Шумуд наиб, шумуд кавха,
Сад садалай хьанай лавгъа.
Арзачийриз лугьуз: «кьей хва!»
Куь гъиле майдан хьана хьи.

Эй Сулейман, гила гьелбет,
Фикир ая вуна хелвет.
Кесиб юлдашариз медед,
Гьуьруьят заман хьана хьи!

(Ашукь хъфида)
Пуд булах.

Султан
Лагь кван, къунши, Кьасумхуьрел суд-дуван,
Гьахъни батIул чкаяр ян, чир жедай?
ТуькIуьрай затI аватIа, лагь чаз жуван,
Вахтар яни жанавурни къуьр жедай?

Сулейман
Судуйрикай рахайтIа, куьн Куьреда,
Кесибдин гаф ише фидач, гьахъ ятIан.
Авайвал за лагьайтIа, куьн хъуьреда,
Суддин буржи адалатдин рехъ ятIан.

«Авач кьван куьн чанда инсаф,
Са зерре инсаф, судуяр.
Гьич кьабулдач кесибдин гаф,
ТагайтIа ришвет, судуяр.

Сят кIуьдаз куьн жеда судда,
Иблисди куьн твада худда.
Гьахъ гвай кесиб куьне кIудда,
ТагайтIа къимет, судуяр.

Килигиз къвазда куьн чиниз,
Са затI гьат тавурла гъилиз.
Акъудич а дуван кьилиз,
Кхьиз, гуз суьрет, судуяр.

Квез жедайвал за лугьуда,
Шумуд фекъир куьне куда?
Стха куьне маса гуда,
ТагайтIа ришвет, судуяр.

(Булахдал, капI авуна, дили жеда)
ТакIандахъ элкъуьрна далу,
Кепекдихъ маса гуз халу,
Ахьтинбурал жибин дулу
Жедайд туш девлет, судуяр.

Фена икI шумуд замана,
Эй, фекъир дили-дувана.
Квез, авуна Сулеймана,
Чир хьухь, и туьгьмет, судуяр!

(Султан - къарагъна, хъел кваз рахада)
Вуч амалдар кас я вун, дуст,
ЧукIур ийиз ихьтин чIалар.
Ахвар гудай судуйриз суст,
ЧIур хьайитIа вучда гьалар?

Фекьи
Уьлкведани авачир гьич,
Я шавлардин кек кумачир,
И чIалар ви мад ише фич,
Са гафни керчек гумачир!

Им нивай, лагь чир хьана ваз?
Судуйризни гудай тарсар?
Кесибдикай пIир хьана ваз,
Квел ийизва вуна фурсар?

Квез гьина ван хьайи кар я, тумуни,
ЧIарни фейи, судуйриз гун буйругъар?
Ви бурж вуча, арабадик кутIуна,
И чун хьтинбуруз авун къуллугъар.

Сулейман
(Хъел кваз, фекьи кьуна, хкажда)
А тумунихъ гъилер жедан и жуьре?
Хцикь хьтин кутадай вун булахдик?
Валай алчах кас авани чи хуьре?
Кьил кутаз кIан туш заз чIуру кIвалахдик!

Фекьи
Кьена! Ахъай, за кавхадиз лугьуда!
Ваз и кIвалах ийиз тадач гьалал за!

Сулейман
Эгер са кьуьл эцягъайтIа далуда,
Вав кьейибур хкиз тада чIалал за!
(фекьи ахъайла, кавхадиз арза гуз хъфида)

Султан
Эхир ви кьил гьатдалди, дуст, чуьруькда,
Жува-жуваз чара ая вахтунда.
И фекьиди, вуна авур кьуьруькдал,
Арза гана ви кьелечI хам хутIунда.

Сулейман
Абурукай кичIе тиртIа, зал шаир
ТIвар жедачир, вичивай вуч жедатIа,
Гьам авурай, кьацIай сивик рак квачир.
Чир хьурай мад вичиз вуч пай къведатIа!

«За лугьун квез квек квай хесет,
Гъавурда куьн гьат, фекьияр.
КIантIа куьне ая гуьзет,
Лап иер дикъет, фекьияр.

Хтул руш
Акъваз буба, за дуьз лугьун,
Абур гьахьтин фекьияр я.
Чарабурун кьатIиз жугъун,
Тек са чпин дердияр я.
(хтул руш, катна хъфида)

ПУД ЛАГЬАЙ ПЕРДЕ
I-шикил
Ашукь
Ам зун я ваз муштулух гваз атайди,
Куьгьне чIаван, гьахъсуз дуван кIват хьана.
Дагъви кесиб халкьдин гъил кьаз атайди,
Гила гьуьруьят чи гъиле гьат хьана.

Сулейман
«Гьуьруьят хупI хъсан затI я,
Эллериз къадир хьайитIа.
Дугъриданни масан затI я,
Муьштеридиз чир хьайитIа.

Фагьумна за бязи крар,
Гагь жеда ам чергес пурар.
Эвелдай хьайи а икьрар,
ГьикIда бес таъхир хьайитIа?

Сулеймана икI лагьана,
Бязибурун кефи хана.
ИкI жавабдар вун рахана,
ГьикIда вал тахсир хьайитIа?»

Мусаиб
Диде, вуна вилик гъидай
Чай-шекердин къайгъу ая.
За мугьманар хваш-беш ийиз,
Са-сад шаддаказ кьабулда.

Айна
Хъсан хьана, чарана фу,
Гьазур тирди суфрадик зи.
Вун фена, са кIек тукIукI,
За кьелечI хинкIар ийида.

2- шикил

Эфенди Капиев
Салам алейк, Сулейман ваз,
Шад я и кIвалик зи пай кваз.
Атанва зун мугьманар гваз.
Вахъ галаз истикIан чай хъваз,

Цадаса Гьамзат чида ваз,
Им Гъафуров Абуталиб.

ЦIадаса Гьамзат
Сулейман заз Москвада
Ви гьунарар чир хьана, дуст.
Дуьз хиве кьан и арада,
Ви алакьун сир хьапна, дуст!
Са кьадардин атана, дуст.

 

АбутIалиб Гъафуров
(Гъилер кьуна, зурне акъудна яда)
Мад са шадлувал гъида ваз,
Гьар са кардин чидай таъсиб!
И дуьнья эер чида ваз,
Вун бахтунин сагьиб хьана!

Сулейман
Мугьманриз кьий, мугьман кIвалин,
Я берекат, дуст Эфенди.
Ам зи мурад тушни кьилин,
Ша, гьерекат, дуст Эфенди.

Эфенди Капиев
Им Абдула Мегьамедов,

Абдула Мегьамедов
Еке ашкъи аваз иниз,
Атанва зун ваз мугьмандиз.
Тамашзава зун ви чиниз,
Къуллугъ ийизвай ватанди.

Сулейман
Хъсан шииррин я устад,
Адан гьар са гаф гегьвер я.
Чи Дагъустан хьана азад,

Эфенди Капиев
Вун Московдай чиник хъвер кваз,
Хтун им чаз сувар хьанва.
Гьар са шаир Дагъустан, ваз,
Хкаж жедай лувар хьанва!

Гъалиб хьана чи СССР,
Гьар са миллет уях хьанва.
Хкаж хьана цавуз сесер,
Сад масадаз даях хьанва.

Сулейман
Куьн атана шад хабар гваз,
Зи гьуьрметлу дуст Эфенди.
Захъ галаз чай хъваз атанва,
Зи къиметлу дуст Эфенди!

И чи советский власть,
Гьелбетда, туькIвей са багъ я.
Дугъридани, жеда къияс,
Вич мягькем тир са Шагь дагъ я.

Куьгьне межлис чукIурайди,
Сифте къелем акIурайди,
Хаинарихъ галкIурайди,
Ленин юлдашдин къармах я.

Къазанмишиз и гьуьруьят,
ИкI хьана кьван вичин ният.
Даим, гьелбет, гьамиша яд,
Артух жедай са булах я.

Бязибуруз гьукумат нуш,
Гьелбет, хьана рикIериз хуш.
Девлетлудиз – эниш, юхуш,
Кесиббуруз дуьзен рехъ я.

Хаинарихъ агъадайди,
Акси гафар рахадайди,
Вич гъавурда такьадайди,
Мез лал яз, гьам гъил члахъ я.

ЧIурункай, я кхьинрикай,
Жедач ахьтин луькIуьнрикай.
Сулейман вич гьар куьникай,
КIел авурд тушиз уях я!

Эфенди Капиев
Мугьманриз хуш хьана чIалар,
Тух жедалди яна ялар.

Сулейман
Зазни хуш хьун патал гьалар,
Абуруз яб гуз кIанзавай.

Луговской
Чи шиирар урус чIалал,
Вун гъавурда гьатдани кьван?

Эфенди Капиев
Дилмазчини кIанда къвалал,

Сулейман
ТахьайтI ам катдани кьван?
Шаир шаирдин гъавурда,
КIелзамаз акьун герек я.
Зи гъавурда дуьз акьуртIа,
Сад садаз еке куьмек я.

Тихонов
За кIелда квез са кьве шиир,
Жегьил ятIан валай, щаир.
Ви чIалар чаз пара магьир,
Алмаздин къашар хьана хьи.

И дагъларин гуьзел шикил,
Ийизва шиирри тешкил.
Вун акуна, чинни гуьгьуьл,
Ачух хьана, дуст Сулейман.

Луговской
Къуй виридаз чир хьурай вун,
Шииратдин дагъ, Сулейман.
Течирбуруз сир хьурай вун,
Дагъустандин рагъ, Сулейман.

Сулейман
Вирибуруз ахъа тир вар,
Зун – кесиб кас, я бахтавар.
РикIел акьалтай чIавуз гьар,
Захъди илиф, чан мугьманар!
(Мугьманар, шаирдин кIваляй хъфида.)
3-шикил
(Кремладай чар къведа,).
Мусаиб
Чи кIвалахар гьатда кьуша,
Муштулухдин чар атанва.
Дах, ваз Масков шегьердиз ша,
Лугьур шад хабар атанва.

Сулейман
Шад хабарди зун жегьилар,
Авунва хва, чан Мусаиб.
Чир хьана заз, дерт кьезилар
Ийидай чахъ ава сагьиб.

4-шикилСулейман Москвадиз физва
Султан
Сулейман, вун и саягъда акуртIа,
Айибарда, ма и чухва алукI вал.
Зи чекмеяр алукI, рикIи чIугуртIа,
И бармакни хьурай къелай кьулухъ вал.

Сулейман
Сулеймана вичив вердиш,
Ийидай туш партал дегиш.
Куьн хьтинбур атайтIан виш,
Гьа Сулейман яз амукьда.

Зунни кесиб, халкьни кесиб,
И азадвал хьанавай несиб.
Сулейманахъ вичин тагьсиб,
Даим сад хьиз гваз амукьда.

Къуй чир хьурай кесиб халкьар,
Гьулдандиз ухшар я ракьар.
Сулейманак гьич дамахар,
Квачиз, инсан яз амукьда.

5-шикил
(Махачкаладай Москвадиз фидай поесдда.)
Ашукь
Эвел кьиляй рахаз четин,
Ахпа абур ачух хьана.
Суьгьбет ийиз гьарда вичин,
Сад масадал ашукь хьана.

И яргъал тир Московдин рехъ,
Куьруь ийиз рахунралди.
Гьарда вичин шииррал гьахъ,
КIанарна чеб акунралди.

Кьуд -перде I-шикил
Съезддин президиумда.

Ашукь
Сулейманал къвезва нубат рахадай,
Адан рикIик теспача ква, къарагъна.
Зал аквазвай къажгъан хьтин рагадай,
Сада Сулейман! -лагьана гьарайна.

Ам гьарагъун тушир, гьелбет, яваш тир,
Сулейманаз гьикI хьана цав хайи хьиз.
РикIи-рикI нез, хуравайди сиваш тир.
Дуьньяда са тахьай кIвалах хьайи хьиз.

Сулейман, вун мукъаят хьухь, эллерин
Вил вал ала, на лугьудай гафарал.
Жив цIарана хъуьтIун эхир кьилерин,
Кесиб халкьар акьалтнава гатфарал.

Сулейман
«Аставилел, яваш-яваш,
Яргъал рекьиз атана чун,
Чи регьбер тир Ленин юлдаш,
Гьам акваз кIанз, атана чун!

Къизил аскер, гьар са нарком,
Заз мукьва я, лап азнаком,
Юлдашар вири кругом,
Гьа и кIвализ атана чун!

Йифди, югъди аваз рекье,
Акуна заз шумуд уьлкве?
Яшамиш тир Максим Горьке,
Вал кьил чIугваз атана чун.

Душманариз гана гуьлле,
И азадвал къачур гъиле,
Яшамишрай юлдаш фяле,
Ваз мугьман яз атана чун.

И юлдашар вири сад хьиз,
Жегьил, таза тир савкьват хьиз,
Москов шегьердиз, съезддиз,
Шаирар яз атана чун.

Куьгьне варцар, куьгьне йисар,
ЦIерид са уна дегишар.
Ахъайна чаз яру цуьквер,
ЦIийи багъдиз атана чун.

Тергна чна а куьгьне яс,
АлукIна чи яру либас.
Чи играми Совет власть,
Гьадан гъил кьаз атана чун.

Залумарин зулумрикай,
Хкатна чун зиллетрикай.
Аватна чун ахварикай,
Къарагъна хьиз, атана чун.

Съезддиз эверай лишан,
Агакьна шад хабардин ван.
СтIал щаир тир Сулейман,
Дуьм-дуьз иниз атана чун!»

Эй Сулейман, ваз и меркез,
Хуш хьанватIа, кIвалер екез,
Аквада вуч кас ятIа квез,
За чIалар кIелдай вахтуна.

Максим Гурька заз язгъиз вил,
Элкъуьрзава зи патахъ кьил.
И инсанрив ацIанвай гьуьл,
Абур шад я зун акуна.

ПIузар зарзаз, гвачиз чуьнгуьр,
Четин я чIал ийиз туькIуьр.
И лампайриз къава куькIуьр,
КIанзава зун тваз тахтуна.

Заз тамашиз гьар са миллет,
Декьикьайра чIугаз зиллет.
Гъиле гьатайди хьиз билет,
Ашукь хьанва зун бахтунал.

Эй Сулейман, трибуна,
Акьван юзур мийир вуна.
Лагь са-сад гьар бейтер вуна,
Чи рагьберрин тIварар кьуна.

Шиир кIелна, акьалтIдалди,
Халкьар кIвачел акалтдалди,
Цав хайи ван авур залди,
Вун, Сулейман шад авуна,
(Гурлу капар)
(Максим Горькийдин речь)

2-шикил
(Сулейман гада яз Ватандиз хтайла)

Ашукь
Аквазвани, Сулейман, ваз Терсепул?
Халкь кIватI хьана районрайни хуьрерай?
ЧIехи шаир авун патал шад кьабул,
Сиверал хъвер, шадвал акваз вилерай!

Зарафат туш, батрак, къенин лежберди,
Бахтуник хьиз, тIуб хукIурна цаварик.
Кьабулна ам Сталина – рагьберди,
Халкь кIватI хьанва къарши ийиз суварик!

Тек са чун туш Сулеймана шадайди,
Гьам Дагъустан, адан халкьар, къуншияр.
Чаз гьуьруьят, чаз азадвал фадайди,
Терг авурди халкь лукIар кьур вагьшияр.

Сулеймана шад хабар гваз хтана,
Элдин вилик акъвазнава шад хьана.
Мад булахрай къайи яд хъваз хтанва,
Гатфарихъни бегьерлу тир гад хьана.

Сулеймана, халкьдин бармак кьилеллаз,
СССР-да тунва вичин гуьзел ван.
Тухузва ам халкьди чпин гъилеллаз,
Хайи хуьруьн, хайи кIвалин варцел кьван.

Халкь акуна, гьуьл акур хьиз лепедал,
Сулейман мад хтанва пак ватандиз.
Хкаж хьана дагъдин кьакьан тепедал,
Дагъустандиз тамаш ийиз хъсандиз.

Сулейман
Хтана зун, жемятар, куьн арадиз,
Уьзуьагъ яз, душманбурун хъилерай.
Чи кIвалахар дуьзмиш жеда пара дуьз,
Бахт жагъана заз эхирдин кьилерай,

(Пуд яшлу итимар къведа)
Залумарин агьузарар,
Чпел элкъвенва азарар,
Кьурай мецерин пIузарар,
Квахьнавайд тир чи азарар,
Хьана мад ачух, Дагъустан!

Фяле-лежбер хьанвай цIигел,
Жагъин тийиз гьич регьят гел.
Гьар са кесиб хьанвай бейгьал,
Дикъетдивди гьа ви рикIел,
Гьа замана хьухь, Дагъустан!

Бег, хан акурлахъди зурзаз,
Руьг экъечIдай кьилин кIукIваз.
Мумкин тушир ийиз отказ,
Залумдин буйругъ, Дагъустан.

Чи арада ислягьвал тур,
Регьятвилин план чIугур,
Кесибаран вилерин нур,
Экв гудай чирагъ, Дагъустан!

Мад амач чаз мичIи йифер,
Гьатнава чаз хци сирер,
Алатна а чIулав цифер,
Акуна чаз рагъ, Дагъустан!

Ашукь
Дагъустандин тIвар раижна дуьньядиз,
Хтай шаир, ваз баркалла, аферин.
Хъсандаказ къвен чи крар арадиз,
Дуланажагъ гурлу хьана халкьарин!

Совет власть, чи Дагъустан, Куьредин,
Шадвал ийиз кIватIал хьанвай ара я.
Агалкьунар гьар са кар са жуьредин,
Куьгьне чIавуз тамашайла пара я.

Дагъустанда, СССР - ин гьар сана,
Сулейманан тIвар мецелла эллерин.
Бес хьурай чаз фейи уьмуьр ксана,
Экуь нурар яшамишрай вилерин!
Перде.

ПЕХИЛ ДУСТАР СЕБЕБ ЯЗ
Са вахтара Сажидинан тIвар-ван акъатна: сада, «Сажидин муаллим», сада «Сажидин шаир» лугьуз. Эхиримжи вахтара лагьайтIа, Сажидинан тIварцIихъ мад са «имам» алава гаф хтана,. И кардин себеб вуч тир лагьайтIа, ада хуьруьн къене авай, тарихдин метлеб авай Жуьмяй мискIин аваз, ам кардик кухтун патал са кьадар зегьметар чIугуна. Адал, халкьдин арада са шумуд тIвар акьалтун, адалай тарифар авун эх тежедай инсанарни авачиз тушир. Ихьтин, винелай чеб хъсан, амма рикIера туькьуьл авайбуруз ада «пехил дустар» лугьузвай. Са гафуналди, адакай са бязибуруз жакьвадай кендирагъ хьанвай.
Пехил дустар санал кIватI хьана. Нерин тахта кьуртIа, чан акъатзавай Сажидинан кьадарсуз тарифрал эхир эцигун патал абуру, югъ-йиф талгьуз, Аллагьдивай ам чпин арадай акъудун патал тIалабунар ийиз хьана. Гьар гьикI ятIани са юкъуз абурун «ялвардин» ван Аллагьдал агакьна. Аллагдини, япара авай ван атIун патал, Азраил- малаикдиз Вичин патав эвер гуда.
- Азраил- малаик, юкъуз- Ракъиниз, йифиз- Вацраз икрам ийизвай гъетерин арада, Чил тIвар алай са затI ава. А чилел аламатдин инсанар яшамиш жезва. Садбур ава ана- гьалаллу зегьметдалди чпин кар- кеспи ийизвай; садбур ава ана- чпелай хъуьтIуьн йикьни алакь тийиз, кIвалахзавай инсанрал пехил яз, фитне- гъибетда авайбур. Эхиримжи вахтара зал къвезвай арзайрин кьадар артух жезва. Адан себебни ам я хьи, а Чилел Къафкъаз тIвар алай аламатдин са вилаят ава. И вилаятда «Лезгистан» лугьур дагъларинни дуьзенлухдин чка ава. Гьа ина, виридахъ галаз зегьмет чIугваз вердиш- Сажидин тIвар алай са муаллимни ава. Ам авай хуьре, гагь чилер зарзаз, гагь селлер акьалтиз, гагь- гагь маса туькьуьлвилер жезва лугьуз, арзачийри вири и бедбахтвилер гьа касдин хивез вегьезва. «Эгер, - лугьузва абуру,- Сажидин хьаначиртIа, чпин кьилел и гужар къведачир!» Заз авай кеспи абурун арзайрихъ яб акалун туш. Алад! А Сажидин лугьудай муаллим ава гьа, адан чан къачуна хъша!
- Башуьсте, Сад Аллагь!!!- лагьана, Азраил- малаик рекье гьатна са декьикьани хьанач, Чилел агакьна ва ада акур- хьайидавай «Сажидин муаллим гьинай жагъида?»- лугьуз жузунар авуна. Кьасухдай хьиз, Азраил- малаикдал гьалтайбур Сажидин муаллим дакIан ва адал пехил тир дустар хьана.
- Ахьтин муаллим чи вилаятдани кваз авайди туш эхир! Муаллимар чи хуьре пара ава. Абуру са шумуд муаллимдин тIварар кьуна, амма абурун арада «Сажидин»,- лугьудай тIвар авачир. Са гафуналди, Аллагьди гайи буйругъ кьилиз акъудиз тахьай Азраил, кур- пашман яз, Аллагьдин патав хтана.
- Я Сад тир Кас! Зун чилерал, цаварал пара кьадар чкайра къекъвена, амма «Сажидин муаллим» тIвар алай инсан заз жагъанач. Вуч ийида?
- Завай са тIимил тади къачун хьана, Азраил- малаик, Зазни гьикI хьанай «Сажидин- муаллим» хьиз. Белки ам «Сажидин шаир ятIа?» «Сажидин муаллимдин ваъ, Сажидин шаирдин чан къачуна хъша!»
- Жедай кIвалахар я, Аллагь Таала. Завайни арабир, ягъалмишвилер жез; нубат алайбур амаз, нубат алачирбурун чанар кьун хьайиди я. Чан алачирбурувай я гъалатIар тежедайди. - ИкI лагьана ам «Сажидин шаирдин» чан къачуз хъфида. Мад гьа таниш чкайра лув гана Азраил- малаикди. Акур- акурдавай «Сажидин шаир» хабарар кьуна, амма Сажидин тIвар алай шаир жагъанач. Шаирар пара авай, чебни гьар жуьредин дережаяр авайбур. Гьайиф хьи, Азраил- малаикдал, кьасусдай хьиз, гьа и сефердани гьалтайбур «пехил дустар» тир кьван!
СакIани Аллагьди гайи буйругъ кьилиз акъудиз тахьай Азраил- малаик, сефил яз кьулухъди хтана. Ада, «Сажидин- шаир» тIвар алай касни авачирди лагьайла, Аллагьни кваз кьве рикIин хьана:
- Аквадай гьалда, Азраил- малаик, вавай зи буйругъ тамамриз алакьнавач. Куьнни кьуьзуь хьанвай хьтинди я. Ял ягъиз рекье твадани за вун!?
- Я Азиз тир, я Играми тир, я Сад тир Аллагь!!! Зи тахсир вуч я? Шумудавай за хабарар кьуна? Сад кьванни гьалтнач зал "И кас я куьн къекъвезвай Сажидин муаллим, Сажидин шаир"- лугьудай.
- Белки зун ягъалмиш хьанватIа? - Сад Аллагь са декьикьада шагьид тIуб цIвелинин кьилел эцигна, веревирдер ийиз акъвазна.
- Гьан!-гьарай акъатна Адай.- Гила хтана рикIел! «Сажидин муаллимни» ваъ, «Сажидин шаирни» ваъ! Вуна фена «Сажидин имам» ава гьа, адан чан яхъ!
- Фад амаз лугьудай ман, я сивиз зун кьейи Сад Аллагь. Адан дуван ийични за!
Пуд лугьудай сеферда, анжах Сажидин лугьудай касдин патахъай, Азраил гьа вичиз таниш чкадал хтана. Шумуд- садавай хабарар кьун хъувуна. Хабарар кьур кьван «пехил дустарив» гвайбур са жавабар тир: "Сажидин тIвар алай я муаллим, я шаир, я имам авач.
Чара чиликай- цавукай атIай Азраил- малаик, экъисдай кьил амачиз, Аллагь Тааладин патавни хъфиз тахьана, гила вичин кIвалах гьа виликдай хьиз, махсус «пландал» давам хъувуна.
И кардикай гьикI ятIани, ахварай аян хьайи Сажидина, вичин дустар акурла, са- садан гъилер кьаз, чухсагъулар лугьуз хьана. Ихьтин разивилин сирдай кьил акъат тавур "пехил дустар» муьгьтел хьана амукьна. Сажидинани вуч ийида? Вичиз аян хьайи кардикай кхьей макъала Лезги газетдиз чап ийиз вугана, «Пехил дустар себеб яз» макъала икI акьалтIарда:
- Куьн чанар сагъ хьурай, чан «пехил дустар»! Азраил- малаикди хабарар кьур вахтунда, куьне муаллим, шаир ва я хьи имам яз хиве кьуна, къалурнайтIа, зун кьена, Агъа дуьньядиз фена, рагьметдин иеси тир. Куьн пехилвал сесеб яз, зал къецин йикъалди чан алама.
Муаллим, шаир, имам Сажидин.

РАГЪ АХВАРАЙ АВУДАЙДИ
Гатун вахтунда патарал яшамиш жезвай рухваяр ва рушар чпин хтуларни галаз, ялар ягъиз, хуьрера яшамиш жезвай диде- бубайрал кьил чIугваз хкведай адет я. Чуьллера, багълара сейр авурдалай гуьгъуьниз, хтулар чпин чIехи буба ТIелгьетан суьгьбетрихъ яб акализ ацукьдай. ТIелгьет буба вич лагьайтIа, уьмуьрда гзаф азиятар акур, зегьметдал рикI алай инсан тир. Адаз акьалтзавай жегьил несилни чпин хьиз зегьметдал рикI алай, темпелвал гвачир, ахварални са акьван рикI алачир инсанар хьана кIанзавай.
Ингье, хтулар къуншийрин аяларни галаз мад са сеферда ТIелгьет бубади кутунвай халидин сала кIватI хьана. Адаз гъвечIи аялар акьван кIандай хьи,абур атайла, салайчIехи хьтин са шумуд хали гъана, куьгьне девирдин са чIехи синида, чIуквар атIана, нез вугудай.
- ТIелят буба, вуна чаз КьецIи КIекрекай кьиса ахъайда лагьайди тир, - рахана гъвечIи хтул Али.
- Аферин, хтул. Хъсан хьана вуна зи рикIел хкана. Куьне секиндаказ куьн вилик квай халияр неъ. За квез хиве кьур кьиса ахъайда, - лагьана ТIелгьет бубади.
- Хьана кьван, хьанач кьван лап фад алатай дегь заманайрин са девир. А вахтара тамар – емишрив, чуьллер – ризкьийрив ацIанвайди тир лугьуда. Вири затIар булвилелди авайвиляй, садазни зегьмет чIугваз кIанзамачир. ТIуьна, хъвана, руфунар ацIай инсанар ахьтин ширин ахвариз фена хьи, югъ хьайилани, къарагъ тийиз, йикъар, варцар алатиз хьана. И саягъда кьиляй акъатнавай инсанрин темпелвал акурла, Ракъинизни абур патал къарагъиз, экв ва чимивал гуз кагьул хьана, цавуз хкаж хъижкдвйла, ширин ахварал фена. Рагъ экъечI тавурла, ширин ахвара авай инсанриз гьикI хьана – йиф хьиз. Вири ксайтIани ахварал кьезил гьайванар ава эхир. Абур вуч гьайванар ятIа лугьун за квез: БалкIан, КицI, КIек.
Чеб вахтунда ксуз, вахтунда къарагъзавай и пудаз, акуна хьи, инсанрин кагьалвал себеб яз, Рагъни ахвариз фенвайди акурла, абур чIалал атана. Сифте нубатда КицI рахана:
- Дустар, йифизни къаравулвал авур заз, секнивилелди ял ядай вахт авач. Рагъни ават тийидай ахвариз фенвай хьтинди я. Са чара акуна кIанда.
- Садра за жуван руфун ацIурин, - лагьана БалкIанди, - ахпа за ам фена ахварай авудда. И гафарал рази тахьай КьецIи КIекревай акъвазиз хьанач.
- Пакамалай няналди, нянилай – пакамадалди чуьлдай векь нез, тух тежезвай руфун гвай гьайван тир, вун мус фида?
- ГьикI мус фида? Пака экуьнахъ фад! Ваз зи кIвачерикай хабар авани? Вилер ахъайна акьалдалди, аквада ваз ура ваз, зун Ракъинин патав агакьда!
- Чидач ман, - лагьана КьецIи КIекре.- И дамахар гвай вун мус агакьдатIа?
- Ша, чна гьуьжет кьан! - хъел атана БалкIандиз.
- Хиве кьур кIвалах кьилиз акъудна кIанда, БалкIан, - лагьана, акъвазиз тахьай КицIи.- Алакьдай кIвалах ятIа, авуна кIанда. ЖедачтIа – жедач лагь!
- АкI ятIа, пакамахъ чун кьведни рекье гьатин.- лагьана КьецIи КIекре.
- Я кьей КьецIи КIек, вавай захъ галаз акъажиз жедани? Вун рекье амаз, аквада ваз, зун элкъвена хквенни ийида!
- Пакамаз, йиф кумаз, рекье гьатда чун! – лагьана КIекре.
- Югъур хьурай квез! – лагьана КицIи.
КьецIи КIекрен рикIел чпин дидеди лагьай насигьатар хтана:
«Чан бала, кьецIини хьуй, темпел тахьуй,
ЦицIибни хьуй, денбел тахьуй».
«БалкIан вичин кIвачерихъ агъунва. КьецIи кIвач галай – зун квехъ агъада?» - лагьана, нянин кьиле амаз, КIек рекье гьатна.
БалкIан вичин кIвачерихъ агъунвай гьайван я кьван, тIуьна, чуьллера авай кьван векьер, хъчар, хъвана булахра авай кьван ятар, кIвачел акъвазай чкадал ширин ахварал фена. КьецIи КIек акъвазнавачир. Рехъ атIуз, хвал атIуз, тамарай, кIамарай, вацIарай ва дагъларай фидай кьван гьайвандин кьвед лагьай кIвачни кьецIи жезвай. Ракъинал агакьдалди са гзаф мензил амай. РикIе къаст авай КIек, галатунни чин тийиз, мадни гьерекатда гьатна физвай. Югъ малум жедалди агакь тавуртIа, Рагъ ахварай авудиз геж хьунни мумкин тир. Са жизви кьванни геж авуна кIанзавачир.
Эхир, квез чизвайвал, чан хтулар, - давамна ТIелгьят бубади, рикIе къаст авай, - вичив темпелвал гвачирди вичин мураддихъ агакьда лагьай, бубайрин мисал авайди я. КьецIи КIекни вичин истеклу мураддихъ агакьна. Рагъ экъечIна кIанзавай са шумуд декьикьадин фад агакьай КьецIи КIекре, гужлу тир луваривди кьве къвал гатана, яру къизилдин жагъа алай кьил хкажна, чилер- цавар зурзурдай саягъда уь- уь яна! Ширин ахвариз хъфизвай Рагъ уях хьана. Япарихъ галукьайбур вуч ванер ятIа акваз, эрчIи гъил пелел эцигна, дуьньядин кьуд патаз са вил ахъайна.
- Им вуч мичIивал я!? И ванер гьи патай авурди тир?!- тамашна Рагъ. Вилера ахвар амаз, адаз садлагьана чирни хьанач. КилигайтIа, адан вилик атана гьарагъайди, вич ахварай авудайди – КIек я! И кардин гъавурда, са герендилай гьатай Ракъиник ахьтин шад хъвер акатна хьи, адан чинал экв акьалтна, адан нурари дуьнья ишигълаван авуна. Цава жавабдарвилел къаравулвал тухузвай Гъетер ва Варз, рикIиз са бубат регьят хьана, ахвариз фена.
- Рагъ буба! Инжикли хьанатIа, залай гъил къачу – тIалабна КIекре.
- Ваъ, я чан КIек! Ваз «аферин» лагьана кIанзавайди я зун ахварай авудай!
- Вун ахварал фейила, заз дуьнья мичIи хьана, Рагъ буба, сабур кьаз хьанач. Инсанарни язух атана заз. ТахьайтIа, и кьецIи кIвач галаз рекье жедачир.
- Аферин ваз, КIек! Инсанар дуьньядал – зегьмет чIугуна, са тике фу нез, шадвал ийиз халкьнавайбур я. Абурун темпелвал акурла, хъел атана заз. Гуж тагай ризкьи нез, зегьметни чIугван тийиз, югъ- йиф ксузвайбуруз за экв вучиз гузвайди я?!- лугьуз суал гана жува- жуваз. Ажугълу хьайи зунни, чин пад кIаникна ярх хьайи чкада, ширин ахвариз фена! АкI жедач! Темпелрин хъиляй, зегьмет чIугвазвайбурни жазаламишун дуьз туш. За жуван буржи, эгер зун дуьнья ишигълаван ийизвай, шадвал гузвай Рагъ ятIа, кьилиз акъудна кIанда! Амма заз вавай са кIвалах кIанзава, КIек!
- Лагь! Зун ви къуллугъда акъвазнава, Рагъ буба!
- Зи япара авайди ви къизилдин сес хьурай, КIек! Заз ви ван бегенмиш хьанва. Зунни дуьнья халкь хьайидалай инихъ куьн къуллугъда акъвазнавай Сад я. Лугьуз жедач, мад ахварай ават тавун. Зун экъечIдай вахт мукьва жедайла, вуна пуд сеферда уь- уь ягъа!
- Ам зи гъиляй кьенвай кар я, Рагъ буба! Гьар пакамаз, гьатта йикъан гьар сятина гьарагъични?!
- Ваз дуьнья ацIай кьван хъсанвилер гурай, КIек! Ви кьецIи кIвачни сагъ хьурай! Вуна чIугур зегьметдай за ви гьар са цIакул ирид жуьре рангаривди чIагурда; кьилин кIукIвал алай жагъа – къизилдинди, кIуф – магьидинди, сес – билбилдинди хьурай! Сагърай вун! Ви зиреквал, ви дирибашвал, уяхвал инсанризни гурай! Гила вавай хъфейтIани жеда. Ви муштулух – экв ам валай вилик чилерал агакьнава.
- АкI ятIа зун хъфида, Рагъ буба!
- Югъур хьурай! Саламар це зи патай чан алай ва алачир кьван затIариз, иллаки, хтулриз, тербия- насигьатдин кьисаяр ахъайзавай ТIелгьят лугьудай бубадиз!
Вич вичихъ ва вичин зарб кIвачерихъ агъунвай балкIандиз, элкъвена хквенни хъийизвай кьецIивални кумачир КIек акурла, регъуьни хьана, шадни. Ам акур КIекре, еке шадвилив уь- уь ягъайла, балкIандик хъуьруьнни акатна:
- Я кьей КIек, вун мусамаз агакьна?! Тамаш садра, кIвачик квай кьецIивални кумач! ЦIакулри гузвай нурар вуч я!?
- Фад рекье гьатнайтIа, БалкIан, низ чида Рагъини вазни вуч багъишдайтIа?!
- Чан хтулар! Рагъни – зегьмет чIугвазвайбур патал, жуван зегьметдал дамахзавайбур патал, гьар юкъуз кьуьд, гатфар, гад ва зул талгьана экъечIзавайди я. Гьа дегь заманайрилай инихъ Рагъ, кIекери уь- уь ягъиз къаршиламишзава. Куьнни викIегьбур, уяхбур, халкьдиз вафалубур хьухь! Гьабур – гьана амаз, зун куь патав хтана.

ТУПIАРИКАЙ РИВАЯТ
Аллагьди, пис касдин, тIуб туна вил акъуддач.
АтIаIди - тIуб я, тIар хьайиди - рикI.
Ажал - тупIарилай къвез эгечIда.
Ахъа хьайила - тупIар я, акьалайла - гъуд.
Ажал агакьайла - тупIукни рекьида.
АтIайд и - тIуб я, шехьайбур - вилер.
Базар хьтин свас - чуьхвей тIуб хьиз рекье туна.
Бязибурун тупIариз - вилерилайни хъсан аквада.
Вил , гъил, тIуб - чеб чпихъ муьгьтеж тахьурай.
Вунани цавук тIуб кягъай чка авач.
Ви тIуб квачир чIуру кар ава жал?
Виле акьур тIуб - тварк хьиз аквада.
ВикIегьдаз - тIуб юзурунихъай кичIе жедач.
Ви амалар акурла, тIуб сара кьуна амукьна.
Гапурдин хуруз фидайбур - тупIар я.
Гам - тIупIарал, нехишар - рикIелди храда.
Гардан - тIуб хьиз атайди - гъвар авуна хъфена.
Гъил - сад ятIани - тупIар чарабур я.
Гъил кIанидаз - тупIарни кIан хьана кIанда.
Гьар са тупIухъ - вичин буржи ава.
Гьар са тупIухъ - вичин кьисмет ава.
Гьар са тIуб - вичихъ, рикI виридахъ шехьда.
Гьи тIуб атIайтIани - тIар жеда.
Гьар са тупIал - вичин лишан ала.
Гьар са тупIал - вичин тIвар ала.
Жуван тупIар - жуваз бала ийимир.
Жуван тупIукай - жуваз кичIе хьана.
Зигьин авачирда - тупIаралди гьисабда.
Зи тIуб галукьайла - адал чан акьалтда.
Заргардин тупIар - къизилар я.
ИситIа тIуьр тупIариз - мез гумир.
Йигин тупIар макьамдаррихъ жеда.
Кар авурди - са тIуб, уьзуьагъди - масад.
Къад тIуб хьун патал - инсан хьана кIанда.
Къадир авачирдаз - тIубни сад я, гъилни.
Къекъведайдан тупIарал куркурар жеда.
КьацI алачир тIуб жедач.
Кьел тупIалди неъ, кIандатI - мекелди са гафар я.
Кьве тIуб алай сивин иесивал хьанач.
Кьве тIуб алай меци - кьил чиле туна.
КIвачик затI тахьайди, тупIук кьена.
Макьам - тупIари - кьуьл - кIвачери авуна.
МичIи чкада - вилерилай тупIар герек я.
Низ дерт авай - атаIйди са тIуб тиртIа?
Нубат алатIа - кьил хух, алачтIа - тIубни кягъмир.
Пис ксар - тIуб туькуьрна къалур жедач.
ПIапIрус кьадай тупIар - чIулав жеда.
РикIи гьисс тавуна - тупIариз чир жедач.
РикIе авачир макьамар - тупIариз жагъидач.
Сусарин синихъар тупIаралди гьисабмир.
Сиве тур тIуб ни хьайитIани кIасда.
ТупIал акалай свас - тадиз гъваш.
ТупIар - вири сад туш.
ТупIарикай къизилар кIвахьайтIани кIандач.
ТупIукай кичIеда, гъуд гьикI эхна?
ТупIуз цаз акьах тавур дарамат жедач.
ТупIухъ - тупIал жеда, япарихъ - япагьанар.
ТупIу - тIуб хуьда, тупIари - кьил.
ТупIар чуькьведай къапар алукIмир.
ТупIал галай тIуб - багьаз аквада.
ТупIал галай тIуб фад атIуда.
ТупIалай эгечIна, кьилелай хкечIна.
ТупIар галачиз - кикеривай затI жедач.
ТупIуз агъбаш экъечIун - залум дерт я.
ТупIу авурди - гъили квадарна.
ТупIар галачиз гъилери вуч ийида?
ТупIар галачир гъил - члахъ я.
ТупIари - санихъ. гъилери - масанихъ ялна.
ТупIуз - кек, кикез - тIуб герек я.
ТупIар фейи чкадай - гъилни фида.
ТупIар кIанида - гъилер цIа твадач.
ТупIаризни чпин пис - хъсан чида.
ТупIуз хабар авачиз туьфенг акъатда.
ТIампI - гьи тупIал хьайитIани ягъиз жедач.
ТIуб кутуна, гъил хкудна.
ТIуб туна - вил акъудна.
ТIуб жагъайди - кек авачиз амукьна.
ТIуб хкажна - " кьвед" къачуна.
Т!уб галай кекекай - къармах жеда.
ТIуб галукьна - йикь акъудна.
ТIуб - са тIуб я, вад тIуб - гъуд.
ТIуб - тупIувай гуьцIун хъсан туш.
ТIуб - тупIал эциг тавурди эркин я.
ТIуб датIанамаз эсер жедач.
ТIуб квек хьайитIани кутун мешреб туш.
ТIубни - тIуб, тупучIиндини - тIуб туш.
ТIупIар - вири сад хьиз герек къведач.
ТIуб атIана тахьай эсер - гъил атIанани жеч
ТIуб акурла хъуьруьн - кимивилин лишан я.
ТIуб атIуз киче яз - чан гана.
ТIуб хвена, кьил - хана.
ТIуб квачирдаз рикIин лугьудани?
ТIуб туькIуьрна, успат ийиз хьанач.
ТIуб кяна, гъил эцигнач.
ТIуб атIуникай кичIеди - угъри туш.
ТIуб кяна - мярекат акъатна.
ТIуб - садан, атIай гъил - масадан.
ТIуб атIун - регьят, гилигун - четин я.
ТIуб галкIур тавунмаз - тфенг акъатдач.
ХкIурди тIуб я, регъуь хьайиди - чин.
Хер - тупIал, дерт - рикIел жеда.
Шаламриз ли жагъана, са тIуб канаб авач.
Угъри - тупIарин гелералди кьада.
Ярар - вилерай, хъутур - тупIарай къведа.
Ялайди - тIуб , акъатайди - гъил.
Як кIанда лугьуз - тIуб жакьвадани?

МИСКIАЛАР

Имуча муча - муч халича, чан - сад,
рикIер - къанни сад ?
Имуча муча, муч халича,
са дидедихъ - къад аял. ?
Абурукай - цIуд гадаяр,.
цIудни - рушар?
Имуча - муча, муч халича,.
Са ракIарай вад стха физ - экъечIда?
Имуча муча, муч халича, са цлал 5 устIар?
Имуча - муча, муч халича,
Са тарал - вад кIукI?
Имуч муча, муч халича,
кьуд стха - санал,. сад - чараз?

ТУПIАРИН ТIВАРАР
Араб чIалал - Хинсир. Бинсир, ВустIа, Саббаба, Ибмгьам.
Туьрк:Балажи бажи. Бильтун бажи, Узун гьажи, Башалум, Баш бармагъ
Урус: Мизинец ,Безымянный, Средний, Указательный, Большой палец.
Лезги чIалалди: БицIи тIуб, ПIенцIепI тIуб, Кьулан тIуб, Шагьид тIуб,
КIанчIал ва я (ЧIехи) тIуб.
Дерзичийри: Ан тIуб, Ман тIуб, Къуба тIуб, Дерзи тIуб, КIанчIал тIуб.
Халкьди: (чIехи тупIалай башламишна)
Сад - Аллагь, Кьвед - Дидени Буба, Пуд -
хазан, Кьуд - мугьман, Вад - амайбур вири.