Новые стихи Сентябрь 2014 г

Стихи новые сентябрь 2014 г 

АЗАД ИНСАН ВА ЛУКІ

Азад инсан хьун герек я гьар сак ас,
Гьат тавунвай лукІ тирвилин ракьара.
Эгер адал алатІа тІвар яз, са кас,
Гьава хьиз хьухь азад жигер, нефесда.

Са нин ятІан лукІ жедалди муьтІуьгъ тир,
Азад Лекь хьухь, хкаж жедай цавариз!
ЛукІран мурад, са вичин чан хуьнуьх,
Кьасаб авун патал хандин сувариз.

Квез гарек я а чан, уьмуьр, лукІ хьана?
Юкь агъузна, къекъведай кІул экъисна.
КьейитІани цІун ялавда, цІукІ хьана,
Душман кьена, адан иви экъишна!

ЛукІаринди вуч я - чпел чан хьунухь,
Девлет кІватІдай, вичиз кьисмет авачир.
Девлетлудан мурад я вич хан хьунухь,
Ам кІватІуна вичин зегьмет авачир.

Азад касдиз кІани кІвалах – адалат,
Ачух майдан, вилик фидай рекьер я.
Адаз вуч затІ ятІа чидач хажалат,
Азад ксар кичІе тушир лекьер я!

Кьаз жедани лукІравай вич инсан яз?
Гьелбетда ваъ, инсандикай лукІ жедан?
Гуьнедикай, кІан хьуналди, аскІан яз,
Шагь дагъдихъ хьиз, цавук хукІур кІукІ жедан?

Азад касдин уьмуьр фидач яргъалди,
Вад виш жедай квез я уьмуьр пехъ хьана?
Лукш хьайи кас кІевда живед маргъалди,
Вич ацукьай чкадикай тІекь хьана.

Азад ксар Аллагьдизни хуш жеда,
Халкь авур кас кьаз викІегь тир инсандай.
ЛукІ – рахаз, мез авачир байкъуш жеда,
Кьил акъудиз тежер писдай, хъсандай.

Сажидин, вун тІарам акъваз, уьмуьрдай,
Тарсар къачуз, жувни хьуриз чешне яз.
ЛукІари хьиз, гьайиф чІугваз эхирдай,
Тежедайвал. Хайи халкьдиз тегьне яз!

ЗАЗ ШИРИН ТИР СЕС АТАНА

Кьурагь дагълар, хкаж хьухь мад цавариз,
Куьн гъетериз мукьва хьурай датІана!
Къе мад са югъ элкъвенва шад сувариз,
Роза вахан заз ширин сес атана!

Ван къачунва Куьре патан булахри,
Кьурагь вацІун селди кьерер гатана.
Гатфарин цуьк акъудзава яйлахри,
Роза вахан заз ширин сес атана!

Шагь дагъдилай заз Каспи гьуьл аквазва,
Адал лепе алайди за кьатІана.
Лезги мани лиф хьиз цава къугъвазва,
Роза вахан заз ширин сес атана!

Халкьдин къадим манидин сес ширин тир,
Атайди хьиз гуя чилер къатана.
Гьар са нагъма метлеб жегьет дерин тир,
Роза вахан заз ширин сес атана!

Сажидин, вахъ вуч шадвал я къе квайди?
Вуч муштулух гваз вун кІвализ хтана?
Акъат тийир, сир хьиз рикІе авайди,
Роза вахан заз ширин сес атана!

ЛЕЗГИ ЧІАЛ ЗАЗ – ВИРИ Я

Вун ханватІа, эгер лезги дидеди,
Ваз лезги чІал багъишнава хуралай.
Эгер фагьум ийизватІа келледи,
Ич аватун дуьз туш яргъаз таралай.

Чира жуваз амай вири чІаларни,
Хайи тир чІал алуд мийир рикІелай.
ГьалтайтІани рекье цацар-валарни,
Алудмир жув уьмуьрдин дуьз рекьелай.

Диде, буба, вахни стха, аялар,
Гьи кьадардин чІалан ширин гафар я?
Лезги чІалал рикІяй фейи хиялар,
Абур цуьквер гваз хуьквезвай гатфар я.

Гьар са чІалан метлеблувал, деринвал,
Ам дидедин некІедик кваз хъванва на.
Дидед чІалан гьар гафунин деринвал,
Чир хьаначтІа, дидедин рикІ ханва на!

Квез герек я, чІал чир лугьун дидедин?
Эгер лезги яз ханватІа дидеди.
Вун кас ятІа, маса миллет–бикедин,
Са чІавуз ван ийида ви келледи!

Лугьуда хьи, зун шегьерда хьайид я,
Заз дидедин чІалал рахаз чир хьанач.
Вун дидеди лезги кас яз хайид я,
Ваз чІал чирдай хайи ватан-хуьр хьанач.

Урус чІални чира жуваз хуралай,
Къецепатан чир хъия ваз чІаларни.
КІекре хьтин, хкадарна къуралай,
Курортриз физ, ягъа жуваз яларни!

Амма хуьре, кьакьан дагъда, аранда;
Халис Женнет авай чІал ваз чидани?
Ава лугьуз къенси, машмаш Иранда,
Ватан туна, яд чкайриз фидани?

Къариблухда Ватан рикІел хуькведа.
Адан къадир чир жеда гуж гайила.
Яшамиш хьун жуван лезги уьлкведа,
Чир жеда ваз са тІимил геж хьайила.

Жуван миллет, жуван чІалал рахунар,
Чуьнгуьр кьуна, мани лугьун квяй ятІа?
Лезгинкадал кьуьлер ийиз, къугъунар,
РикІе даим хкахь тийир цІай ятІа?!

Лезги чІалал ашукь хьанвай кас я зун,
Ам зи диде, буба, вахни стха я!
Сад Аллагьди бахтар ганвай кас я зун,
Лезги чІал заз – къадим тарих, арха я!

Агь, галазни, галачизни хъуьредай,
Инсанар са-кьвед акунач киц1ер хьиз.
Ихьтин дуствал аквада са жуьреда,
Санал алаз чувударни немцер хьиз.

Алатна жал и чувуддин рикІелай?
Немцери чеб кайи чІавар пичера?
Хъифидай югъ алат хьана рикІелай,
Немс чувуддиз тамашзава кичІела.

Хъуьруьхъ, хъуьруьхъ, хъуьруьнихъ
Шел галайдин алуд мийир рикІелай.
Кьве къан дуствал, амай уьмуьр тир чуьруьк,
Акьван пис туш, итим кьейи йикьелай.

Халилбег, дуст, абур жери крар я,
Гитлерани гьакІ фагьумнай сифтедай.
Гьар са дяве кьве патазни зарар я.
Пул гумачиз хуькведай хьиз гьафтедай.

ГЪАМЛУ ЖЕМИР

"Агь, дагъларин т1аларикай регъуь яз,
Заз, зи т1алди рик1 ахъайна чинеба"
(Эйваз Гуьлалийрин)
А дагъларин т1алар икьван ч1ехи яз,
Вун а т1алди гьик1 ахъайна эквеба?

Дагъларин т1ал, ам халкьарин т1ал я хьи,
И дуьньядин гьахъсузвилер аквазвай.
Чна хвена к1анзавайди ч1ал я хьи,
Адан эхир хъсан хьунухь таквазвай.

Дидедин ч1ал, нек хьиз хъвайи хуралай,
Чаз гайибур тушни кьван чи дидеяр?
Емиш яргъаз аватдани таралай?
Мягькемдиз хуьн чна жуван бинеяр!

Чун - чун ят1а, хьун герек я са гаф-ч1ал!
Лезгивилин Намус вине кьаз алахъ!
Гележегдин несилрин вил ала чал,
Абуруз ирс лезгивилин таз алахъ!

Эйваз стха, хабар я ви рик1икай.
Гъамлу жемир, Сад Аллагь чи паталла!
Хабар яхъ на, техил авай ник1икай,
Адан вилер гатфарални гаталла.

Лугьумир хьи, Сажидиназ аян я.
Сад Аллагьдиз хабар я чи гьалдикай.
Чак хуькуьрун - гьар са касдиз зиян я,
Гьич садазни хийир жеч чав къалдикай!

ШИИРАТДИ ХУЬЗВА ЗУН

Ван къвезвай кьван гафариз яб гайила,
Акур чІавуз хъсан ва пис кІалахар;
Гуж-баладив са-садаз таб гайила,
На лугьуда, шииратдин булахар,
Абуземзем цивди ацІун хъийизва –
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

Бязи чІавуз, мефтІера тІвал гьатайла,
Гьазур жезва са вуч ятІан туькІуьриз.
Секин тежез хуруда къал гьатайла,
МичІи йифиз лампадин экв куькІуьриз;
Зи Руьгьдин кІвал ишигълаван хъийизва,
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

Духтурхана, дарманхана – Шиират,
АвачиртІа, де лагь куьне, вуч жедай?
Са къад, къанни цІуд сан вилик Эхират,
Мукьва хьана, зун руг хьана, пуч жедай.
Уьмуьрда за камар къачун хъийизва,
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

ЧІулаввили къакъудиз шад йикъар зи,
Алахъзава яргъи уьмуьр кьатІ ийиз.
Экуьвили, хазватІани ахвар зи,
Куьмек гузва дуьз фикирар кІватІ ийиз.
Йикъар, йифер тарихдиз фин хъийизва,
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

Уьмуьрдин рехъ – жуьреба-жуьр кьватІалар,
АлуднатІа, чидани гьи жуьреда?
Тесниф ийиз цІийи-цІийи кІватІалар,
ГьисабайтІа, пехилбур зал хъуьреда.
Дуьньяди зун вичел ашукь хъийизва,
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

Зунни, гьелбет, и дуьньядин мугьман я,
Заз гайи вахт ам уьмуьрдин тахт я тахт!
Шииратдин илгьам ам зи дарман я,
Шаир хьунухь ам заз ганвай бахт я, бахт!
Эвел, Эхир рикІел хкин хъийизва,
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

Сажидинан тІвар кьур чІавуз, хатадай,
Гьар садахъ, гьар жуьредин са гаф ава.
Квез ихтияр ава – хуьдай, гатадай,
Тарихдихъни вичин чІарчІин саф ава!
Аллагь шукур, за кар давам хъийизва,
Мад са цІийи тир шиир за кхьизва!

РЫЧАЛ – ЯД

И дуьньяда гьар жуьредин булахар
Пара ава, гуьрчегардай яйлахар.
Амма уьмуьр яргъи хьунин кІвалахар,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!

ТІвал-квалдикай азад хьунухь паталди,
Хъваз, кеф чІугу, гьар гаталай гаталди.
Гьар са дарман эвезун ви стІалди,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!

Дагъдин кІаняй ргаз-ргаз авахьиз,
Вун инсанриз чарасуз я гьава хьиз.
Ишлемишун, гьар са тІалдиз, дава хьиз,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!

Рычал дере, ухшар жезвай шегьердиз,
Тамашиз ша, гуьрчег хьанвай тегьердиз.
Югъ-къандивай артух хьунухь бегьердиз,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!

Чи Куьредин абуземзем яд я вун,
Виридалай кифетлуди сад я вун.
Лугьун патал: хъуниз хуш тир дад я вун!
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!

Сажидиназ, вун гьар къуз хъваз, ширин хьун,
Аламатдин сирериз вун дерин хьун,
Зегьем чІавуз вун хъвайила, серин хьун,
Абур вири ви гъилева, Рычал-яд!

ДУСТАР АВА ЗАХЪ

Гьар пакамахъ, нянин бере,
Шад манийрин ван акьалтдай,
Айдунбеген ван хьайила,
Т1ебиатдал чан акьалтдай.

Ц1урурнавай кьуркьушум сес,
Яб акализ к1ан жедай чаз.
Радиодал тахьана бес,
Мехъеррикни ван жедай чаз.

Ризабалад сес тир ширин,
Зарафатрин зарафатчи.
Кьве касдизни хас тир хъуьруьн,
Уьмуьр кьиле тухуз кефчи!

Айдунбегни Ризабала,
Къакъуд тежер дустар я хьи.
Гьарма сад са дидед бала,
Кьвед кьве зурба уст1ар я хьи.

Зун абурал кьил ч1угваз к1анз,
Мукьвал-мукьвал мугьман жедай.
Радиодай суьрет такваз,
Са-са ч1авуз пашман жедай.

Айдунбегни Ризабала,
Манидар кьве уст1ар ава.
Сажидинахъ лап рик1 алай,
Дуьнья машгьур дустар ава!

Агь, галазни, галачизни хъуьредай,
Инсанар са-кьвед акунач киц1ер хьиз.
Ихьтин дуствал аквада са жуьреда,
Санал алаз чувударни немцер хьиз.

Алатна жал и чувуддин рикІелай?
Немцери чеб кайи чІавар пичера?
Хъифидай югъ алат хьана рикІелай,
Немс чувуддиз тамашзава кичІела.

Хъуьруьхъ, хъуьруьхъ, хъуьруьнихъ
Шел галайдин алуд мийир рикІелай.
Кьве къан дуствал, амай уьмуьр тир чуьруьк,
Акьван пис туш, итим кьейи йикьелай.

Халилбег, дуст, абур жери крар я,
Гитлерани гьакІ фагьумнай сифтедай.
Гьар са дяве кьве патазни зарар я.
Пул гумачиз хуькведай хьиз гьафтедай.

ВАД АГЪЗУР ЙИС

Валлагь, дустар, Дербент патал,
Вад агъзур йис – лап т1имил я.
Ашукь хьанвай Нарин к1унт1ал,
Ам лап михьи са къизил я!
Тамаш адан буй-бухахдиз,
Адан машгьур тир къеледиз!
Шукур хьурай Сад Аллагьдиз,
Акьул гайи Кас келледиз.
Шумуд агъзур йисар фенва,
Дявейрани, т1урфанрани?
Ам хуьз гьикьван эллер кьена?
Гьикьван туна кафанрани?
Нарын къеле-къеле язма,
Дербент яз амазма Дербент.
Паруд са пай гьуьлемазма,
Чун паталди ама са дерт:
А вадакай кьвед авунва.
Пуд агъзур йис, ат1ана берт,
Сада вичиз мед авунва.
Ибур куьлуь-шуьлуьбур туш,
Тарихдикай ат1ун йисар.
Абур кич1е, регъуьбур туш,
Эхир фагьум тийир ксар.
Зун судья туш, я зун Аллагь,
Чарабуруз ийиз туьгьмет.
Дуьзвал багьа зат1 я, валлагь!
Гьахъсузвилиз ава туьгьмет!
Гьак1 ят1ани, Дербент къени,
Жегьил шегьер хьиз аквазва.
Рек1ер авайбуру къени,
Ам багьа яз хуьз аквазва.
Къуй дамахар авурай къе,
Чахъ къадим тир Дербент ава!
Дустариз гуз, гьалтай рекье,
Фуни ширин шуьрбет ава!
Яшамишрай Дербент шегьер,
Нарын хьтин къеле авай.
Гьар са йисуз к1ват1из бегьер,
Еке крар гъиле авай.
Вад агъзур йис – т1имил я ам,
Виш жуьредин миллет авай.
Муьрхъуь такьар къизил я ам,
Вад агъзур сан девлет авай.
Ийидайла сувар къарши,
Ша, чун рахан Шадвиликай!
КІват1на халкьар, къуни-къунши,
Пайдах ийин Садвиликай!
Сажидинни куьн арада,
Вад агъзур сан суварик жен!
Агалкьунар кьаз харада,
Хайи халкьдин луварик жен!

МАКСИМ АСКЕРОВАЗ

Гайи кьадар тарсар гьар са аялдиз,
Абур са-сад хуьквезва зи хиялдиз.
Къуллугъзавай хайи халкьдиз кьегьелдиз,
Абурукай сад я Мексим Аскеров.

Акур чІавуз темягь фидай папарин.
Цех ахъайна, цвадай кІвачин къапарин,
Машгьур устад хайи Куьре патарин,
Абурукай сад я Мексим Аскеров.

Кар-кеспидик кутаз хуьруьн жегьилар,
Хкажзава гьар са касдин гуьгьуьлар.
Залан зегьмет ийизва къе кьезилар,
Абурукай сад я Мексим Аскеров.

Гьар са рекьяй чІугваз вердиш зегьметар,
Халкьдин патай ава адаз гьуьрметар.
Ужузариз алахънава къиметар,
Абурукай сад я Мексим Аскеров.

Сажидиназ кІанда устад инсанар.
Халкьдин гьалар ийизвайбур хъсанар.
КІвалахдикни квачир жизви нукьсанар,
Абурукай сад я Мексим Аскеров.

ГЬАСАН ЭФЕНДИ

Лезги халкьарин кьилер тур вине,
Тамаш, шумуд кас аватІа куьне!
Абурукай сад – чирвилин нине,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

Авам девирдихъ чІугур кас дяве,
Жавабдар къуллугъ кьур вичин хиве,
Ярагъ Мугьаммед шейхинин неве,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

Етим Эминни Мамрач Къазанфар –
Лезгийриз цІийи туькІуьрай гьарфар.
Шииратдин гад, тарихдин гатфар,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

Савадлувилихъ авуна ният,
Дуьзвилин рекье чІугур азият,
Машгьур авур кас Куьре вилаят,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

Шумуд са тесниф туна чаз девлет?
Уях хьун патал чи лезги миллет.
Гьахъсуз суьргуьнда чІугур кас зиллет,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

Али, Готфрид, чи Абдусалам,
Шумуда машгьур авуна алам?
Гьар са илимдихъ ачухай улам,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

Сажидинавай кьаз тахьай тІварар,
Шумуд бегьердин аматІа тарар?
Дагъви тарихдин экуьнин ярар,
Арифдар инсан – Гьасан эфенди!
Алкьвадар масан – Гьасан эфенди!

ЧИ РУСЛАН

Инсанарни гьалтда гьар са жуьредин,
КІантІа Самур, кІантІа КІварчагъ дередин.
Амма са кас, вични жуван Куьредин,
Баку пата хайи кас я чи Руслан!

Ихтилатар ийиз цавар-чилеркай,
Пай авай кас гьар жуьре чивилеркай,
Хабар кьадай инсан ажиз эллеркай,
Аллагьди пай гайи кас я чи Руслан!

Вилик амаз къвезвай крар кьилерал,э
Аян хьана, аквазвай кас вилерал,
Ахьтин ксар тек-туьк ава чилерал,
Инсанриз хуш хьайи кас я чи Руслан!

Акун къене дугъри инсан адетдин,
Рахун ширин, акуниз хуш сифетдин.
Вичихъ тІарвал авай гьар са миллетдин,
Чи бахтуни гъайи кас я чи Руслан!

Сажидиназ таниш хьана мукьувай,
Къакъуд жезвач кІараб хьтин якІувай.
Жуьреба-жуьр аламатар акунвай,
Малаик хьиз къени кас я чи Руслан!

ЮБИЛЕЙДИН МУБАРАК

Къадим лезги халкь тарихдин цІаяра,
Лигим хьунин авазва чахъ шагьидар.
Пуд сеферда Шарвилидиз гьарая!
Агъзурралди хкаж жеда игитар!
Гьахъсузвилер акунвай и кьадарда,
Къайгъударар, туш хьи къе чахъ авачиз!
Лезги халкьдин авай даим дидарда,
Барклла чи Ариф Пашаевичаз!

Лезги халкьдин дерт рикІевай инсандиз,
Пудкъад йисан юбилейдин сувариз;
Вирибуруз ван жедайвал хъсандиз,
Заз кІанзавай хкажиз сес цавариз!
Четинвилер акунвай и кьадарда,
Гъалиб хьайи, гъейри куьмек галачиз;
Лезги халкьдин авай даим дидарда,
Баркалла чи Ариф Пашаевичаз!

Багъишзавай уьмуьр четин рекьера,
Къагьриманар чахъ шумудни сад ава.
Гьуьрмет къазанмишай халкьдин рикІера,
Игитар чахъ лигимардай чад ава.

Садавайни тваз жедач хьи чун дарда!
Садвал, Къуват, Хатур, Гьуьрмет ава чаз!
Лезги халкьдин авай даим дидарда,
Баркалла чи Ариф Пашаевичаз!!!

Сарубугъда къуьлуьн гъуьруьн хьаран фу,
Ципиц1 медни хьанайт1а вуч хъсан тир?
К1ан такана, жуьгьен ц1алди чаран фу,
Адахъ дуьдгъвер хьанайт1а вуч хъсан тир?

Т1анурдин фан тариф авун герек туш,
Ширин тир дад чир жедач т1уьн тавунмаз.
Дулма адан патав т1ямлу хуьрек туш,
Адан дад чир жедач сив хуьн тавунмаз.

Белки инал авун хьана зарафат,
Багъишламиш авурай заз дустари.
Садаз хуш я арабустан, Арафат,
Амма заз хуш я Куьредин зи ери.

Гзаф ава фар-ятарни хуьрекар,
Кар алайди, чир хьунухь я, чаразни.
Са бязибур т1уьниз ят1ан зирекар,
Вил ахъайна тамашдай туш хьаразни.

За лагьайвал, гьар са хуьрек гьазуриз,
Устад тир кас хьун герек т1ап1ахъан.
Жуваз течиз, чарабуруз къалуриз
К1андайбуруз са т1вар ава: тапархъан!

Я Сажидин, акьван дамах квез я ви?
Вунни са кас туш ийидай тарифар.
Гьамиша ваз бала гузвайд мез я ви,
Хъуьруьр кьванни мийир жувал арифар!

МЕРЖЕН ВАХАН ХАЙИ ЙИКЪАЗ
Ханжан стхадиз бахш яз
Хъсанвилер авай вири,
Къансавахуьр – Куьре ери,
Гьам як авай, гьамни гъери,
Маканрикай сад я, Мержен!
Мубаракиз кІвали-хуьруь,
Хайи юкъуз шад я, Мержен!

Зегьмет чІугваз кьиляй-кьилиз,
На берекат гъана кІвализ.
Гьуьрмет-хатур - гъиляй-гъилиз,
Гатун ацІай гад я, Мержен!
Хъсанвилез акур вилиз,
Хайи юкъуз шад я, Мержен!

Диде – Ханжан хьтин хицин,
Яргъивал я ам ви мецин.
Им гьуьрмет яз за ви тІварцІин,
Акъудзавай ад я, Мержен!
Хуш гафариз яб гуз къецин,
Хайи юкъуз шад я, Мержен!

Сажидиназ дидеяр чи,
Багьа тирди бинеяр чи,
Лезги хуьрер – къелеяр чи,
Са агъзурни къад я, Мержен!
Къуба, Самур, Куьреяр чи,
Хайи юкъуз шад я, Мержен!

КЬИСАС
(поэма)
Вуж чал къведа дяве ийиз, чуьруьк жез,
Ам хутахда чи патарай кьил туна.
Ихтияр я гьар мугьмандиз хуьруьк къвез.
Къаршиламиш ийида ам гъил кьуна.
Халкьдин мисал.
ГЬАХЬУН
Дегь девир тир чапхунчийрин, тІурфанрин,
Къафкъаз акваз, кьарай текъвез секин тир.
Шумуд садан тІварар кьан квез душманрин?
Гьисабна хьуй, кенеф квахьун мумкин тир.

Гагь монгулар, гагь иранар, арабар,
Дуьнья гъиле кьун паталди къвез хьана.
Гзафбурун чиле ама кІарабар,
Са гзафбур «Туба!»-лугьз шез хьана.

Аялрикай йигар гатай балкІанрал,
Пагь, а вахтар алатдани рикІелай.
Гьикьван кьинер хьанайтІани кьуркьанрал,
Яман ксар жедачир мад чпелай.

Са кардикай акъваз жедач талгьана,
Гьунардикай игит лезги рушан чи.
Акъваздалди рикІе къизгъин тІал хьана,
Жуван суьгьбет халича хьиз рашан чи.
ЭГЕЧІУН
КьецІи Тимур нехир галаз аскеррин,
Къумлух патай женгер ийиз дат1ана,
Гьулер, вацІар, мезилар таз рекьерин,
Лезгистандиз душманвал гваз атана.

Кас гьуьл акур Тимур гзаф гьейран тир,
Къафкъаз дагълар аквайвай лап мукьувай,
Чуьллер - техил, тамар - миргни жейран тир,
ТІуьналди тух тежер, яд хъваз, якІувай.

Къанихвили гъанвай яргъал рекьериз,
Хуьрериз цІай ягъиз кузвай маркар хьиз.
Шад межлисар элкъуьр ийиз йикьериз,
Терг ийизвай халкьар муьтІуьгъ лукІвар хьиз.
І
Хабар нивай? Куьре патан мягьялрай,
Кьушун кІватІиз алахънавай лезгияр.
Гьар сада вич кьун паталди кьегьялрай,
Душман рекьиз, экъичзавай ивияр.

Женгер кьиле физвайтІани хци тир,
Амма душман къуватлу тир яракьрал.
Тимур – шанкІал тиртІани кІвач кьецІи тир,
Вич машгьурдай авай рекьин суракьра.

Къати женгер авурдалай гуьгъуьниз,
Ял ягъунин буйругъ гана Тимура.
Аскеррикай кьейибур чил эгъуьниз,
Кучудзавай, чими вахт тир лап пара.

Гьикьван дяве хьурай, кукІун-чухунар?
Са шадвалдай жагъизвачир мажални.
Кьве атлудив ийиз туна «къугъунар»,
Садаз багъиш ийиз кІан тир ажални.

Мангъулжуван кукІун патал майдандал,
Са кас – лезги жагъур авун герек я.
Шуьшкайралди къугъваз, алаз балкІандал,
Адаз чириз кІанзавай вуж зирек я?

Хуьр-кІвал тирвал къекъвена са игитдихъ,
Акъажунра авун патал иштирак.
Пулни гузвай кьейи чІавуз мийитдихъ,
Сак ас кьванни акатзавач гьич сарак.

Хабар нивай? Са рушавай, ясдавай,
Хизан санал кьенвай къати женгера.
Эхиз тежер гуж тир гьич са касдивай,
Дуьшуьш жедай гьатай чІавуз кІевера.

Хуьре эркек амачир женг чІугвадай,
Кьушун кІватІиз, гьарма санихъ катнавай.
Игит рушаз им «бахт» тир аквазвай,
Душмандин серф вичин гъиле гьатнвай.

Ирид стха кьенвай адан женгера,
Диде-буба яна, кьена ажалсуз.
Пурунз хьтин гатун патал дингера,
Ам душмандиз тамашзавай гьаялсуз.

Ракьун партал алукІна хьиз стхадин,
Хабар гана гьазур тирди женгиниз.
Кьисас вахчун патал гьар са архадин,
Гьазур тир ам душмандиз сур эгъуьниз.
ІІ
Кьве атлудиз балкІанарни гьазур тир,
Турни къалхан, гьатта хьелер, чІемерук.
Мангул аскер женгералди машгьур тир.
Адан патав са затІ тушир чинеруг.

Са кар авай, амалдар тир мангулрихъ,
Лезги игит гъалиб хьунухь дакІандиз;
Мухни кьел гуз, ара-ара кхунриз,
Гьич са стІал яд ганвачир балкІандиз.

Муькуь балкІан викІегь тиртІан къуватдиз,
Мухни кьел нез, ядни гана, секин тир.
Хабар тушир иникай чи таватдиз,
БалкІан, яд кІаз, ярхни хьунухь мумкин тир.

Халкь кІватІнавай, эвер гана хуьрерай,
Къалур ийиз гьунар вичин аскердин.
Халкь тамашун патал вичин вилерай,
Къалурзавай мад са гуж и тегьердин.

Тимур, тадиз хкаж хьана тавлардал,
КьецІи кІвачиз кар ятІани зиллетдин
Къацу чай хъваз, тамун къайи шагьвардин,
Тамашзавай гьалдиз лезги миллетдин.

Вилик ама, гун паталди кичІерар,
Маголвиди лагьана чи игитдиз:
-Ажал мукьва хьанва, лезги, жинерар
КІватІ жеда къе, шелар ийиз, мейитдив.-

Вич вуж ятІа чир хьун тавун паталди,
Гьич са гафни кьегьел руша лагьанач.
Тек са кьве гаф лагьана чи чІалалди,
Мад артухан гьич са гафни раханач.

-Рахадач хьи, мез лал я ни, игит ви?
Вун нихъ галаз кикІизватІа чизвани?
Зи кІвачерик экІяй жеда мийит ви!
КичІевиляй мез сарарик хуьзвани?

-Лал хьухь, душман, мажал авач рахадай,
Зи стхайрин къанар ава хиве ви!!
Са кІус мажал тагана кьам чухвадай,
Мурдал кицІин пухъ твада за сивев и!!!
ІІІ
Цав рахана гьич ван татай чІалалди,
Башламишна чилер зарзаз, кьеб хьтин.
Акъажунар фенач акьван яргъалди,
Рушан балкІан атай чІавуз мукьвалди,
Мангулвидкай са затІ хьана еб хьтин.

Рушан гуьрзди галудай гъил кьатІ хьана,
Мангулжуван гуьрз аватна гъилевай.
Рушан гьални гзаф кІеве гьат хьана,
Кьенер кьатІна вичин шивдин кьилевай.

Кьвед лугьудай сефер мукьва хьайила,
Чи игитдин балкІандин кьил хкажна.
Яд тагана, ратар кьеле кайила,
Женгиникай вичин келле къакъажна.

Яб тагана вичин иес игитдиз,
Адан вилер це акІана вацІавай.
Мангул ухшар хьана халис мейитдиз,
БалкІандаллаз, лап ажалдин яцІавай.

Пуд лугьудай гъилера чи балкІанди,
Кьулухъ галай, акъвазна хьиз кІвачерал.
Вич алай син ятІан гьикьван кьакьанди,
Ни чІугуна вацІавай цин тІишерал.

Кьуьзуь хаин касдиз чизвай эхир икІ
Жедайди чи бике алай балкІандин.
Мангулжуван фад хтана нехир икІ,
Мейит чилел ават хьана душмандин.

Кьеци Тимур хкаж хьана тавлардал,
Ам атана патав кьейи мангулдин.
Ивид леке алаз деред шалвардал,
Са пай фенвай кьиле авай акьулдин.

Ам руш алай тамашна хьиз балкІандиз,
Гъилер цавуз кьуна, дуьа кІел ийиз.
Вичин бушвал къалур ийиз дакІандиз,
Хъуьрез хьана, гьич са кІусни хъел тийиз.

Яргъал фенач, чи балкІандин къугъунар.
Гьам акуна, балкІандикай лекь хьана.
Квез герек я мад артухан рахунар?
ВацІун кьере къванерикай векь хьана.

Рушни кьена, вични кьена балкІанди,
Хаиндин кар кьуна игит бикедиз.
Тек са кар тир чи таватаз дакІанди,
Куьмек мад гуз жезмач хайи уьлкведиз.

ЧІулав тир рух экІяйна хьиз винелай,
Тимур фена тамаш ийиз игитдиз.
БалкІандаллаз ават хьайи синелай,
Дикъетдивди тамашна ам мейитдиз.

КьецІи Тимур килигайла мейитдиз,
Вер алахьай кашу хьтин буш хьана.
Ажал гайид вичин кьегьел игитдиз,
Яргъи кифер авай Лезги руш хьана!

Тимура мад гъилер цавуз хкажна,
«Туба»,- лугьуз, кьве гъилвди кьил кьуна.
Парас вилер са декьикьа агажна,
Лезгистандиз къведач лугьуз кьин кьуна.

-Заз чидачир и лезгийрин рушарни,
Эркекар хьиз, тирди халис игитар!
Гуьзелвилиз ятІан женнет къушарни,
Сада виш кас ийизва чи мейитар!
ЭПИЛОГ
Гьа и саягъ риваятриз элкъвена,
Лезги руша къазанмишай гъалибвал.
Шумуд касди и риваят кхьена?
Къалуриз чи къегьриманрин сагьибвал.

Гуьзел рушар гзаф ава Куьреда,
Чеб Женнетдин барабар тир къушариз.
Амма чир хьуй, герек хьайи береда,
Душман гатаз гьазурбур я лашарив.

Девирар къвез, алатзава цифер хьиз,
Амма игит руша лама рикІерал!
Шумуд душман терг хьана лагь, кьифер хьиз?
Мейитар таз, ни ацалдна рекьерал!

Лезгистандин рушар ава – дидеяр,
Игитар хаз, хуьдай хайи Ватан чи!
Рушар ава, халис вилин нинеяр,
Тешкилзавай гьуьрметлу тир хизан чи!

Инал за квез кьисас вахчур рушакай,
Ахъайна са кьиса, жуваз ван хьайи.
Душманар кьий, къанихвилин гужак квай,
И вилаят пацук кутаз кІан хьайи!

КАНА ЗУН

Акунани кІандачир вун вилериз,
Вун зал гьинай дуьшуьш хьанай, кана зун
Са кІус амай зун физ чиляй чилериз,
Куьз и йикъал, лагь вуна заз, гъана зун?

ЧІулав яргъи кифер кикІиз чилерик,
Ахъа лацу пел, кьечІем кьве патахъди.
Вуч дамах ква мукалар тир цІвелерик?
Зун чпелди ялзавай са къвалахъди

Юкь шумал я, жизви гьяркьуь кьаскьанар,
Гъилер къугьдин сувар ятІа чидач заз.
Дамахди вун ийизва кІус кьакьанар,
Вун ни гуьзел тавар ятІа чидач заз.

Хуру лепе гуз катзавай лиферин,
Тилисимда тунва зун ви вилери.
Хажалатар кІватІ хьайи хьиз циферин,
Беден секинз тазвач хьи зи кІвачери.

А хъвер вуч тир къизилгуьлдин сивеллай!?
Хъуькъвен кьилер хьуриз яру-цІаруни.
Азарлудаз ухшар хьана кІевеллай,
Заз чизмач вуч ятІа къени-чІуруни.

Сес вуч тир ви рахадайла мецелди!
Гафар хат-хат, мана-метлеб дерин тир.
РикІиз кІа тир экъечІ ийиз къецелди,
Яргъалай вив ан атайла ширин тир.

Акунани кІандачир вун, шад я зун,
Гуж туширни вун такуна фенайтІа?
Вал ашукь тир, вун багьа тир сад я зун,
Къайгъу тушир мад ахкуна, кьенайтІа!

ИНСАНАР ВА КЬИСМЕТАР

Жуьреба-жуьр я инсанрин кьисметар,
Уьмуьр кечирмиш ийидай вахтуна.
Инсаният патал ч1угваз зегьметар,
Чпин тΙварар тваз алахъда тахтуна.

Кьегьел ксар гзаф ава Куьреда,
Са шумудан кьуртΙан жеда тΙварарни.
Жери саягъ кьисметар гьар жуьреда,
Чпелай чаз таз алахъда крарни.

Кьегьел ксар авачиз туш гьар сана
Абурун чаз кΙанда къадир чир хьана.
Бязибурун уьмуьр физва ксана,
Анжах са вил ахъаз тадай къуьр хьана.

Кьисмет жуван гъиле ни кьаз алахъда?
Гьадан уьмуьр хъсан хьунухь якъин я.
Гьи инсанди халкь паталди кΙвалхда?
Чи буржияр гьахьтинбурухъ къекъуьн я.

Гьар са касдиз кьисмет гьар са жуьредин.
Багъишнава Сад Аллагьди цаваллай.
Вахтар хьтин йисан гьар са бередин,
Кьисмет аслу я гьар садан жувалай.

Ажеб хъсан, Сажидин, на лугьуда?
Лагь кван валай вуч кар ийиз алакьна?
Шаирвал гьич, ам рик1елай алуда,
Артухан лагь, мад шумуд на кΙвалахна?

ШАМСИ ВАХ

ТΙвар – Шамси яз, ракъини хьиз экв гайи,
Вун сегьнедин билбил хьанай Шамси вах!
Гьар садакай ви манийрин ван хьайи,
Элкъвез-элкъвез, жегьил хьанай, Шамси вах!

Вири уьмуьр багъиш гана сегьнедиз,
Гьар образдин эвичΙнай вун дегьнедиз.
Диде хьайи шумуд артист веледдиз,
Мурадханаз гуьгьул хьанай, Шамси вах!

Куьн къугъвай кьван ролар гьисаб авуртΙа,
Вишелайни артух я, таб тавуртΙа.
Ягъалмиш яз, мукьвал-мукьвал такуртΙа,
Шумудра зун сефил хьанай, Шамси вах!

Гьам ширин сес, гьам кьадардин гуьрчегвал,
Гьам образар къалурунин керчеквал,
Гьар са чΙавуз галат тийир зиреквал,
Гъилиз-кΙвачиз кьезил хьанай, Шамси вах!

Халкьдин артист, къилихдиз хуш инсан тир,
Сад Аллагьди бахтар гайи хизан тир,
Сажидиназ пара кьадар масан тир,
Лали-гевгьер, къизил хьанай, Шамси вах!

ТУЬКΙУЬН ТАВУР САВДА

Аш тур чΙавуз демина,
Къекъведай хьиз гъеридихъ;
Кьуьзуь къужа, паб кьена,
Тамарзу тир къаридихъ.

Къари кьиникь са гуж я,
Вични кьуьзуь хьайила.
Паб дакΙан кас къе вуж я?
Кьве пад ризи хьайила.

Дагълух патан хуьряй са
Жагъида кьан хендеда.
Некягь авун паталди,
Са фекьидихъ къекъведа.

Къад лугьудай асир тир,
Фекьи, фахра тергнавай.
Къулгьу, Алгьем чидайбур,
Сад-къалгъан, сад вергнавай.

И хуьр, а хуьр, Самурдай
ТупΙал фекьи жагъана.
Кьуьзуь касдин хатурдай,
БалкΙанраллаз югъвана.

Са гужалди, рекьив гъиз,
Алахъ авур хендеда;
Са кьадардин вахт фена,
Икьарардилай элкъведа.

Гагь фекьи, гагь кьуьзуь кас,
Рекьив хкиз алахъна.
Эвел кьиляй рази кас,
ГьикΙ хъийида чΙалахъ на?

Гьич сакΙани рекьив гъиз,
Тахьай чΙавуз хендеда;
Кьуьзуь касди гьарайна,
Ван гьатдайвал мягьледа:

-Хендеда паб, гъуьлуьз къвез,
Рази хьайи вахтуна;
Фекьи хъуьчΙуьк квайтΙа зи,
Бахт къугъвадай тахтуна!

ПУШКИНАН ГУЬМБЕТДИВ

Виридалай чΙехи гуьмбет Пушкина,
Вичи вичиз эцигнава чΙаларал.
И кар ада хиве кьазва эркинал,
Адаз тангъах гуьмбет авач къваларал.

Зун Пушкинан гуьмбетдив гва, тамашиз.
Ам фикирдик ква дерин тир хиялрин.
ГьикΙ ава заз, жуван мукьва-кьили хьиз,
Шаир буба я кьван ам чи аялрин!

ГьикΙ ава заз, гуьмбет-Пушкин эвичΙна,
И дуьньядиз тамаш хъийиз, къекъведа.
ЧΙулав чиниз экуь тир ракъ экъична,
Чилин шардал ам гъед хьана, элкъведа.

Акъвазна зун са кьадардин вахтуна,
Ам эвичΙнач, гьанлай хъсан аквазва.
Шииратдин пачагь хьана тахтуна,
Акъвазна ам, халкьдихъ галаз рахазва.

Пушкин сагъ я вирибурун рикΙера,
Гуьмбет анжах ярж я гений-илгьамдин.
Багьа я заз ам са шумуд рекьера,
ЧΙехи шаир тирвиляй гьар аямдин!

Миск1ин патал авур харжи,
Кьабулдай Кас – Сад Аллагь я!
Ватан, ч1ал, дин – хуьн я буржи,
Абур техуьн – чаз гунагь я!

«САМУР» ГАЗЕТ, СЕДАГЕТ ВАХ

«Самур» вацΙун т1вар эцигна газетдал,
Вични Азербайджан къадим уьлкведа;
Кьилерал зар алай лезги миллетдал,
Ашукь шаир, т1вар-ван авай Меккеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Гьар са шикил авай Лезги Ватандин,
Игитрикай рахаз хайи макандин,
Ачухзавай гуьгьуьл гьар са инсандин,
Кьуьд-гад талгьуз, авай даим цуькведа,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Дишегьли яз, хура эркек рик1 авай,
Ам хайи хуьр Женнет ят1а цуьк авай?
Сивел шад хъвер, кефи даим куьк авай,
Гьамиша яз авай вилик жергеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Диде хьанвай лезги куьрпе аялрин,
Чешме я ам пак михьи тир хиялрин.
Дирибаш вах къагьриман тир кьегьелрин,
Камаллувал авай вичин дигеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Кьудкъад йисуз хвейи рик1 зи хуруда,
Ам ваз багъиш ийидач гьик1 лугьуда?
«Лезги «Самур» акъудзавай Бакуда,
Гьар са алат авай вичин дезгеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

Зун – Сажидин, ст1алви я, шаир тир,
Куьн, ширин вах, гьар са рекьяй магьир тир,
Чилин шардал пак шаир яз загьир тир,
Къизилгуьлдин цуьк тир амай чигеда,
Гьа газетдин рагьбер я чи Седагет!

КЪАВКЪАЗДАЛ АШУКЬБУРУКАЙ

Къакъаздиз сад лагьай Петр атана,
Ам Дербентдин ашукь хьана къеледал.
Ада и халкь баркаллу яз кьатIана,
КIвалахзавай гьарда вичин келледал.

Хуш кьабулна Урусатдин хизандиз,
Къван эцигна Каспи гьуьлуьн къерехдал.
Душманрикай хуьн паталди хъсандиз,
Таъминарна аскеррални яракьдал.

Уьзден халкьар гьарма сад са хан хьана,
Яшамиш жез вердишбур тир лекьер хьиз.
Ермоловаз муьтIуьгъ ийиз кIан хьана,
Урусатдин кьве кьил алай пехъер хъиз.

Иви фена, ятар хьана вацIарай,
Хуьрер кана спичкадин кьалар хьиз.
Халкь экъечIна тІурфанрайни цIаярай,
Пак Къурьандин кун тийидай чIалар хьиз.

Пушкина чаз туна рикIин кIанивал,
Ашукь хьана дагъдин кьакьан ргарал.
Сад Аллагьди гана рикIин къенивал,
Къафкъаздикай кхьена хуш рангарал.

Пушкин патал Къафкъаз хьана экуьвал,
Азадвилин кьел вуч ятIа чир авур.
АватIани адахъ кьелен уькIуьвал,
Рекьидалди рикIе хуьдай сир хьана.

Лермонтовни къекъвена чи дагълара,
Ашукь хьана терс тир гуьтIуь рекьерал.
Женг чIугвазвай и четин тир гьалара,
Ашукь тир ам чи игитрал-лекьерал.

Къафкъазди ам хвена хва хьиз къужахда,
Адаз и нвакь эхиратдин кIвал хьана.
Къегьримандин къадир течир алчахда,
Яна кьиникь - чаз рикIерин тIал хьана!

Бестужевни-инкьилабчи декабрист,
Чи Къафкъаздиз мугьман хьанай хушунал.
Вил ахъайиз дегь девиррин тарихдиз,
Гьикьван дагъдин рекьер ада тIушунна?

Эвел – Дербент ахпа фена Кьурагьиз,
Кьасумхуьрел, ахпа фена Къубадиз.
Лезги халкьдин Мулла Нурар суракьиз,
Рагьмет гъана вич аладай бубадиз.

Лев Толстоя-дуьньяда тIвар ван авай,
Дагъви халкьдиз азадвал хьун мурад тир;
Амма адаз шумуд са роман авай,
Хуш тир ктаб анжах «Хаджи Мурат» тир.

Ашукь тир ам туьнт къилихрал дагъвийрин,
Кьакьан дагъда лув гуз вердиш лекьерал.
Ашукь тир ам игитвилин манийрин
Гафарални «Лезгинкадин» кьуьлерал.

Эй Къафкъаз, вал ашукь тахьай вуж ава?!
Прометейни мугьман тир цIайлапан гвай.
Аферин, вахъ муьтIуьгъ тежер гуж ава.
Шарвилидин Тур ва къадим Алпан гвай.

Тимурарни, Надирарни лаш хьана,
Вал леке гъиз атай чIулав хаинар.
Дуьнья халкьна, и кьадардин яш хьана,
Вахъ хьайид туш ният чIуру-Каинар.

Женнетдиз хьиз тамашзава ваз алем,
Шагьни Шалбуз дагълар авай гимишдин.
Гьар са булах абукевсер тир земзем,
Багълар ава агъзур жуьре емишдин.

Халкьар вуч я, ракьар вуч я? Гьулданар-
Лигим хьайи азадвилин женгера!
Вун муьтIуьгъриз атай ханар, султанар,
Катна кьулухъ, кьилер амаз дингера.

Захъ вун-Къафкъаз, зи Дагъустан, Лезгистан-
Ватан ава, адалатрин пайдах тир!
Халкьар ава, хуьн патал вун Гуьлуьстан,
Гьам зегьметда, гьам женгера уртах тир.

Зун тарихчи туш ийиз ви тарифар,
Анжах са вал дамахзавай шаир я.
Вахъ шаирар, ава еке арифар,
Абуруз ви аламатар загьир я.