стихи от 14 декабря 2014 года

 Стихи от  14 декабря 2014 года

 БАРМАКДИКАЙ
Намусдин бармак, Сулейман!
Бармакдикай за авурла сегьбет,
Хуьквезва рикІел къадим тир адет.
Ам михьи затІ яз гьисабна кьилел,
АлукІна, къевкъвез ава чун чилел!

Гьяждал фейила эркерин кьилел,
Сирих кутІундай бармакрин винел.
ЧичІам бапІах хьуй, бухари хицикь,
Ам алайбурухъ авай гьар къилих.

Эгер ятІа вун намус квай эркек,
Бармакдиз гьуьрмет авун я герек.
Бармак игитдин кьилел жедайд я.
Намус кваз тІуьр фу гьалал жедайд я.

Къачу Шарвили, Куьреви Мелик,
Гьажи Давудан бармакдиз килиг!
Ярагъ Мегьамед, чи Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан намусдин замин.

СтІал Сулейман ва Хуьруьг Тагьир,
Лезги халкь авур дуьнядаз загьир.
Гьар садан бармак намусдин пайдах,
Жуван кьил хьтин вине кьаз алахъ!

Бармак вине хьун патал кІвалахда,
Намус михьи жен яд хьиз булахда.
Къуллугъ ийизвай хайи эллериз,
Гьуьрметар ая пак тир кьилериз!

Сажидиназни кьилин гьар са затІ,
Багьа я бармак лугьур тІвар – са затІ.
Аферин лугьун патал инсандиз,
Анжах вафалу жен чун Ватандиз!

ЗАЙИФ Я
Зун гъед туш, я зун рагъ туш экв гудай
Я зун тІал туш, я зун хер туш кек гудай.
Я зун кал туш, кІан хьайидаз нек гудай,
ГьакІ ятІани, куьн паталди- гьайиф я.
Зун амачир дуьнья са кІус зайиф я.

И дуьньядал лазим тушир затш авач,
Герек тушир живед пилте, кІватІ авач.
Са-сад гьисаб авуникай дад авач,
Гьар вуч ятІан, амукь тавун – гьайиф я,
Сад авачиз, муькуьд са кІус зайиф я.

Амачир кьван гьисаб кьуртІа инсанар,
Гьи кьадардин жагъида квез нукьсанар?
ЧІуру крар тавуна хьуй хъсанар,
Гьар сад патал дуьзар тавун-гьайиф я,
Кхециндалай пакагьан югъ зайиф я.

Аллагь-Сад я, амайбур чун пара я,
Чаз гьар садаз кІанзавайди чара я.
Хаинрин чин шаксуз уьзуькъара я,
Инсанрикай пис ксар хьун-гьайиф я,
Гьабур себеб, дуьньяни кваз зайиф я.

Ракъини чаз экв гуз кьакьан цаварай,
Чили ризкьи гуз цан цайи руварай.
Гьар экуьнахъ авудиз чун ахварай,
Уьуьр вара-зара авун гьайиф я,
Югъ-къандивай чун гьа кимяй зайиф я.

Квез зи гафар жемир гьакІан махар хьиз,
Шелни мехъер гьисаб кьамир вахар хьиз.
Садаз масад регъвез кІан хьун чІахар хьиз,
ЧІуру рекье уьмуьр пучун-гьайиф я,
Дуьз яшамиш жен тийиз чун зайиф я.

Я Сажидин, вун гьи кьадар рахада?
ЦІай къати тир къжгъанда яд ргада.
На лугьуда, ви гъавурда акьада,
Ви гъавурда акьун тавун-гьайиф я.
Гьа виляй чун югъ-къандивай зайиф я!

ШИИРАТДИН ЕМИШАР

Гьикьван дадлу бегьер я,
Тара гъидай емшар?
ГьакІан багьа шейэр я,
Къизиларни гимишар.

Гьар са жуьре емишдихъ,
Вичиз талукь дад ава.
Къизилдихъни гимишдихъ,
Вучиз ятІан ад ава.

Тараз, гъун патал емиш,
ЦІикьвед вацран вахт ава.
КІватІдайдаз къизил, гимиш,
Са жуьредин бахт ава.

Сажидин – таран бегьер -
Шииратдин емиш я.
Адаз хуш тушир шейэр,
Гьам къизил, гьам гимиш я.

ЛЕЗГИ ЧІАЛ ЗАЗ – ВИРИ Я

Вун ханватІа, эгер лезги дидеди,
Ада ваз чIал, нек яз ганва хуралай.
Эгер фагьум ийизватІа келледи,
Ич аватун дуьз туш яргъаз таралай.

Чира жуваз амай вири чІаларни,
Хайи тир чІал алуд мийир рикІелай.
ГьалтайтІани рекье цацар-валарни,
Алудмир жув уьмуьрдин дуьз рекьелай.

Диде, буба, вахни стха, аялар,
Гьи кьадардин чІалан ширин гафар я?
Лезги чІалал рикІяй фейи хиялар,
Абур цуьквер гваз хуьквезвай гатфар я.

Гьар са чІалан метлеблувал, деринвал,
Ам дидедин некІедик кваз хъванва на.
Дидед чІалан гьар гафунин деринвал,
ЧирнаиачтІа, дидедин рикІ ханва на!

Айиб тушни чІал чир тавун дидедин?
Эгер лезги яз ханватІа дидеди.
Вун кас туш кьван маса миллет–бикедин,
Са чІавуз ван ийида ви келледи!

Лугьуда хьи, зун шегьерда хьайид я,
Заз дидедин чІалал рахаз чир хьанач.
Вун дидеди лезги кас яз хайид я,
Ваз чІал чирдай хайи ватан-хуьр хьанач.

Урус чІални чира жуваз хуралай,
Чира жуваз амай вири чІаларни.
Багьа са затI авач дидед чIалалай,
ГайитIан на дуьньяд девлет-маларни.

Амма хуьре, кьакьан дагъда, аранда;
Халис Женнет авай чІал ваз чидани?
Ава лугьуз къенси, машмаш Иранда,
Ватан туна, яд чкайриз фидани?

Къариблухда Ватан рикІел хуькведа.
Адан къадир чир жеда гуж гайила.
Яшамиш хьун жуван лезги уьлкведа,
Чир жеда ваз са кІус чIехи хьайила.

Жуван миллет, жуван чІалал рахунар,
Чуьнгуьр кьуна, мани лугьун квяй ятІа?
Лезгинкадал кьуьлер ийиз, къугъунар,
РикІе даим хкахь тийир цІай ятІа?!

Лезги чІалал ашукь хьанвай кас я зун,
Ам зи диде, буба, вахни стха я!
Сад Аллагьди бахтар ганвай кас я зун,
Лезги чІал заз – къадим тарих, арха я!

Агь, галазни, галачизни хъуьредай,
Инсанар са-кьвед акунач киц1ер хьиз.
Ихьтин дуствал аквада са жуьреда,
Санал алаз чувударни немцер хьиз.

Алатна жал и чувуддин рикІелай?
Немцери чеб кайи чІавар пичера?
Хъифидай югъ алат хьана рикІелай,
Немс чувуддиз тамашзава кичІела.

Хъуьруьхъ, хъуьруьхъ, хъуьруьнихъ
Шел галайдин алуд мийир рикІелай.
Кьве къан дуствал, амай уьмуьр тир чуьруьк,
Акьван пис туш, итим кьейи йикьелай.

Халилбег, дуст, абур жери крар я,
Гитлерани гьакІ фагьумнай сифтедай.
Гьар са дяве кьве патазни зарар я.
Пул гумачиз хуькведай хьиз гьафтедай.

ЛАТАР ЧИНАР

Муьжуьд виш сан чинардин тар,
Латар мизре – макан я ви.
Гзаф хъвана булаахд ятар?
Буй-аждагьан, кьакьан я ви.

Такурд амач ви вилериз,
КьецІи Тимур, шагьни Надир.
Ви мугьманар тир эллериз,
Багъишна бахт авай къадир.

Тандал муьжуьд ала ви юкІ,
Дувуларни дериндава.
Цавуз хкаж хьана пуд кІукІ,
Вакай дарман-дава ава.

Вун чан алай тарихни я,
Муьжуьд виш сан шагьидни чи.
Шарвилидин къилихни я,
Рекьин тийир игитни чи.

Девирар къвез, алатзава,
Амма вун гьа – вун яз ама.
Бязибуру гъалатІзава,
Бармакар тваз гагь-гагь кьама.

Сажидиназ бубани я,
РикІяй-рикІиз ширин я вун.
Шиир кхьиз зурбани я,
Хиялризни дерин я вун!

ВАТАНДИН РУГ

Ватандин руг – шекердилай ширин тир,
МикьнатIисдин къуват ква вак чIугвадай.
Вахъ кIанивал ава гьикьван дерин тир?
РикIяй-рикIиз рекьер авай таквадай.

Ви руквадай экъечIнава вири чун,
Ваз мажбур я хурудилай нек гайи.
Ви накьвадал къекъвезни я дири чун,
Вун себеб я чаз ракъини экв гайи.

На багъишна дидени чаз бубани,
Вакай чаз кIвал, зегьмет чIугваз ник хьана.
На къужахда кьунва хуьр-кIвал, убани,
Чахъ гьар садахъ вал ашукь тир рикI ава.

Вун авачир – чун авачир мисал тир,
Вакай даях, вакай къаймах, ем хьана.
Вун галачиз хьанайтIа чун усал тир,
Вакай беден сагълам ийир жем хьана.

Гъетерни квез, варз-рагъни кваз квез, чилин руг
Завай къакъуд мийир, дидед ни галай.
Чилел - зи кьеб я, чилел ала хайи муг,
Чилел гьар са кас ала зи рикI алай.

Им дуьнья я, атанвай чун мугьмандиз,
Эхиратдин кIвал чи – чилин къужах я.
Чили тунач зун декьикьа пашмандиз,
Чил себеб яз, зун гьамиша уях я.

Чилиз гьуьрмет ая Ватан тIвар алай,
И чилел вун инсан хьана атана.
На емишар тIуьна гьар са таралай,
Зун и чилел хъсан хьана атана!

Багъманчи яз зун и чилел къекъвена,
Бахт жагъана муьгьуьббатдин тIвар алай.
Зун вахъ хайи дидедихъ хьиз гелкъвена,
Дидедин хьиз нек хъвана ви хуралай.

Гьич шак алач, са югъуз ден-беден зи,
Магьрум жеда ви руквадал къекъуьнкай.
Ви пак чилик кьабул ая беден зи,
Заз дерт амукь тавун патал са куьнкай.

Эй Сажидин, гзаф тушни тIалабун?
На авур кьван хъсанвилер вутI хьана?
Дуьз жедани вуч хьайитIан гьисабун?
Вун амачир чIавуз абур пIуртI хьана!
8.09.2013.

ДАГЪ – СА ЗАТI ТУШ

Дагъ са затI туш, инсан авай чкада,
Адахъ вичиз хас камални кьил ава.
Къизилгуьллер битмишардай руквада,
Зегьмет кIани, къакъажай кьве гъил ава.
Гьахьтин викIегь рухвайрикай сад я вун!
Афет стха, вун чир хьунал шад я чун!

Нежефа хуьр – къадим лезги макан тир,
Самур вацIун ашукь тир кас сесинихъ.
Шагь-Шалбуздиз тамаш ийиз кьакьан тир,
Рагъ гьар юкъуз мугьман жезва нисинихъ.
Урусатда чирвал къачур сад я вун,
Вун кандидат, юрист хьунал шад я чун!

Гьина къуллугъ авуртIани, Лезги я!
Адахъ вичин пеше ава, кар ава.
Лезги хцин намус михьи гуьзгуь я,
Адахъ игит Шарвилидин тIвар ава!
Краснодарда агъзурдакай сад я вун,
Ви яхцIурни цIуд йис хьунал шад я чун!

Инсанар я, кьисметди гваз къекъвезвай,
Са чIавузни рикIелай фич Ватан чи!
Им дуьнья я, акъваз тийиз элкъвезвай,
Лезгийриз и кIвалах чида хъсан чи!
Заз гьелелиг чир тахьанвай сад я вун!
Эмирбега чир авунала шад я чун!
8.09.2013.

АКУНА ЗАЗ АХВАРАЙ

Экуь йиф тир. Цава вацран япагьан,
Гъетер кьула секин хьанвай нур алаз.
Чилера ван гьатна гарун – сиягьан,
Гваз катзавай таран пешер зур алаз.

Мукьвал жезвай дагълар, хуьрер, кIвалерни.
Тек са кIвале лампа кузмай экв авай.
КIвалин къеняй къвезвай луькIуьр ванерни.
ДакIардани цIийиз ацай нек авай.

Сад тахтадин яргъи хьанвай меселай,
Сад къекъвезвай хура гьатна хиялрин.
Къизилар хьиз гафар кIвахьиз мецелай,
Къайгъудавай чи девирдин аялрин.

Садай ухшар къвезвай Етим Эминан,
Муькуьди тир Мирзе Гьасан эфенди.
Тестикь ийиз жеда завай тахминан,
Вуч суьгьбетар тиртIа гьа и йифенди.

-Мирзе Гьасан, гележегдин эллери,
Чакай гьикьван ийизватIа суьгбетар?
Берекатар гузматIа чи чилери,
ГьикI яшамиш жезватIа чи миллетар?

-Эмин, на ви рикI дарихмир, тарари
Бегьер гъида килиг тийиз вахтуниз.
ЦIийи тир рагъ хабайди хьиз Ярари,
Къагьриманар хкажда мад тахтуниз.

Диндин чиар Шейх Мегьаммед ярагъви,
Согратлида секин хьанва – пIир хьана.
Лезгистанда – хкахь тийир чирагъ ви,
КуькIвенвайди заз мукьвара чир хьана.

-Девирар я, дегиш жезвай гьар жуьре,
Гагь гьахъ – винел, гагь гьахъ – кIаник акатдай.
Мирзе Гьасан, гьатай чIавуз тIал хире,
Дердер яни мегер рикIяй акъатдай?

Зи эл аку – экуь, михьин рикIерин,
Куьн иеси хьанватIа лагь абур заз?
Есирар хьиз жанавуррин сикIерин,
Гьелекзава, на гузва къе сабур заз.

Лезгистандин чилер аку Женнетдин,
Дагълар аку, Аран аку, булахар…
Тахсир заз лагь, вуч я тахсир миллетдин?
Аллагьди гьич эхдач чIуру кIвалахар.

-Зазни чида, гунагь квач чи эллерик,
ПIирер, шейхер – шагьидар я вирибур.
Жумартбур я мехъеррикни мелерик,
Гьахъ патал женг чIугвазни я дирибур.

Амма, са кар ава багъиш тежедай,
Садвал авач, ам Аллагьди ганайтIа.
Амай крар вири туьхкIуьр хъижедай,
Акьуллуйрихъ яб акалаз хьанайтIа.

Гьар девирди хазва вичин рухваяр,
Чил хуьн патал, кьил хуьн патал эллерин.
Бязибурухъ жеда багьа чухваяр,
Бул девлетни, нур тухудай вилерин.

Пул паталди намус, гъейрат маса гуз,
Эл алажда чилер, малар къакъудиз.
Фараш гафар гьар са цIийи йиса гуз,
Алахъзавай кIанерай халкь акъудиз.

-Дуьз я, Гьасан, мус югъ жеда йифекай?
Гьикьван эхин, тIал къачузва хирери?
Къазанфара ракъурна чай къагьве квай,
Ухарна зун хуравай цIирери.

Кьил кьадай кас аквазвач зи вилериз.
Къара жемят – чубан гвачир суьруь тир.
Бахаварвал гун паталди эллериз,
Рекьер-хуьлер герек къведа куьруь тир.

Ханлар амач, ама анжах игитар.
Аламатдин крар жеда дагълара!
Ша, чун кьведни жен, азиз дуст, шагьидар,
Муштулухдин нурар жеда дагълара!

-ЧIехи-гъвечIи лазим къведа чир хьунухь.
Герек къведа анжах вилик тамашун.
Мумкин кар туш регьберрикай пIир хьунухь,
Гьарам кар я чарадан затI тарашун.

Тамаш, Эмин, хуьрер, кIвалер чкIана,
Къачагъар хьиз шумудни сад къалдик ква,
Са миллетар, чIижер хьтин ккIана,
Чпин куьнуь, эмир хуьдай тIалдик ква.

Чи лезгияр мус аватда ахварай?
Жаваб це заз, зи дуст Эмин, сабурдив.
Гьикьван цIаяр акъатна чи накьварай?
Мус жаваб гун гуьлледивни гапурдив!?

-Гьар са фикир, гьар са хиял ийидай,
ЦIудра дуьз я йифендалай – пакагьан.
Пара дердер амазма чаз хъийидай,
Дагъдин патав къвезва вацран япагьан.

Хъсан лишан къалурзава цавари,
Сад Аллагьни чи паталлаз жеда, дуст.
Лезги вата назад хьайи чIавариз,
Мубаракар ийиз чуни къведа, дуст.-

Экв жедайла, гьарайзава кIекери,
Садлагьана авудна зун ахварай.
Гимиш кIусар - йифиз къвайи чигери,
Заз хъвер ийиз, нурар гузвай накьварай.

Кьейибурни секин жезвай «ахвара».
Чан алайбур, бес хьуй тIун куьн секинвал!
Азадвилин кIвач амай кьван ракьара,
Четинвилин кIула жеда четинвал.

Чеб – Женнетда, кьилихъ галаз гуьмбетар,
Кьил акъудиз кIанзава чи « азаррай».
Кьве дустуни ийидайла суьгьбетар,
Яб гун хьана, цIай акъатна пIузаррай.

Гьич садани лугьумир хьи дустарин
Мугьман хьана, кIвалериз фин – зарар я.
Им Мурадхан хьтин михьи къастарин,
Касдин кIвале за кхьенвай цIарар я.
«Самур» 2.1997 йис, Ноябрь, 1996.

РЕВИЗОРДИН МАНИ

Кабар ягъ гьерерикай,
Кавалар цваз кьерерикай,
Чуьнуьхдайла кIелерикай,
Хуьдай яман вилерикай,
Куьн далудихъ зун гала, зун!

Къуьл, гьажикIа, мух лугьумир,
Маса це гам, рух лугьумир,
Милиция..., бух лугьумир,
Кьил нубатсуз хух лугьумир,
Куьн далудихъ зун гала, зун!

Нек маса гуз калерикай,
Кьиф хьиз алад чилерикай,
КичIе жемир эллерикай,
Дустагъ лугьур кIвалерикай,
Куьн далудихъ зун гала, зун!

Тахта, цемент, къванни кIарас,
Маса гуз неъ зунни галаз.
Шелеяр хьиз ягъиз кIулаз,
Актар хукваз къулар алаз,
Куьн далудихъ зун гала, зун!

Кефер чIугваз дуьньядикай,
ХкечI гуьнуькъарадикай,
Яц авурла, данадикай,
Хуьдай гьар са баладикай,
Куьн далудихъ зун гала, зун!

Хъуьрез-хъуьрез, яна хьиз гъил,
Ревизорди къакъажна кьил.
Тарашчияр хьана сефел…
Элдиз квекай ийиз негъил,
Куьн далудихъ зун гала, зун!
«Коммунизмдин гатфар» газетдай.

РЕГЪВЕР-РЕГЪВЕР

Регъвер, регъвер, къванци регъвер,
Шадзава куьн ванци, регъвер.
Регъвезвайди нехуьн чІахар,
Чи ашар нез, ша, чан вахар!

Регъвер, регъвер, гъилин регъвер,
Яд галачир кІвалин регъвер,
Регъвезвайди мухан сав я,
Нез ширин я вахан сав я.

Регъвер, регъвер, къванци регъвер,
Икрагьна чун тІанцІи, регъвер.
Дуьгуьд гъуьруьн нез иситІа,
Тум кьаз, жинерар ицитІа!

Регъвер, регъвер, куьн гьар кІвале,
Герек затІ я хьун хьар кІвале.
ТІунур хьурай, сачни хьурай,
Темес, инжи хъачни хьурай!

Сажидина куьн регъвериз,
Сас ягъайди я шумудра.
Звер це, зи вах,на гъилериз
Регъвер явашдиз алчудра!

РУБАИЙРИН СА ЖУЬРЕ

Чарабуруз акьул гуз,
Жув ахмакь хьун са гуж я.!
Масадбуруз на кІул гуз,
Ятур ваз тун кьве гуж я!
+++
Югъ атай кьван магьледал чи алайди,
Гьикьван вахт я алайди са ван хьана.
Вичелайни гьарагъиз лап къулайди
Яз акуна, лал хьана лам къван хьана.
+++
Чарабуруз акьулар гуз, вич чІуру
Авай са кас, хъивегь ийиз гьатнава.
Жив хьиз рехи хьанват1ани кьил, чуру,
Хизанни кваз чикІана, паб катнава.
+++
Чарадакай ийиз чІуру рахунар,
Хъсан кар туш, мумкин я сив патахъ хьун.
ГьакІ нубатсуз авуна жув яхунар,
Лугьуз жедач, вакай кьурай хъвалахъ хьун.
+++
Хъвана, садаз вегьин хьайи лапІашдай,
Вад виш манат пул атІана ахмакьдин.
Чара ксар кьаз к1ан хьайи кІамашдай,
Шавлардаллай чІул атІана ахмакьдин.

-Вун чарадан кьил физватIа атIуз,
Жуван кьил кIвале туна хьиз алад.
Дуьшуьшар ава тежедай кьатIуз,
Мумкин я вуна ахъаюн гъалатI.-

ИкI лагьай чIавуз яб ганач хци,
Фагьум тавуна кардин атIа кьил.
Душманди гапур авунвай хци,
Ягъалмишарна, атIун патал кьил.
+++
ГъалатIар ава туькIуьр хъижедай,
Лампаяр хьтин куькIуьр хъижедай.
Амма ава хьи гъалатIар бязи,
ТуьхкIуьриз тежер, хьайитIан кьуьзуь.
+++
Хажалат гвачир хьайитIа са югъ,
ГьикI жеда ваз вун суварик квай хьиз..
Мекьи тир хъуьтIуьз, акат хьанвай бугъ,
Анжах тек са ви луварик квай хьиз.

Гъамлу хьайила, акат хьана хъел,
Жув чукьван хьана, къаварик квай хьиз.
Саймиш тавуна мукьва-кьили, эл,
Умуд анжах са цаварик квай хьиз.
+++
Шумуд сеферда лагьана жуваз,
Никай хьайитIан къвез алахъмир хъел.
Хъилен чкадал хъуьруьхъ вижеваз,
Адан дамарра ацукьдайвал кьел!

Вал пехил касдиз кIан ятIа хъуьрез,
Адав са кIусни гуз тамир мажал.
Гьар са инсанди пехил ва гъерез,
Вичивди мукьва ийизва ажал.
++++
Са сеферда тIуьр фу фич рикIелай,
Хатурдиз хатур ийиз алахъда.
Са бязибурун, фена рикIелай,
КIулункай ютур ийиз лахъда.

Чинал гъиз тахьуй авур хъсанвал,
Лугьуда хьи ам гунагь я еке.
Адахъ авачтIа дуьзвал, инсанвал,
Хатурдик кутаз алахъмир леке.
++++